WZROST

GOSPODARCZY

Opracowano na podstawie książki:
Robert E. Hall, John B. Taylor “
Makroekonomia”.
Wydanie III zmienione. PWN, Warszawa

2000

.

Model długookresowego wzrostu gospodarczego

służy do wytłumaczenia ogólnej tendencji zwyżkowej
produkcji z upływem czasu. Abstrahuje on od
krótkookresowych fluktuacji. Stosujemy go bowiem jako
narzędzie projektowania warunków gospodarczych w
bardziej odległej przyszłości i pomoc w rozumieniu
zróżnicowania stóp wzrostu.

Model długookresowego wzrostu opisuje

gospodarkę w stanie równowagi między podażą i
popytem, jeśli chodzi zarówno o dobra, jak i o siłę
roboczą. Płace i ceny osiągnęły poziom niezbędny do
zrównania podaży i popytu. Wystąpił pełny efekt
bodźców prowadzących do ukształtowania produkcji na
efektywnym poziome.

Plan prezentacji

 Czynniki wzrostu

Czynniki wzrostu

gospodarczego

gospodarczego



Pełne zatrudnienie a potencjalny

Pełne zatrudnienie a potencjalny

PKB

PKB



Model wzrostu

Model wzrostu

S

S

olowa

olowa



Formuła wzrostu gospodarczego

Formuła wzrostu gospodarczego



Teoria endogenicznego wzrostu

Teoria endogenicznego wzrostu



Polityka pobudzania wzrostu

Polityka pobudzania wzrostu



Główne tezy

Główne tezy

Czynniki wzrostu

gospodarczego

Powrót na początek

Powrót na początek

Rozróżniamy

trzy

najważniejsze

wyznaczniki

ścieżki

długookresowego wzrostu produkcji:

Siłę roboczą - ludzi gotowych do podjęcia pracy.

Kapitał - wyposażenie, budowle i inne urządzenia
produkcyjne.

Technologię - wiedzę o sposobach wykorzystania pracy i
kapitału do

wytwarzania dóbr i usług

.

SIŁA ROBOCZA

 

Siłę roboczą tworzy tylko część ludności.

Zatrudnienie dzieci jest prawnie zabronione. Wielu dorosłych
kontynuuje naukę, pracuje w domu lub jest na emeryturze, a
niektórzy są niezdolni do pracy ze względu na inwalidztwo
lub chorobę. Jedni pracują w pełnym wymiarze bez względu
na motywację, inni uzależniają swoje nakłady pracy od
bodźców, jakie stwarza rynek siły roboczej. W 1996 r. około
70% ludzi w wieku produkcyjnym zaliczało się do siły
roboczej. Wskaźnik ten nazywany jest stopą aktywności
zawodowej.

Istotną cechą rynku siły roboczej jest również to, że

nie każda osoba ujęta w statystyce siły roboczej i gotowa do
podjęcia pracy była w danym momencie rzeczywiście
zatrudniona. Bezrobocie wzrasta w okresach recesji, a
obniża się w okresach wysokiej koniunktury, występuje
jednak pewien poziom bezrobocia (naturalna stopa
bezrobocia). Ta naturalna stopa oznacza wielkość
bezrobocia w warunkach, gdy rynek jest w stanie
równowagi. Jeżeli liczbę bezrobotnych odejmiemy od liczby
osób zaliczonych do siły roboczej, to uzyskamy wielkość
zatrudnienia. Nakład pracy utożsamiamy z zatrudnieniem i
oznaczamy go symbolem

N

.

KAPITAŁ

 

Rozmiary kapitału rzeczowego - na który składają się

fabryki samolotów, komputery, samochody ciężarowe,
ciągniki, stodoły, sklepy odzieżowe itp. Wzrost kapitału w
gospodarce umożliwia wytwarzanie większej produkcji. Na
przykład rolnik posiadający ciągnik może wyprodukować
tony zboża więcej niż rolnik nie posiadający ciągnika. Na
oznaczenie zasobu kapitału używamy symbolu

K

.

TECHNOLOGIA

Trzeci czynnik określający produkcję - technologia -
mówi nam, jak dużo możemy wytworzyć przy użyciu
danej ilości pracy i kapitału. Technologia obejmuje
wszystko,

co

wpływa

na

wydajność

pracy

i

produktywność kapitału.

Obejmuje ona technikę w

tradycyjnym rozumieniu, np. technikę komunikacji
umożliwiającą przedsiębiorstwu wysłanie zamówienia do
dostawcy faksem zamiast korzystania z tradycyjnej
poczty.

Przez technologię możemy również rozumieć sposób
efektywnego

zorganizowania

przedsiębiorstwa

i

zarządzania nim.

Na oznaczenie technologii używamy symbolu

A

.

Postęp techniczny zwiększa wydajność siły roboczej, jak i
produktywność kapitału. Siła robocza i kapitał są
czynnikami produkcji. Postęp techniczny może zwiększyć
produktywność obydwu tych czynników w sposób
neutralny, tak iż ich końcowa produktywność rośnie w
takiej samej proporcji. Można wtedy powiedzieć, że
postęp techniczny zwiększa całkowitą produktywność
czynników produkcji.

FUNKCJA PRODUKCJI

Prostym sposobem przedstawienia współdziałania

tych trzech czynników w wytwarzaniu produktu jest
posłużenie się funkcją produkcji, która pokazuje wielkości
produkcji wytworzonej przy danej ilości pracy, kapitału i
technologii. Funkcję produkcji można przedstawić za pomocą
następującego wzoru:

Y=F(N,K,A)

Jest to skrócony zapis stwierdzenia, że wielkość produkcji

Y

wytwarzanej w gospodarce zależy od zatrudnienia

N

,

kapitału

K

i technologii

A

.

Na rysunku pokazana jest zależność produkcji od

zatrudnienia przy danym zasobie kapitału i danym
poziomie technologii. Funkcja produkcji jest skrzywiona ku
osi poziomej. Produkcja wytworzona przez dodatkową
jednostkę pracy jest nazywana krańcowym produktem
pracy. Wyraża go nachylenie krzywej produkcji na
rysunku. Warto zwrócić uwagę, że funkcja produkcji staje
się coraz mniej stroma w miarę wzrostu zatrudnienia.
Oznacza to, że krańcowy produkt pracy zmniejsza się wraz
ze wzrostem zatrudnienia.

Rysunek 1. Funkcja produkcji dla czynnika pracy

Zatrudnienie
(N)

Produkt (Y)

F (N, K, A)

10

Dwuczynnikowa funkcja produkcji

Q = f (N,

K, A)

N

K

Q

11

I

Q

K

N

III

IV

II

V

I

III

IV

II

V

N

Pełne zatrudnienie a

potencjalny PKB

Powrót na początek

Powrót na początek

Model wzrostu zakłada, że gospodarka znajduje

się w sytuacji pełnego zatrudnienia, z wielkości
zapotrzebowania na siłę roboczą równą wielkości jej
podaży.

Potencjalny PKB definiujemy jako wielkość produkcji
uzyskanej przy pełnym zatrudnieniu.

Dlatego w celu określenia potencjalnego PKB musimy
wyliczyć poziom

N

odpowiadający pełnemu zatrudnieniu.

Poziom technologii

A

i poziom kapitału

K

rozpatrujemy

jako dane. W celu znalezienia

N

należy rozpatrzyć popyt i

podaż siły roboczej. POPYT NA PRACE

Pierwsza zasadą mikroekonomii jest twierdzenie, że

w warunkach konkurencji na rynku maksymalizujące zysk
przedsiębiorstwo wybierze taki poziom zatrudnienia, przy
którym krańcowy produkt pracy jest równy płacy realnej.

Płacą realną jest wyrażona w złotych - płaca

W

podzielona przez poziom cen tzn.

W/P

. Gdyby zatrudnienie

w przedsiębiorstwach było poniżej tego poziomu, to
krańcowy produkt pracy przewyższałby płacę realną, tak iż
istniała by możliwość osiągnięcia wyższego zysku.

Funkcja na pracę jest ujemną funkcją płacy realnej,

ponieważ krańcowy produkt pracy zmniejsza się wraz ze
zwiększaniem nakładu pracy.

Rysunek 2. Funkcja popytu na pracę

Zatrudnienie
(N)

Płaca realna (W/P)

funkcja
popytu na
pracę

PODAŻ PRACY

Podaż pracy jest określona przed decyzje

poszczególnych robotników dotyczące ilości czasu,
który chcą przeznaczyć na pracę. Płaca realna jest
miarą bodźców do pracy. Przy wyższych płacach
realnych ci, którzy już są zatrudnieni, będą chcieli
pracować więcej. Ponadto wyższa płaca realna może
być czynnikiem zwiększającym zasoby siły roboczej o
tych, którzy nie byli skłonni pracować przy niższej
płacy realnej. Wyższa płaca realna zachęca więc do
zwiększonej pracy.

Efekt substytucyjny.

Gdy coś staje się bardziej kosztowne,

to ludzie uciekają się do substytutów. W przypadku podaży
siły roboczej, gdy czas spędzany w domu staje się bardziej
kosztowny (jego koszt alternatywny -płaca realna - rośnie),
ludzie zastępują go czasem spędzanym na rynku pracy.
Mówiąc inaczej, płaca realna jest bodźcem do pracy i ludzie
wybierają pracę, gdy płaca realna wzrasta.

Efekt dochodowy.

Gdy dochód wzrasta, ludzie

przejawiają skłonność do zwiększonej konsumpcji.
W tym przypadku więcej czasu spędzają w domu, a
mniej oferują na rynku pracy. Stale wyższe płace
realne zwiększają zamożność ludzi i dlatego pracują
oni mniej.

Efekt netto działania tych dwóch przeciwstawnych
czynników przedstawia

długookresowa

krzywa

podaży pracy na rysunku 3.

Rysunek 3. Długookresowa krzywa podaży siły roboczej

Zatrudnienie
(N)

Płaca realna (W/P)

krzywa
podaży pracy

PEŁNE ZATRUDNIENIE

Jedna z zasad mikroekonomii głosi, że wielkość

zatrudnienia jest wyznaczana przez punkt przecięcia się
krzywych podaży i popytu na pracę. Równowagę wskazuje
rysunek 4.

Rysunek 4. Równowaga na rynku siły roboczej

Zatrudnienie
(N)

Płaca realna (W/P)

krzywa
popytu

krzywa
podaży

Pełne zatrudnienie,

N*

, definiujemy jako wielkość

zatrudnienia w punkcie przecięcia podaży i popytu. Wyraża
ono wielkość pracy, jaka byłaby wykonana, gdyby każdy
mógł znaleźć zatrudnienie w krótkim okresie czasu i
zarabiać tyle, ile już zarabiają porównywalne osoby.

Potencjalny PKB, oznaczony symbolem

Y*

, jest to

wielkość produkcji wytwarzana w sytuacji, gdy na rynku
siły roboczej panuje pełne zatrudnienie:

Y*= F(N*,K,A)

Jest to wielkość produkcji, która byłaby wytwarzana, gdyby
każdy poszukujący pracy znajdował zatrudnienie. Z tego
względu na określenie

Y*

używa się często wyrażenia

poziom produktu przy pełnym zatrudnieniu.

Model wzrostu Solowa

Powrót na początek

Powrót na początek

Model wzrostu Solowa pomaga w znalezieniu

zależności pomiędzy wzrostem siły roboczej, wzrostem
kapitału i postępem technicznym a PKB.

W najbardziej uproszczonej wersji neoklasycznego modelu
wzrostu Solowa gospodarka jest zamknięta (tak iż
oszczędności krajowe równają się inwestycjom), a
technologia się nie zmienia (człon A jest stały w czasie).

Zakłada się wzrost siły roboczej według stałej stopy

n

.

Każdego roku siła robocza zwiększa się o

n

razy

N

, gdzie

N

odnosi się do poziomu na początku roku.
Zmiana zasobu kapitału jest równa inwestycjom netto.
Jeżeli kapitał ma rosnąc w tempie n, to co roku musi
przyrastać o

nK

. Po to by utrzymać się na ścieżce wzrostu,

na której zasób kapitału rośnie w tempie n, inwestycje
netto muszą każdego roku równać się

nK.

Możemy

więc

traktować

nK

jako

inwestycje

zrównoważonego wzrostu.

Inwestycje netto = nK

Drugi ważny element analizy Solowa dotyczy

oszczędności. Oszczędności zależą od tej części dochodu
narodowego, która jest oszczędzana, oraz poziomu
dochodu narodowego. Niech

s

będzie częścią dochodu,

która jest oszczędzana;

s

jest stopą oszczędności. Tak

więc oszczędności w gospodarce są równe iloczynowi

s

i

dochodu. Dochód równa się produkcji

Y

, stąd:

Oszczędności = s Y

Pomocniczym założeniem analizy wzrostu Solowa jest
założenie, że funkcja produkcji ma stałe przychody
względem skali. Jeżeli w zakresie siły roboczej i kapitału
zachodzą proporcjonalne zmiany, to przy stałych
przychodach i niezmieniającej się technologii produkcja
zmienia się w tej samej proporcji.

Funkcja produkcji:

Y=F(K,N,A)

Moglibyśmy podzielić

K, N

i

Y

przez dowolną liczbę, a

funkcja produkcji nadal będzie miała zastosowanie, ze
stałymi przychodami. Przy podzieleniu przez

N

, oznacza

to, że produkcja jest produkcją na robotnika,

Y/N

, a kapitał

- kapitałem na robotnika,

K/N

.

( ,1, )

Y

K

F

A

N

N

=

Punkt przecięcia się linii inwestycji i krzywej oszczędności
na rysunku 5 jest punktem stanu stacjonarnego. W tym
punkcie rzeczywista wielkość inwestycji określona przez
oszczędności, jest dokładnie wielkością potrzebną do
utrzymania wzrostu zasobu kapitału w tym samym tempie, w
jakim rosną nakłady pracy.

Rysunek 5. Analiza wzrostu Solowa

Kapitał na robotnika - K/N

oszczędności = inwestycje
na robotnika

Punkt stanu stacjonarnego, w
którym oszczędności
wystarczają na to by zapewnić
stałość kapitału na robotnika

Inwestycje
zrównoważonego wzrostu
na robotnika, nK/N

Oszczędności na
robotnika,
sF(K/N,1,A)

WPŁYW OSZCZĘDNOŚCI NA WZROST

Drugim ważnym wnioskiem z pracy Solowa

jest stwierdzenie, że w dłuższym okresie tempo
wzrostu nie zależy od stopy oszczędności.
W stanie stacjonarnym zasób kapitału i produkcja rosną
w takim samym tempie jak siła robocza. Jedynym
czynnikiem, który ma znaczenie dla tempa wzrostu
gospodarki jest wzrost nakładów pracy.

Gospodarki, które oszczędzają więcej w dłuższym okresie
nie rosną szybciej.

Tu przykład i rysunek 1111111

Solow dowiódł, że proces wzrostu jest

stabilny. Bez względu na to, z jakiego punktu
gospodarka startuje, będzie ona z biegiem czasu
zbliżać się do tego samego stanu stacjonarnego, z
zasobem kapitału rosnącym w tym samym tempie
co siła robocza.

25

1995

2000

2005

2010

2015

r e a l n y p r o d u k t

s ta r a ś c ie ż k a

z r ó w n o w a ż o n e g o

w z r o s t u

ś cieżka

przejściowa

nowa ścieżka

zrównoważonego
wzrostu

s ta r a i n o w a ś c ie ż k a m a ją

ta k ie s a m o te m p o w z r o s tu

Przejście między ścieżkami zrównoważonego wzrostu.

Wyższa stopa oszczędności od 2000 r. prowadzi do wyższego poziomu realnego produktu.

W okresie przejściowym wzrost jest szybszy. Stopy wzrostu na dawnej i na nowej ścieżce

zrównoważonego wzrostu są takie same.

Formuła wzrostu

gospodarczego

Powrót na początek

Powrót na początek

Solow

opracował

również

teoretyczny

schemat

umożliwiający określenie udziałów siły roboczej, kapitału i
zmian technologii we wzroście gospodarczym.
W swojej najprostszej postaci formuła ta głosi, że stopa
wzrostu produkcji równa się sumie stopy wzrostu
technologii oraz ważonych stóp wzrostu nakładów pracy i
kapitału:

0,7

0,3

Y

A

N

K

Y

A

N

K

D

D

D

D

=

+

+

Przytoczone równanie pokazuje, w jaki sposób całkowity wzrost
jest związany ze wzrostem trzech wyznaczających go czynników.
Wynika z niego, że stopa wzrostu produkcji równa się sumie
stopy wzrostu technologii, 0,7 stopy wzrostu nakładów
pracy i 0,3 stopy wzrostu nakładów kapitału.
Interesującą rzeczą jest niezależność tej formuły od konkretnej
postaci funkcji produkcji. Ważne jest to, że postęp techniczny
zwiększy produktywność obydwu czynników w sposób neutralny.
Ich wagi, 0,3 i 0,7, są oparte na względnych udziałach kapitału i
pracy w dochodzie narodowym (empirycznie dowiedzionych).

EGZOGENICZNY POSTĘP TECHNICZNY

Przyjęliśmy upraszczające założenie, że nie ma zmian
technologii, to znaczy człon

A

w równaniu był stały, tak iż

Przy tym założeniu, z formuły wzrostu wynikałoby, że na
ścieżce zrównoważonego wzrostu z nakładami pracy i
kapitału wzrastającymi o 1% rocznie
wzrost produktu wynosi również 1% rocznie, czyli: tempo
wzrostu PKB wynosi 0 + 0,7*1 + 0,3*1 = 1%
Natomiast gdy technologia wzrasta w tempie 1% to:

Pomimo więc, że stosunek kapitału do siły roboczej

(K/N)

pozostaje stały, wydajność pracy

(Y/N)

wzrasta dzięki

ulepszeniom technologicznym.

0

A

A

D

=

1

N

K

N

K

D

D

=

=

1 0,7 1 0,3 1 2

Y

Y

D

= +

�+

�=

Teoria endogenicznego

wzrostu

Powrót na początek

Powrót na początek

Ekonomiści mówiąc o stopie długookresowego

wzrostu, mają zwykle na myśli wzrost egzogeniczny w
neoklasycznym modelu wzrostu. Jeżeli nie ma postępu
technicznego, to stopa wzrostu produkcji zależy tylko od
stopy nakładów pracy. A wzrost nakładów pracy zależy
ostatecznie od wzrostu ludności, który jest w zasadzie
egzogeniczny. Jeżeli stopa oszczędności podnosi się,
długookresowy wzrost nie ulega zmianie; pozostaje równy
stopie wzrostu nakładów pracy. Wprawdzie włączenie
postępu technicznego do neoklasycznego modelu wzrostu
dopuszcza zmianę stopę długookresowego wzrostu, ale jeżeli
postęp techniczny jest traktowany jako egzogeniczny, to
stopa wzrostu produkcji jest nadal egzogeniczna do modelu.

W porównaniu z neoklasycznym modelem wzrostu,

teoria endogenicznego wzrostu skupia się na tłumaczeniu
postępu technicznego, a nie na traktowaniu go jako zjawiska
egzogenicznego. Inaczej mówiąc, przedstawiciele teorii
wzrostu endogenicznego starają się sformułować
wyraźnie sprecyzowaną teorię określającą
kształtowanie się czynnika technologii

(A)

.

FUNKCJA PRODUKCJI DLA TECHNOLOGII

Wzrost technologii

(A)

zwiększa wielkość produktu

wytworzoną przy tym samym nakładzie pracy i kapitału.
Poprawa technologii może więc mieć wiele źródeł, jak np.:
zastąpienie ciągnikiem pługa ciągniętego przez konia, wzrost
kwalifikacji pracowników (nazywany wzrostem kapitału
ludzkiego).

Jedna z udanych metod, zaproponowana przez Paula

Romera, polega na wyobrażeniu sobie, że pomysły lub
wynalazki reprezentujące technologię są wytwarzane, tak
samo jak każde inne dobro, za pomocą nakładów pracy i
kapitału. Aby się przekonać jak to działa, wyobraźmy sobie,
że po całej gospodarce są rozsiane „fabryki wynalazków”, w
których robotnicy wytwarzają nowe wynalazki.

Formuła ta oznacza, że wzrost technologii w każdym

roku zależy od nakładu pracy zastosowanego w wytwarzaniu
technologii

(N

A

)

, od nakładu kapitału zastosowanego w

wytwarzaniu technologii

(K

A

)

i od istniejącej technologii

(A)

.

Funkcja

T

jest funkcją produkcji dla technologii.

Powyższe równanie wskazuje bezpośrednio, jak to jest,

że technologia jest zmienną endogeniczną. Jeżeli więcej
zasobów pracy (tj. personelu badawczego) poświęca się
produkcji technologii, to rozmiary wzrostu technologii są
większe. Jeżeli więcej kapitału (tj. laboratoriów i wyposażenia
badawczego) przeznacza się na opracowanie technologii, to
przyrost produkcji technologii również staje się większy. Sama
technologia

(A)

również przyczynia się do produkcji nowej

technologii ( ). Efekty rozprzestrzenienia się technologii są
bardzo poważne. Pomysł powstały w jednym laboratorium
może przez wykorzystanie go w innych laboratoriach
przyczyniać się do tworzenia nowych pomysłów.

(

,

, )

A

A

A T N K A

D =

A

D

A

D

33

Podwyższanie tempa

długookresowego wzrostu

1. Funkcja produkcji technologii ma postać

34

1995

2000

2005

2010

2015

stara ścieżka

zrównoważonego

wzrostu

nowa ścieżka

zrównoważonego

wzrostu

w tym miejscu

następuje wzrost

działalności badawczej

P odwyższenie stopy wzrostu.

J eżeli technologia nie wykazuje malejących przychodów w wytwarzaniu przyrostu

technologii, to zwiększenie liczby pracowników prowadzących działalność badawczą

podwyższy stopę wzrostu na stałe, jak to pokazuje niniejszy rysunek.

35

∆A

bez malejących przychodów

∆A

A

A

funkcja produkcji

dla technologii

funkcja produkcji

dla technologii

z malejącymi przychodami

Dwie funkcje produkcji technologii.

W obydwu przypadkach wyższa technologia stwarza więcej technologii. W drugim przypadku

występują malejące przychody i wówczas, gdy zwiększy się liczbę pracowników prowadzących

badania, wzrost nie będzie trwały.

36

Teoria endogenicznego wzrostu

opiera się na funkcji produkcji

- Funkcja produkcji dla technologii pokazuje w

jaki sposób technologia zależy od nakładów:
pracy, kapitału i technologii

- Jeśli technologia nie wykazuje malejących

przychodów to poświęcenie zwiększonych
zasobów na poprawę technologii w dłuższym
okresie podwyższy stopę wzrostu produkcji

- Według teorii endogenicznego wzrostu polityka

gospodarcza może na trwale podwyższać stopę
wzrostu (w modelu neoklasycznym tylko
przejściowo)

Polityka pobudzania

wzrostu

Rząd może oddziaływać na wszystkie trzy czynniki

wzrostu: na postęp techniczny, akumulacje kapitału i
nakłady pracy. Wiele rodzajów działalności, jak edukacja i
badania naukowe, które przyczyniają się do wzrostu,
przynosi większe korzyści społeczne niż prywatne. Rząd
może zachęcać do takich działań.

Powrót na początek

Powrót na początek

POLITYKA POBUDZANIA POSTĘPU TECHNICZNEGO I

WYDAJNOŚCI

Najważniejszą być może rolę we wspieraniu postępu

technicznego rząd może odgrywać w sferze edukacji. Wysoko
wykwalifikowana siła robocza jest bowiem bez wątpienia
podstawowym czynnikiem wzrostu wydajności.

Podobnie

jak

edukacja,

poprzez

swoje

upowszechnienie, również wydatki na badania podstawowe
mogą tworzyć korzyści społeczne, przewyższające korzyści
indywidualnych osób zaangażowanych w te rodzaje
działalności. Pozostawione same sobie, osoby prywatne oraz
przedsiębiorstwa wybiorą taki poziom wydatków na edukację i
badania naukowe, który znajduje się poniżej optimum
społecznego. Rząd może zachęcać do odpowiednich działań
przez stypendia i subsydia. Np. amerykańskie ustawodawstwo
podatkowe zawiera bodźce podatkowe skłaniające do
wydatków na badania i rozwój. Pozwala to przedsiębiorstwom
na obniżenie podatków o 20% ich wydatków na cele nadawczo
- rozwojowe. Jeżeli programy badań podstawowych i
stosowanych są istotnym źródłem postępu technicznego, to
tego rodzaju bodźce podatkowe powinny się przyczyniać do
wzrostu wydajności.

POLITYKA POBUDZANIA INWESTYCJI

Rosnący

wzrost

zasobów

kapitału

wymaga

odpowiednio

wysokiego

poziomu

wydatków

inwestycyjnych. Jest to możliwe tylko przy zmniejszonym
popycie konkurencyjnym na produkcję ze strony
gospodarstw domowych i zakupów państwowych. Duży
wzrost inwestycji jest możliwy przy właściwym układzie
warunków ekonomicznych. W tym celu wprowadzane są
specjalne ulgi podatkowe, które zwalniają, bądź pozwalają
odpisać od podatku wydatki przeznaczone na inwestycje.

POLITYKA ZWIĘKSZANIA PODAŻY SIŁY ROBOCZEJ

Przyrost zatrudnienia ma w formule wzrostu wagę

ponad dwukrotnie wyższą niż przyrost kapitału. Każdy
dodatkowy procent wzrostu zatrudnienia prowadzi do
dodatkowego wzrostu produkcji o 0,7%. Ujmując to inaczej,
zwiększenie stopy wzrostu produktu o 1 punkt procentowy
rocznie wymaga dodatkowego wzrostu zatrudnienia o 1,4%.
Obniżka stawek podatku dochodowego jest jednym ze
sposobów oddziaływania na poprawę bodźców określających
stosunek do pracy.

Podatek dochodowy zmniejsza bodźce do pracy przez

obniżanie wynagrodzenia, jakie robotnicy otrzymują za swoją
pracę. W związku z tym można by oczekiwać, że obniżka
podatku

dochodowego

będzie

działać

jako

bodziec

zachęcający

do

pracy.

Jednakże

obniżka

podatku

dochodowego poprawia jednocześnie sytuację materialną
społeczeństwa, co z kolei wpływa na spadek podaży siły
roboczej. Efekt netto obniżki podatku może być w rezultacie
całkiem niewielki. Sytuacje taką obrazuje rysunek 6. Jeżeli
krzywa podaży siły roboczej jest stroma, punkt przecięcia się
krzywych podaży i popytu następuje przy niemal tym samym
poziomie zatrudnienia. Przewidywanie, że obniżka podatków
będzie istotnym bodźcem do wzrostu zatrudnienia i produkcji,
byłoby więc sprzeczne z rzeczywistością.

Innym rodzajem polityki jest reforma podatkowa.

Umożliwia ona utrzymanie takich samych dochodów
podatkowych pomimo obniżenia stawek podatkowych. Można
to osiągnąć przez redukcję odpisów podatkowych i obniżenie
stawek podatku dochodowego. Ponieważ przychody z
opodatkowania pozostają takie same, typowy płatnik podatku
płaci tyle samo i nie ma wtedy efektu dochodowego. Obniżka
podatków wynikająca z niższej stawki podatkowej zostaje
skompensowana przez wzrost podatków wynikający ze
zmniejszonych odpisów.

Rysunek 6. Przesunięcie podaży siły roboczej w wyniku obniżki podatku

Zatrudnienie
(N)

Płaca realna (W/P)

obniżka podatku

S

S’

A

B

Główne tezy

Powrót na początek

Powrót na początek

1. Model długookresowego wzrostu jest to model, w którym

gospodarka funkcjonuje zawsze przy pełnym zatrudnieniu.
Produkcja jest określona przez siłę roboczą, zasób kapitału
i technologię.

2. Nawet wtedy, gdy aktywność gospodarki kształtuje się na

jej potencjalnym poziomie, występuje pewne bezrobocie.
Stopa bezrobocia odpowiadająca stanowi równowagi na
rynku siły roboczej nazywa się stopą naturalną.

3. W każdym momencie zasób kapitału i technologia są z

góry określone. W związku z tym produkcja jest określona
przez rynek siły roboczej. Zatrudnienie jest wyznaczane
przez równość między podażą i popytem na siłę roboczą.

4. Potencjalny PKB jest to wielkość produkcji zgodna z

modelem wzrostu w długim okresie. Jest to wielkość
produkcji, jaką wytworzyłaby gospodarka funkcjonująca w
warunkach pełnego zatrudnienia.

5. Zrównoważony wzrost występuje wtedy, gdy siła robocza i

kapitał rosną według takiej samej stopy wzrostu.

6. Wzrost PKB ma trzy źródła: wzrost siły roboczej, wzrost

zasobu kapitału i postęp techniczny.

7. W neoklasycznym modelu wzrostu wzrost oszczędności

nie podwyższa na stałe stopy wzrostu.

8. W modelu endogenicznego wzrostu wzrost technologii

ma charakter endogeniczny, a stopa wzrostu może
zostać podwyższona na stałe.

9. Polityka państwa może wpłynąć na poprawę wzrostu

gospodarczego

przez

zwiększenie

wydatków

na

edukację i badania podstawowe oraz przez bodźce
podatkowe zachęcające do zwiększenia podaży siły
roboczej i powiększania zasobu kapitału.

10. Reforma podatkowa może polepszać te bodźce, nie

zmniejszając wpływów z tytułu pobieranych przez rząd
podatków. Tego rodzaju reforma wymaga zazwyczaj
spłaszczenia krańcowych stóp podatku dochodowego.