Wydział Filozoficzno-

Wydział Filozoficzno-

Historyczny

Historyczny

Instytut Neofilologii

Instytut Neofilologii

Filologia rosyjska I rok

Filologia rosyjska I rok

Alfabet rosyjski i zasady

Alfabet rosyjski i zasady

pisowni rosyjskiej

pisowni rosyjskiej

Opracowała

Justyna Błażewicz

Język rosyjski

Język rosyjski

(

(

Русский язык)

Русский язык)



Język rosyjski powstał z języka prasłowiańskiego,

Język rosyjski powstał z języka prasłowiańskiego,

należy do grupy języków wschodniosłowiańskich.

należy do grupy języków wschodniosłowiańskich.



Jest językiem urzędowym w Rosji, Kirgistanie i na

Jest językiem urzędowym w Rosji, Kirgistanie i na

Białorusi, natomiast w Kazachstanie jest językiem

Białorusi, natomiast w Kazachstanie jest językiem

oficjalnym.

oficjalnym.



Język rosyjski uważany jest również w krajach, w

Język rosyjski uważany jest również w krajach, w

których nie ma on statusu oficjalnego. Są to:

których nie ma on statusu oficjalnego. Są to:

Ukraina, Stany Zjednoczone, Łotwa, Izrael,

Ukraina, Stany Zjednoczone, Łotwa, Izrael,

Uzbekistan, Brazylia, Mołdawia, Kanada, Estonia,

Uzbekistan, Brazylia, Mołdawia, Kanada, Estonia,

Litwa, Niemcy, Azerbejdżan, Armenia,

Litwa, Niemcy, Azerbejdżan, Armenia,

Turkmenistan, Tadżykistan, Grecja, Australia,

Turkmenistan, Tadżykistan, Grecja, Australia,

Rumunia, Finlandia i Polska.

Rumunia, Finlandia i Polska.

Alfabet rosyjski

Alfabet rosyjski

(

(

Русский алфавит)

Русский алфавит)



Powstanie pisma

Powstanie pisma

na Rusi datuje się

na Rusi datuje się

na wiek X, kiedy

na wiek X, kiedy

przyjęte zostało

przyjęte zostało

chrześcijaństwo.

chrześcijaństwo.

Oprócz

Oprócz

tradycyjnej teorii,

tradycyjnej teorii,

według której

według której

powstał alfabet

powstał alfabet

rosyjski, istnieją

rosyjski, istnieją

także inne

także inne

wersje.

wersje.



Pierwotnie

Pierwotnie

istniały dwa

istniały dwa

alfabety –

alfabety –

głagolica

głagolica

(

(

глаголица)

глаголица)

i

i

cyrylica

cyrylica

(кириллица)

(кириллица)

. W

. W

863 roku

863 roku

stworzyli na mocy

stworzyli na mocy

znaków greckiego

znaków greckiego

alfabetu, alfabet

alfabetu, alfabet

rosyjski

rosyjski

składający się z

składający się z

38 liter, czyli

38 liter, czyli

głagolicę.

głagolicę.



Na początku X wieku na mocy głagolicy

Na początku X wieku na mocy głagolicy

tworzył się nowy alfabet słowiański, zwany

tworzył się nowy alfabet słowiański, zwany

cyrylicą, który w większym stopniu

cyrylicą, który w większym stopniu

odpowiadał właściwościom słowiańskiego

odpowiadał właściwościom słowiańskiego

systemu fonetycznego. Litery rosyjskiego

systemu fonetycznego. Litery rosyjskiego

języka wchodzące w skład nowego alfabetu,

języka wchodzące w skład nowego alfabetu,

były łatwiejsze w pisowni, cechowały się

były łatwiejsze w pisowni, cechowały się

wyraźnym zarysem i co ważne, oprócz

wyraźnym zarysem i co ważne, oprócz

dźwięków, oznaczały także liczby. Przez

dźwięków, oznaczały także liczby. Przez

pewien czas wykorzystywano obydwa

pewien czas wykorzystywano obydwa

alfabety, lecz stopniowo głagolica wychodziła

alfabety, lecz stopniowo głagolica wychodziła

z użycia, także w związku ze zniknięciem

z użycia, także w związku ze zniknięciem

odpowiednich dźwięków i za obowiązujący 

odpowiednich dźwięków i za obowiązujący 

alfabet rosyjski, uznano cyrylicę.

alfabet rosyjski, uznano cyrylicę.



W tamtym okresie obowiązywały pewne zasady

W tamtym okresie obowiązywały pewne zasady

dotyczące pisowni. Jedną z nich było używanie

dotyczące pisowni. Jedną z nich było używanie

dużych liter jedynie na początku akapitu.

dużych liter jedynie na początku akapitu.

Ponadto każdy pierwszy wiersz akapitu

Ponadto każdy pierwszy wiersz akapitu

wykańczany był mistrzami, dzięki czemu książki

wykańczany był mistrzami, dzięki czemu książki

pisane ręcznie wyglądały jak prawdziwe dzieła

pisane ręcznie wyglądały jak prawdziwe dzieła

sztuki. Warto dodać, że bukwica (буквица,

sztuki. Warto dodać, że bukwica (буквица,

inicjał) oprócz tego, że była pięknie ozdabiana,

inicjał) oprócz tego, że była pięknie ozdabiana,

zawierała określony sens.

zawierała określony sens.

Буквица

Буквица

Grażdanka (

Grażdanka (

Гражданка)

Гражданка)



Grażdanka - zbliżona do

Grażdanka - zbliżona do

form antywy łacińskiej

form antywy łacińskiej

graficzna odmiana cyrylicy,

graficzna odmiana cyrylicy,

opracowana i

opracowana i

wprowadzona za

wprowadzona za

czasów Piotra I Wielkiego w

czasów Piotra I Wielkiego w

latach 1708-1711.

latach 1708-1711.

Pierwotnie dokonano tylko

Pierwotnie dokonano tylko

modyfikacji kształtu liter.

modyfikacji kształtu liter.



W czasach Katarzyny II

W czasach Katarzyny II

przeprowadzono pierwszą

przeprowadzono pierwszą

reformę grażdanki, aby

reformę grażdanki, aby

dostosować ją w pełni do

dostosować ją w pełni do

zapisu tekstów rosyjskich

zapisu tekstów rosyjskich

(cyrylica pierwotnie służyła

(cyrylica pierwotnie służyła

do zapisu tekstów w języku

do zapisu tekstów w języku

cerkiewnosłowiańskim).

cerkiewnosłowiańskim).

Zmiany te polegały na:

Zmiany te polegały na:



usunięciu liter oznaczających głoski występujące

usunięciu liter oznaczających głoski występujące

pierwotnie w języku cerkiewnosłowiańskim, a

pierwotnie w języku cerkiewnosłowiańskim, a

niewystępujących w języku rosyjskim — np. dawne

niewystępujących w języku rosyjskim — np. dawne

samogłoski nosowe zapisywane były w tekstach

samogłoski nosowe zapisywane były w tekstach

cerkiewnosłowiańskich

cerkiewnosłowiańskich,

których nie stosowano do

których nie stosowano do

zapisu słów rosyjskich.

zapisu słów rosyjskich.



usunięciu liter (jak np. 

usunięciu liter (jak np. 

omega

omega

 i 

 i 

dzelo

dzelo

)

)

niestosowanych do zapisu słów a tylko do

niestosowanych do zapisu słów a tylko do

tradycyjnego zapisu liczb .

tradycyjnego zapisu liczb .



dodaniu litery Э, aby lepiej zapisywać wyrazy

dodaniu litery Э, aby lepiej zapisywać wyrazy

zapożyczone z innych języków . Jednakże w tej

zapożyczone z innych języków . Jednakże w tej

reformie nie zmieniono utrwalonej pisowni wyrazów

reformie nie zmieniono utrwalonej pisowni wyrazów

rosyjskich opartej często na naśladownictwie

rosyjskich opartej często na naśladownictwie

pisowni wyrazów staro-cerkiewno-słowiańskich 

pisowni wyrazów staro-cerkiewno-słowiańskich 



Po 1917 r. dokonano ostatecznej reformy pisowni

Po 1917 r. dokonano ostatecznej reformy pisowni

usuwając kolejne zbędne litery, aby uprościć i

usuwając kolejne zbędne litery, aby uprościć i

ujednolicić pisownię . Na podstawie w ten sposób

ujednolicić pisownię . Na podstawie w ten sposób

zmodyfikowanego alfabetu rosyjskiego

zmodyfikowanego alfabetu rosyjskiego

zmodyfikowano w XVIII-XIX w. inne alfabety

zmodyfikowano w XVIII-XIX w. inne alfabety

cyryliczne, zarówno stare jak i nowe . W XX w.

cyryliczne, zarówno stare jak i nowe . W XX w.

alfabet ten zaadaptowany został do zapisu licznych

alfabet ten zaadaptowany został do zapisu licznych

języków na terenie ZSRR oraz w Mongolii. Sytuacja

języków na terenie ZSRR oraz w Mongolii. Sytuacja

taka utrzymuje się w zasadzie do dziś, aczkolwiek

taka utrzymuje się w zasadzie do dziś, aczkolwiek

niektóre z tych języków porzuciły grażdankę na

niektóre z tych języków porzuciły grażdankę na

rzecz alfabetu łacińskiego. W większości tych

rzecz alfabetu łacińskiego. W większości tych

lokalnych odmian grażdanki dodane zostały

lokalnych odmian grażdanki dodane zostały

dodatkowe litery dla oddania dźwięków nie

dodatkowe litery dla oddania dźwięków nie

występujących w języku rosyjskim.

występujących w języku rosyjskim.



Stary ("kościelny") kształt cyrylicy jest dziś

Stary ("kościelny") kształt cyrylicy jest dziś

zachowywany jedynie w wydawnictwach

zachowywany jedynie w wydawnictwach

cerkiewnych w języku cerkiewnosłowiańskim,

cerkiewnych w języku cerkiewnosłowiańskim,

aczkolwiek i te coraz częściej drukowane są

aczkolwiek i te coraz częściej drukowane są

grażdanką. Dotyczy to w szczególności

grażdanką. Dotyczy to w szczególności

wydawnictw przeznaczonych do użytku wiernych

wydawnictw przeznaczonych do użytku wiernych

(modlitewniki, śpiewniki).

(modlitewniki, śpiewniki).



Historia rosyjskiego piśmiennictwa i

Historia rosyjskiego piśmiennictwa i

alfabetu ma ścisłe powiązania z

alfabetu ma ścisłe powiązania z

kulturą państwa rosyjskiego. Co roku

kulturą państwa rosyjskiego. Co roku

w Rosji organizowane są obchody

w Rosji organizowane są obchody

dnia słowiańskiego pisma i kultury

dnia słowiańskiego pisma i kultury

rozpoczynające się 24 maja.

rozpoczynające się 24 maja.

Zasady pisowni rosyjskiej

Zasady pisowni rosyjskiej

Zasada fonetyczna i

Zasada fonetyczna i

fonematyczna

fonematyczna



Fonematyczna zasada

Fonematyczna zasada

pisowni polega na tym, że każdy

pisowni polega na tym, że każdy

fonem wyrażany jest tą samą literą, niezależnie od pozycji

fonem wyrażany jest tą samą literą, niezależnie od pozycji

wyrazowej – mocnej lub słabej, np.: wyrazy

wyrazowej – mocnej lub słabej, np.: wyrazy

дуба

дуба

 i 

 i 

дуб

дуб

 pisane są tak samo, chociaż wymawiane różnie: w

 pisane są tak samo, chociaż wymawiane różnie: w

formie

formie

дуба

дуба

– [б] jest dźwięczną spółgłoską, a w formie

– [б] jest dźwięczną spółgłoską, a w formie

дуб

дуб

na końcu wyrazu ta spółgłoska podlega ubezdźwięcznieniu.

na końcu wyrazu ta spółgłoska podlega ubezdźwięcznieniu.



Natomiast

Natomiast

zasada pisowni fonetycznej

zasada pisowni fonetycznej

polega na tym, że

polega na tym, że

poprzez litery są przedstawiane rzeczywiście wypowiadane

poprzez litery są przedstawiane rzeczywiście wypowiadane

dźwięki, np.:

dźwięki, np.:

бе

бе

з

з

жизненный

жизненный

i

i

бе

бе

с

с

полезный

полезный

.

.



Przykłady wskazują, iż pisownia wyrazów w zakresie

Przykłady wskazują, iż pisownia wyrazów w zakresie

fonematycznej i fonetycznej zasady pisowni w mocnych

fonematycznej i fonetycznej zasady pisowni w mocnych

pozycjach pokrywa się, w słabych nie. Np. wyrazy

pozycjach pokrywa się, w słabych nie. Np. wyrazy

сом

сом

 i 

 i 

сам

сам

 pisane są identycznie pod względem

 pisane są identycznie pod względem

fonematycznym i fonetycznym, ale w przypadku zdania

fonematycznym i fonetycznym, ale w przypadku zdania

C

C

ома поймала сама

ома поймала сама

–

–

ma zastosowanie fonematyczna

ma zastosowanie fonematyczna

zasada pisowni, w której mocne pozycje wskazują różnicę

zasada pisowni, w której mocne pozycje wskazują różnicę

pomiędzy samogłoskami [

pomiędzy samogłoskami [

о

о

] i [

] i [

а

а

]. Natomiast przy fonetycznej

]. Natomiast przy fonetycznej

zasadzie to samo zdanie otrzymałoby zapis: [

zasadzie to samo zdanie otrzymałoby zapis: [

C

C

ама паймала

ама паймала

сама

сама

]

]

– i gdzie tutaj <<ryba>>, a gdzie <<rybak>> nie

– i gdzie tutaj <<ryba>>, a gdzie <<rybak>> nie

można stwierdzić.

można stwierdzić.



W pisowni rosyjkiej wyjątki od zasady fonematycznej

W pisowni rosyjkiej wyjątki od zasady fonematycznej

mogą występować:

mogą występować:

1) albo w składzie znaków alfabetu: to znaczy, że

1) albo w składzie znaków alfabetu: to znaczy, że

samogłosek byłoby dwa razy więcej, a spółgłosek o 12

samogłosek byłoby dwa razy więcej, a spółgłosek o 12

mniej, niż jest; oprócz tego nie ma litery dla spółgłoski [

mniej, niż jest; oprócz tego nie ma litery dla spółgłoski [

ж

ж

];

];

2) lub dlatego, że istnieją szczególne zasady pisowni

2) lub dlatego, że istnieją szczególne zasady pisowni

ortograficznej, np. przy zapisie przedrostków

ortograficznej, np. przy zapisie przedrostków

zakończonych spółgłoską [

zakończonych spółgłoską [

з

з

]: 

]: 

безработный

безработный

, 

, 

ale

ale

беспосадочный

беспосадочный

,

,

безбровый

безбровый

,

,

 ale 

 ale 

беспечный

беспечный

, a także

, a także

безвкусный

безвкусный

z przedrostkiem zakończonym na

z przedrostkiem zakończonym na

з

з

, chociaż w

, chociaż w

tym przypadku litera [з] brzmi jak [c]. Jednak, gdy te

tym przypadku litera [з] brzmi jak [c]. Jednak, gdy te

spółgłoski brzmią jak <<szumne>>, na przykład w

spółgłoski brzmią jak <<szumne>>, na przykład w

wyrazach

wyrazach

бесшумный

бесшумный

,

,

безжалостный

безжалостный

,

,

бесчеловечный

бесчеловечный

,

,

litery

litery

з

з

i c pozostają zgodnie z zasadą: <<Przed literami

i c pozostają zgodnie z zasadą: <<Przed literami

б

б

,

,

в

в

,

,

г

г

,

,

д

д

,

,

ж

ж

,

,

з

з

,

,

л

л

,

,

м

м

,

,

н

н

,

,

р

р

piszemy з, a przed literami

piszemy з, a przed literami

л

л

,

,

ф

ф

,

,

к

к

,

,

т

т

,

,

ш

ш

,

,

с

с

,

,

ч

ч

,

,

ц

ц

,

,

х

х

 piszemy [c]>>.

 piszemy [c]>>.



Należy również zwrócić uwagę na fakt, iż <<zasady>>,

Należy również zwrócić uwagę na fakt, iż <<zasady>>,

które raczej stanowią <<wyjątki>> w ortografii rosyjskiej,

które raczej stanowią <<wyjątki>> w ortografii rosyjskiej,

do których można zaliczyć m.in. fonetyczny sposób fiksacji

do których można zaliczyć m.in. fonetyczny sposób fiksacji

samogłoski 

samogłoski 

ы

ы

 po

 po

ц

ц

 (np.:

 (np.:

цыган

цыган

,

,

цыпленок

цыпленок

,

,

огурцы

огурцы

,

,

лисицы

лисицы

,

,

Лисицын

Лисицын

),

),

 podczas gdy w sytuacjach tych

 podczas gdy w sytuacjach tych

powinniśmy zasadniczo po spółgłosce

powinniśmy zasadniczo po spółgłosce

ц

ц

 pisać

 pisać

samogłoskę 

samogłoskę 

и

и

,

,

 porównaj pisownię nazwisk: 

 porównaj pisownię nazwisk: 

Лисициан

Лисициан

,

,

Цицин

Цицин

,

,

 w których zastosowanie znalazła zasada pisowni

 w których zastosowanie znalazła zasada pisowni

fonematycznej

fonematycznej



Tak więc, podstawowe zasady ortografii rosyjskiej

Tak więc, podstawowe zasady ortografii rosyjskiej

są oparte na fonematycznej zasadzie pisowni:

są oparte na fonematycznej zasadzie pisowni:

<<Pisz nieakcentowane samogłoski tak, jak i pod

<<Pisz nieakcentowane samogłoski tak, jak i pod

akcentem, np.:

akcentem, np.:

вода

вода

,

,

водовоз

водовоз

,

,

dlatego że:

dlatego że:

воды

воды

;

;

лесовод

лесовод

,

,

 dlatego że 

 dlatego że 

лес

лес

,

,

 i 

 i 

лисовод

лисовод

,

,

 dlatego

 dlatego

że, 

że, 

лисы

лисы

>>; <<Pisz dźwięczne i bezdźwięczne

>>; <<Pisz dźwięczne i bezdźwięczne

spółgłoski w każdej pozycji tak jak przed

spółgłoski w każdej pozycji tak jak przed

samogłoską, spółgłoską dźwięczną i przed [

samogłoską, spółgłoską dźwięczną i przed [

в

в

],

],

[

[

в

в

'], na przykład : 

'], na przykład : 

плод

плод

,

,

dlatego

dlatego

że 

że 

плода

плода

,

,

 i 

 i 

плот

плот

,

,

 dlatego że 

 dlatego że 

плота

плота

;

;

отдать

отдать

,

,

 ponieważ

 ponieważ

оторвать

оторвать

,

,

 ale 

 ale 

подпилить

подпилить

ponieważ

ponieważ

подорвать

подорвать

;

;

дворняжка

дворняжка

,

,

 dlatego

 dlatego

że 

że 

дворняжек

дворняжек

,

,

 ale 

 ale 

Машка

Машка

,

,

 dlatego że  

 dlatego że  

Машек

Машек

;

;

лезть

лезть

,

,

 tak jak 

 tak jak 

лезу

лезу

,

,

ale 

ale 

нести

нести

,

,

 tak jak 

 tak jak 

несу

несу

;

;

купаться

купаться

z miękkim znakiem –

z miękkim znakiem –

ь

ь

, tak jak 

, tak jak 

купать

купать

;

;

również 

również 

курить

курить

,

,

куриться

куриться

 i 

 i 

курит

курит

,

,

курится

курится

 piszemy różnie».

 piszemy różnie».

Zasada pisowni etymologicznej

Zasada pisowni etymologicznej

i tradycyjno-historycznej

i tradycyjno-historycznej



Oparte są na tym, aby odzwierciedlać w pisowni

Oparte są na tym, aby odzwierciedlać w pisowni

nie aktualny stan, a przeszłość języka, przy czym

nie aktualny stan, a przeszłość języka, przy czym

zasada

zasada

pisowni etymologicznej

pisowni etymologicznej

całkowicie

całkowicie

odpowiada rzeczywistej postaci języka w jego

odpowiada rzeczywistej postaci języka w jego

przeszłości. Porównaj np.: pisownię wyrazów z

przeszłości. Porównaj np.: pisownię wyrazów z

literą [

literą [

ё

ё

]:

]:

пчёл

пчёл

,

,

жён

жён

,

,

пошёл

пошёл

,

,

пшённый

пшённый

,

,

лжёшь

лжёшь

,

,

tak jak w tym przypadku w języku rosyjskim

tak jak w tym przypadku w języku rosyjskim

funkcjonował fonem [

funkcjonował fonem [

э

э

], choć dla współczesnego

], choć dla współczesnego

języka rosyjskiego odpowiednikiem jest litera [o],

języka rosyjskiego odpowiednikiem jest litera [o],

to jest <<o po spółgłosce miękkiej albo po

to jest <<o po spółgłosce miękkiej albo po

szumnej>> por.: 

szumnej>> por.: 

шов

шов

,

,

жох

жох

,

,

мечом

мечом

,

,

плащом

плащом

,

,

трещотка

трещотка

,

,

чечотка

чечотка

,

,

шорох

шорох

 itd., gdzie prawidłowo

 itd., gdzie prawidłowo

ma zastosowanie zasada pisowni fonematycznej.

ma zastosowanie zasada pisowni fonematycznej.



Na tej samej podstawie, co powyżej, oparta jest

Na tej samej podstawie, co powyżej, oparta jest

zasada tradycyjno-historyczna

zasada tradycyjno-historyczna

, którą można

, którą można

określić mianem samej «bezpryncypialnej», ślepo

określić mianem samej «bezpryncypialnej», ślepo

zachowującej dowolną tradycję zapisu wyrazowego.

zachowującej dowolną tradycję zapisu wyrazowego.

Przykładem wspomnianego braku konsekwencji

Przykładem wspomnianego braku konsekwencji

pisowni w języku rosyjskim służy zapis wyrazów

pisowni w języku rosyjskim służy zapis wyrazów

cerkiewno-słowiańskich, np.: 

cerkiewno-słowiańskich, np.: 

помощник

помощник

 z literą

 z literą

щ

щ

,

,

chociaż słowo rosyjskie nie pochodzi od cerkiewno-

chociaż słowo rosyjskie nie pochodzi od cerkiewno-

słowiańskiego słowa

słowiańskiego słowa

помощь

помощь

, ale od rosyjskiego

, ale od rosyjskiego

помочь

помочь

, które etymologicznie należałoby pisać

, które etymologicznie należałoby pisać

przez literę

przez literę

ч

ч

 (

 (

помочник

помочник

)

)

, a fonematycznie przez

, a fonematycznie przez

ш

ш

 

 

(

(

помошник

помошник

)

)

. Podobnie pisownia

. Podobnie pisownia

nieakcentowanych końcówek przymiotników

nieakcentowanych końcówek przymiotników

-

-

ый

ый

,

,

 -

 -

ий

ий

:

:

запасный

запасный

,

,

заморский

заморский

,

,

 chociaż pod akcentem 

 chociaż pod akcentem 

-

-

ой

ой

:

:

запасной

запасной

,

,

морской

морской

, pisownia nieakcentowanego

, pisownia nieakcentowanego

przedrostka

przedrostka

раз

раз

- 

- 

z

z

 

 

а

а

, 

, 

chociaż pod akcentem [

chociaż pod akcentem [

о

о

],

],

ср

ср

. 

. 

раздумье

раздумье

,

,

 

 

но

но

 

 

роздых

роздых

,

,

росчерк

росчерк

itd

itd

Zasada morfologiczna i

Zasada morfologiczna i

symboliczna

symboliczna



Wspólne jest w nich to, że mają tendencję

Wspólne jest w nich to, że mają tendencję

do przekazywania języka bez

do przekazywania języka bez

uwzględnienia jego strony fonetycznej:

uwzględnienia jego strony fonetycznej:

przy tym

przy tym

zasada pisowni

zasada pisowni

morfologcznej

morfologcznej

odzwierciedla gramatykę

odzwierciedla gramatykę

(morfologię), pomijając specyfikę

(morfologię), pomijając specyfikę

fonetyczną, a nawet z nią polemizując,

fonetyczną, a nawet z nią polemizując,

natomiast

natomiast

symboliczna zasada pisowni

symboliczna zasada pisowni

stara się odróżnić tzw. homonimy

stara się odróżnić tzw. homonimy

leksykalne, fonetycznie nieodróżnialne.

leksykalne, fonetycznie nieodróżnialne.



Przykładem zastosowania morfologicznej

Przykładem zastosowania morfologicznej

zasady pisowni jest użycie znaku miękkiego na

zasady pisowni jest użycie znaku miękkiego na

końcu wyrazów rodzaju żeńskiego po

końcu wyrazów rodzaju żeńskiego po

spółgłoskach szumnych, np.:

spółgłoskach szumnych, np.:

ночь

ночь

,

,

 gdzie 

 gdzie 

ь

ь

 jest

 jest

bezużyteczny,

bezużyteczny,

por. 

por. 

луч

луч

,

,

 albo 

 albo 

мышь

мышь

,

,

 gdzie 

 gdzie 

ь

ь

 piszemy po

 piszemy po

twardym [

twardym [

ш

ш

], który jest wyraźnym

], który jest wyraźnym

zaprzeczeniem ze względu na specyfikę tej

zaprzeczeniem ze względu na specyfikę tej

spółgłoski. Dowodem na to, że wskazana

spółgłoski. Dowodem na to, że wskazana

pisownia nie jest etymologiczną, pokazują

pisownia nie jest etymologiczną, pokazują

przykłady wyrazów obcych, o które omawiana

przykłady wyrazów obcych, o które omawiana

zasada została rozszerzona, porównaj:

zasada została rozszerzona, porównaj:

фальшь

фальшь

,

,

тушь

тушь

,

,

 por. 

 por. 

туш

туш

 rodzaju męskiego bez 

 rodzaju męskiego bez 

ь

ь

.

.



Dobrym przykładem zastosowania

Dobrym przykładem zastosowania

zasady

zasady

symbolicznej

symbolicznej

, była różnica w przedrewolucyjnej

, była różnica w przedrewolucyjnej

ortografii rosyjskiej pisowni dwóch homonimów

ortografii rosyjskiej pisowni dwóch homonimów

миръ

миръ

 

 

jako antonim 

jako antonim 

войны

войны

– wojny

– wojny

i 

i 

м

м

i

i

ръ

ръ

 jako

 jako

synonim 

synonim 

вселенной

вселенной

- wszechświatu.

- wszechświatu.

We

We

współczesnej ortografii pisownia wyrazów

współczesnej ortografii pisownia wyrazów

поджег

поджег

 (czasownik z

 (czasownik z

ё

ё

) i

) i

поджог

поджог

(rzeczownik

(rzeczownik

z 

z 

о

о

)

)

 wskazuje na połączenie zasady morfologicznej i

 wskazuje na połączenie zasady morfologicznej i

symbolicznej, ponieważ różnicowany jest zarówno

symbolicznej, ponieważ różnicowany jest zarówno

aspekt gramatyczny, jak i leksykalny.

aspekt gramatyczny, jak i leksykalny.



Bliska symbolicznej zasadzie jest również pisownia

Bliska symbolicznej zasadzie jest również pisownia

wyrazów takich jak:

wyrazów takich jak:

к

к

о

о

мпания

мпания

 i 

 i 

к

к

а

а

мпания

мпания

,

,

эст

эст

о

о

када

када

 i 

 i 

эст

эст

а

а

када

када

, chociaż różnica pisowni w

, chociaż różnica pisowni w

tych przypadkach jest oparta na obcojęzycznej

tych przypadkach jest oparta na obcojęzycznej

etymologii. Ponadto do zasady pisowni

etymologii. Ponadto do zasady pisowni

symbolicznej należy odnieść zastosowanie dużej

symbolicznej należy odnieść zastosowanie dużej

litery w nazwach własnych:

litery w nazwach własnych:

френч

френч

 i 

 i 

генерал

генерал

Френч

Френч

,

,

мороз

мороз

 i 

 i 

Дед Мороз

Дед Мороз

. Powyższe przykłady

. Powyższe przykłady

wskazują, że zasada symboliczna pisowni rosyjskiej

wskazują, że zasada symboliczna pisowni rosyjskiej

jest związana z pewnego rodzaju ideografią.

jest związana z pewnego rodzaju ideografią.

Klasyfikacja

Klasyfikacja



Rosyjski jest językiem

Rosyjski jest językiem

słowiańskim należącym do rodziny

słowiańskim należącym do rodziny

indoeuropejskich.

indoeuropejskich.



Jeśli wziąć pod uwagę język

Jeśli wziąć pod uwagę język

mówiony, najbliższymi językami

mówiony, najbliższymi językami

pokrewnymi są białoruski i ukraiński,

pokrewnymi są białoruski i ukraiński,

również należące do grupy językó

również należące do grupy językó

wschodniosłowiańskich.

wschodniosłowiańskich.



Na podstawowe słownictwo, zasady

Na podstawowe słownictwo, zasady

słowotwórstwa oraz – do pewnego stopnia –

słowotwórstwa oraz – do pewnego stopnia –

odmiany i styl literacki rosyjskiego miał

odmiany i styl literacki rosyjskiego miał

wpływ język cerkiewnosłowiański. Ten ostatni

wpływ język cerkiewnosłowiański. Ten ostatni

stanowił rozwinięcie i częściowo pokrywał się

stanowił rozwinięcie i częściowo pokrywał się

z językiem starro-cerkiewno-

z językiem starro-cerkiewno-

słowiańskim używanym w rosyjskiej cerkwi

słowiańskim używanym w rosyjskiej cerkwi

ortodoksyjnej. Wiele słów współczesnego

ortodoksyjnej. Wiele słów współczesnego

rosyjskiego jest bliższych w formie

rosyjskiego jest bliższych w formie

współczesnemu

współczesnemu

bułgarskiemu niż ukraińskiemu czy białoruskiemu

bułgarskiemu niż ukraińskiemu czy białoruskiemu

. Jednak w niektórych dialektach zachowały się

. Jednak w niektórych dialektach zachowały się

formy wschodniosłowiańskie.

formy wschodniosłowiańskie.



W pewnych przypadkach stosowane są

W pewnych przypadkach stosowane są

obydwie formy – wschodniosłowiańska i

obydwie formy – wschodniosłowiańska i

cerkiewnosłowiańska – z niewielkimi

cerkiewnosłowiańska – z niewielkimi

różnicami znaczeniowymi. Przykład: глава,

różnicami znaczeniowymi. Przykład: глава,

głowa – szef; голова, głowa – część ciała.

głowa – szef; голова, głowa – część ciała.

Również końcówki imiesłowów

Również końcówki imiesłowów

przymiotnikowych czasu teraźniejszego

przymiotnikowych czasu teraźniejszego

typu 

typu 

-ущий

-ущий

 (

 (

-uszczij

-uszczij

 – polskie 

 – polskie 

-ący

-ący

) jest

) jest

śladem wpływów cerkiewnosłowiańskich.

śladem wpływów cerkiewnosłowiańskich.

Gwarowa końcówka 

Gwarowa końcówka 

-учий

-учий

 (

 (

-uczij

-uczij

) jest

) jest

wynikiem zwykłego dla języków

wynikiem zwykłego dla języków

wschodniosłowiańskich rozwoju grupy.

wschodniosłowiańskich rozwoju grupy.

Transliteracja

Transliteracja



Transliteracja

Transliteracja

 to odwzorowanie danego

 to odwzorowanie danego

alfabetu za pomocą innego. Na przykład

alfabetu za pomocą innego. Na przykład

transliteracja słowa 

transliteracja słowa 

ещё

ещё

 ‘jeszcze’ składającego

 ‘jeszcze’ składającego

się w alfabecie rosyjskim z liter 

się w alfabecie rosyjskim z liter 

je

je

, 

, 

szcza

szcza

 i 

 i 

jo

jo

 na

 na

alfabet łaciński pozwoli zapisać je jako 

alfabet łaciński pozwoli zapisać je jako 

eščë

eščë

. Aby

. Aby

prawidłowo wymówić tak zapisane słowo

prawidłowo wymówić tak zapisane słowo

niezbędna jest jednak znajomość zasad

niezbędna jest jednak znajomość zasad

wymowy rosyjskiej. Nie jest za to konieczna

wymowy rosyjskiej. Nie jest za to konieczna

znajomość żadnego innego języka.

znajomość żadnego innego języka.



Transliteracja na alfabet łaciński bywa również

Transliteracja na alfabet łaciński bywa również

nazywana romanizacją lub (rzadziej) latynizacją.

nazywana romanizacją lub (rzadziej) latynizacją.

Transkrypcja

Transkrypcja



Transkrypcja

Transkrypcja

 natomiast

 natomiast

odwzorowuje wymowę za pomocą

odwzorowuje wymowę za pomocą

głosek innego języka. Przykładowe

głosek innego języka. Przykładowe

słowo 

słowo 

ещё

ещё

 ‘jeszcze’ będzie miało w

 ‘jeszcze’ będzie miało w

polskiej transkrypcji postać 

polskiej transkrypcji postać 

jeszczio

jeszczio

,

,

do jego przeczytania jest więc

do jego przeczytania jest więc

konieczna jedynie znajomość

konieczna jedynie znajomość

polskiego.

polskiego.

Różnice pomiędzy

Różnice pomiędzy

tarnsliteracją a transkrypcją

tarnsliteracją a transkrypcją



Transliteracja odbywa się pomiędzy

Transliteracja odbywa się pomiędzy

alfabetami, transkrypcja - pomiędzy

alfabetami, transkrypcja - pomiędzy

językami.

językami.



Transliteracja zachowuje pisownię,

Transliteracja zachowuje pisownię,

transkrypcja - wymowę.

transkrypcja - wymowę.



Transliteracja zakłada znajomość języka

Transliteracja zakłada znajomość języka

źródłowego, transkrypcja - docelowego.

źródłowego, transkrypcja - docelowego.

Dziękuję za uwagę

Dziękuję za uwagę





!

!