Proces gospodarczy

i jego elementy

Proces gospodarczy

Jako całość obejmuje szereg kolejno po sobie
następujących procesów:

1. Produkcji
2. Wymiany
3. Konsumpcji

produkcja wymiana konsumpcja

To działalność
gospodarcza, w

wyniku

której wytwarza się
produkty: wyroby i

usługi

zaspokajające

potrzeby

ludzkie. Produkcja
wyrobów i usług jest
realizowana przez

różne

podmioty

Wyroby w drodze
wymiany poprzez
handel trafiają do
innych

podmiotów,

a w ostatnim

etapie

do konsumentów

.

Polega na spożyciu
(zużyciu) dóbr i
usług, czyli jest
procesem
zaspokajania
potrzeb.
Zaspokajanie potrzeb
przez dobra i usługi
doprowadziło do
specjalizacji
działalności

,

o

charakterze:
rolniczym,
przemysłowym,
usługowym,
handlowym

PRZEDSIEBIORCY
(PRZEDSIĘBIORSTW
A)

GOSPODARSTWA
DOMOWE I INSTYTUCJE
KONSUMPCJI ZBIOROWEJ

POPYT

PODAŻ

POPYT

RYNEK DÓBR I USŁUG

PRODUKCJA

WYMIAN
A

KONSUMPCJA

Gospodarstwo domowe

• To jednostka, niezależnie od liczby osób

składających się na nią, której głównym
celem jest zaspokajanie potrzeb swych
członków. Gospodarstwo posiada zasoby
dóbr konsumpcyjnych (mieszkanie,
wyposażenie, ubiór) i najczęściej stałe
źródła przychodów pieniężnych. Tworzący
je zespół jest zróżnicowany demograficznie.
Część zespołu przyczynia się do powstania
zasobu dóbr i źródeł przychodów, a część
tylko z nich korzysta (dzieci)

We współczesnym gospodarstwie

domowym dokonują się następujące

procesy:

• Aktywizacja własnych zasobów pracy (praca poza

gospodarstwem domowym w celu uzyskania

przychodów pieniężnych lub naturalnych oraz

praca na rzecz samego gospodarstwa)

• Organizacja i realizacja procesów konsumpcji

• Przygotowanie nowego pokolenia do pracy

Funkcje społeczne

gospodarstwa domowego:

• Prokreacyjna,

zapewniająca reprodukcję

społeczeństwa

• Wychowawcza,

polegająca na kształtowaniu

postaw i poglądów swoich członków

• Opiekuńcza,

zapewniająca opiekę i pielęgnację

swoim członkom

• Ekspresyjną,

tworząca szczególne więzi

uczuciowe (miłość, szacunek, życzliwość,

tolerancyjność), które wpływają na kształt

stosunków międzyludzkich

• Rekreacyjna,

umożliwiającą wypoczynek

członkom gospodarstwa

Źródła dochodów

w gospodarstwie domowym:

• Pracownicze
• Rolnicze
• Działalność gospodarczą pozarolniczą
• Emerytów i rencistów
• Bezrobotnych
• Mieszane
• Z majątku

ZASOBY

ludzkie

naturalne

• Tworzą ludzie i ich

psychofizyczne

predyspozycje

• O przydatności zasobów

ludzkich do produkcji

decydują kwalifikacje ludzi i

ich stan zdrowia

• Inwestowanie w

człowieka jest najbardziej

efektywne

• Są darem natury

• Obejmują ziemię i wszystko to,
co jest użyteczne dla człowieka w
jej wnętrzu (surowce mineralne)
oraz na jej powierzchni (przestrzeń,
gleba, woda, powietrze, ciepło
słoneczne)

• Jako czynnik produkcji mają
zróżnicowaną wartość, decyduje o
niej wielkość i struktura złóż
surowców mineralnych, żyzność
gleb, klimat, położenie
geograficzne, ukształtowanie
terenu, akweny wodne itp.

• Dzielą się na odnawialne (woda)
i nieodnawialne (surowce naturalne)

ZASOBY

rzeczow

e

finansow

e

•

Stanowią wartości

potrzebne w procesie
produkcji, a wytworzone przez
człowieka

• Zaliczamy tu środki
produkcji, składające się ze
środków pracy i przedmiotów
pracy

• Wzrasta wartość środków
rzeczowych w procesie
produkcji, natomiast maleje
udział i wartość przedmiotów
pracy

•

Składają się ze środków

pieniężnych

• Ich rola polega na tym,
ze w każdej chwili można je
zmienić poprzez zakup
zasobów naturalnych i
rzeczowych oraz pracy
ludzkiej

W procesie gospodarowania podmiotem działalności są ludzie

zwykle odpowiednio zorganizowani i tworzą podmioty

gospodarcze.
Podstawowymi podmiotami gospodarczymi są zazwyczaj

przedsiębiorstwa

, czyli ludzie dysponujący określonymi

środkami niezbędnymi do regularnego prowadzenia

działalności

gospodarczej.
Przedsiębiorstwem jest:

• Jednoosobowy zakład fryzjerski, krawiecki,

• Gospodarstwo rolne,

• Warsztat rzemieślniczy,

• Cegielnia

• Kopalnia,

• Huta,

• Fabryka samochodów,

• Hotel,

• Bank

• inne

W roli podmiotów gospodarczych występują

również:

• Gospodarstwa domowe

• Państwo

Własność

Zbiór efektywnie wykorzystywanych
uprawnień (praw własności) jakimi
dany podmiot własności (właściciel)
dysponuje w odniesieni do określonego
obiektu (przedmiotu) własności.

Klasyfikacja własności:

1.

Własność prywatna,

2.

Własność publiczna,

3.

Własność spółdzielcza,

Własność może występować w różnych formach

instytucjonalno-prawnych:

1.

Ze względu na odpowiedzialność majątkową:

•

Spółki z nieograniczoną odpowiedzialnością

(odpowiadają nie tylko do wysokości wniesionych

udziałów ale także całym swoim majątkiem)

•

Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (do

wysokości wniesionych udziałów)

•

Spółki komandytowa (forma mieszana)

2. Spółki prawa cywilnego

3. Spółki prawa handlowego

Granica możliwości produkcyjnych

Ważną cechą rzeczywistych gospodarek jest
ograniczoność zasobów z którą wiąże się
ograniczoność możliwości produkcyjnych
gospodarki, co w połączeniu ze stale rosnącymi
potrzebami zmusza do dokonywania wyborów
spośród wytwarzanych dóbr np. konsumpcyjnych,
inwestycyjnych, itd

Przykład

Załóżmy dla uproszczenia, że w danym kraju chcemy

wytwarzać tylko dwa dobra: chleb i maszyny

(potrzebne do produkcji chleba).
Poniższe zestawienie zawiera wszystkie uwzględnione

w naszym przykładzie warianty wykorzystania

zasobów gospodarczych kraju

warianty

A

B

C

D

E

F

G

H

I

J

Produkcja
chleba w
tys. ton

140

0

135

0

1300 120

0

1100 960 800 600 400

0

Produkcja
maszyn w
tys. szt.

0

100

140

200

250

300 350 400 440

50

0

Krawędź możliwości produkcyjnych

(krzywa, granica możliwości produkcyjnych)

(krzywa transformacji)

Produkcja
chleba

Produkcja
maszyn

0

1400

500

1200

200

400

600

K

L

●

●

A, J

– dwa skrajne warianty wykorzystania zasobów,

wyznaczają maksymalne ilości chleba lub maszyn,
możliwe do uzyskania w danych warunkach (tzn.
przy danym poziomie techniki i organizacji
produkcji oraz przy danych umiejętnościach ludzi).

B do I

– pewna (teoretycznie bardzo duża) liczba

pośrednich wariantów wykorzystania zasobów,
wyznaczają różne ilościowe stosunki produkcji
chleba i maszyn.

Na krzywej transformacji (granicą możliwości
produkcyjnych) znajdują się tylko warianty
ekonomicznie efektywne.

Są one efektywne w tym sensie, że są wobec
siebie niejako konkurencyjne, gdyż w każdym
przypadku

mniejsza ilość jednego dobra jest

równoważona większą ilością drugiego dobra.

K

– nieefektywny wariant oznaczający mniejszą

produkcje chleba i mniejszą produkcję maszyn a
tym samym niepełne wykorzystanie istniejących
zasobów gospodarczych.

L

– wariant nieosiągalny przy danych zasobach oraz

przy danym poziomie wiedzy i techniki

Krawędź możliwości produkcyjnych

Efektywność produkcji – występuje gdy
społeczeństwo nie może zwiększyć produkcji
jednego dobra, nie zmniejszając produkcji drugiego
dobra.

Gospodarka efektywna znajduje się na
krawędzi możliwości produkcyjnych.

1. Co produkować?
2. Ekonomiczna rzadkość

- „coś za coś”

1. Koszt alternatywny
2. Prawo malejących

przychodów.

Krawędź możliwości produkcyjnych

Artykuły
luksusowe

Żywność

Kraj ubogi

Kraj rozwinięty

Krawędź możliwości produkcyjnych

Inwestycje

Konsumpcja

Kraj A

Kraj B

Kraj C

Kraj A

Kraj B

Kraj C

Przesuwanie krzywej możliwości
produkcyjnych:

• Specjalizacja pracy

– wprowadzenie racjonalnego podziału

zadań pomiędzy uczestnikami procesu produkcyjnego z
reguły prowadzi do wzrostu wydajności, a tym samym do
wzrostu produkcji i przesunięcia krzywej możliwości
produkcyjnych w górę,

• Rozkładanie kosztów

– w celu uniknięcia zbędnego ryzyka

oraz zbytniego bądź niemożliwego dla danej grupy lub
pojedynczej osoby, obciążenia finansowego w
przedsięwzięciach wymagających dużego zaangażowania
kapitałowego.

• Substytucja zasobów

• Korzyści skali

– odnoszone są w postaci obniżki kosztów

jednostkowych w wyniku zwiększenia wielkości produkcji,

• Ułatwienia handlowe

– możliwość specjalizacji oraz

możliwość skali działania,

• Integracja międzynarodowa

Koszt alternatywny

to wartość najbardziej cennej

nie wykorzystanej alternatywy.

Jest koszt wypoczynku, pracy na działce,

studiowania czy robienia na drutach swetrów,

bo w tym czasie moglibyśmy robić coś innego.

Koszt alternatywny

jest więc nie wykorzystanym

wariantem zastosowania zasobów, a określony

jest wartością tego czego nie zrobiliśmy.

Koszt alternatywny

można też określić jako koszt

utraconych możliwości.
Może on być mierzony wielkością produkcji, z

której rezygnujemy w celu zwiększenia

produkcji innego rodzaju.

Dokonywanie określonego wyboru powinno
prowadzić do przyjęcia rozwiązania lepszego, to
jest takiego, które przynosi wyższe korzyści.

Rozwiązaniem nieracjonalnym byłaby natomiast
decyzja, w wyniku której koszt alternatywny
przewyższałby korzyści wynikające z przyjęcia
innego wariantu postępowania.

W praktyce dokonywanie wyboru dokonuje się na
zasadzie „

albo jedno, albo drugie

”

Koszt alternatywny

Koszt alternatywny:

• kupując coś nie kupujemy czegoś innego;

• lokując pieniądze na lokacie terminowej w

banku, nie możemy kupić za nie akcji lub

obligacji.

• Wykorzystując na coś ograniczone zasoby

nie mogę ich przeznaczyć na coś innego.

• Coś zatem tracę.

Koszt alternatywny to właśnie koszt

najlepszej utraconej możliwości.

Problem:

• Jaki jest koszt alternatywny Waszych

studiów?