Społeczno-pragmatyczna

teoria uczenia się słów

Michael Tomasello

Oprac. Aleksandra Przesmycka

Próby wyjaśnienia procesu

wczesnego uczenia się

słów

•postulaty rozmaitych sposobów uczenia się

•powoływanie się na rozmaite „ograniczenia”,

które ułatwiają dziecku zawężenie zbioru

odniesień

•potrzeba plastycznych i potężnych zdolności

społeczno-poznawczych, które pozwalają

dziecku zrozumieć intencje komunikacyjne

nadawcy

Trzy teorie uczenia się

słów

• Teoria różnorodnych sposobów uczenia się –

uczenie się słów przebiega tak samo jak uczenie

się czegokolwiek innego – za wszystko

odpowiedzialne są skojarzenia

• Teoria ograniczeń – oprócz różnorodnych form

uczenia się dzieci wykorzystują także

aprioryczne ograniczenia (czy zasady) uczenia

sie słów, które umożliwiają im zawężenie w

zasadzie nieskończonego zbioru możliwych

odniesień, jakie może mieć każde nieznane

słowo

• Teoria społeczno-pragmatyczna, według której

natura procesu uczenia się słów jest całkowicie

społeczna (uczenie się kulturowe – dzieci

próbują określić intencje)

Teorie

Asocjacyjna teoria uczenia się nadal

funkcjonuje, choć większość sądzi

się, że jej kres nastał z końcem

behawioryzmu.

Smith (2000) twierdzi, że esencją uczenia się

słów jest kojarzenie dźwięków z wyrazistymi

aspektami doświadczenia percepcyjnego

Doświadczenia

Eksperyment Moore'a, Angelopolus i Bennet

(1999) – dla dwulatków kierunek spojrzenia, jako

wskaźnik uwagi i komunikacyjnej intencji

dorosłego, w takiej sytuacji uczenia się słów

wygrywa z „obiektywną wyrazistością” (dziecko

zapamiętuje przedmiot, na który patrzył dorosły,

mimo że inny przedmiot był szczególnie

wyróżniony – przez podświetlenie.

Doświadczenia Samuelson i Smith – najbardziej

prawdopodobną interpretacją wyników jest

stwierdzenie, że w obu badaniach dzieci

próbowały w aktywny sposób określić intencje

komunikacyjne dorosłej osoby, używającej

nowego słowa.

Trzy pytania

• Czym jest symbol języka naturalnego?

• Dlaczego dzieci zaczynają się uczyć języka w

określonym wieku, a nie w innym?

• Jakie procesy uczenia się są w to

zaangażowane?

Czym jest symbol?

Symbol językowy jestdźwiękiem (czy

innym zachowaniem), którego dwie istoty

używają podczas interakcji, aby kierować

nawzajem swoją uwagą i, tym samym, aby

podzielać uwagę. Obie strony wiedzą, że w

danej chwili robią właśnie to.

Dlaczego tak ważny jest

koniec pierwszego roku

życia dziecka?

Właśnie wtedy rozpoczyna się przyswajanie

języka, dlatego że opiera się na zdolności

bardziej podstawowej, mianowicie na

umiejętności podzielania uwagi z innymi ludźmi,

a niejęzykowa forma tej zdolności pojawia się

pod koniec 1. roku życia.

Język jest nierozerwalnie związany z innymi

zdolnościami podzielania uwagi i to właśnie te

zdolności stanowią rodzaj „dźwigu” dla

przyswajania języka.

Jakie procesy są

zaangażowane w

przyswajanie języka?

Dzieci wykorzystują te same podstawowe

zdolności odczytywania intencji innych osób

w kontekstach społecznych w procesie

uczenia się wielu innych działań kulturowych,

takich jak posługiwanie się narzędziami czy

uczestnictwo w innych rodzajach interakcji.

Przyswajanie języka, w tym także uczenie się

nowych słów, najlepiej jest więc rozpatrywać

jako jeden z przykładów ogólnego uczenia się

kulturowego.

Symbole i konstrukcje

Proces dekompozycji funkcji komunikacyjnej

całej wypowiedzi, docieranie do mniejszych

jednostek funkcjonalnych jest ważnym

wymiarem uczenia się języka.

Kontekst syntaktyczny słowa jest często

bardzo pomocny, a czasami wręcz częściowo

określa znaczenie słowa. Tak naprawdę jednak

analiza funkcjonalna dotyczy całej intencji

komunikacyjnej, a zatem, aby w ogóle proces

uczenia się nowych słów mógł się rozpocząć u

dziecka, musi ono rozumieć pewne aspekty

ogólnej intencji komunikacyjnej dorosłego,

wyrażonej w wypowiedzi ujmowanej jako

całość.

Główne przesłanie autora

Dziecko, żeby uczynić nowe słowo własnym –

czyli żeby nauczyć się nie tylko je rozumieć,

lecz także poprawnie go używać – musi się

zaangażować w wyjątkową sytuację uczenia

się społecznego (kulturowego)

Musi skierować swoje zachowanie

komunikacyjne do dorosłego w ten sam

sposób, w jaki przedtem dorosły kierował to

samo zachowanie komunikacyjne do niego

(„naśladowanie z odwróceniem ról”).

Współczesne teorie uczenia się słów są w

większości nieadekwatne, gdyż nie doceniają

społeczno-pragmatycznego wymiaru

przyswajania języka w ogóle, zaś uczenia się

słów w szczególności.