Zasady ergonomii

Zasady ergonomii

w optymalizacji

w optymalizacji

czynności

czynności

roboczych

roboczych

Czym różni się praca statyczna od

Czym różni się praca statyczna od

pracy dynamicznej?

pracy dynamicznej?

Ze względu na procesy zachodzące

Ze względu na procesy zachodzące

w efektorach, pracę fizyczną

w efektorach, pracę fizyczną

różnicuje się na:

różnicuje się na:



statyczną

statyczną

, gdy występuje jedynie

, gdy występuje jedynie

napięcie mięśni bez ich ruchu,

napięcie mięśni bez ich ruchu,



dynamiczną

dynamiczną

, kiedy mięśnie wykonują

, kiedy mięśnie wykonują

ruch (kurczenie i rozciąganie).

ruch (kurczenie i rozciąganie).

Praca dynamiczna

Praca dynamiczna

Praca dynamiczna

Praca dynamiczna

- wysiłek przebiega

- wysiłek przebiega

w warunkach ruchu, w związku z

w warunkach ruchu, w związku z

przemieszczaniem ciała ludzkiego lub

przemieszczaniem ciała ludzkiego lub

jego części w przestrzeni i zachodzi

jego części w przestrzeni i zachodzi

przy udziale izotonicznych skurczów

przy udziale izotonicznych skurczów

mięśni, podczas których następuje

mięśni, podczas których następuje

skrócenie włókien.

skrócenie włókien.

Praca dynamiczna

Praca dynamiczna

Praca dynamiczna jest podstawowym czynnikiem,

Praca dynamiczna jest podstawowym czynnikiem,

który powoduje podwyższenie poziomu przemiany

który powoduje podwyższenie poziomu przemiany

materii. Związana z nią wielkość wydatku

materii. Związana z nią wielkość wydatku

energetycznego jest proporcjonalna do

energetycznego jest proporcjonalna do

wskaźników fizjologicznych, takich jak:

wskaźników fizjologicznych, takich jak:



ilość zużytego tlenu (szybkość oddechu- poziom

ilość zużytego tlenu (szybkość oddechu- poziom

zużytego tlenu lub wydychanego dwutlenku

zużytego tlenu lub wydychanego dwutlenku

węgla),

węgla),



częstość skurczów serca,

częstość skurczów serca,



ciśnienie krwi,

ciśnienie krwi,



temperatura ciała i skóry.

temperatura ciała i skóry.

Praca dynamiczna

Praca dynamiczna

Stopień ciężkości pracy związane z wydatkiem

Stopień ciężkości pracy związane z wydatkiem

energetycznym

energetycznym

Stopień ciężkości

Stopień ciężkości

pracy fizycznej

pracy fizycznej

Wydatek energetyczny kcal/ zmianę

Wydatek energetyczny kcal/ zmianę

roboczą

roboczą

Mężczyźni

Mężczyźni

kobiety

kobiety

Bardzo lekka

Bardzo lekka

Poniżej 300

Poniżej 300

Poniżej 200

Poniżej 200

Lekka

Lekka

300 – 800

300 – 800

200 – 700

200 – 700

Średnia

Średnia

800 – 1500

800 – 1500

700 – 1000

700 – 1000

Ciężka

Ciężka

1500 – 2000

1500 – 2000

1000 – 1200

1000 – 1200

Bardzo ciężki

Bardzo ciężki

Powyżej 2000

Powyżej 2000

Powyżej 1200

Powyżej 1200

Energetyczne kryteria oceny

Energetyczne kryteria oceny

stopnia ciężkości pracy

stopnia ciężkości pracy

fizycznej.

fizycznej.

Wydatek energetyczny często jest

Wydatek energetyczny często jest

stosowany jako energetyczne kryteria

stosowany jako energetyczne kryteria

ciężkości pracy fizycznej. Do oceny

ciężkości pracy fizycznej. Do oceny

ciężkości pracy wykorzystywana jest

ciężkości pracy wykorzystywana jest

wielkość wydatku energetycznego w ciągu

wielkość wydatku energetycznego w ciągu

zmiany roboczej.

zmiany roboczej.

Energetyczne kryteria oceny

Energetyczne kryteria oceny

stopnia ciężkości pracy

stopnia ciężkości pracy

fizycznej.

fizycznej.

Najmniejszym wydatkiem energetycznym

Najmniejszym wydatkiem energetycznym

cechują się prace wykonywane w pozycji

cechują się prace wykonywane w pozycji

siedzącej, np. prace biurowe. Przykładem

siedzącej, np. prace biurowe. Przykładem

prac średnio ciężkich może być obsługa

prac średnio ciężkich może być obsługa

maszyn i urządzeń oraz prace montażowe.

maszyn i urządzeń oraz prace montażowe.

Prace ciężkie i bardzo ciężkie to takie,

Prace ciężkie i bardzo ciężkie to takie,

które wymagają dźwigania ciężarów (np.

które wymagają dźwigania ciężarów (np.

załadunek towarów) lub używania ciężkich

załadunek towarów) lub używania ciężkich

narzędzi (łopata, kilof).

narzędzi (łopata, kilof).

Energetyczne kryteria oceny

Energetyczne kryteria oceny

stopnia ciężkości pracy

stopnia ciężkości pracy

fizycznej.

fizycznej.

Prace lekkie to takie, które pochłaniają

Prace lekkie to takie, które pochłaniają

mniej niż 8kJ/min, średnie 8-20kJ/min,

mniej niż 8kJ/min, średnie 8-20kJ/min,

ciężkie 25-50kJ/min, Maksymalny poziom

ciężkie 25-50kJ/min, Maksymalny poziom

wydatku energetycznego dla kobiet wynosi

wydatku energetycznego dla kobiet wynosi

5000kJ w ciągu zmiany roboczej,

5000kJ w ciągu zmiany roboczej,

natomiast dla mężczyzn nie ma takiej

natomiast dla mężczyzn nie ma takiej

granicy, ale przyjmuje się, że wydatek

granicy, ale przyjmuje się, że wydatek

energetyczny nie powinien przekraczać

energetyczny nie powinien przekraczać

8400kJ.

8400kJ.

Energetyczne kryteria oceny

Energetyczne kryteria oceny

stopnia ciężkości pracy

stopnia ciężkości pracy

fizycznej.

fizycznej.

Do najprostszych metod oznaczania wydatku

Do najprostszych metod oznaczania wydatku

energetycznego należą m.in. :

energetycznego należą m.in. :



metoda chronometrażowo-tabelaryczna;

metoda chronometrażowo-tabelaryczna;



metoda gazometryczna;

metoda gazometryczna;



metoda telemetryczna;

metoda telemetryczna;

Praca statyczna

Praca statyczna

Praca statyczna jest jednym z dwóch rodzajów pracy

Praca statyczna jest jednym z dwóch rodzajów pracy

jaką mogą wykonywać nasze mięśnie. Występuje

jaką mogą wykonywać nasze mięśnie. Występuje

gdy na zewnątrz nie można zaobserwować

gdy na zewnątrz nie można zaobserwować

żadnego ruchu, a mimo tego mięśnie pozostają w

żadnego ruchu, a mimo tego mięśnie pozostają w

stałym napięciu np. trzymanie reki wyciągniętej

stałym napięciu np. trzymanie reki wyciągniętej

do góry bądź poziomo, utrzymywanie w reku

do góry bądź poziomo, utrzymywanie w reku

narzędzia, podczas stania, siedzenia, czy

narzędzia, podczas stania, siedzenia, czy

podpierania. Nie stanowi ona zatem pracy

podpierania. Nie stanowi ona zatem pracy

mechanicznej, jednak często może powodować

mechanicznej, jednak często może powodować

duże obciążenie dla organizmu człowieka (np.

duże obciążenie dla organizmu człowieka (np.

podczas długotrwałego stania wzrasta ciśnienie

podczas długotrwałego stania wzrasta ciśnienie

hydrostatyczne nóg, co sprzyja obrzękom i bardzo

hydrostatyczne nóg, co sprzyja obrzękom i bardzo

często prowadzi do powstawania żylaków).

często prowadzi do powstawania żylaków).

Jakie znacie stanowiska

Jakie znacie stanowiska

pracy związane z pracą

pracy związane z pracą

statyczną?

statyczną?

Praca statyczna

Praca statyczna

We współczesnych czasach na skutek dużego

We współczesnych czasach na skutek dużego

postępu automatyzacji i mechanizacji pracy

postępu automatyzacji i mechanizacji pracy

wzrasta ilość stanowisk wymagających

wzrasta ilość stanowisk wymagających

długotrwałego utrzymywania ciała w jednej

długotrwałego utrzymywania ciała w jednej

pozycji np.: prace biurowe, obsługa

pozycji np.: prace biurowe, obsługa

monitorów, komputerowych, pulpitów

monitorów, komputerowych, pulpitów

sterowniczych, praca przy taśmach

sterowniczych, praca przy taśmach

montażowych, stanowiska produkcyjne w

montażowych, stanowiska produkcyjne w

elektronice, prowadzenie samochodów

elektronice, prowadzenie samochodów

ciężarowych na długich trasach, obsługa kasy

ciężarowych na długich trasach, obsługa kasy

w supermarkecie, itp.

w supermarkecie, itp.

Analiza obciążenia statycznego

Analiza obciążenia statycznego

metoda OWAS

metoda OWAS

Metoda analizy obciążenia statycznego metoda

Metoda analizy obciążenia statycznego metoda

OWAS służy do oceny wielkości obciążenia

OWAS służy do oceny wielkości obciążenia

statycznego na stanowiskach pracy. Metoda

statycznego na stanowiskach pracy. Metoda

bierze pod uwagę obciążenie pochodzące od

bierze pod uwagę obciążenie pochodzące od

czterech czynników:

czterech czynników:



- pozycja pleców,

- pozycja pleców,



- położenie przedramion,

- położenie przedramion,



- praca nóg,

- praca nóg,



- wielkość obciążenia zewnętrznego,

- wielkość obciążenia zewnętrznego,



ale nie uwzględnia częstości zmiany pozycji oraz

ale nie uwzględnia częstości zmiany pozycji oraz

rytmu pracy.

rytmu pracy.

Analiza obciążenia statycznego

Analiza obciążenia statycznego

metoda OWAS

metoda OWAS

Monotypowość ruchów

Monotypowość ruchów

roboczych

roboczych

Monotypowość ruchów występuje wtedy gdy

Monotypowość ruchów występuje wtedy gdy

podczas pracy zaangażowane są tylko

podczas pracy zaangażowane są tylko

pewne grupy mięśni. Ulegają one wówczas

pewne grupy mięśni. Ulegają one wówczas

zmęczeniu szybciej niż przy takim samym

zmęczeniu szybciej niż przy takim samym

wysiłku, ale jednoczesnej pracy wielu grup

wysiłku, ale jednoczesnej pracy wielu grup

mięśniowych. Monotypowość ruchów

mięśniowych. Monotypowość ruchów

występuje często przy pracach o wysokim

występuje często przy pracach o wysokim

stopniu zmechanizowania, gdy rola

stopniu zmechanizowania, gdy rola

człowieka ogranicza się do prostych

człowieka ogranicza się do prostych

powtarzalnych czynności.

powtarzalnych czynności.

Monotypowość ruchów

Monotypowość ruchów

roboczych

roboczych

W ocenie monotypowości ruchów roboczych

W ocenie monotypowości ruchów roboczych

analizuje się następujące elementy:

analizuje się następujące elementy:



stopień ograniczenia ruchowego;

stopień ograniczenia ruchowego;



liczbę powtórzeń;

liczbę powtórzeń;



wielkość rozwijanych sił przez pracujące

wielkość rozwijanych sił przez pracujące

mięśnie.

mięśnie.

Liczbę ruchów można obliczyć na podstawie

Liczbę ruchów można obliczyć na podstawie

liczby oraz struktury planowanych operacji

liczby oraz struktury planowanych operacji

i czynności, albo na podstawie obserwacji

i czynności, albo na podstawie obserwacji

pracy wykonywanej przez pracownika.

pracy wykonywanej przez pracownika.

Monotypowość ruchów

Monotypowość ruchów

roboczych

roboczych

Uciążliwość pracy wzrasta przy zwiększaniu

Uciążliwość pracy wzrasta przy zwiększaniu

zaangażowania sił i zbliża się do wartości największej

zaangażowania sił i zbliża się do wartości największej

pracy przy maksymalnym obciążeniu. Duże

pracy przy maksymalnym obciążeniu. Duże

znaczenie dla wielkości wydatkowanej energii, sił oraz

znaczenie dla wielkości wydatkowanej energii, sił oraz

zmęczenia mięśni ma sposób pokonywania oporów,

zmęczenia mięśni ma sposób pokonywania oporów,

czyli kinematyka części ciała przy wykonywaniu

czyli kinematyka części ciała przy wykonywaniu

pracy. Wielkość wydatku energetycznego związanego

pracy. Wielkość wydatku energetycznego związanego

z obciążeniem monotypowym jest znikoma i nie może

z obciążeniem monotypowym jest znikoma i nie może

być miernikiem jego uciążliwości. W związku z tym,

być miernikiem jego uciążliwości. W związku z tym,

że trudno znaleźć obiektywne mierniki wielkości

że trudno znaleźć obiektywne mierniki wielkości

obciążenia monotypią, stosuje się metodę

obciążenia monotypią, stosuje się metodę

szacunkową i poszczególnym stopniom uciążliwości

szacunkową i poszczególnym stopniom uciążliwości

przypisuje się odpowiednią liczbę punktów z

przypisuje się odpowiednią liczbę punktów z

określonego przedziału.

określonego przedziału.

Monotypowość ruchów

Monotypowość ruchów

roboczych

roboczych

Liczba powtórzeń

Liczba powtórzeń

stereotypowych ruchów na

stereotypowych ruchów na

zmianę (8 godzin)

zmianę (8 godzin)

Stopień uciążliwości

Stopień uciążliwości

Siła > 98 N

Siła > 98 N

Siła < 98 N

Siła < 98 N

Słownie

Słownie

W punktach

W punktach

300

300

800

800

Mały

Mały

1 – 25

1 – 25

301 – 800

301 – 800

801 – 1600

801 – 1600

Średni

Średni

26 – 50

26 – 50

801 – 1600

801 – 1600

1601 – 3200

1601 – 3200

Duży

Duży

51 – 75

51 – 75

Powyżej

Powyżej

1600

1600

Powyżej

Powyżej

3200

3200

Bardzo duży

Bardzo duży

76 - 100

76 - 100

Ocena stopnia uciążliwości pracy fizycznej
wynikającej z monotypowości ruchów

Monotypowość ruchów

Monotypowość ruchów

roboczych

roboczych

Monotypowość ruchów roboczych ma

Monotypowość ruchów roboczych ma

bezpośredni związek z monotonią pracy.

bezpośredni związek z monotonią pracy.

Wstępuje ona wtedy, gdy monotypowość

Wstępuje ona wtedy, gdy monotypowość

ruchów roboczych nie ogranicza się tylko

ruchów roboczych nie ogranicza się tylko

do jednej zmiany produkcyjnej, lecz

do jednej zmiany produkcyjnej, lecz

dominuje podczas dłuższego czasu pracy.

dominuje podczas dłuższego czasu pracy.

Powyższe cechy powodują nie tylko

Powyższe cechy powodują nie tylko

dyskomfort pracy, ale wpływają także na

dyskomfort pracy, ale wpływają także na

zmęczenie psychiczne.

zmęczenie psychiczne.

Jakie znacie sposoby zapobiegania

Jakie znacie sposoby zapobiegania

skutkom monotypowości?

skutkom monotypowości?

Monotypowość ruchów

Monotypowość ruchów

roboczych

roboczych

Sposoby zapobiegania skutkom monotypowości to m.in.:

Sposoby zapobiegania skutkom monotypowości to m.in.:



Wprowadzenie rotacji na takich stanowiskach

Wprowadzenie rotacji na takich stanowiskach



Ograniczenie liczby powtórzeń czynności,

Ograniczenie liczby powtórzeń czynności,

częstotliwości oraz czasu ich trwania w trakcie zmiany

częstotliwości oraz czasu ich trwania w trakcie zmiany

roboczej

roboczej



Wprowadzenie przerw w pracy

Wprowadzenie przerw w pracy



Zaplanowanie podczas przerw czynności

Zaplanowanie podczas przerw czynności

wymagających od pracownika działań innych niż te,

wymagających od pracownika działań innych niż te,

które towarzyszą czynności rutynowo wykonywanej

które towarzyszą czynności rutynowo wykonywanej

podczas pracy

podczas pracy



Wprowadzenie, w uzgodnieniu z pracownikami,

Wprowadzenie, w uzgodnieniu z pracownikami,

urozmaicenia środowiska pracy możliwego na danym

urozmaicenia środowiska pracy możliwego na danym

stanowisku, np. nadawanie cichej muzyki.

stanowisku, np. nadawanie cichej muzyki.

Obciążenie wynikające z

Obciążenie wynikające z

zajmowanej pozycji ciała.

zajmowanej pozycji ciała.

Na poziom obciążenia wpływają w sposób

Na poziom obciążenia wpływają w sposób

istotny następujące uwarunkowania pracy:

istotny następujące uwarunkowania pracy:

•

rodzaj przyjętej postawy ciała podczas

rodzaj przyjętej postawy ciała podczas

wykonywanych czynności;

wykonywanych czynności;

•

stopień wymuszenia zajmowanej pozycji i

stopień wymuszenia zajmowanej pozycji i

pochylenia ciała;

pochylenia ciała;

•

możliwość zmiany przyjętej pozycji ciała;

możliwość zmiany przyjętej pozycji ciała;

•

położenie kończyn i ich czynności ruchowych;

położenie kończyn i ich czynności ruchowych;

•

rozłożenie wykonywanych czynności w czasie

rozłożenie wykonywanych czynności w czasie

i w pozycjach ciała;

i w pozycjach ciała;

Stopnie obciążenia statycznego

Stopnie obciążenia statycznego

Pozycja ciała

Pozycja ciała

Przykłady

Przykłady

Słownie

Słownie

W punktach

W punktach

Mały

Mały

1 – 10

1 – 10

Siedząca niewymuszona

Siedząca niewymuszona

Większość prac

Większość prac

biurowych

biurowych

11 – 20

11 – 20

Stojąca niewymuszona z

Stojąca niewymuszona z

możliwością okresowej

możliwością okresowej

zmiany na siedzącą

zmiany na siedzącą

Ślusarz, stolarz

Ślusarz, stolarz

21 – 30

21 – 30

Stojąca lub Stojąca na

Stojąca lub Stojąca na

przemian z chodzeniem

przemian z chodzeniem

Nadzór techniczny,

Nadzór techniczny,

bibliotekarz

bibliotekarz

Średni

Średni

31 – 40

31 – 40

Siedząca wymuszona,

Siedząca wymuszona,

niepochylona lub

niepochylona lub

nieznacznie pochylona

nieznacznie pochylona

Obsługa komputera

Obsługa komputera

41 – 50

41 – 50

Stojąca niewymuszona

Stojąca niewymuszona

bez możliwości

bez możliwości

okresowej zmiany

okresowej zmiany

pozycji na siedzącą

pozycji na siedzącą

Obsługa niektórych

Obsługa niektórych

obrabiarek, malowanie,

obrabiarek, malowanie,

lakierowanie

lakierowanie

51 – 60

51 – 60

Stojąca wymuszona z

Stojąca wymuszona z

możliwością okresowej

możliwością okresowej

zmiany na siedzącą

zmiany na siedzącą

Suwnicowy, motorniczy

Suwnicowy, motorniczy

Duży

Duży

61 – 70

61 – 70

Siedząca wymuszona,

Siedząca wymuszona,

bardzo pochylona

bardzo pochylona

Zegarmistrz

Zegarmistrz

71 – 80

71 – 80

Siedząca wymuszona,

Siedząca wymuszona,

niepochylona bez

niepochylona bez

możliwości okresowej

możliwości okresowej

zmiany pozycji na

zmiany pozycji na

siedzącą

siedzącą

Piaskowanie, obsługa

Piaskowanie, obsługa

niektórych obrabiarek

niektórych obrabiarek

81 – 90

81 – 90

Siedząca wymuszona,

Siedząca wymuszona,

pochylona niezależnie

pochylona niezależnie

od możliwości zmiany

od możliwości zmiany

Praca górnika, obróbka

Praca górnika, obróbka

drewna, spawanie

drewna, spawanie

Bardzo duży

Bardzo duży

91 – 100

91 – 100

Klęcząca w przysiadzie i

Klęcząca w przysiadzie i

inne nienaturalne

inne nienaturalne

pozycje

pozycje

Formowanie ręczne,

Formowanie ręczne,

praca górnika i ślusarz

praca górnika i ślusarz

samochodowy

samochodowy

Metoda oceny wydatku

Metoda oceny wydatku

energetycznego - metoda

energetycznego - metoda

Lehmana

Lehmana

Metoda Lehmana jest metodą

Metoda Lehmana jest metodą

chronometrażowo – tabelaryczną, która

chronometrażowo – tabelaryczną, która

polega na wyliczeniu wydatku

polega na wyliczeniu wydatku

energetycznego z tabel. Pierwsza z nich

energetycznego z tabel. Pierwsza z nich

podaje wydatek energetyczny związany z

podaje wydatek energetyczny związany z

przyjęciem określonej pozycji ciała przy pracy

przyjęciem określonej pozycji ciała przy pracy

i zaangażowania mięśni, a druga - różnych

i zaangażowania mięśni, a druga - różnych

czynności. Koszt energetyczny określa się

czynności. Koszt energetyczny określa się

poprzez sumowanie wyników uzyskanych z

poprzez sumowanie wyników uzyskanych z

obydwu tabel. Otrzymany wynik służy do

obydwu tabel. Otrzymany wynik służy do

odczytu w tabeli podającej ocenę pracy

odczytu w tabeli podającej ocenę pracy

według wielkości wydatku energetycznego.

według wielkości wydatku energetycznego.

Metoda oceny wydatku

Metoda oceny wydatku

energetycznego - metoda

energetycznego - metoda

Lehmana

Lehmana

Metoda ta wymaga przeprowadzenia dokładnego

Metoda ta wymaga przeprowadzenia dokładnego

chronometrażu czynności, wykonywanych przez

chronometrażu czynności, wykonywanych przez

badanego pracownika. Po obliczeniu, ile czasu

badanego pracownika. Po obliczeniu, ile czasu

podczas zmiany roboczej (należy uwzględnić około

podczas zmiany roboczej (należy uwzględnić około

10% czasu na ewentualne przerwy) pracownik zużywa

10% czasu na ewentualne przerwy) pracownik zużywa

na jednolite pod względem energetycznym czynności,

na jednolite pod względem energetycznym czynności,

mnoży się uzyskane wartości czasu (w min) przez

mnoży się uzyskane wartości czasu (w min) przez

odpowiednie liczby kilodżuli zawarte w tabelach.

odpowiednie liczby kilodżuli zawarte w tabelach.

Suma iloczynów jest wielkością wydatku

Suma iloczynów jest wielkością wydatku

energetycznego w badanym czasie. Po określeniu

energetycznego w badanym czasie. Po określeniu

wydatku energetycznego w ciągu dnia można

wydatku energetycznego w ciągu dnia można

zaklasyfikować dany rodzaj pracy do odpowiedniej

zaklasyfikować dany rodzaj pracy do odpowiedniej

grupy ciężkości.

grupy ciężkości.