Pedagogika specjalna

Pedagogika specjalna

wykład

wykład 5

Uczniowie o specjalnych potrzebach

edukacyjnych w szkole ogólnodostępnej

Zagadnienia



Uczniowie o specjalnych potrzebach

edukacyjnych



Indywidualny program edukacyjno-

terapeutyczny



Programy nauczania i ocenianie uczniów o

specjalnych potrzebach edukacyjnych



Pomoc psychologiczno – pedagogiczna w szkole



Założenia psychologii i pedagogiki

humanistycznej



Współpraca rodziców ze szkołą

Uczniowie o specjalnych potrzebach edukacyjnych

Uczniowie niepełnosprawni:



sensorycznie



intelektualnie



ruchowo i przewlekle

chorzy



autyzm i zaburzenia

psychozopodobne

Uczniowie z trudnościami w

rozwoju społecznym:



zachowania wycofujące

(zahamowanie społeczne);



zachowania antysocjalne.

Uczniowie o ograniczonych

możliwościach uczenia się:



dysleksja



dyskalkulia



dysgrafia



dysortografia



zaburzenia mowy



zaniedbania środowiskowe

Uczniowie z trudnościami w

rozwoju emocjonalnym:



nadpobudliwość i

zahamowanie psychoruchowe;



niedojrzałość i zaburzenia

emocjonalne.

Wybrane akty prawne regulujące edukację dzieci
niepełnosprawnych:



Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z

dnia 12 lutego 2001 r. w sprawie orzekania o potrzebie

kształcenia specjalnego lub indywidualnego nauczania

dzieci i młodzieży, oraz szczegółowych zasad kierowania

do kształcenia specjalnego lub indywidualnego nauczania.

(zmiana z 29 stycznia 2003 wprowadzono pojęcie

wczesnego wspomagania).



Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z

dnia 27 lutego 2003 r. w sprawie organizacji kształcenia

oraz warunków i form realizowania specjalnych działań

opiekuńczo-wychowawczych w szkołach specjalnych

zorganizowanych w zakładach opieki zdrowotnej i

jednostkach pomocy społecznej.



Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z

dnia ...... 2002 r. w sprawie sposobu i trybu organizowania

indywidualnego nauczania dzieci i młodzieży.



Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z

dnia 24 kwietnia 2002 r. zmieniające rozporządzenie w

sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i

promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania

egzaminów i sprawdzianów w szkołach publicznych.



Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z

dnia

18 stycznia 2005

w sprawie

warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki

dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz

niedostosowanych społecznie w specjalnych

przedszkolach, szkołach i oddziałach oraz w ośrodkach.



PODSTAWA PROGRAMOWA KSZTAŁCENIA OGÓLNEGO DLA

UCZNIÓW Z UPOŚLEDZENIEM UMYSŁOWYM W STOPNIU

UMIARKOWANYM I ZNACZNYM W SZKOŁACH

PODSTAWOWYCH, GIMNAZJACH I ODDZIAŁACH

PRZYSPOSABIAJĄCYCH DO PRACY W ZASADNICZYCH

SZKOŁACH ZAWODOWYCH

www:menis.gov.
pl

Co to jest IPET?

To program tworzony w odniesieniu do uczniów:



posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego,



posiadających opinię o potrzebie dostosowania wymagań
edukacyjnych.

To program dostosowany do indywidualnych potrzeb i możliwości

ucznia, mający charakter edukacyjno – terapeutyczny.

Działające w poradniach psychologiczno -
pedagogicznych zespoły orzekające - na wniosek
rodziców (prawnych opiekunów) - wydają orzeczenia o
potrzebie kształcenia specjalnego dla dzieci i młodzieży:



niesłyszącej i słabo słyszącej,



niewidomej i słabo widzącej,



z zaburzeniami psychicznymi,



z niepełnosprawnością ruchową,



z upośledzeniem umysłowym,



niedostosowanej społecznie, zagrożonej uzależnieniami lub

z zaburzeniami zachowania,



z autyzmem,



z zaburzeniami sprzężonymi tzn. z występującymi co

najmniej dwiema niepełnosprawnościami.

Formy kształcenia specjalnego:



w szkole ogólnodostępnej,



szkole integracyjnej lub oddziale integracyjnym,



szkole specjalnej lub oddziale specjalnym



w specjalnym ośrodku szkolno-wychowawczym

IPET powinien być opracowywany dla
każdego ucznia przez zespół złożony z:



Nauczyciela wychowawcy (koordynator zespołu)



Wszystkich nauczycieli pracujących z uczniem (w
tym wychowawców internatu),



Specjalistów pracujących w szkole (np. psycholog,
logopeda, rehabilitant i inni),



Rodziców danego ucznia

Rola rodziców w tworzeniu
indywidualnych programów
edukacyjnych



Rodzic jako źródło informacji o dziecku,



Rodzic jako współtwórca,



Rodzic jako realizator,



Rodzic jako pełnoprawny uczestnik procesu edukacji
i rewalidacji dziecka,

1.

Adaptacją podstawy programowej do możliwości
ucznia:

a)

w minimalnym zakresie zmieniającą treści
programowe,

b)

w znacznym stopniu modyfikującą wymagania,
treści programowe i sposoby ich realizacji,

2.

Całkowicie autorskim programem zawierającym
treści, metody i formy nauczania dostosowane do
indywidualnych potrzeb ucznia

W zakresie funkcji

edukacyjnej

IPET może

być:

Podstawa

programowa

Standardy wymagań

Szczegółowe wymagania do

sprawdzianu

Zewnętrzny system oceniania

Programy nauczania

Wymagania edukacyjne

Wewnątrzszkolny system oceniania

Podstawa programowa dla dzieci
niepełnosprawnych



Podstawa programowa kształcenia ogólnego – dla
wszystkich dzieci pełnosprawnych i
niepełnosprawnych (z wyjątkiem upośledzonych
umysłowo w stopniu umiarkowanym, znacznym i
głębokim)



Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla
uczniów niepełnosprawnych intelektualnie w
stopniu umiarkowanym i znacznym w szkołach
podstawowych i gimnazjach

Zewnętrzne formy oceniania



Sprawdzian



Egzamin gimnazjalny



Egzamin maturalny (część wewnętrzna i
zewnętrzna)



Egzamin potwierdzający kwalifikacje zawodowe



Egzamin z przygotowania zawodowego



Egzamin z nauki zawodu

Dostosowanie egzaminu dla osób
posiadających orzeczenie o potrzebie
kształcenia specjalnego



Dostosowanie warunków i formy



zminimalizowanie ograniczeń wynikających z
niepełnosprawności (sprzęt, środki dydaktyczne)



przedłużenie czasu egzaminu.



Dostosowanie zestawu zadań, arkuszy
egzaminacyjnych.



Zapewnienie obecności specjalistów.

Ocenianie uczniów z upośledzeniem
umiarkowanym i znacznym



Oceny bieżące i klasyfikacja semestralna:



dostosowanie wymagań edukacyjnych



oceny są opisowe



Klasyfikacja roczna:



I – III ocena opisowa z nauczania i ocena z
zachowania



IV i dalsze oceny opisowe z zajęć edukacyjnych i
ocena z zachowania

•

Nie zdają egzaminów zewnętrznych.



nawiązania z uczniem pozytywnego

kontaktu emocjonalnego,



usprawniania, kompensowania, korekcji

zaburzonych funkcji oraz wspierania rozwoju

ucznia poprzez rewalidację

W zakresie funkcji

terapeutycznej

IPET

powinien zawierać działania zmierzające
do:

Pomoc psychologiczno-pedagogiczna w szkole

jest organizowana w szczególności w formie:

1) zajęć dydaktyczno-wyrównawczych,
2) zajęć specjalistycznych: korekcyjno-kompensacyjnych,

logopedycznych, socjoterapeutycznych oraz innych zajęć

o charakterze terapeutycznym,

3) klas wyrównawczych, z zastrzeżeniem ust. 3,
4) klas terapeutycznych, z zastrzeżeniem ust. 3,
5) zajęć psychoedukacyjnych dla uczniów,
6) zajęć psychoedukacyjnych dla rodziców,
7) porad dla uczniów,
8) porad, konsultacji i warsztatów dla rodziców i

nauczycieli.

Klas wyrównawczych i klas terapeutycznych nie organizuje

się w szkołach specjalnych.

Zajęcia dydaktyczno-wyrównawcze



Organizuje się dla uczniów, którzy mają znaczne
opóźnienia w uzyskaniu osiągnięć z zakresu
określonych zajęć edukacyjnych, wynikających z
podstawy programowej dla danego etapu
edukacyjnego.



Zajęcia prowadzone są przez nauczyciela
właściwych zajęć edukacyjnych. Liczba
uczestników zajęć powinna wynosić od 4 do 8
uczniów.

Zajęcia korekcyjno-kompensacyjne



Organizuje się dla uczniów, u których stwierdzono
specyficzne trudności w uczeniu się,
uniemożliwiające uzyskanie osiągnięć
wynikających z podstawy programowej dla
danego etapu edukacyjnego;



Zajęcia prowadzą nauczyciele posiadający
przygotowanie w zakresie terapii pedagogicznej;
liczba uczestników zajęć powinna wynosić od 2 do
5 uczniów,

Zajęcia socjoterapeutyczne oraz inne
zajęcia o charakterze terapeutycznym



Organizuje się dla uczniów z dysfunkcjami i

zaburzeniami utrudniającymi funkcjonowanie

społeczne;



Zajęcia prowadzą nauczyciele posiadający

przygotowanie w zakresie pracy o charakterze

terapeutycznym lub socjoterapii; liczba

uczestników zajęć powinna wynosić od 3 do 10

uczniów.

W szczególnie uzasadnionych przypadkach, za

zgodą organu prowadzącego, zajęcia

specjalistyczne mogą być prowadzone

indywidualnie.

Zajęcia logopedyczne



Organizuje się dla uczniów z zaburzeniami mowy,
które powodują zakłócenia komunikacji językowej
oraz utrudniają naukę;



zajęcia prowadzą nauczyciele posiadający
przygotowanie w zakresie logopedii lub logopedii
szkolnej; liczba uczestników zajęć powinna
wynosić od 2 do 4 uczniów,

Klasy wyrównawcze i terapeutyczne



Organizuje się w celu intensywnej pomocy edukacyjnej i

wychowawczej w uzyskaniu osiągnięć wynikających z podstawy

programowej dla danego etapu edukacyjnego przez uczniów,

którzy mają rozległe braki w opanowaniu wiadomości i

umiejętności.



Klasy terapeutyczne organizuje się dla uczniów wykazujących

jednorodne lub sprzężone zaburzenia, wymagających

dostosowania organizacji i procesu nauczania do ich

specyficznych potrzeb edukacyjnych oraz długotrwałej pomocy

specjalistycznej.



Zajęcia w klasach wyrównawczych i klasach terapeutycznych

prowadzą nauczyciele właściwych zajęć edukacyjnych.



Nauczanie w klasach wyrównawczych i klasach terapeutycznych

prowadzone jest według obowiązujących w danych typach szkół

programów nauczania, z dostosowaniem metod i form ich

realizacji do indywidualnych potrzeb uczniów.



Liczba uczniów w klasie wyrównawczej i klasie terapeutycznej

powinna wynosić od 10 do 15.

Zajęcia psychoedukacyjne



Organizuje się w celu wspomagania

wychowawczej funkcji rodziny, zapobiegania

zachowaniom dysfunkcyjnym uczniów oraz

wspierania ich rozwoju.



Zajęcia psychoedukacyjne dla uczniów i zajęcia

psychoedukacyjne dla rodziców prowadzone są w

grupach liczących nie mniej niż 10 osób.



Zajęcia psychoedukacyjne prowadzą, w

zależności od potrzeb, pedagog, psycholog,

nauczyciel posiadający przygotowanie w zakresie

logopedii lub logopedii szkolnej oraz inni

nauczyciele posiadający przygotowanie do

prowadzenia zajęć specjalistycznych.

Zaproszeniu uczniów niepełnosprawnych
do szkół masowych powinno
towarzyszyć:

1.

Zmiana filozofii edukacji:



oparcie działalności szkoły o filozofię

personalistyczną i nawiązującą do niej

pedagogikę dialogu.



stosowanie założeń psychologii i pedagogiki

humanistycznej.

2.

Zmiana postaw społecznych wobec osób

niepełnosprawnych.

3.

Przygotowanie merytoryczne i materialne szkoły

Założenia psychologii i pedagogiki
humanistycznej

Cele wychowania:
Zewnętrznie narzucone cele wychowania zostają

zastąpione formułowaniem zadań przez
nauczyciela wobec ucznia, w preferowanej formie
dialogu.

Zadaniem szkoły jest wspieranie optymalnego

rozwoju każdej jednostki oraz przyczynianie się do
rozwoju odpowiedzialnego i świadomego poczucia
wspólnoty.

Praktyczna realizacja założeń pedagogiki
humanistycznej w kształceniu, winna
dotyczyć:



Zastąpienia rywalizacji współpracą.



Respektowanie praw dziecka do szacunku.



Wspomaganie wszechstronnego rozwoju

ucznia przy jego dużej aktywności.



Budowanie relacji interpersonalnych na zasadzie

dialogu międzyosobowego.



Nauczanie, które ma charakter percepcyjno –

innowacyjny a nie tylko percepcyjno -

odtwórczy.



Zamiast nagradzania za osiągnięcia zgodne z

wymaganiami, nauczyciel nagradza wysiłek

dziecka podejmowany do własnych możliwości.

Na podstawie książki Joanny Kossewskiej "Uwarunkowania

postaw... " (2000)

Podmiotowe traktowanie ucznia:



Uczeń jest osobą jedyną i
niepowtarzalną



Nauczyciel poznaje
indywidualne właściwości
ucznia i dostosowuje do
nich swoje oddziaływania
profilaktyczno -
wychowawcze.

Podmiotowe traktowanie ucznia:



Uczeń posiada prawo do

harmonijnego i

wszechstronnego rozwoju



Nauczyciel traktuje

młodzież jako rozwijające

się jednostki.



Uczeń jest osobą wolną ale

i odpowiedzialną



Nauczyciel darzy ucznia

życzliwością i zaufaniem.

Podmiotowe traktowanie ucznia:



Uczeń ma prawo do błędu



Nauczyciel wykazuje
zrównoważenie emocjonalne,
jest sprawiedliwy i życzliwy



Uczeń ma prawo do godności i
zachowania swojej intymności



Nauczyciel wykazuje takt
pedagogiczny.

Podmiotowe traktowanie ucznia:



Uczeń ma prawo do

swobodnej wypowiedzi



Nauczyciel zwraca uwagę

na to co mówią uczniowie

i odebrane informacje

uwzględnia w swoich

oddziaływaniach

profilaktyczno -

wychowawczych.

Podmiotowe traktowanie ucznia:



Uczeń nosi w sobie
wiele dobrego



Nauczyciel akceptuje
uczniów, stosuje
częściej nagrody niż
kary, wzmacnia ich
mocne strony.

Podmiotowe traktowanie ucznia:



Uczeń jest istotą myślącą
i czującą



Nauczyciel posiada
zdolność do empatii i
wrażliwość pedagogiczną.

Humanistyczne modele edukacji
alternatywnej:



metoda Marii Montessorii (wczesnej integracji

społecznej dziecka),



metoda ośrodków pracy Marii Grzegorzewskiej,



metoda pracy zuchowo-harcerskiej,



"szkoła bez lęku" Rudolfa Steinera,



szkoła dla życia przez życie O. Decrolyego

(metoda ośrodków zainteresowań),



techniki Celestyna Freineta,



pedagogika Gestalt (wielostronny kontakt ucznia

z nauczycielem),



wychowanie bez porażek Thomasa Gordona i

inne.

Dobry kontakt z uczniem – wstępny
warunek pomagania



Otwartość

- gotowość do nawiązania kontaktu z uczniem



Empatia

– gotowość do rozumienia przeżyć i odczuć

ucznia



Kongruencja

– autentyczność, pozostawanie w zgodzie ze

sobą, odrzucenie masek, stereotypów, świadomość

swoich myśli, odczuć, zamiarów



Pozytywne nastawienie

– wiara w możliwość

uruchomienia pozytywnego potencjału i możliwości

ucznia dzięki procesowi wsparcia



Tolerancja

– szacunek dla szeroko rozumianej

odmienności ucznia np. własnego emocjonalnego

sposobu przeżywania świata, tempa rozwoju osobistego



Dzielność

– gotowość do przeżywania wraz z uczniem

trudnych emocji, odporność psychiczna, pozwalająca na

nieuleganie im

Obok otwartej, tolerancyjnej postawy

bardzo ważne do budowania kontaktu z

uczniem jest skuteczne

komunikowanie

się



Aktywne słuchanie



Wyrażanie komunikatów wprost



Komunikowanie emocji



Ustalanie stopnia wzajemnego zrozumienia



Spójność komunikatów werbalnych i

niewerbalnych



Unikanie barier komunikacyjnych

CZTERY KROKI SKUTECZNEGO SŁUCHANIA

1. Słuchanie aktywne:

 parafrazowanie

 precyzowanie

 klaryfikacja

 rekapitulacja

 przekazywanie informacji zwrotnej
2. Słuchanie empatyczne
1. odzwierciedlanie uczuć
2. odpowiednie nastawienie
3. Słuchanie otwarte

 wysłuchanie całości komunikatu, a dopiero potem jego ocena.
4. Słuchanie świadome

 odnoszenie tego co słyszymy do własnych doświadczeń,

wiedzy.

Na podstawie "Sztuka skutecznego porozumiewania się"

M. McKay,

M. Davis, P. Fanning Gdańskie Wydawnictwo

Psychologiczne 2001

Rodzice a szkoła w świetle przepisów

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej 1997



art.48 „Rodzice mają prawo do wychowania dzieci

zgodnie z własnymi przekonaniami. Wychowanie to

powinno uwzględniać stopień dojrzałości dziecka, a także

wolność jego sumienia i wyznania oraz jego przekonania”.



art. 53"Rodzice mają prawo do zapewnienia dzieciom

wychowania i nauczania moralnego i religijnego zgodnie

ze swoimi przekonaniami".

Ustawa o systemie oświaty



Rozdział: "Społeczne organy w systemie oświaty"

opisuje zasady tworzenia rad rodziców, rad szkół i rad

oświatowych wyższych szczebli. Słabością tych zapisów

jest brak wyposażenia tych organów, przez ustawodawcę,

w uprawnienia stanowiące.

Ramowy statut szkoły publicznej

Wyniki badań M. Winiarskiego na temat
relacji nauczyciele i rodzice

Relacje te charakteryzuje:



brak pełnej świadomości u nauczycieli, a

przeważnie u rodziców walorów społeczno-

wychowawczych współpracy,



zewnętrzny charakter źródeł (przyczyn) jej

podejmowania,



przedmiotowe traktowanie rodziców,



andragocentryzm (pomijanie uczniów),



daleko posunięta unifikacja w zakresie zadań, form

i metod działania.

W nawiązaniu dobrej współpracy między
rodzicami i szkołą przeszkadzają
wzajemne negatywne postawy i uczucia

Ze strony rodziców są to najczęściej:



strach i przyjmowanie pokornej postawy



bunt i agresja.

Przyczyną tych negatywnych postaw i uczuć są

między innymi to:



przeniesienia własnych szkolnych doświadczeń



poczucie niekompetencji rodziców jako

wychowawców własnych dzieci.

W nawiązaniu dobrej współpracy między
rodzicami i szkołą przeszkadzają
wzajemne negatywne postawy i uczucia

Ze strony nauczycieli są to najczęściej:



nieuświadomione obawy nauczycieli przed

bliższym kontaktem i ich unikanie



przekonanie, że rodzice przeszkadzają, są

roszczeniowi.

Przyczyną tych negatywnych postaw i uczuć są

między innymi to:



Obawy przed ujawnieniem niekompetencji,

uchybień oraz braku pozytywnego nastawienia do

uczniów

Nauka

domowa

Współpraca ze

społecznością lokalną

Wolontariat

Komunikacj

a

Współdecydowani

e

Rodzicielstwo

Typy partnerskiego współdziałania
rodziny i szkoły

(wg. Joyce Epstein i Marii Mendel - Klocki autonomiczne
1999/3)

Środowiskowe formy wsparcie dla osób z
trudnościami i ich rodzin

Policja

Sąd

Zdrowie

MOPS

GOPS

Powiatowe

Centrum

Pomocy

Rodzinie

PPP

Osoba

i Rodzina

Inne podmioty realizujące zadania z
zakresu pomocy psychologiczno-
pedagogicznej to:



w dziale zdrowia:
poradnie zdrowia psychicznego, poradnie leczenia osób uzależnionych, punkty wczesnej

interwencji i poradnie laktacyjne, psycholodzy i logopedzi w szpitalach, klinikach oraz

jednostkach naukowo-badawczych



w dziale pomocy społecznej:
specjalistyczne poradnie rodzinne, ośrodki interwencji kryzysowej, ośrodki wsparcia,

pedagodzy, psycholodzy, konsultanci w ośrodkach pomocy społecznej, pracownicy

socjalni, powiatowe centra pomocy rodzinie, ośrodki adopcyjno-opiekuńcze, pedagodzy,

psycholodzy, logopedzi w placówkach opiekuńczo-wychowawczych, świetlice i kluby

środowiskowe, ogniska wychowawcze, młodzieżowe ośrodki socjoterapii, młodzieżowe

ośrodki wychowawcze, pogotowia opiekuńcze, domy dziecka, w tym domy dla małych

dzieci;



w dziale sprawiedliwości:
sądy rodzinne i kuratorzy sądowi, rodzinne ośrodki diagnostyczno-konsultacyjne,

pedagodzy i psycholodzy w zakładach poprawczych;



w strukturach Kościoła katolickiego:
poradnictwo rodzinne w ramach duszpasterstwa rodzin, diecezjalne ośrodki adopcyjno-

opiekuńcze, diecezjalne domy samotnej matki, Caritas Polska;



w organizacjach pozarządowych:
poradnie i ośrodki adopcyjno-opiekuńcze, ośrodki profilaktyczno-terapeutyczne,

pedagodzy, psycholodzy, logopedzi w niepublicznych placówkach, telefony zaufania;



w jednostkach samorządu terytorialnego:
miejskie poradnie rodzinne,