Lasery – zastosowanie w

leczeniu chorób przyzębia

Laser to generator promieniowania,

wykorzystujący zjawisko emisji

wymuszonej. Nazwa jest akronimem od

Light Amplification by Stimulated Emission

of Radiation — wzmocnienie światła

poprzez wymuszoną emisję

promieniowania.

Promieniowanie lasera ma charakterystyczne

właściwości, trudne lub wręcz niemożliwe

do osiągnięcia w innych typach źródeł

promieniowania. Jest spójne w czasie i

przestrzeni, zazwyczaj spolaryzowane i ma

postać wiązki o bardzo małej rozbieżności.

Foton wyemitowany w wyniku emisji wymuszonej ma taką

samą

częstotliwość i polaryzację jak foton wywołujący emisję.

Przykładowy foton wzbudzający musi mieć energię równą
energii wzbudzenia atomu ośrodka. Atomy w stanie
podstawowym pochłaniają takie fotony.

Gdy w ośrodku jest więcej atomów w stanie wzbudzonym niż
w stanie podstawowym zachodzi inwersja obsadzeń poziomów
energetycznych. Stan wzbudzony jest stanem metastabilnym
co zapewnia magazynowanie energii do czasu wyemitowania
jako wiązki laserowej i jest warunkiem funkcjonowania

urządzenia.

Współcześnie trudno
wyobrazić sobie nowoczesny
gabinet stomatologiczny,
bez choćby jednego z kilku
typów laserów dentystycznych. W polskich
warunkach przede wszystkim stosowane są
lasery terapeutyczne zaliczane do laserów
małej i średniej mocy.

Wykorzystywane są one jako wspaniały

środek przeciwzapalny i przeciwbólowy.

Również od kilku lat wśród

stomatologów obserwuje się coraz

szersze zainteresowanie laserami dużej

mocy. Ta grupa laserów stosowana jest

do wywołania kontrolowanych

procesów destrukcyjnych tkanki, do

których zalicza się: cięcie,

odparowanie, koagulację i fotoablację.

Fotoablacja

Fotoablacja

To odparowanie chorej tkanki za

pomocą twardych laserów. Powodują

one w zębie reakcje podobne do

wybuchu wulkanu. Dlatego zabieg
trzeba wykonywać precyzyjnie, by

nie uszkodzić sąsiednich tkanek. W

przypadku głębokich ubytków wysoka

temperatura może doprowadzić do

zapalenia nerwu.

Efekty fototermiczne

Procesy fototermiczne usunięcia tkanek
miękkich prowadzą do następujących
zmian wraz ze wzrostem temperatury:

• 36,6-37 ⁰C biostymulacja nietrmiczna
• 37-42 ⁰C fotobioaktywacja termiczna
• Powyżej 42⁰C nieodwracalna denaturacja
• 60-65 ⁰C koagulacja
• 65-90 ⁰C całkowita martwica
• 90-100 ⁰C gwałtowne odparowanie wody z

tkanki, zwęglenie, odparowanie tkanki z
ekpansją cieczy i pary

Korzyści płynące z zastosowania tych urządzeń

w praktyce tworzą długą i imponującą listę.
Zabiegi wykonywane techniką laserową są

niebolesne

i bezkrwawe, co zapewnia dobre samopoczucie

pacjenta

oraz lepszą widoczność pola operacyjnego.
Rany goją się szybko, nie pozostawiając blizn. W

aseptycznej terapii laserowej nie grożą również
żadne powikłania, co skraca znacznie czas
leczenia i sprawia, że nie ma potrzeby
dokonywania żadnych korekt.

Efekt przeciwzapalny, uzyskany po zastosowaniu lasera

biostymulacyjnego zawdzięczamy także miejscowemu

wzrostowi serotoniny uwalnianej z płytek krwi, która

powoduje obkurczenie naczyń krwionośnych.

Zaobserwowano także zmianę stężenia histaminy i

heparyny, która umożliwia poprawę mikrokrążenia, przez co

obrzęki pourazowe ulegają wchłonięciu. Światło lasera

powoduje także hamowanie wzrostu przepuszczalności

naczyń krwionośnych, narastania obrzęku w ostrej fazie

zapalenia,

oraz formowania się ziarniny.

Podział laserów

• ŹRÓDŁO EMISJI

–

Gaz (CO2, He:Ne,
argonowy)

–

Ciało stałe (Nd:YAG,
Er:YAG, Ho:YAG)

–

Ciecz

–

Półprzewodnik lub dioda

• SPOSÓB PRACY

–

ciągła

–

Impulsowa

• PROWADZENIE

WIĄZKI

–

Światłowód

–

System zwierciadeł

• MOC

–

mała (1-5 mW)

– średnia (6-500mW)
– duża (>500mW)

• DZIAŁANIE NA

TKANKI

– Niskoenergetyczne

(biostymulujące) -
miękkie

– Wysokoenergetyczne

(chirurgiczne) - twarde

Przeciwwskazania

• BEZWZGLĘDNE:

– Nowotwory złośliwe

– wszelkie zmiany

rozrostowe,

– Zap. Dziąseł rozrostowe i

ziarninowe

– Nadziąślaki,

brodawczakowatość,

nadmierne rogowacenie

błony śluzowej

– Ciąża

– choroby krwi,

– obecność rozrusznika

serca,

– Niewydolność naczyniowo-

sercowa

– brak zgody pacjenta

• WZGLĘDNE

– Wysoka gorączka

– Miesiączka

– Padaczka

– Nadczynność i

niedoczynność tarczycy

– nieustabilizowana

cukrzyca

– Arytmia serca

– cieżkie zakażenia wir. i

grzyb.

– nadwrażliwość na

światło

– przyjmowanie leków

światłouczulających

LASERY O MAŁEJ MOCY

LASERY O MAŁEJ MOCY

Zakres zastosowań laserów

Zakres zastosowań laserów

biostymulacyjnych w stomatologii

biostymulacyjnych w stomatologii

Światło typowych laserów biostymulacyjnych ma moc

od 1 do 500mW. W stomatologii znajdują one

zastosowanie głównie w nieinwazyjnym leczeniu

chorób błony śluzowej, znieczulaniu i zatrzymywaniu
krwawienia. Promieniowanie laserowe poprzez swoje

właściwości sterylizujące działa przeciwzapalnie i

przeciwobrzękowo. Skutecznie aktywizuje regenerację

komórek. Dzięki zwiększeniu produkcji przeciwciał

pobudza system immunologiczny. Promieniowanie

tego lasera powoduje zanik objawów szczękościsku.

Zastosowanie lasera

biostymulacyjnego przed

rozpoczęciem

opracowywania ubytku

próchnicowego podnosi

próg bólu i czyni zabieg

znacznie mniej bolesnym.

Lasery te są bardzo

użyteczne w zabiegach

przeciwbólowych przy

stomatopatiach

protetycznych, ropniach

przyzębia,

paradontopatiach,

obrzękach, opryszczce

wargowej, zapaleniach

miazgi.

Działanie lasera powoduje przyspieszenie

gojenia się ran po zabiegach ekstrakcji,

przecinania wędzidełka i resekcji, a ponadto

przy przewlekłych zapaleniach tkanki

okołozębowej. Użycie lasera zapobiega

stanom zapalnym i jest bardzo przydatne w

leczeniu nerwobólów. Dzięki tym aparatom

zmniejszyć można krwawienie i przyspieszyć

gojenie po zabiegu, a także likwidować

ogniska zapalne. Zastosowanie lasera

poprawia terapeutyczne skutki zabiegów,

zmniejsza ryzyko infekcji, przyspiesza

regenerację uszkodzonych tkanek.

Wskazani

Wskazani

a:

a:

•

stany zapalne miazgi, zatok, zębodołu,

•

Neuralgie (np. nerwu trójdzielnego

•

choroby dziąseł, przyzębia i błony śluzowej jamy ustnej

•

grzybica jamy ustnej

•

bóle w stawach skroniowo-żuchwowych,

•

odczulanie odsłoniętej zębiny ból i obrzęk pozabiegowy,

•

opryszczka, afty,

•

zapalenie ślinianek,

•

likwidacja szczękościsku,

•

gojenie zębodołu po ekstrakcji,

•

ból i obrzęk po złamaniach szczęki

•

przyspieszanie gojenia po tradycyjnych zabiegach chirurgicznych w

jamie ustnej (np. po plastyce wędzidełek, resekcji, sterowanej

regeneracji kości, zabiegach płatowych, gingiwektomiach,

przeszczepach i implantach)

LASERY O DUŻEJ MOCY

LASERY O DUŻEJ MOCY

Drugą grupę laserów stosowanych w

stomatologii stanowią lasery dużej mocy. Do

najbardziej rozpowszechnionych należą trzy

najważniejsze:

•laser chirurgiczno-zabiegowy

na dwutlenku węgla, tzw.laser CO

2

•laser do zabiegów endodontycznych i

mikrochirurgii kontaktowej, tzw. laser jagowo-

neodymowy (YAG:Nd)

•laser do opracowywania twardych tkanek zęba

między innymi ubytków próchnicowych,

tzw. laser jagowo-erbowy (YAG:Er)

Laser gazowy CO2 jest wyróżniającym się

jakościowo narzędziem w stomatologii i chirurgii

jamy ustnej. Promieniowanie laserowe jest dobrze

absorbowane przez wodę, a tym samym przez

dobrze uwodnione tkanki miękkie. W tkankach

twardych promieniowanie to wyróżnia się także

efektywną absorpcją, ale jego działanie ogranicza

się tu głównie do procesów nadtapiania i

rekrystalizacji powierzchniowych warstw szkliwa i

zębiny.

Zastosowanie tego lasera w zbiegach kanałowych

jest ograniczone ze względu na zwierciadlany, a nie

na światłowodowy sposób prowadzenia wiązki.

Laser CO

Laser CO

2

2

Najszersze więc pole
zastosowań lasera CO

2

to zabiegi na tkankach
miękkich jamy ustnej.
Zmieniająca się w ciepło
zogniskowana energia
promieniowania wywołuje
kontrolowany efekt cięcia.
Głębokość i szybkość cięcia
oraz obszar martwicy
wzrastają proporcjonalnie
do mocy promieniowania. Pojedyncze
nacięcie tkanki promieniowaniem o mocy
ok. 6W realizuje się na głębokość od 0,2 do
0,5mm. Większą głębokość realizuje się
albo mniejszą szybkością cięcia albo
większą mocą promieniowania.

W zabiegach bezkontaktowego cięcia laserem CO

2

uzyskuje się

działanie hemostatyczne i sterylizujące. Zmniejsza się także

miejscowy odczyn zapalny. Aplikator zabiegowy jest oddalony

od pola operacyjnego, co umożliwia wygodny dostęp i dobrą

widoczność. Urządzenie to podczas cięcia koaguluje naczynia

krwionośne w trakcie zabiegu chirurgicznego, a zatem jest

nieocenione przy usuwaniu zmian chorobowych wysoce

ukrwionych narządów, np. języka. Możliwość ciągłej hemostazy

eliminuje konieczność zakładania szwów, a absolutnie sterylną

ranę można pozostawić bez zabezpieczenia opatrunkiem.

Pooperacyjne bliznowacenie i skurcz tkanek jest ograniczony.

Wyniki procesu zdrowienia są zwykle doskonałe. Laser CO

2

jest

szczególnie efektywny w usuwaniu wczesnych zmian

chorobowych takich jak nadziąślaki, włókniaki, i brodawczaki, w

przecinaniu wędzidełek warg i języka, w pogłębieniu

przedsionka, w wycinaniu przerośniętych dziąseł, w usuwaniu

naczyniowych zmian chorobowych, w przygotowywaniu jamy

ustnej do protezowania itp.

Należy podkreślić, że działanie
hemostatyczne lasera CO2 ma szczególne
znaczenie w zabiegach: rozległych,
związanych z dużą utratą krwi w obficie
unaczynionych tkankach
u pacjentów z zaburzeniami układu
krzepnięcia
usuwania zmian naczyniowych
w chirurgii onkologicznej, dla zmniejszenia
niebezpieczeństwa rozsiewu komórek
nowotworowych poprzez naczynia
krwionośne.

Działanie koagulacyjne lasera CO2 w

zabiegach na silnie zainfekowanej tkance sterylizuje brzegi rany.

Laser chirurgiczny CO

Laser chirurgiczny CO

2

2

Model CTL-1401,

Model CTL-1401,

wersja stolikowa o mocy

wersja stolikowa o mocy

12W

12W

Laser chirurgiczny CO

Laser chirurgiczny CO

2

2

Model CTL-1401,

Model CTL-1401,

wersja wolnostojąca

wersja wolnostojąca

o mocy 25W

o mocy 25W

Laser jagowo-neodymowy

emituje falę o długości 1064nm,

która do pola operacyjnego

doprowadzana jest za pomocą

giętkiego światłowodu o grubości

0,2mm, 0,3mm lub 0,4mm.

Światłowody są niezwykle

elastyczne, lekkie i wygodne w

obsłudze dla lekarza. Dzięki temu

urządzenia te wykorzystuje się

przede wszystkim do leczenia

endodontycznego zębów - do

sterylizacji i poszerzania światła

kanałów. Promieniowanie tego

lasera działa silnie sterylizująco,

przez co ogranicza ewentualne

wystąpienie ponownej infekcji.

Leczenie kanałowe wykonuje się w

ciągu jednego zabiegu co także

zapewnia pacjentom większy

komfort.

Laser jagowo-

Laser jagowo-

neodymowy firmy

neodymowy firmy

Mydon

Mydon

Jednym z częstszych zastosowań lasera Nd:YAG jest leczenie

nadwrażliwości zębów. Zaledwie jeden zabieg eliminuje to

uciążliwe schorzenie poprzez zeszkliwienie powierzchni zęba i

zamknięcie kanalików zębiny. Innym przykładem jest leczenie

zmian początkowych w szczelinach i bruzdach, gdyż

promieniowanie laserowe, utwardzając szkliwo jednocześnie

niszczy bakterie. Laser ten jest także bardzo dobrym

narzędziem do leczenia próchnicy, gdyż w mechanizmie

fotoablacji wybiórczo likwiduje próchniczo zmienione tkanki, nie

naruszając zdrowej zębiny. Ponadto laser ten jest stosowany do

przygotowania ubytku bezpośrednio

przed założeniem wypełnienia poprzez

zwiększenie powierzchni wiązania dla żywic

pośrednich, co skutecznie eliminuje potrzebę

wytrawiania ubytku kwasem fosforowym.

Naświetlanie promieniowaniem lasera Nd:YAG

powierzchni korzenia niszczy kamień

i usuwa resztki osadów.

Zabiegi wykonywane tym

laserem, podobnie jak

laserem CO

2

, są bezkrwawe i

bezbolesne, a bardzo cienki

światłowód umożliwia

dotarcie do miejsc, do
których trudno byłoby

dotrzeć za pomocą

konwencjonalnych metod.

Laser firmy Waterlase

Laser firmy Waterlase

MD

MD

Laser Nd:YAG

Laser Nd:YAG

Model CTL-1503

Model CTL-1503

Laser jagowo-erbowy stanowi

przełom w stomatologii

zachowawczej. Najszerszym

polem jego zastosowań

klinicznych jest obróbka

twardych tkanek zęba, gdzie

z powodzeniem zastępuje

wiertarki turbinowe. Emituje

falę o długości 2940nm

najsilniej ze znanych fal

laserowych absorbowaną

przez wszystkie składniki

twardej tkanki zęba.

Laser jagowo-erbowy

Laser jagowo-erbowy

Azuryt Plus

Azuryt Plus

Z powodu bardzo krótkich impulsów i relatywnie

długiego czasu przerwy między nimi, tkanki

sąsiadujące z miejscem oddziaływania

promieniowania laserowego nie odczuwają prawie

wcale efektu termicznego. Laser ten pracuje w

sposób impulsowy z częstotliwością w zakresie (1-

10)Hz i już przy 5 impulsach na sekundę (5Hz)

można usunąć warstwę zębiny grubości 0,3mm

lub warstwę szkliwa o grubości 0,2mm. Średnica

powstałego przy tym krateru wynosi typowo

0,5mm. Mechanizm oddziaływania

promieniowania tego lasera na tkankę, jednakowo

skuteczny na szkliwo, zębinę czy cement, jest

ściśle fotoablacyjny tzn. usuwanie twardych

tkanek ma formę "mikrowybuchów", przez co

zabieg jest praktycznie bezbolesny nawet w

przypadku

odsłonięcia miazgi.

Pozwala to wyeliminować

czynnik lęku przed wizytą

u stomatologa. Zastosowanie

typowego systemu chłodzenia

sprayem wodnym dodatkowo

zapobiega nagrzewaniu się

powierzchni i zwiększa

skuteczność oddziaływania

promieniowania. Należy też

zwrócić uwagę na to,

że w procesie fotoablacji nie dochodzi do

nadtapiania zmineralizowanych tkanek, dzięki

czemu ściany krateru zachowują odpowiednią

chropowatość

i doskonale wiążą wypełnienie.

Działanie promieniowania lasera Er:YAG nie

powoduje nadtapiania brzegów opracowywanej

tkanki zębowej, w przeciwieństwie do lasera CO2,

którego działanie ma charakter ściśle termiczny i

powoduje miejscowe stopienie i rekrystalizację

mineralnych składników tkanki zębowej. Laser

ten nadaje się również do usuwania wszelkich

spoiw, amalgamatów i kompozytów.

Laser Er:YAG,

Laser Er:YAG,

Model CTL-1601

Model CTL-1601

FOTODYNAMICZNA METODA TERAPII LASEROWEJ

FOTODYNAMICZNA METODA TERAPII LASEROWEJ

Metoda fotodynamiczna (ang. PhotoDynamic Therapy - PDT)

jest wielce obiecującą metodą leczenia chorób

nowotworowych. Oparta jest na prostej zasadzie. Pierwszym

etapem jest wprowadzenie do organizmu pacjenta preparatu -

fotouczulacza, tzw. sensybilitazora. Powoduje on uczulenie

tkanki biologicznej na światło o określonej długości fali.

Preparat wydalany jest przez zdrowe komórki i gromadzi się

głównie w komórkach nowotworowych. Po upływie 12-24

godzin, zależnie od rodzaju sensybilitazora, w guzie

nowotworowym znajduje się wielokrotnie więcej fotouczulacza

niż w zdrowej tkance.

Diagnostykę zmian nowotworowych realizuje się

poprzez wzbudzenie sensybilitazora światłem

laserowym i wywołanie świecenia

fluorescencyjnego w zakresie widzialnym.

Przykładowo naświetlanie sensybilitazora

hematoporfirynowego (HpD) promieniowaniem o

długości fali 405nm wywołuje fluorescencję o

barwie czerwonej, łatwo widoczną nieuzbrojonym

okiem.

W terapii chorób nowotworowych

wykorzystuje się fakt, że światło

laserowe o określonej barwie (dla

HpD jest to 632nm) wywołuje

rozpad cząsteczek tlenu na formę

atomową. Tlen atomowy jest

bardzo reaktywny i cytotoksyczny.

Jego obecność w obszarze zajętym

przez komórki nowotworowe
powoduje ich niszczenie, nie

uszkadzając jednocześnie komórek

zdrowych. W związku z tym, że dla

znanych obecnie fotouczulaczy

stosuje się promieniowanie

laserowe od 630nm do 690nm,

które wnika w tkankę na głębokość
do kilku centymetrów, metoda PDT

jest najskuteczniejsza w walce z

guzami nowotworowymi o takich

właśnie wymiarach.

Zalety fotodynamicznej metody

PDT:

- wysoka efektywność

- nietoksyczność
- nieinwazyjność

- możliwość wielokrotnego

powtarzania terapii

- wspomaganie leczenia

chirurgicznego

- możliwość prowadzenia wiązki

giętkim światłowodem

wprowadzonym do organizmu

poprzez urządzenia endoskopowe

Rys. Pacjenci przed
i po terapii
fotodynamicznej

Rys. Pacjent po terapii PTD

ZASADY BEZPIECZEŃSTWA

Podział laserów na klasy ze względu na

zagrożenia w związku z użytkowaniem:

• Klasa 1 – bezpieczne w każdych warunkach

• Klasa 2 – 400-700nm, niecałkowicie

bezpieczne, zachowany odruch mrugania

• Klasa 3A – niebezpieczne (warunkowo

bezpieczne przy patrzeniu na wiązkę przez

przyrządy optyczne

• Klasa 3B – niebezpieczne dla oczu w każdych

warunkach

• Klasa 4 – niebezpieczne, należy chronić oczy i

skórę przed promieniowaniem bezpośrednim

i rozproszonym