Rozdział

metodologiczny

dr Janusz FALECKI

Wymogi formalne - układ pracy

• Strona tytułowa,

• Spis treści,

• Wstęp - krótkie wyjaśnienie tematu i omówieniem pracy dyplomowej oraz

informacje o poszczególnych rozdziałach, głównym problemie i uzyskanych
wynikach. Można uwzględnić analizę literatury, lub w rozdziale
metodologicznym.

• Rozdział metodologiczny powinien zawierać wyraźne określenie

celu i

przedmiotu badań,

sformułowany

problem badawczy ogólny i

szczegółowe,

jak również opis sposobu rozwiązania problemu w zależności

od

metody badawczej

).

• Rozdział teoretyczny, stanowiący podstawę opracowania rozdziału

badawczego,

• Rozdział empiryczny zawierający prezentacje materiału zebranego w

trakcie procesu badawczego, wykorzystując podstawowe metody
statystyczne, dobierając narzędzia adekwatne do tematu i metody
badawczej.

• Zakończenie (w zakończeniu należy dokonać weryfikacji przyjętych hipotez,

wskazać syntetyczne wnioski wynikające z pracy oraz ewentualnie
zasygnalizować możliwości przyszłościowych rozwiązań),

• Bibliografia (z podziałem na: pozycje zwarte, artykuły, dokumenty

normatywne, strony internetowe, itp. –

15 – 25 pozycji

).

• Wykazy: tablic, rysunków (schematów, map, itp.),

• Załączniki

Wymogi edytorskie

Maszynopis pracy dyplomowej powinien spełniać następujące wymagania:

• czcionka: Times New Roman,

• wielkość czcionki podstawowej: 12 pkt,

• odstęp między wierszami: 1,5 wiersza,

• marginesy: górny, dolny i prawy po 2,5 cm, lewy 3,5 cm, ,

• 30 wierszy na stronie, minimum 60 znaków w wierszu;

• stosować justowanie (wyrównanie tekstu do obu marginesów),

• stosować akapity,

• wszystkie strony pracy należy ponumerować (numeracja stron w stopce

wyrównana do prawej, czcionka o rozmiarze 12 pkt.); pierwszą stroną jest
strona tytułowa pracy dyplomowej;

• tytuły rozdziałów powinny być napisane pogrubioną czcionką o rozmiarze

14 pkt.; tytuły podrozdziałów powinny być napisane pogrubioną czcionką
12 pkt.; poniżej każdego tytułu należy zostawić przestrzeń (1 enter) o
szerokości 12 pkt.; nie należy stawiać kropek na końcu tytułów rozdziałów
i podrozdziałów, a także tytułów tabel, wykresów, rysunków, rycin itp.;

• przypisy powinny być umieszczone na dole strony, w numeracji ciągłej,

rozmiar czcionki 10 pkt.,

• tabele numeracja ciągła w całej pracy (Tab. I. tytuł nad tabelą, pod tabelą

źródło),

Układ rozdziału merytorycznego

Rozdziały merytoryczne najczęściej 2 rozdziały czasem 3
w układzie:

– wprowadzenie -1 strona – w którym należy ustosunkować

się do jego treści wynikających z tytułu rozdziału i
podrozdziałów oraz jakie analizy zamierza się przeprowadzić
aby w zakończeniu rozdziału odpowiedzieć na wstęp)

– krytyczne przedstawienie różnych poglądów na

omawiany problem,

– własne przemyślenia i sądy, propozycje rozwiązań

wynikające z badań,

*

  * *

– wnioski oraz ustosunkowanie się do wstępu i przejście do

kolejnego rozdziału -1-2 strony.

5

1. ASPEKTY METODOLOGICZNE PRACY

(

I ZAGADNIENIA

WSTĘPNE)

(

obj. 7–11 s.)

1.1. Uzasadnienie wyboru tematu

diagnoza stanu rzeczy

identyfikacja obszaru niewiedzy

uzasadnienie obiektywnej potrzeby (teoretycznej lub praktycznej)
usunięcia niewiedzy

stwierdzenie istnienia - sytuacji problemowej – czyli pewnej
niewiedzy uniemożliwiającej wyjaśnienie zachodzących faktów,
zjawisk i procesów.

1.1. Zarys sytuacji problemowej

1.1. Sformułowanie problemu i uzasadnienie wyboru tematu

1.2. Cel i problem pracy, przedmiot badań, hipoteza, metody

badawcze, analiza literatury

przedmiotu

1.3. Rozważania terminologiczne

1.3. Kwestie terminologiczne

1.4. Tytuł zagadnienia wstępnego

Układ rozdziału metodologicznego

Sformułowanie celu badań

Wg J. Gniteckiego cel badań to rodzaj zamierzonego efektu, do
którego ma doprowadzić działalność badawcza.
Istotą celu pracy jest określenia tego, do czego się dąży, tego, co się
chce osiągnąć. To pewien punkt lub miejsce, do którego się zmierza, to
także stan wiedzy, jaki zamierza się osiągnąć, jak również aprioryczny
wynik, dla którego osiągnięcia zostały podjęte badania.
Cel pracy kwalifikacyjnej

wypływa w sposób bezpośredni z tematu

pracy, wpływając z kolei na formułę problemu badawczego,
hipotez i zakresu pracy.

Cele podjętych w pracy rozważań mogą mieć różny charakter.
Identyfikując je można wyodrębnić następujące ich rodzaje:

– rozpoznawcze - to jest identyfikujące wiedzę o jakimś fakcie lub

zjawisku, o związkach, otoczeniu itp.;

– praktyczne - to jest dążące do zdobycia wiedzy o środkach

urzeczywistnienia różnych przedsięwzięć;

– prognostyczne - nastawione na wypracowanie formuły wiedzy o

przyszłości - to jest przewidywań o przyszłym kształcie, charakterze,
wpływie, tendencji itp.

Sformułowanie celu pracy

cd.

Celem pracy może być:

– rozpoznanie jakiejś kwestii,
– identyfikacja faktu czy zjawiska;
– wyjaśnienie jakiegoś zagadnienia;
– dokonanie przeglądu i systematyzacja poglądów na jakiś

temat;

– próba nowego spojrzenia na jakiś problem.

Liczba celów dociekań naukowych podejmowanych w pracy
kwalifikacyjnej powinna być dostosowana do tematu i
zakresu pracy. Poprawną sytuacją wydaje się być
wskazanie w pracy

1

-2 celów głównych, wspartych -jeśli to

jest uzasadnione -

celami szczegółowymi

.

Cele pracy rodzą jednocześnie zadania badawcze, które
trzeba postrzegać jako przedsięwzięcia do wykonania, aby
osiągnąć założone cele.

Sformułowanie celu badań –

przykład

Celem podjętych badań było opracowanie koncepcji udziału Sił
Zbrojnych RP w zwalczaniu i likwidowaniu skutków zagrożeń
niemilitarnych w aspekcie funkcjonowania wybranych elementów
Systemu Zarządzania Kryzysowego w Polsce i Systemu Zarządzania
Kryzysowego resortu ON oraz zakresu tego udziału, zgodnie z
posiadanym przez wojsko potencjałem.
Cele szczegółowe:

1. Zidentyfikowanie zagrożeń niemilitarnych, w których zwalczaniu i

likwidowaniu skutków powinny brać udział Siły Zbrojne RP.

2. Diagnozę aktualnego stanu Krajowego Systemu Zarządzania

Kryzysowego, oraz Systemu Zarządzania Kryzysowego resortu ON,
pozwalającą doskonalić udział Sił Zbrojnych RP we wsparciu władz
cywilnych w niemilitarnych sytuacjach kryzysowych.

3. Analizę zakresu udziału Sił Zbrojnych RP w zwalczaniu i likwidowaniu

skutków zagrożeń niemilitarnych oraz zakresu wsparcia władz
cywilnych przez siły zbrojne wybranych państw NATO.

Przedmiot badań

Według L. Sołomy przedmiot badań to obiekty czy też
zjawiska, w odniesieniu do których chcemy
prowadzić badania.
W naukach o bezpieczeństwie przedmiotem badań
mogą być: zjawiska, fakty, procesy, systemy, związki,
zależności i czy też uwarunkowania dotyczące istoty
bezpieczeństwa.
Przykład:
Przedmiotem badań były wybrane elementy systemu
zarządzania kryzysowego w Polsce i Systemu Zarządzania
Kryzysowego resortu ON, zakres wsparcia władz
cywilnych przez SZ RP w niemilitarnych sytuacjach
kryzysowych oraz procedury mające wpływ na
wykorzystanie potencjału Sił Zbrojnych RP w zwalczaniu i
likwidowaniu skutków zagrożeń niemilitarnych.

Sformułowanie problemu

badawczego

Według

M. Łobockiego

problem badawczy to pytanie, na które

szukamy odpowiedzi na drodze badań naukowych.

•

Ważnym elementem jest sformułowanie i postawienie problemu
badawczego, postrzeganego jako kwestia do rozwiązania, stawiana
w formie pytania. Powinien on

pozostawać w silnych związkach

z celami pracy.

Stawiany problem powinien być przy tym

•

W pracy licencjackiej za wystarczającą należy uznać formułę
jednego problemu głównego, wspartego trzema czterema
problemami szczegółowymi.

•

Formuła pytań problemowych powinna zostać ujęta i podzielona
według określonych zasad. Najważniejszymi pytaniami są pytania:
jak
i dlaczego?, w dalszej zaś kolejności: kto, co, kiedy i gdzie?

•

Należy przy tym zaznaczyć, iż pytania problemowe w formie zdań
pytających nie są pytaniami, na które można udzielić odpowiedzi
wprost lub można dać na nie kilka odpowiedzi.

Problem szczegółowy - podrozdział

Sformułowanie problemu

badawczego - przykład

Problem główny:

Czy a jeżeli tak to, jakie zmiany należy wprowadzić w wybranych
elementach Systemu Zarządzania Kryzysowego w Polsce i
Systemu Zarządzania Kryzysowego resortu ON oraz w zakresie
udziału Sił Zbrojnych RP w zwalczaniu i likwidowaniu skutków
zagrożeń niemilitarnych, aby poprzez wykorzystanie ich
potencjału minimalizować straty ludzkie i infrastruktury kraju?

Problemy szczegółowe:

1. Jakie można wyróżnić rodzaje zagrożeń niemilitarnych w perspektywie

najbliższej dekady, mające wpływ na bezpieczeństwo Rzeczpospolitej
Polskiej, w których zwalczaniu i usuwaniu skutków powinny brać udział
Siły Zbrojne RP?

2. Jakie zmiany należy wprowadzić w wybranych elementach Systemu

Zarządzania Kryzysowego w Polsce i Systemu Zarządzania Kryzysowego
resortu ON, aby udział Sił Zbrojnych RP we wsparciu władz cywilnych,
realizowany był zgodnie z posiadanym przez wojsko potencjałem?

3. Jakie zmiany należy wprowadzić w zakresie udziału Sił Zbrojnych RP w

zwalczaniu i likwidowaniu skutków zagrożeń niemilitarnych, aby ten
udział był adekwatny do zagrożeń oraz potencjału wojska?

Sformułowanie hipotezy

Termin „hipoteza” pochodzi od greckiego słowa hypothesis i
oznacza przypuszczenie, domysł. Hipoteza jest „czynnikiem
celowego i ukierunkowanego działania, stanowi drogowskaz
naukowego poszukiwania”. Według Jerzego Apanowicza
hipoteza to „przypuszczenie lub prawdopodobieństwo
istnienia (obecności) lub nie danej rzeczy, zdarzenia
czy też zjawiska (procesu) w określonym miejscu lub
czasie. Hipotezy powinny być:

– o tyle nowe, aby wskazywały na jakieś nieznane dotąd aspekty

badanych faktów, procesów, zjawisk, ich uwarunkowań, okoliczności,
itp.;

– na tyle ogólne, żeby obejmowały swoim zakresem wszelkie fakty,

procesy czy zjawiska, jakich dotyczą;

– pojęciowo jasne, tzn. wyrażone w jednoznacznych terminach,

możliwie dostatecznie ostrych;

– wolne od sprzeczności wewnętrznych, czyli powinny być tak

sformułowane, aby nie zawierały zdań wzajemnie sprzecznych;

– empirycznie sprawdzalne, czyli dające się zweryfikować, tzn. potwier

dzić lub obalić przez badania.

Sformułowanie hipotezy - przykład

Siły Zbrojne RP posiadają większy
potencjał do zwalczania i likwidowania
skutków zagrożeń niemilitarnych niż ten,
który jest ujęty w aktualnie obowiązującym
„Planie użycia oddziałów i pododdziałów Sił
Zbrojnych RP w przypadku wystąpienia
sytuacji kryzysowych” i zadeklarowany w
wojewódzkich planach reagowania
kryzysowego a organizacja i
funkcjonowanie systemu zarządzania
kryzysowego w Polsce oraz Systemu
Zarządzania Kryzysowego resortu ON nie
zapewnia wykorzystania posiadanego przez
wojsko potencjału.

14

TEMAT: SIŁY ZBROJNE I ICH WYKORZYSTANIE W OKRESIE ZAGROŻEŃ

NIEMILITARNYCH

CEL:

Przedstawienie kierunków kształtowania systemu zarządzania i
działania w sytuacjach zagrożeń niemilitarnych, zarówno w sferze
teoretyczno-metodologicznej, jak i przyjętych rozwiązań
praktycznych.

PROBLEM BADAWCZY:

Jakich należy dokonać zmian strukturalno-prawnych i
funkcjonalnych, aby w sposób efektywny zarządzać w sytuacjach
wystąpienia zagrożeń niemilitarnych o różnym stopniu nasilenia?

PYTANIA BADAWCZE:
1. Jakie występują zagrożenia niemilitarne, ich źródła oraz sposoby

ich monitorowania?

2. Jak rozumiany jest system zarządzania kryzysowego przez

administrację rządową i samorządową?

3. W jakim zakresie w likwidacji klęsk żywiołowych i katastrof mają

brać udział Siły Zbrojne RP ?

HIPOTEZA:

Jaką metodą dokonać klasyfikacji współczesnych zagrożeń
niemilitarnych oraz procedury reagowania władz (administracji
publicznej) na powyższe zagrożenia przy współudziale Sił
Zbrojnych RP.

PRZYKŁADOWE WYZNACZNIKI METODOLOGICZNE

15

TEMAT: ROLA ORGANIZACJI MIĘDZYNARODOWYCH W PRZECIWDZIAŁANIU

MIĘDZYNARODOWYM I WEWNĘTRZNYM KONFLIKTOM ZBROJNYM W
EUROPIE

CEL: Zbadanie aktualnych możliwości ONZ, NATO oraz europejskich organizacji

bezpieczeństwa zbiorowego w zakresie przeciwdziałania współczesnym konfliktom
zbrojnym w Europie; uzupełnienie dotychczasowego stanu badań oraz wyprowadzenie
wniosków dotyczących funkcjonowania instrumentów mechanizmów przeciwdziałania
konfliktom zbrojnym w ramach koncepcji bezpieczeństwa kooperatywnego.

PROBLEM BADAWCZY: Jak funkcjonuje współczesny system bezpieczeństwa

kooperatywnego w Euro pie: jakie wnioski i zadania z doświadczeń w sferze
zapobiegania konfliktom zbrojnym wynikają dla społeczności międzynarodowej i
Rzeczy pospolitej Polskiej?

Tak sformułowany problem wymaga rozwiązania problemów szczegółowych:
1.

W jakim stopniu aktualne uwarunkowania prawne i potencjał organizacji
międzynarodowych umożliwiają skuteczne przeciwdziałanie konfliktom zbrojnym?

2.

Jakie czynniki wywołują zmiany w europejskim systemie zapobiegania rozwiązywania
konfliktów zbrojnych?

3.

Jakie są przyczyny dotychczasowych niepowodzeń organizacji międzynarodowych w
przeciwdziałaniu konfliktom zbrojnych?

4.

Jakie możliwości stwarza koncepcja bezpieczeństwa kooperatywnego w zakresie
przeciwdziałania konfliktom?

5.

W jakim stopniu wola polityczna państw i chęć współpracy wpływa na funkcjonowanie
systemu przeciwdziałania konfliktom zbrojnym w Europie?

HIPOTEZA :

Ze względu na gwałtowność i skalę współczesnych konfliktów oraz stopień

destrukcji obszarów nimi objętych tylko sprawnie działający system organizacji
międzynarodowych może im skutecznie przeciwdziałać. Efektywność tego
przeciwdziałania zależeć będzie od zaangażowanego potencjału, współdziałania między
nimi, skuteczności działań prewencyjnych oraz możliwości interwencji we wczesnej
fazie konfliktu.

PRZYKŁADOWE WYZNACZNIKI METODOLOGICZNE

16

TEMAT: WSPARCIE DZIAŁAŃ WOJSK NATO NA TERYTORIUM POLSKI
CEL: Opracowanie ogólnych założeń teoretycznych organizacji

przygotowania i realizacji wsparcia dla wojsk NATO działających na
terytorium Polski lub przemieszczających się przez kraj tranzytem.

PROBLEM BADAWCZY: Jak przygotować i realizować wsparcie dla wojsk

NATO działających na terytorium Polski, aby wykorzystać możliwości
kraju i zapewnić sojusznikom konieczną swobodę działania, a zarazem
zapewnić interesy państwa oraz bezpie czeństwo i ochronę ludności i
środowiska?

PROBLEMY SZCZEGÓŁOWE:
1. Jakie wnioski dla opracowania założeń organizacji HNS w Polsce

(narodowego systemu wsparcia) wynikają z doświadczeń państw
sojuszniczych?

2. Jakie jest sojusznicze pojęcie, zakres i wymogi wsparcia państwa-

gospodarza oraz jak wdrożyć je w Polsce?

3. Jakie powinny być założenia organizacji i funkcjonowania HNS na

terytorium Polski?

HIPOTEZA ROBOCZA

Wiarygodne spełnienie przez Rzeczypospolitą Polską funkcji i zadań
państwa-gospodarza wymaga ich identyfikacji w doktrynie sojuszniczej i
przeniesienia w warunki polskie w postaci norm prawnych, a następnie
pełnego, należytego i kompleksowego przygotowania przez odpowiednie
zorganizowanie w system wsparcia posiadanych cywilnych i wojskowych
sił i środków, w tym infrastruktury krajowej (narodowego potencjału
obronnego).

PRZYKŁADOWE WYZNACZNIKI METODOLOGICZNE

17

TEMAT: WSPARCIE DZIAŁAŃ WOJSK NATO NA TERYTORIUM POLSKI
CEL: Opracowanie ogólnych założeń teoretycznych organizacji

przygotowania i realizacji wsparcia dla wojsk NATO działających na
terytorium Polski lub przemieszczających się przez kraj tranzytem.

PROBLEM BADAWCZY: Jak przygotować i realizować wsparcie dla wojsk

NATO działających na terytorium Polski, aby wykorzystać możliwości
kraju i zapewnić sojusznikom konieczną swobodę działania, a zarazem
zapewnić interesy państwa oraz bezpie czeństwo i ochronę ludności i
środowiska?

PROBLEMY SZCZEGÓŁOWE:
1. Jakie wnioski dla opracowania założeń organizacji HNS w Polsce

(narodowego systemu wsparcia) wynikają z doświadczeń państw
sojuszniczych?

2. Jakie jest sojusznicze pojęcie, zakres i wymogi wsparcia państwa-

gospodarza oraz jak wdrożyć je w Polsce?

3. Jakie powinny być założenia organizacji i funkcjonowania HNS na

terytorium Polski?

HIPOTEZA ROBOCZA

Wiarygodne spełnienie przez Rzeczypospolitą Polską funkcji i zadań
państwa-gospodarza wymaga ich identyfikacji w doktrynie sojuszniczej i
przeniesienia w warunki polskie w postaci norm prawnych, a następnie
pełnego, należytego i kompleksowego przygotowania przez odpowiednie
zorganizowanie w system wsparcia posiadanych cywilnych i wojskowych
sił i środków, w tym infrastruktury krajowej (narodowego potencjału
obronnego).

PRZYKŁADOWE WYZNACZNIKI METODOLOGICZNE

18

TEMAT: WPŁYW WSPÓŁCZESNYCH PONADNARODOWYCH WYZWAŃ I
ZAGROŻEŃ NA BEZPIECZEŃSTWO POLSKI
CEL: Dokonać identyfikacji procesów o charakterze globalnym, które obok
wielu szans, prowadzą do powstawania zagrożeń o charakterze
ponadnarodowym i mogą oddziaływać na bezpieczeństwo Polski.
PROBLEM BADAWCZY: Jaki jest wpływ znanych i opisanych naukowo, a
także ocenianych jako potencjalne, wyzwań ponadnarodowych na
bezpieczeństwo Polski rozpatrywane w możliwie jak najszerszych aspektach?
PYTANIA BADAWCZE:
1.Jakie wyzwania dla demokracji oraz bezpieczeństwa państwa narodowego
niosą procesy globalizacyjne?
2.Jak, wobec określonych zjawisk globalnych i ponadnarodowego wymiaru
współczesnych wyzwań, należy rozpatrywać współczesne bezpieczeństwo
państwa?
3.Jakie konsekwencje dla bezpieczeństwa Polski niosą zmiany w środowisku
międzynarodowym?
HIPOTEZA ROBOCZA
Wyzwania

ponadnarodowe

w

warunkach

postępujących

procesów

globalizacji na przełomie XX i XXI wieku odsuwają dotychczas dominujące
tradycyjne zagrożenia na dalszy plan. Wszechstronna znajomość
uwarunkowań,

głównie

politycznych,

społecznych,

ekonomicznych,

kulturowych i militarnych oraz prawidłowości, dylematów i perspektyw
rozwoju, pozwala na skuteczniejsze podejmowanie decyzji mających na celu
neutralizowanie ich negatywnych
skutków dla bezpieczeństwa RP.

PRZYKŁADOWE WYZNACZNIKI METODOLOGICZNE

DZIĘKUJĘ

ZA UWAGĘ