Charakterystyka

wychowania jako

procesu

pedagogicznego

Wychowanie warto rozpatrywać tak samo

jak

wszystkie kierowane wpływy

środowiska socjalnego

na rozwój

osobowości zarówno

jak

proces nauczalno-wychowawczy

:

konsekwentny, przeznaczeniem którego

jest zabezpieczenie rozwoju aspektu

instrumentałno-emocionego

,

tak i

część składową procesu

pedagogicznego

, której przeznaczeniem

jest zabezpieczenie rozwoju aspektu

emocionego

.

Wychowynie jako kategorię

pedagogiczną należałoby
rozróżniać w

trzech

aspektach

:

- szerokim socjalnym,
- szerokim pedagogicznym
- i ścisłym pedagogicznym.

W

szerokim socjalnym

znaczeniu

pod pojęciem wychowania należy

rozumieć

celowy wpływ na rozwój

osobowości całego środowiska

socjalnego

, które ją otacza:

- rodziny,
- instytucji nauczalno-

edukacyjnych,

- zespołów zawodowych,
- mediów i t.p.

Dzięki wychowaniu rozwój

człowieka jest

podporządkowany

określonemu celowi

,

skutkiem czego jest

kształtowanie

wcześniej

zaprojektowanych

jakości

osobowościowych,

które nie mogłyby się wyłonić

same przez się.

Żywiołowa socjalizacja jest procesem

nieprzerwanym

, natomiast

wychowanie jest procesem

dyskretnym

(przerywanym

): jest ono ograniczone

w czasie i przestrzeni.

Celowe
wpływy
(wychowanie)

Przypadkow
e
wpływy

socjalizacjа

Wychowanie, które zabezpieczają

instytucje nauczalno-edukacyjne

jest realizowane według

konkretnego opracowanego

programu, dobrze

zorganizowane przez specjalnie

do tego przygotowanych ludzi,

jest wychowanie w aspekcie

szerokim pedagogicznym

.

Jest ono procesem

nauczalno–

wychowawczym lub
pedagogicznym

,

w wyniku którego rozwijają się

intelektualna i emocjonalna

strony osobowości.

W skład takiego wychowania wchodzi

nauczanie

czyli umysłowe (naukowe)

wychowanie – działalność skierowana

na rozwój

intelektualnej strony

osobowości

(przyswojenie wiedzy, umiejętności,

nawyków, sposobów myślenia)

i

wychowanie w jego ścisłym znaczeniu

,

celem którego jest zabezpieczenie

rozwoju jej strony

emocjonalnej

(przekonań, orientacji, wartości,

ideałów, cech i jakości charakteru).

rodzinа

zespół

zawodowyj

medijа

wychowanie w

szerokim

socjalnym

aspekcie

instytucji

nauczalno –

edukacyjny

wychowanie w

szerokim

pedagogicznym

aspekcie

Cechy specyficznyme

wychowania jako procesu

pedagogicznego:

1. Odbywa się ono w warunkach

socjalnych

wychowawczych instytucji

.

2. Jest realizowane przez

fachowych pedagogów

.

3. Ma celowy, planowy, systematyczny charakter.

4. Jest skierowane na zabezpieczenie

wszechstronnego rozwoju

wychowanków, ich

cech narzędziowych i motywacyjno –
wartościowych.

W procesie pedagogicznym organicznie są

połączone dwa stosunkowo samodzielne
procesy –

nauczanie i wychowanie

(w znaczeniu

ścisłym).

Wychowanie, które jest skierowane na

rozwój strony

intelektualnej

osobowości

jest przedmiotem badań

dydaktyki,

a to, zadaniem którego jest rozwój jej

strony

emocjonalnej

–

teorii

wychowania

.

Wychowanie w

szerokim

pedagogicznym

aspekcie

Nauczanie

Wychowanie

(w znaczeniu

ścisłym)

Precyzyjne rozróżnienie procesów

wychowania i nauczania wcale
nie oznacza tego, że ich
realizacje są od siebie
odizolowane.

Takie ich rozdzielenie jest

niezbędne dla lepszego
rozumienia

sedna każdego z

nich.

Zarówno

wychowanie, jak i nauczanie

ma swoje

psychologiczne podstawy,

swoje specyficzne zasady, metody i
formy organizacji.

Obeznanie w tej specyfice jest

niezbędne dla

skutecznego

zorganizowania

nauczania i

wychowania.

Warto przy tym zwrócić uwagę na

to, że w

praktycznej działalności

pedagoga nauczanie i
wychowanie są realizowane nie
oddzielnie czy po kolei,

a

jednocześnie, równolegle albo w

całości.

Z punktu widzenia systemowego

podejścia proces pedagogiczny
można rozpatrywać

jako system

:

zbiór

wzajemnie związanych

elementów

,

które wzajemnie oddziaływują na

siebie i tworzą całość.

Głównymi

częściami

składowymi

procesu pedagogicznego są:

-

cel,

- treść,

- formy,

- metody

- i wyniki.

Elementy składowe procesu

pedagogicznego:

- celowy,
- treściowy,
- operacyjno–działalnościowy,
- regulacyjno–kontrolny
- i szacunkowo– podsumowujący

.

Brak jakiegoś z wyżej wymienionych

elementów zakłóca jego całościowość.

Cele wychowania.

Hierarchia zadań

wychowawczych

Cel wychowawczy wyznacza

kierunek

procesu pedagogicznego we
wszystkich jego częściach
składowych.

Uwarunkowuje on jego

- treść,
- metody
- i formy.

Ogólny cel wychowawczy kształtuje się w

świetle priorytetu ludzkich wartości:

„wszechstronny rozwój człowieka jako

osobowości i najcenniejszej wartości
społeczeństwa, rozwój jej umiejętności,
zdolności umysłowych i fizycznych,
wychowanie wysokich jakości
moralnych, kształtowanie obywatela i
świadomego wyboru społecznego,
wzbogacenie na tej zasadzie
intelektualnego, twórczego,
kulturalnego potencjału narodowego”.

Pierwszym etapem konkretyzacji jest

wyznaczenie

głównych kierunków

wychowania.

Zgodnie z głównymi elementami kultury

wyróżniamy wychowanie

- naukowe (umysłowe),
- moralne,
- estetyczne,
- zawodowe,
- narodowe,
- fizyczne.
Każdy z tych kierunków ma swoje konkretne

zadanie.

Główny

kierunky

wychowania

naukow

e

moralne

estetycz

ne

zawodo

we

narodo

we

fizyczne

Zadani
e:
1)...
2)...
3)...

Zadani
e:
1)...
2)...
3)...

Zadani
e:
1)...
2)...
3)...

Zadani
e:1)...
2)...
3)...

Zadani
e:1)...
2)...
3)...

Zadani
e:
1)...
2)...
3)...

Wychowanie umysłowe

Wychowanie umysłowe jest

przeznaczone do wychowania w
uczniach

naukowego światopoglądu,

rozwoju zdolności intelektualnych,
zainteresowania do poznawania
otaczającego świata i siebie

.

Jego głównymi zadaniami są

pzyswojenie przez uczniów

pełnego

zakresu wiedzy

ze wszystkich

przedmiotów i kształtowanie w oparciu o

to naukowego światopoglądu;

rowój

procesów poznawczych

(postrzegania, pamięci, myślenia,

wyobraźni)

i

operacji umysłowych

(porównania,

analizy, syntezy, abstrakcji, uogólnienia,

systematyzacji, klasyfikacji);

kztałtowanie kultury pracy

nauczalnej i intelektualnej:

-

umiejętność planowania i

zorganizowania swojej pracy,

- dotrzymania zasad higieny nauczalnej,
- wykorzystywania racjonalnych

sposobów działalności poznawczej,

- przeprowadzenia samokontroli,
- korekcji
- i samoanalizy działalności poznawczej

;

kztałtowanie

poznawczej motywacji

;

rozwój

jakości intelektualnych

:

- samodzielności,
- krytyczności,
- asertywności,
- szerokiego zakresu myśleniowego,
- twórczej zdolności.

Wychowanie moralne

jest przeznaczone dla:
- wychowania w uczniach moralnej

świadomości;

- moralnych uczuć i przekonań;
- bezwarunkowego moralnego

zachowania,

- zdobycia przez uczniów

doświadczenia moralnych relacji

Wychowanie estetyczne

Zadaniem wychowania estetycznego jest

rozwój u uczniów zdolności

pełnego zgłębienia, przeżycia i

rozumienia piękna w sztuce i w

życiu.

Przewiduje to kształtowanie układu

plastycznej wyobraźni, uczuć i

przekonań, dobrego gustu, potrzeba

odczuwania piękna.

Wychowanie narodowe

Głównym zadaniem narodowego

wychowania jest kształtowanie

- jakości obywatelskich,
- narodowej autoświadomości,
- patriotyzmu
- i szacunku do innych

narodowości

.

Wychowanie fizyczne

Głównymi zadaniami wychowania

fizycznego są:

- sprzyjanie prawidłowemu

fizycznemu rozwojowi uczniów,

- wzmocnieniu ich zdrowia;
- rozwój głównych ruchowych

jakości.

Specjaliści uważają, że

w szkole

podstawowej

trzeba

wychowywać

obrotność i szybkość

,

w szkole

średniej

– razem z wyżej

wymienionymi –

ogólną

wytrzymałość

,

w

liceum

–

spryt, szybkość, siłę i

specjalną wytrzymałość

.

W trakcie wychowania fizycznego uczniowie

uczą się zwalczać

niepewność, strach,

zmięczenie

, dzięki czemu rozwijają się w

nich nie tylko jakości fizyczne, ale

również

moralne

;

kształtowanie

życiowo ważnych umiejętności

i nawyków ruchowych

: bieganie, skakanie,

pływanie, rzut piłki, ćwiczenia na
przyrządach sportowych, akrobatyka i t.p.;

wychowanie dużego

zainteresowania i

potrzeby w systematycznych zajęciach
fizycznych

;

Cele wychowania w

pedagogice światowej

Przy obecności dużej ilości

obozów teoretyczno –
filozoficznych

każda koncepcja pedagogiczna

oferuje swoją własną
odpowiedź na to pytanie.

Pedagogika pragmatyczna

jest skierowana na cele,

podpowiedziane przez życie

codzienne (Johnem Dewey).

Wychowanie, jego zdaniem, nie

może być sposobem na

przygotowanie człowieka do

życia, jest ono

samym życiem.

„Wychowanie jest rozwojem – pisze

J. Dewey – i nie jest ono
podporządkowane żednemu
zewnętrznemu celowi.

Samo w

sobie ono jest celem”.

Nie można dziecka przygotować do

przyszłości, dlatego, że nie
można przewidzieć jak ułoży się
jego życie.

Celem

pedagogiki

egzystencjalizmu

jest uzbrojenie

człowieka w doświadczenie
istnienia.

Priorytety wychowawcze, zdaniem

pedagogów – egzystencjalistów,
należą do

samowychowania

.

„Wychowanie i edukacja – jest to

proces

autorozwoju albo

autowychowania

tak samo, jak

proces zdobycia przez człowieka

wiedzy o świecie jednocześnie jest

procesem kształtowania samego

człowieka” – pisze jeden z

przedstawicieli

egzystencjalnej

koncepcji wychowania

autorstwa

C. Gold

.

W latach 50–60-ch w krajach

europejskich i Stanach
Zjednoczonych narodziły się

nowe

sposoby pedagogicznego
egzystencjonalnego wytyczenia
celu

, wśród których czołowe

miejsce zajmują poglądy filozofa i
pedagoga niemieckiego O. F.
Bolnowa.

Sednem jego teorii jest koncepcja

wychowania moralnego.

Podstawą dla moralnego, rzeczywiście

ludzkiego zachowania, zdaniem
Bolnowa, są

proste normy moralności

,

które pozostają niezmienne, jak by nie
różniły się od siebie układy etyczne.

Trzy podstawowe cnoty to

- zaufanie,
- nadzieja
- i poczucie wdzięczności

.

Specyficzne drogi rozwiązania
najważniejszych kwestii
humanistycznych proponują

neobihawioryści

.

Za główny cel wychowania uważają
oni kształtowanie

„indywiduum

kierowanego”.

Indywiduum kierowane to

dobry

obywatel

, który

- „sukcesywny i dotrzymuje się

układu,

- który

akceptuje prawa i obowiązki

społeczeństwa demokratycznego

,

-

jest patriotem swoich wspólnoty,

stanu, państwa, świata”.

Główną cnotą moralną,

ukształtowaną w świadomości
młodzieży jest

poczucie

odpowiedzialności

jako ważnego

warunku zdolności życiowej układu
socjalnego.

Szczególne znaczenie ma
odpowiedzialność i dyscyplina w

trakcie pracy

.

Sl. 2. Testy

1.

W jakomu znaczeniu należy

rozumieć te wychowanie, które

wpływa na rozwój osobowości

całego środowiska socjalnego,

które ją otacza:

rodziny, instytucji

nauczalno-edukacyjnych, zespołów

zawodowych, mediów i t.p.

?

- szerokim pedagogicznym,
- szerokim socjalnym,
- ścisłym pedagogicznym.

2. Wychowanie, które zabezpieczają

instytucje nauczalno-edukacyjne
jest realizowane według
konkretnego opracowanego
programu, dobrze zorganizowane
przez specjalnie do tego
przygotowanych ludzi, jest
wychowanie w aspekcie

- szerokim pedagogicznym,
- szerokim socjalnym,
- ścisłym pedagogicznym.

3. Wychowanie, celem którego jest

zabezpieczenie rozwoju strony
emocjonalnej osobowości nazywa
się wychowanie w aspekcie

- szerokim pedagogicznym,
- szerokim socjalnym,
- ścisłym pedagogicznym.

4. Wychowanie, które jest

skierowane na rozwój strony
intelektualnej osobowości,
nazywa się

- wychowanie w znaczeniu ścisłym,

- nauczanie.

5.

Wychowanie, zadaniem którego

jest rozwój strony emocjonalnej
osobowości, nazywa się

- wychowanie w znaczeniu ścisłym,

- nauczanie.

6. Dopisać przepusczenu część

procesu pedagogicznego:

- cel,
- treść,
- formy,
- metody
- ---------------.

7. Głównymi kierunkami

wychowania są

.....

8.

Które wychowanie jest przeznaczone

do wychowania w uczniach

naukowego

światopoglądu,

rozwoju zdolności

intelektualnych, zainteresowania do
poznawania otaczającego świata i
siebie?

- estetyczne,
- zawodowe,
- naukowe (umysłowe),
- moralne,
- narodowe,
- fizyczne.

9.

Które wychowanie jest

przeznaczone do wychowania w

uczniach

jakości obywatelskich,

narodowej autoświadomości,

patriotyzmu i szacunku do innych

narodowości?

- estetyczne,
- zawodowe,
- naukowe (umysłowe),
- moralne,
- narodowe,
- fizyczne.

10.

Przedstawicieli jakej koncepcji

za główny cel wychowania
uważają kształtowanie

„indywiduum kierowanego”?

- neobihawioryzmu,
- pedagogiki pragmatycznej,
- egzystencjalizmu.

11.

Przedstawicieli jakej koncepcji

uwaźa

co nie można dziecka

przygotować do przyszłości,
dlatego, że nie można przewidzieć
jak ułoży się jego życie?

- neobihawioryzmu,
- pedagogiki pragmatycznej,
- egzystencjalizmu.

12.

Zdaniem pedagogów jakej

koncepcji

priorytety

wychowawcze należą do
samowychowania?

- neobihawioryzmu,
- pedagogiki pragmatycznej,
- egzystencjalizmu.