BADANIA ANALITYCZNE

(przyczynowo – skutkowe)

BADANIA

PRZEKROJOWE

BADANIA CASE - CONTROL

•

EPIDEMIOLOGIA OPISOWA

Inwentaryzuje cechy zdrowia populacji i

środowiska

•

EPIDEMIOLOGIA ANALITYCZNA

Zajmuje się szukaniem i interpretacją

związków między stanem zdrowia i
badanymi cechami

Np.: Częstość występowania choroby „X” na terenie

województwa wg płci i wieku

Np.: Ocena ryzyka występowania raka płuca w zależności

od intensywności palenia tytoniu

•

EPIDEMIOLOGIA OPISOWA

•

EPIDEMIOLOGIA ANALITYCZNA

BADANIA OBSERWACYJNE

B. PRZEKROJOWE

B. KLINICZNO-KONTROLNE

B. KOHORTOWE PROSPEKTYWNE

B. KOHORTOWE RESTROSPEKTYWNE

BADANIA EKSPERYMENTALNE

BADANIA PRZEKROJOWE



Mierzą rozpowszechnienie zjawisk zdrowotnych w

populacji



Pomiary narażenia i skutku dokonywane są w tym

samym czasie



Populacją badaną jest najczęściej próba
reprezentacyjna wylosowana z populacji generalnej



Wnioskowanie przyczynowo-skutkowe na podstawie badań
przekrojowych jest możliwe, ale ma pewne ograniczenia

(pomiar przyczyny i skutku w tym samym czasie jest powodem

trudności

w określeniu czy ekspozycja na dany czynnik poprzedzała

wystąpienie badanej choroby)

BADANIA PRZEKROJOWE c.d.



Zazwyczaj stwierdzone zależności należy potwierdzić

w toku innych badań analitycznych



Badania przekrojowe nie nadają się do:

–

badania rozpowszechnienia chorób rzadkich o małej
częstości

–

mierzenia zależności w czasie

–

badania okresów latencji

METODY BADAŃ EPIDEMIOLOGICZNYCH

PRZYCZYNOWO - SKUTKOWYCH

BADANIA KOHORTOWE

BADANIA CASE - CONTROL

RETROSPEKTYWNE

RETROSPEKTYWNE

PROSPEKTYWNE

C E L

Weryfikacja ściśle
określonych hipotez
etiologicznych



określenie ryzyka metodą
bezpośrednią



określenie przeciętnego czasu
przeżycia w kohorcie w
porównaniu z populacją
referencyjną



możliwość ustalenia typu
zależności dawka-odpowiedź

C E L

Weryfikacja wstępnych hipotez
etiologicznych



pośrednie szacowanie
ryzyka

UWAGA!
Wyniki wymagają
potwierdzenia innymi
metodami badań
epidemiologicznych.

METODY BADAŃ EPIDEMIOLOGICZNYCH

PRZYCZYNOWO – SKUTKOWYCH c.d.

BADANIA

KOHORTOWE

BADANIA

CASE - CONTROL

C E L E:

Ocena zależności przyczynowej

miedzy określonymi czynnikami i
skutkami zdrowotnymi (chorobami)

P R Z Y K Ł A D I

ZASTOSOWANIA BADAŃ ANALITYCZNYCH

PROBLEM DO ROZWIĄZANIA:

*

Czy istnieje związek między przebyciem
różyczki przez matkę w czasie ciąży, a
wystąpieniem wady wrodzonej
u jej potomstwa ?

Możliwe drogi badawcze prowadzące do rozwiązania

problemu:



badania przekrojowe



badania kliniczno – kontrolne



badania kohortowe (?)

P R Z Y K Ł A D II

ZASTOSOWANIA BADAŃ ANALITYCZNYCH

PROBLEM DO ROZWIĄZANIA:

*

Czy istnieje związek przyczynowy między
narażeniem na azbest a występowaniem raka
płuca ?

Możliwe drogi badawcze prowadzące do rozwiązania

problemu:



badania przekrojowe (?)



badania kliniczno – kontrolne



badania kohortowe

BADANIA KLINICZNO-KONTROLNE

BADANIA KLINICZNO-KONTROLNE

JAK PRZEPROWADZIĆ BADANIE

JAK PRZEPROWADZIĆ BADANIE

KLINICZNO-KONTROLNE?

KLINICZNO-KONTROLNE?

P O S T Ę P O W A N I E W B A D A N I U

KLINICZNO - KONTROLNYM

CEL BADANIA:

Weryfikacja hipotezy o
przyczynowej roli czynnika
(czynników)

„x,

y”

w rozwoju określonej choroby.

GŁÓWNE CZYNNOŚCI:

1.

Dobór przypadków do grupy badanej.

2.

Dobór grupy kontrolnej.

3.

Ustalenie występowanie domniemanego czynnika
(czynników)

w obu grupach.

4.

Porównanie częstości narażonych i nienarażonych w obu
grupach
- ocena ryzyka wystąpienia choroby u osób narażonych
(ILORAZ SZANS).

SCHEMAT BADANIA

KLINICZNO - KONTROLNEGO

NARAŻON

E

NIENARAŻON

E

KONTROLE

Dobór próby

Pozostałe

osoby

NARAŻON

E

NIENARAŻON

E

PRZYPADKI

Dobór próby

Przypadki

P O P U L A C J A

ŹRÓDŁA PRZYPADKÓW

*

Pacjenci szpitalni lub ambulatoryjni

*

Rejestry chorób

*

Kohorta badana jako źródło
przypadków

ŹRÓDŁA KONTROLI

*

Populacja generalna lub lokalna

*

Pacjenci szpitalni lub ambulatoryjni

*

Kohorta badana jako źródło
kontroli

Stosunek prawdopodobieństw narażonych i

nienarażonych

w grupie przypadków

Stosunek prawdopodobieństw narażonych i

nienarażonych

w grupie kontroli

L. naraż. przyp.

L.

nienaraż. przyp.

L. wszystkich przyp.

L. wszystkich

przyp.

MIARA OCENY ZWIĄZKU MIĘDZY

BADANYM CZYNNKIEM I CHOROBĄ

W BADANIU KLINICZNO - KONTROLNYM

ILORAZ SZANS =

ILORAZ SZANS =

L. naraż. kontr.

L.

nienaraż. kontr.

L. wszystkich kontr.

L. wszystkich

kontr.

:

:

NARAŻENIE NA BADANY CZYNNIK

Przypadk

Przypadk

i

i

a

a

b

b

a + b

a + b

Kontrole

Kontrole

c

c

d

d

c + d

c + d

TAK

NIE

c

×

b

d

×

a

=

d

c

b

a

=

d

d

+

c

×

d

+

c

c

b

b

+

a

×

b

+

a

a

=

d

+

c

d

:

d

+

c

c

b

+

a

b

:

b

+

a

a

=

SZANS

ILORAZ

PRZYKŁAD OBLICZENIA ILORAZU SZANS

Przypadki raka

Przypadki raka

płuca

płuca

50

50

11

11

61

61

Kontrole

Kontrole

16

16

41

41

57

57

TAK

NIE

6

,

11

=

176

2050

=

16

41

×

11

50

=

41

16

11

50

=

41

57

×

57

16

11

61

×

61

50

=

57

41

:

57

16

61

11

:

61

50

=

SZANS

ILORAZ

NARAŻENIE NA AZBEST

INTERPRETACJA WYNIKU
BADANIA:



Osoby narażone na azbest mają 11,6 razy wyższe ryzyko
wystąpienia raka płuca w porównaniu z nienarażonymi.

PRZYKŁAD OBLICZENIA ILORAZU SZANS

Przypadki raka

Przypadki raka

nosa

nosa

31

31

60

60

91

91

Kontrole

Kontrole

34

34

161

161

195

195

R a z e

R a z e

m

m

65

65

221

221

286

286

TAK

NIE

Narażenie na formaldehyd i występowanie

raka nosa

45

,

2

=

34

161

×

60

31

=

161

34

60

31

=

161

195

×

195

34

60

91

×

91

31

=

195

161

:

195

34

91

60

:

91

31

=

SZANS

ILORAZ

FORMALDEHYD

SCHEMAT BADANIA KLINICZNO – KONTROLNEGO NARAŻENIA

NA THALIDOMID I WAD KOŃCZYN U NOWORODKÓW

Źródło: Mellin i Katzenstein,
1962

CZAS

(kierunek zbierania informacji)

Punkt

wyjścia:

46

PRZYPADKÓW

(osoby chore)

300

KONTROLI

(bez badanej

choroby)

41 NARAŻENI

5 NIENARAŻENI

0 NARAŻENI

300
NIENARAŻENI

(a)

(b)

(c)

(d)

Ocena ryzyka wrodzonych wad kończyn

u dzieci matek zażywających w ciąży thalidomid

TAK

NIE

THALIDOMID

Wada kończyn

Wada kończyn

TAK

TAK

41

41

5

5

46

46

NIE

NIE

0

0

300

300

300

300

I.

=

0

12300

=

0

x

5

300

x

41

=

c

x

b

d

x

a

=

RR

Niepoliczalnie wysokie
ryzyko

Ocena ryzyka wrodzonych wad kończyn

u dzieci matek zażywających w ciąży Thalidomid

TAK

NIE

THALIDOMID

Wada kończyn

Wada kończyn

TAK

TAK

41

41

5

5

46

46

NIE

NIE

1

1

299

299

300

300

II.

2452

=

5

12259

=

1

x

5

299

x

41

=

c

x

b

d

x

a

=

RR