Polityka konkurencyjności

przemysłowej

• Traktowana jest jako rodzaj polityki

przemysłowej

• Obejmuje wszelkie działania rządowe

wspierające zdolność firm, sektorów, regionów,

krajów i obszarów ponadnarodowych do

generowania relatywnie wysokich przychodów

czynników produkcji i relatywnie wysokiego

poziomu zatrudnienia w warunkach trwałego

poddania się konkurencji międzynarodowej

• Kładzie nacisk na te interwencje przemysłowe,

które umożliwiają poprawę efektywności i mają

gwarantować wzrost zatrudnienia (kraje OECD)

Priorytety polityki konkurencyjności

Priorytety

Interpretacja

realizacja poprzez

instrumenty, narzędzia

Wzmacnianie

inwestycji

niematerialnyc

h

Wydatki na badania naukowe i

prace technologiczne, nakłady

na kapitał ludzki, patenty,

licencje, prawa własności,

promocja jakości, standaryzacja

i certyfikacja produktów

Subwencje, narzędzia

podatkowe, prawne,

informacyjne,

Wzmacnianie

infrastruktury i

związanych z

nią usług

Telekomunikacja, transport,

dostawy energii (dostępność i

koszt usług – jeden z czynników

oddziałujących na koszty

produkcji i konkurencyjność

kosztową)

Liberalizacja, efektywna

regulacja działalności

prywatnych

przedsiębiorstw,

polityka

współfinansowania

Poprawa

możliwości

technicznych i

adaptacyjnych

firm

Odpowiednia polityka

kształcenia zawodowego,

otwieranie rynków krajowych i

zagranicznych,

tworzenie warunków

ramowych

sprzyjających relokacji

zasobów, dostępność

środków finansowych

Priorytety

Interpretacja

realizacja poprzez

instrumenty,

narzędzia

Tworzenie i

wzmacnianie

przyjaznego dla

biznesu otoczenia

ekonomicznego i

prawnego

Efektywna ochrona

konkurencji, ochrona

własności

intelektualnej, rozwój

współpracy

przemysłowej,

deregulacja sektora,

monitorowanie

pomocy państwowej,

walka z korupcją,

biurokracją

Oddziaływanie na

redukcję kosztów

Koszty pracy, kapitału Aktywna polityka

rynku pracy,

narzędzia podatkowe,

redukcja obciążeń

fiskalnych

nakładanych na

przedsiębiorstwa

Internacjonalizacja

działalności

gospodarczej

Otwieranie krajowego

rynku na handel i

inwestycje

bezpośrednie

Liberalizacja handlu i

inwestycji,

Konkurencyjność

Autor

Definicja

Komisja

Europejska

Zdolność do sprostania konkurencji międzynarodowej.

Miara konkurencji jest akceptacja wyrobów na rynku

Michael

E.Porter

Zdolność podmiotów do wygrywania walki

konkurencyjnej o dany rynek towarowy

A.

Wyżnikiwewic

z

Konkurencyjność oznacza zdolność gospodarki do

odnoszenia korzyści (zysku, nadwyżki nad kosztami) z

działalności gospodarczej

A. Hildebrandt Konkurencyjność dzieli się na konkurencyjność

wynikową i czynnikową

Konkurencyjn

ość wg A.

Hildebrandta

Opis

Analiza/czynniki/wskaźnik

i

Konkurencyjnoś

ć czynnikowa

Określa długofalową

zdolność gospodarki

do sprostania

konkurencji

międzynarodowej.

Wielkość i struktura

czynników produkcji,

efektywność ich

wykorzystania, system

społeczno-gospodarczy,

polityka ekonomiczna rządu,

uwarunkowania

międzynarodowe

Konkurencyjnoś

ć wynikowa

Odnosi się głównie

do udziału

gospodarki kraju w

wymianie

międzynarodowej

(miejsce i udział

danego kraju w

wymianie

międzynarodowej)

Udział w handlu światowym,

poprawa struktury exportu,

pozytywne zmiany w bilansie

płatniczym, stanie rezerw,

terms of trade

Źródło: Kozarowicz. H., Szymańska A., Polityka przemysłowa , Wydawnictwo AE we

Wrocławiu, Wrocław 2005, s.100

Wskaźniki

konkurencyjności

eksportowej

Wskaźniki

konkurencyjności

technologicznej i

innowacyjnej

Wskaźniki

konkurencyjności

regionalnej

Wskaźniki cenowo-

kosztowe
(relatywne jednostkowe

koszty pracy, ceny

eksportowe, ceny

producenta, terms of

trade, realne efektywne

kursy walutowe)
Wskaźniki dotyczące

sytuacji handlu

zagranicznego (bilans

handlowy, stopa

penetracji importowej,

stopa eksportu)
Wskaźniki specjalizacji

(relacja eksportu do

importu, wskaźnik handlu

wewnątrzgałęziowego,

wskaźnik przewag

komparatywnych – RCA)

Całkowita wydatki na

badania i rozwój jako

procent PKB, struktura

wydatków na B+R w

podziale na wydatki

rządowe, wyższych

uczelni, wydatki sektora

przedsiębiorstw
Bilans płatniczy

technologii
Zgłoszenia patentowe
udział pracowników

naukowo-badawczych na

10 tys. zatrudnionych
Liczba publikacji

naukowych
Wydatki na innowacje jako

procent całkowitego

obrotu intensywność prac

badawczo-rozwojowych w

przemyśle

Relatywny PKB na jednego

mieszkańca
Relatywna stopa zatrudnienia
Relatywna stopa bezrobocia
Relatywne tempo wzrostu

produkcyjności
Struktura działalności

produkcyjnej
Wskaźnik wyposażenia

regionu w infrastrukturę
Kwalifikację siły roboczej

Modele konkurencyjności

• Model klucza lecących dzikich gęsi
• Model diamentu konkurencyjności

międzynarodowej M.E. Portera

• Model konkurencyjności systemowej

WYKŁAD 2

Założenia modelu FWG

• Istnienie regionalnego systemu państw znajdujący się

na zróżnicowanych etapach rozwoju gospodarczego

• Industrializacja jako podstawa rozwoju

gospodarczego (przemysł- główny czynnik rozwoju)

• Polityka państw regionu wyrażająca się w silnej woli

przełamania swego zacofania, kształtującego się w

formie tzw. państwa rozwojowego (development

state)

• Rozwijanie strategii proeksportowej i dążenie do

osiągania na każdym etapie rozwoju stadium

wysokiej pozycji konkurencyjnej

• Uwzględnienie Japonii jako czołowego partnera,

inicjującego nowy międzynarodowy podział pracy,

oparty na zróżnicowaniu wewnątrzregionalnym

Polityka państwa

rozwojowego

• Jest zharmonizowana ze strategiami

korporacji japońskich

• Odnosi się do koncepcji relacji między

krajem a otoczeniem a także do

wewnętrznych stosunków społeczno-

gospodarczych

• Ma sformułowaną misję rozwoju
• Oparta jest na systemie wartości

społecznych nastawionych na rozwój

• Cechuje ją: troska o jakość zasobów, rozwój

infrastruktury,

Rodzaj przewag konkurencyjnych państw modelu FWG

Stadium rozwoju

przemysłowego

Charakter

eksportu

towarowego

Przepływ zagranicznych inwestycji

bezpośrednich

Wzrost oparty na

wykorzystaniu

zasobów

naturalnych i pracy

Towary oparte na

wykorzystaniu

zasobów

naturalnych i

pracochłonne

Dopływ zagranicznych inwestycji

bezpośrednich poszukujących zasobów

naturalnych i taniej siły roboczej (żywność,

tekstylia)

Wzrost oparty na

procesach

inwestycyjnych

Jw. + eksport

towarów

pochodzących z

kapitałochłonnych

dziedzin produkcji

Dopływ zagranicznych inwestycji bezp. Do

gałęzi przemysłu produkującego towary

trwałego użytkowania (agd, elektronika,

przemysł samochodowy)
Odpływ zagranicznych inwestycji bezp. Do

gałęzi przemysłu opartych na wykorzystaniu

zasobów naturalnych i siły roboczej

Wzrost oparty na

innowacjach

Jw. + eksport

towarów

inwestycyjnych i

naukowochłonych

Dopływ zagr. inwest bezpoś. Do gałęzi

przemysłu produkujących towary

inwestycyjne i przemysłu wysokiej techniki
Odpływ zagr. Inwest. Bezpośrednich do

kapitałochłonnych gałęzi przemysłu

Wzrost

uwzględniający

problematykę

dobrobytu

społecznego

Spadek międzynarodowej konkurencyjności

Model „diamentu konkurencyjności

międzynarodowej”

M.E. Portera

Los (szanse

)

Rząd

Strategia, struktura,

cele przedsiębiorstw

i rywalizacja między nimi

Struktura popytu

Wspierające się

i powiązane sektory

Czynniki produkcji

(zasoby)

Zasady, jakimi powinien kierować się rząd

przy wzmocnieniu konkurencyjności

poszczególnych gałęzi gospodarki

narodowej:

1. Zaangażowanie w kreację wyspecjalizowanych

czynników produkcji przez wspieranie i
udoskonalanie systemu edukacji, ochrony zdrowia
i powiązań miedzy sferą naukowo-badawczą a
gospodarką.

2. Unikanie bezpośredniego interweniowania na

rynkach walutowych, rynkach czynników produkcji
przez kształtowanie struktury cen

3. Ustalenie wysokich standardów w zakresie jakości

produkcji, bezpieczeństwa czy ochrony środowiska

Zasady,c.d

4.

Ograniczenia możliwości współdziałania konkurujących ze sobą

przedsiębiorstw i jednoczesne wspieranie wspólnych projektów

badawczo-rozwojowych w badaniach podstawowych, do których

wyników maja dostęp wszystkie firmy działające w danej gałęzi

5.

Kształtowani hierarchii celów przedsiębiorstw podkreślającej

konieczność dokonywania ciągłych inwestycji w bazę produkcyjną czy

w kwalifikację pracowników przez odpowiedni system ulg

podatkowych

6.

Deregulacja konkurencji przez rozwiązywanie monopoli państwowych,

znoszenia barier wejścia do gałęzi, prywatyzację przedsiębiorstw

państwowych

7.

stanowcza polityka antymonopolowa, zwłaszcza w wymiarze

poziomym, ograniczająca łączenie przedsiębiorstw, formowanie

koalicji (mająca na celu ograniczenie walki konkurencyjnej)

8.

Zastępowanie bezpośredniego ingerowania w handel zagraniczny

przez staranie nastawione na zapewnienie własnym

przedsiębiorstwom dostępu do rynków obcych na zasadzie

wzajemności.

Założenia modelu konkurencyjności systemowej

Źródło: J. Meyer-Stramer, Konkurencyjność systemowa, „Gospodarka Narodowa”, 1996, nr

3

• Największe sukcesy osiągają kraje kształtujące swoje przewagi

konkurencyjne

• Konkurencyjność firm oparta jest na pewnym układzie

wzajemnie oddziałujących na siebie i wpływających na nią
czynników

• Otoczenie podtrzymujące konkurencyjność jest umocowane w

strukturach instytucji i czynników, często tworzone przez
struktury zarządzania

• Państwo ma do odegrania ważną rolę w rozwoju przemysłowym i

restrukturyzacji

• Istnieje silne wzajemne oddziaływanie między czterema różnymi

poziomami determinującymi poprawę konkurencyjności:
poziom meta, poziom makro, poziom mikro, poziom mezo (układ
poziomy)

Poziom meta

•Czynniki socjokulturowe

•System wartości

•Podstawowa struktura
polityczno-ekonomiczna

•Zdolność formułowania strategii i polityk

Poziom makro

•Polityka budżetowa

•Polityka monetarna

•Polityka fiskalna

•Polityka
konkurencyjności

•Polityka walutowa

•Polityka handlowa

Poziom mezo

•Polityka infrastruktury

•Polityka edukacyjna

•Polityka technologiczna

•Polityka

•strukturalno-przemysłowa

•Polityka regionalna

•Polityka eksportowa

•Polityka importowa

Poziom mikro

•Kompetencje zarządcze

•Zarządzanie innowacjami

•Strategie korporacyjne

•Optymalny cykl produkcji

•Współpraca między dostawcami,

•producentami i klientami

Konkurencyjność jest

tworzona

przez wzajemne

oddziaływanie

Determinanty konkurencyjności systemowej, Źródło: J. Meyer-Stamer

Budowanie konkurencyjności systemowej

opiera się na

:

• Deregulacji i stabilizacji warunków działania

makroekonomicznych sprzyjających rynkowi

• Łączeniu uczestników prywatnych i

publicznych, budowania sieci polityk

sektorowych i przekazywaniu zadań

kontrolnych czynnikom pozarządowym

• Wzmacnianiu zdolności samoorganizacji

społecznej

• Integrowaniu rynku w efektywne systemy

instytucjonalne

Ekonomia – nauka teoretyczna

Ekonomiki funkcjonalne

Wysoki stopień uogólnienia

i abstrakcji naukowej

System nauk ekonomicznych

Ekonomia stosowana/

analiza praktycznej strony

życia społeczno-gospodarczego

Ekonomiki działowe

Ekonomika przemysłu

Zajmują się badaniem

specyficznych

cech rozwoju środowisk,

w których działają mikropodmioty

gospodarcze, prawidłowościami

i czynnikami rozwoju w

poszczególnych sekcjach, działach

Ekonomiki szczegółowe

Ekonomika przedsiębiorstwa

uszczegóławiają

opis przebiegu i

organizacji procesów wytwórczych

w powiązaniu

z czynnikami produkcji,

przede wszystkim

z techniką i technologią

Problemy mezoekonomiczne

Zajmuje się działem gospodarki

Problemy mikroekonomiczne,

zajmuje się przedsiębiorstwem

Ekonomika działowa

Analizuje

poszczególne sekcje i

działy gospodarki

Ekonomika

przemysłu,

budownictwa,

rolnictwa, handlu

Ekonomika o różnym

poziomie klasyfikacji

rodzajów działalności

z punktu widzenia

np.. charakteru usług

Analizuje

poszczególne grupy,

klasy

Ekonomika przemysłu

spożywczego,

węglowego,

chemicznego

Ekonomika

szczegółowa,

ekonomika

funkcjonalna

Bada istotne cechy

lub strony gospodarki

w konkretnych

przekrojach

tematycznych

Finanse, ekonomika

pracy, ekonomika

konsumpcji,

ekonomika inwestycji,

logistyka

Ekonomika

szczegółowa,

ekonomika

przedsiębiorstwa

Zajmuje się

przedsiębiorstwem

jako podstawowym

ogniwem gospodarki

Ekonomika i

organizacja

przedsiębiorstwa,

organizacja

przedsiębiorstwa

rolniczego,

budowlanego,

transportowego

mezoekonomia

• Obejmuje ekonomikę sekcji, działów i

grup gospodarki narodowej oraz

ekonomikę regionów i ekonomikę

konsumpcji

• Opisuję specyfikę środowisk, w których

funkcjonują określone mikropodmioty

gospodarcze

• Jest nauką stosowaną, której domeną

jest rzeczywistość gospodarcza,

doświadczenie

Funkcje przemysłu

• produkcyjna (pozyskiwanie i przetwarzanie)
• społeczna (miejsca pracy, polepszenie warunków życia)
• przestrzenna (rozwój miast, przyspieszenie procesów

urbanizacyjnych, przekształcenie środowiska)

• ekonomiczna (rozwój gospodarki narodowej)

Kryteria klasyfikacji przemysłu

Kryterium klasyfikacji

przemysłu
Charakter działalności

Przemysł wydobywczy
Przemysł przetwórczy

Ekonomiczne
przeznaczenie

wyrobów

Grupa A (produkcja środków wytwarzania)
Grupa B (produkcja przedmiotów spożycia)

Jednorodność produkcji Do 1992 roku Klasyfikacja Gospodarki

Narodowej (KGN), od 1993 EKD a od 1 maja
2004 PKD

Formy własności

Przemysł publiczny (całkowita własność
państwa)
Przemysł prywatny (dzielimy na krajowy i
zagraniczny)

Kryteria klasyfikacji przemysłu c.d

Kryterium klasyfikacji
przemysłu
Rozmiary zakładów
wytwórczych

Przyjmuje się liczbę zatrudnionych
(przemysł wielki, średni drobny)

Rozmieszczenie
przemysłu

Przemysł funkcjonujący w kraju,
regionie, mieście

Własność przedmiotów
pracy (ciężar,
masowość) i wyrobów

(ciężar, wielkość)

Przemysł lekki
Przemysł ciężki

Klasyfikacja działalności przemysłowej po 1993 roku

(EKD/PKD)

Poziom pierwszy

Sekcja

Poziom pośredni (występuję
tylko w sekcji obejmującą
działalność przemysłową,

Podsekcja
tj. C(2 podsekcje) i D(14
podsekcji)

Poziom drugi

Dział

Poziom trzeci

Grupa

Poziom czwarty

Klasa

Poziom piąty

podklasa

Sekcja A
(3 działy)

ROLNICTWO, LEŚNICTWO, ŁOWIECTWO I RYBACTWO

Sekcja B
(5 działów)

GÓRNICTWO I WYDOBYWANIE

Sekcja C
(24 działy)

PRZETWÓRSTWO PRZEMYSŁOWE

Sekcja D

WYTWARZANIE I ZAOPATRYWANIE W ENERGIĘ

ELEKTRYCZNĄ, GAZ, PARĘ WODNĄ, GORĄCĄ WODĘ I

POWIETRZE DO UKŁADÓW KLIMATYZACYJNYCH

Sekcja E
(4 działy)

DOSTAWA WODY; GOSPODAROWANIE ŚCIEKAMI I ODPADAMI

ORAZ DZIAŁALNOŚĆ ZWIĄZANA Z REKULTYWACJĄ

Sekcja F
(3 działy)

BUDOWNICTWO

Sekcja G
(3 działy)

HANDEL HURTOWY I DETALICZNY; NAPRAWA POJAZDÓW

SAMOCHODOWYCH, WŁĄCZAJĄC MOTOCYKLE

Sekcja H

TRANSPORT I GOSPODARKA MAGAZYNOWA

Sekcja I

DZIAŁALNOŚĆ ZWIĄZANA Z ZAKWATEROWANIEM I

USŁUGAMI GASTRONOMICZNYMI

Sekcja J

INFORMACJA I KOMUNIKACJA

Rola przemysłu w gospodarce narodowej

• W przemyśle najszybciej przebiega proces reprodukcji

(rozwinięty podział pracy, postęp techniczny, niezależny
cykl produkcyjny)

• Stanowi podstawę rozwoju innych dziedzin gospodarki

narodowej

• Działalność przemysłowa powoduje powstanie ścisłych więzi

współpracy z innymi dziedzinami gospodarki narodowej

• Stwarza podstawy do szybkiego rozwoju ekonomicznego
• Wpływa na zmiany struktury społecznej
• Udział przemysłu w tworzeniu PKB jest większy niż

jakiegokolwiek innego działu gospodarki

• Uczestnictwo w międzynarodowym podziale pracy jest

traktowane jako nieodzowny czynnik rozwoju i ekspansji
gospodarczej

przemysł

handel

łą

cz

no

ść

le

śn

ict

wo

tr

a

n

sp

o

rt

bud

o

wn

ict

wo

Po

zo

st

a

łe

s

e

kc

je

g

o

sp

o

d

a

rk

i

n

a

ro

d

o

w

e

j

Go

sp

od

ark

a

ko

m

un

aln

a

rolnictwo

Źródło: [2]

środki

przewozy

środki

informacje

surowce

towary

Tworzy warunki

życia zatrudnionych

Towary

urządzenia

O

rg

a

n

iz

a

cja

i

ja

ko

ść

p

ra

cy

środki

inwestycje

maszyny

maszyny

surowce

Maszyny i nawozy

surowce

Czynniki określające wzrost produkcji przemysłowej

Czynniki o
charakterze

tradycyjnym i
nowoczesnym

-Bogactwa naturalne, zasoby pracy żywej,
majątek trwały
-postęp organizacji, techniki i nauki,
międzynarodowy podział pracy, zwłaszcza rozwój
specjalizacji i kooperacji wraz z handlem

zagranicznym

Czynniki
wewnętrzne i
zewnętrzne

Zależne i niezależne od aparatu wytwórczego

Czynniki

ekstensywne i
intensywne

-Zalicza się do nich wzrost zatrudnienia i

inwestycje (ilościowe zmiany w potencjale
wytwórczym)
- czynniki o charakterze jakościowym (wzrost

wydajności pracy, zmian jakości pracy i
usprawnienia organizacyjne)

Czynnik
osobowe i

nieosobowe

Związane są bezpośrednio z nakładem pracy
żywej (zatrudnienie, wydajność)
Do nieosobowych zaliczamy wszelkie czynniki
inwestycyjne związane z przyrostem majątku
trwałego i jego lepszym wykorzystaniem

Czynniki określające wzrost produkcji przemysłowej

Czynniki o
charakterze

tradycyjnym i
nowoczesnym

-Bogactwa naturalne, zasoby pracy żywej,
majątek trwały
-postęp organizacji, techniki i nauki,
międzynarodowy podział pracy, zwłaszcza rozwój
specjalizacji i kooperacji wraz z handlem

zagranicznym

Czynniki
wewnętrzne i
zewnętrzne

Zależne i niezależne od aparatu wytwórczego

Czynniki

ekstensywne i
intensywne

-Zalicza się do nich wzrost zatrudnienia i

inwestycje (ilościowe zmiany w potencjale
wytwórczym)
- czynniki o charakterze jakościowym (wzrost

wydajności pracy, zmian jakości pracy i
usprawnienia organizacyjne)

Czynnik
osobowe i

nieosobowe

Związane są bezpośrednio z nakładem pracy
żywej (zatrudnienie, wydajność)
Do nieosobowych zaliczamy wszelkie czynniki
inwestycyjne związane z przyrostem majątku
trwałego i jego lepszym wykorzystaniem

Czynniki określające wzrost produkcji przemysłowej

Czynniki endogeniczne

(wewnętrzne)

Czynniki egzogeniczne
(zewnętrzne)

•Wielkość dochodu
narodowego
•Wielkość inwestycji
produkcyjnych
•Możliwość wzrostu

zatrudnienia w przemyśle
•Stopień wykorzystania
majątku trwałego
•Postęp w gospodarowaniu
materiałami i surowcami
•Pozainwestycyjne czynni

wzrostu pracy (dyscyplina
pracy i organizacja produkcji)

•Współpraca międzynarodowa
wyrażająca się miedzy innymi

pogłębianiem specjalizacji i
wzrostem koncentracji
produkcji
•Wielkość i struktura wymiany
narodowej

Polityka przemysłowa

Y. Morvan

To ogół skoordynowanych działań rządów,

skierowanych a kształtowanie warunków
określających reakcje podmiotów
gospodarczych, z zamiarem osiągnięcia
celów uznanych za ważne

Międzynarodow
y Fundusz
Walutowy

Zamierzone próby wpływania rządu na
strukturę produkcji przemysłowej danego
kraju. Obejmuje ona wszystkie działania

rządu popierające aktywność w
poszczególnych sektorach, m.in. przez
przesuwanie zasobów do dziedzin o wyższej
produktywności dla osiągnięcia celu

dostosowania

Collins
Dictionary

To szereg środków podejmowanych przez
rządy dla promowania efektywności i

postępu technologicznego oraz możliwości
zatrudnienia

Definicje polityki przemysłowej

1.

Odsłaniają jej głównych „graczy”. To państwo jest twórcą

polityki. Adresaci są określani:
- podmiotowo (jeśli mówimy o przedsiębiorstwie)
- przedmiotowo (jeśli mówimy sektor, struktura produkcji)
- neutralnie (gdy wskazujemy na „otoczenie

przedsiębiorstw”)

2.

Uwypuklają szersze i wąskie znaczenie polityki przemysłowej

3.

Odnoszą się do metody polityki przemysłowej, tj. sterowanie,

będące nakierowanymi działaniami ekonomicznymi i

administracyjnymi państwa na określone cele.

4.

Zaznaczają dwa podejścia: pozytywne (opiera się na opisie

metod i narzędzi oddziaływania na rozwój strukturalno-

przemysłowy wykorzystywanych w praktyce różnych krajów)

normatywne (opiera się na dążeniu do określenia w definicji

zespołu cech, które uczynią ją bardziej efektywną, np..

Polityka powinna mieć jasno określone cele, powinna mieć

zapewnione odpowiednie środki i metody jej realizacji,

Kryterium

Rodzaje polityki przemysłowej
Ogólna (horyzontalna) dotyczy oddziaływania na

poszczególne czynniki produkcji, tj. pracę, kapitał oraz

badania i rozwój
Sektorowa (polega na preferowaniu określonych sektorów

przemysłu, typów i rodzajów przedsiębiorstw. Politykę

sektorową można podzielić na : defensywną w

pracochłonnych sektorach przemysłu, stabilizującą w

sektorach kapitałochłonnych i promocyjną w sektorach

naukowochłonnych)

Zakres

Makropolityka (polityka na szczeblu państwa)
Mikropolityka (polityka na szczeblu przedsiębiorstwa)

Rodzaje

działań

podejmowany

ch w polityce

przemysłowej

Aktywna (ma za zadanie pobudzać zmiany strukturalne w

przemyśle, innowacyjność oraz podnosić efektywność i

konkurencyjności międzynarodowej przedsiębiorstw

przemysłowych)
Bierna (polega na działaniach ochronnych, których celem

jest np.. Utrzymanie zatrudnienia

j/w

Pozytywna – skupiona jest na sektorach nakręcających

koniunkuturę gospodarczą, czyli rozwojowych i

konkurencyjnych
Negatywna – skupia swoją uwagę na sektorach

schyłkowych, bądź tez nie ingeruję w ogóle w sektory

przemysłowe

Cele, instrumenty i

podmioty polityki

przemysłowej

WYKLAD 5

cele – środki –metody

dlaczego ? czym? w jaki sposób?

i przez kogo?

typujemy

zapewniamy

realizujemy

Kryterium

podziału

Rodzaje

Treść, przykłady

czas

Cele zorientowane na

przeszłość

(przeciwdziałanie

zaistniałym już

niekorzystnym

zjawiskom)

i przyszłość (charakter

aktywny, dające

przewidzieć przyszłe

stany i sytuacje)

•Ochrona i rewitalizacja środowiska

naturalnego
•Pomoc w restrukturyzacji tradycyjnych

gałęzi przemysłu
•Przeciwdziałanie zakłóceniom w handlu

zagranicznym
•Przeciwdziałanie bezrobociu
•Wspieranie rozwoju w rejonach zacofanych
Inicjowanie i wspieranie przez państwo

tych przedsięwzięć, które przekraczają

możliwości pojedynczych przedsiębiorstw

(badania naukowe, prace badawczo –

rozwojowe i wdrażanie nowych technologii)

Charakter

celów

Względnie trwałe

(ciągłe)

incydentalne

•Ekonomicznej (wzrost, inwestycje, badania

naukowe, eksport)
•Społecznej ( zatrudnienie, ochrona

konsumenta, kształcenie pracowników)
•Bezpieczeństwa państwa (sektor

zbrojeniowy, sektory strategiczne,

zagrożenie ze strony konkurentów

zagranicznych)
 (problemy przejściowe)

Kryterium

podziału

Rodzaje

Treść, przykłady

Adresat

celów

1. Cele na poziomie mikro

(adresowane do

przedsiębiorstw)
2. Cele generalne
3. Cele na poziomie

międzynarodowym

1. (wzrost produktywności przemysłu,

zwiększenie konkurencyjności,

spotęgowanie innowacyjności)
2. są to cele związane z

funkcjonowaniem całego systemu

przemysłowego w kraju (ochrona

środowiska, rozwój regionalny, cele

społeczne)
3. Cele uwzględniające interesy

ugrupowań państw w stosunku do

stron trzecich

Rodzaj

stosowanej

polityki

Cele horyzontalne
Cele sektorowe
Cele regionalne

(cele dotyczące badań, promowanie

rozwoju)
(cele innowacyjne mające

doprowadzić do wzrostu atrakcyjności

danego sektora)

Cele polityki horyzontalnej

Pomoc horyzontalna odnosi się do takich działań, jak
wspomaganie małych i średnich przedsiębiorstw, prac
badawczo-rozwojowych, ochrony środowiska, promocji
eksportowych (głównie w postaci subsydiów) i ogólnej
pomocy inwestycyjnej, która nie została skierowana do
ściśle określonych sektorów.

Najważniejszymi rodzajami wydatków w ramach
pomocy horyzontalnej są: subsydia handlowe,
wspomaganie małych i średnich
przedsiębiorstw oraz prace innowacyjne i
badawczo-rozwojowe

Cele polityki sektorowej

Pomoc sektorowa związana jest z restrukturyzacją

poszczególnych gałęzi przemysłu (np. pomoc dla

budownictwa okrętowego), ale także pojedynczych firm.

Pomoc na restrukturyzację jest badana ze szczególną

starannością i jest normalnie dozwolona tam, gdzie istnieje

możliwość zmniejszania się zdolności produkcyjnych.

Wspólnotowe przepisy stosują się do tzw. wrażliwych

sektorów, które w większości są upadającymi gałęziami

przemysłu z chronicznym nadmiarem zdolności produkcyjnych

(np. górnictwo, przemysł stalowy, stoczniowy, samochodowy,

włókien syntetycznych), łącząc troskę o utrzymanie

konkurencji na rynku wewnętrznym z potrzebą

restrukturyzacji przemysłowej.

Ogólnie może być przyznana jednorazowo. Pomoc taka

podlega ścisłemu nadzorowi Komisji Europejskiej i żaden kraj

członkowski nie może wdrożyć programu pomocy sektorowej

bez jej akceptacji.

Cele polityki regionalnej

pomoc regionalna związana jest z trzema przesłankami odstępstw
(regional derogations) okre¶śonych w Traktacie Rzymskim:
- odniesionych do obszarów RFN poszkodowanych podziałem (art.

92.2.c),

- dotyczących obszarów z niskim poziomem stopy życiowej lub

wysokim wskaźnikiem bezrobocia (art. 92.3.a),

- oraz dotyczących innych obszarów (art. 92.3.c).

Możliwe są tu dwa rodzaje pomocy: na początkowe inwestycje lub

tworzenie miejsc pracy (do 75% wartości inwestycji,) oraz pomoc

operacyjna, przeznaczona na przezwyciężenie konkretnej lub

trwałej niekorzystnej sytuacji, spowodowanej niedostateczną

infrastrukturą gospodarczą, brakiem struktur przemysłowych,

bądź istnieniem tylko małych przedsiębiorstw czy wysokimi

kosztami transportu i wynikającymi stąd trudnościami

integracyjnymi. Istotne jest zaznaczenie, że pomoc ta jest

ograniczona w czasie i jest przeznaczona na promowanie trwałego

i zrównoważonego rozwoju działalności gospodarczej, nie

przyczynia się natomiast do wzrostu

sektorowej

nadprodukcji.

Do głównych celów polityki przemysłowej UE można zaliczyć:

1. wspieranie postępu naukowo-technicznego decydującego o

konkurencyjności wyrobów wspólnotowych

2. wspieranie rozwoju tzw. przemysłów strategicznych tj.:

zapewniających utrzymanie lub rozszerzenie na światowych

rynkach udziału w produkcji nowych generacji wyrobów,

opartych na nowoczesnych technologiach ważnych dla

obronności i prestiżowych z punktu widzenia pozycji

międzynarodowych (informatyka, biotechnologie, elektronika

i telekomunikacja, badania i technologie kosmiczne,

przemysł lotniczy, materiały syntetyczne, energia atomowa)

3. restrukturyzacja przemysłów tradycyjnych (wydobywczego,

energetycznego, hutniczego, tekstylnego)

4. pobudzanie i restrukturyzacja przemysłu w regionach

opóźnionych w rozwoju o zanikającej produkcji przemysłów

“schyłkowych”, o wzrastających tendencjach do

strukturalnego bezrobocia, wymagających szybkiej poprawy

stanu środowiska naturalnego.

Polityka przemysłowa w Polsce musi być podporządkowana
głównemu celowi, jakim jest tworzenie warunków dla
poprawy konkurencyjności całej gospodarki (a więc w skali
makroekonomicznej) i podmiotów gospodarczych (w skali
mikroekonomicznej). – założenie strategii rozwoju przemysłu
do 2010

Konieczność wzrostu konkurencyjności gospodarki ( w tym
przemysłu) polskiej wynika z jej wieloletniego zacofania,
odzwierciedlonego w istniejącej luce technologicznej i
gospodarczej (wielokrotnie niższy poziom PKB per capita dla
Polski w stosunku do krajów Unii Europejskiej) i z otwarcia się
na rynki europejskie. Również polityka przemysłowa Unii
Europejskiej skierowana jest obecnie na poprawę
konkurencyjność całego przemysłu, a nie jego określonych
sektorów, ze względu na zagrożenie konkurencyjne krajów
azjatyckich i Stanów Zjednoczonych.

Osiągnięcie celu głównego wymaga działań

dotyczących następujących celów:

• Wzrostu innowacyjności i przedsiębiorczości
• Rozwoju sektora prywatnego
• Ekorozwoju
• Rozwoju infrastruktury gospodarczej
• Restrukturyzacji sektorów

W koncepcji polskiej polityki

horyzontalnej ujęte są sektory:

• biotechnologiczny,
• chemiczny,
• drzewny,
• elektroniczny,
• farmaceutyczny, informacyjno-telekomunikacyjny

(ICT),

• lekki,
• meblowy,
• materiałów budowlanych,
• technik satelitarnych,
• maszynowy
• motoryzacyjny.

Cele polityki przemysłowej a poziom rozwoju państwa

Cele polityki przem. typowe dla

krajów silnie

uprzemysłowionych

Cele polityki przem. typowe dla krajów

słabo uprzemysłowionych

•Utrzymanie wiodącej pozycji

światowej w postępie naukowo-

technicznym decydującym o

konkurencyjności wyrobów
•Wspieranie strategicznych

sektorów
•Restrukturyzacja sektorów

przemysłu tradycyjnego

istotnych dla funkcjonowania

gospodarki, dla stabilności

rynku pracy i poprawy stanu

środowiska (wydobywczy,

energetyczny, hutniczy)
•Pobudzanie rozwoju w

regionach o opóźnionym

rozwoju

•Wspomaganie restrukturyzacji

unowocześniającej przemysł,

szczególnie sektory tradycyjne i

obronne
•Wspomaganie wczesnych stadiów

rozwoju przemysłu niezdolnego jeszcze

do konkurowania
•Tworzenie bodźców w zakresie:
- podejmowania inwestycji

przemysłowych
- kształtowania pożądanej struktury

przemysłu
- zwiększenia zatrudnienia w

przemyśle przez tworzenie MSP
- niwelowania dysproporcji

regionalnych w rozwoju przemysłu
• tworzenie warunków ekonomicznych

dla podejmowania inwestycji w

przemyśle przez kapitał zagraniczny

Źródło: H. Kozarowicz, A. Skowrońska, Polityka przemysłowa, Wydawnictwo AE we Wrocławiu, Wrocław 2005, s. 71

Najczęściej stosowane cele polityki przemysłowej

• Rozbudowa infrastruktury technicznej i społecznej
• Promocja eksportu produktów przemysłowych
• Ochrona schyłkowych sektorów
• Promocja i udział w rozwoju nauki i prac badawczych
• Realizacja programów prywatyzacji
• Zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego kraju
• Zwiększanie efektywności przedsiębiorstw państwowych
• Wspieranie rozwoju sektora MSP
• Przeciwdziałanie bezrobociu
• Przeciwdziałanie powstawaniu monopoli i ochrona konkurencji
• Ochrona środowiska naturalnego
• Zwiększenie płynności finansowej przemysłu
• Realizacja programów inwestycyjnych w strefach wielkiego ryzyka
• Popieranie samorządności gospodarczej
• Przyśpieszanie procesów innowacyjnych
• Stosowanie określonych preferencji dla przedsiębiorstw o dużym

znaczeniu w ekonomice kraju

Narzędzia polityki przemysłowej

wg Natali Gajl

To zmienne kontrolowane przez władze publiczne,
za pomocą których władze te starają się przede
wszystkim oddziaływać na koszty przedsiębiorstw
oraz struktury gałęzi

Typologia instrumentów/ narzędzi polityki przemysłowej wg stopnia

ograniczania mechanizmu rynkowego

otoczenia

instytucjonalnego

przedsiębiorstw

Instrumenty oddziaływania na elastyczność i

przejrzystość rynku (doradztwo gospodarcze

finansowane przez państwo, gromadzenie i

rozpowszechnianie informacji

ogólnogospodarcze

Odnoszą się do całej gospodarki, np.. Narzędzia

monetarne, fiskalne, kredytowe, kursowe)

stanowiące system

zachęt

Zmierzające do naprowadzenia podmiotów na

pożądane kierunki, lecz bez ograniczania ich

autonomii (premie eksportowe, subsydia na

badania naukowe)

kontraktowe

Stosowane w formie umowy między państwem a

przedsiębiorstwem (coś za coś, np. zakupy

państwowe, udział w realizacji wielkich projektów

przemysłowych)

Zastępujące

mechanizm rynkowy

Jego reguły zostają czasowo zawieszone decyzjami

administracyjnymi, takimi jak blokada cen, płac)

C

h

a

ra

kt

e

r i

n

st

ru

m

e

n

tu

Ekonomiczne

O działaniu pośrednim i ogólnym (pol. fiskalna i

monetarna), o działaniu bezpośrednim i selektywnym

(subsydia, zakupy rządowe)

pozaekonomiczne

-Instrumenty negocjacyjne
-Instrumenty oddziaływania na strukturę

organizacyjną przedsiębiorstw( kartele kryzysowe)
-Instrumenty ochrony własnego rynku przed

konkurencja zagraniczną, wspieranie eksportu
-Instrumenty polityki zatrudnienia, regionalnej i

planowania krajowego

Z

a

się

g

d

zia

ła

n

ia

Wszechstronnie

oddziałujące na

kształtowanie

struktury

przemysłu

Kredyty bezzwrotne lub niskooprocentowane,

udzielanie gwarancji kredytowych lub

subwencjonowanie spłaty odsetek kredytowych , ulgi,

zwolnienia podatkowe, przyspieszona amortyzacja,

zróżnicowane stopy podatkowe, dotacje i subwencje

przeznaczone na popieranie produkcji w wybranych

rejonach

Specyficzne dla

określonych

obszarów

funkcjonowania

przemysłu

Powoływanie przez rząd własnych jednostek

badawczych, specjalne fundacje, zamówienia

rządowe na rezultaty prac nauk-badaw., bariery

taryfowe, działalność promocyjna w eksporcie,

organizacja wystaw, informacja i usługi doradcze,

pułapy cenowe, porozumienia o podziale rynków,

instrumenty prawa antytrustowego

R

o

d

za

j o

d

d

zia

ły

w

a

n

ia

p

a

ń

st

w

a

n

a

z

a

ch

o

w

a

n

ia

u

cz

e

st

n

ik

ó

w

ry

n

ku

analityczne

Służą do oceny zdolność przedsiębiorstw do

konkurencji, taką rolę odgrywają studia i analizy

sektorowe

negocjacyjne

Polegają na skłanianiu przedsiębiorstw prze

agendy rządowe do działania godnego z polityką

rządu bez przymusu w formie negocjacji, zachęt,

opinii, zyczeń, zaleceń, sugestii

Ekonomiczno-

finansowe

Kredyt, stopa procentowa, system podatkowy,

cła, subwencje, zamówienia rządowe, kursy

walut, operacje na wolnym rynku

administracyj

ne

Wiążą się z wykonywaniem prze administrację jej

uprawnień władczych w stosunku do

przedsiębiorstw. Wyróżnia się instrumenty

„policji gospodarczej” – zmuszanie do działania

zgodnie z interesem publicznym oraz państwo

jako właściciel- restrukturyzacja, łączenie,

podział, prywatyzacja.

legislacyjne

Tworzą normy prawne i instytucjonalne p.p,

m.inn określają struktury organów państwowych

zajmujących się formułowaniem i realizacją pol.

przem i zasad ich działania

Z

a

się

g

g

e

o

g

ra

fi

cz

n

y

Instrumenty o

zasięgu

międzynarodowym

Obowiązujące na terenie UE

O zasięgu krajowym Np.. Ustawodawstwo antymonopolowe

O zasięgu

regionalnym

Np.. Regionalne programy

restrukturyzacyjne, SSE, podatki lokalne

N

a

d

a

w

ca

in

st

ru

m

e

n

tó

w

Kreowane prze

władze centralne

(Ministerstwo Gospodarki)

Przez władze

regionalne

(Wojewoda)

Przez władze

lokalne

(wójt, burmistrz, prezydent miasta)

Subsydia- płatności, które pośrednio lub bezpośrednio

oddziałują na ceny („twarde” narzędzie polityki przemysłowej)

• Transfer bezpośredni
• Ulgi podatkowe
• Ulgi celne
• Dostęp do tanich kredytów
• Zakupy od władz po cenach niższych niż

rynkowa

• Zakupy władz po cenach wyższych niż

rynkowa

• Realizacja polityki przemysłowej dokonuje się

poprzez różnego rodzaju instrumenty pomocowe.
W większości krajów członkowskich Wspólnoty
Europejskiej do lat dziewięćdziesiątych
przeważały subsydia i ulgi podatkowe.

• W latach tych w Wielkiej Brytanii subsydia

stanowiły 78% środków pomocowych, w Hiszpanii
78%, Luksemburgu 75%, Holandii 66%, w Danii
59%.

• Ulgi podatkowe odegrały istotną rolę w

Niemczech (61%), zwłaszcza przeznaczone na
cele rozwoju regionalnego, w Irlandii (44%) oraz
Włoszech (40%).

• W krajach UE najczęściej używanymi instrumentami pomocowymi

były: subsydia (darowizny) i ulgi podatkowe.

• Pomoc w formie wykupu akcji przedsiębiorstw przez państwa

stanowiła tylko 3% ogólnej pomocy dla przemysłu w Unii

Europejskiej.

• W Hiszpanii, Grecji i Luksemburgu istotnymi formami pomocy są

również pożyczki z obniżonym oprocentowaniem i odroczenia

podatkowe.

• Inne kraje członkowskie Wspólnoty stosowały w celu obniżania

kosztów zaciągania kredytów innego rodzaju instrumentów -

bezzwrotnych subsydiów dla oprocentowania kredytów.

• Rzadko stosowane są odroczenia podatkowe.

• Natomiast gwarancje rządowe były używane przy kredytowaniu

eksportu, przy przedsięwzięciach restrukturyzacyjnych i

sanacyjnych oraz w celu przyspieszenia rozwoju MSP. Forma tej

pomocy odgrywa znaczną rolę

we Francji (25%), Grecji (13%), w Portugalii (10%),
przy średnim wskaźniku dla Unii - 7%.8)

Przykładowe cele i narzędzia polityki przemysłowej

Cel: zwiększenie napływu kapitału zagranicznego

Bezpośrednie subsydia celem pokrycia kosztów kapitałowych,

produkcyjnych lub marketingowych związanych z projektem

inwestycyjnym
Gwarancje kredytowe, gwarantowane kredyty eksportowe,

ubezpieczenie niektórych form ryzyka
Redukcja podstawowej stopy podatku, odpisy inwestycyjne, wakacje

podatkowe, ulgi w podatku dochodowym, zwolnieni odnośnie

importu maszyn, zwolnienia z ceł eksportowych, preferencje fiskalne

odnośnie dochodów z eksportu

Cel: zwiększenie zatrudnienia w regionach

zagrożonych bezrobociem strukturalnym