Makroekonomia

• Zaliczenie ćwiczeń i wykładów

– Test z pytaniami otwartymi
– Aktywność i chęć do dyskusji

(ocena pomocnicza)

literatura

Literatura obowiązkowa:

D. Begg, S. Fischer, R. Dornbusch: Ekonomia, tom II, PWE, Warszawa 1996

D. Begg, S. Fischer, R. Dornbusch: Makroekonomia, PWE, Warszawa 2003

3. P. Samuelson, W Nardhaus: Ekonomia, PWN 1995

Wprowadzenie do

makroekonomii

- teoria i praktyka

makroekonomii

wykład 1

Ekonomia jako nauka

Nauka jest zbiorem
usystematyzowanej wiedzy z
różnych dziedzin.

Ekonomia należy do:

-nauk społecznych
-nauk ścisłych
-nauk stosowanych

ekonomia jako nauka

Dyscypliny naukowe, które uzupełniają
ekonomię to:
statystyka
matematyka
logika
nauki polityczne
badania historyczne

ekonomia jako nauka

Ekonomia stanowi podstawę dla
innych nauk:
ekonomik branżowych
zarządzania
marketingu
rachunkowości
finansów

prawidłowości

2.1. twierdzenia

2.2. prawa
ekonomiczne

2.3. teorie ekonomii

2.4. modele
ekonomiczne

2.5. metoda badawcza

prawidłowości ekonomiczne

Prawidłowości ekonomiczne

są

to związki i relacje istniejące w relacjach
rzeczywistości gospodarczej zachodzące
między różnymi kategoriami
ekonomicznymi. Ekonomia stara się je
wykryć i opisać. Mogą one przybrać formę
twierdzenia, prawa lub teorii.

twierdzenia

Twierdzenie

to oparte na

naukowych przesłankach konstatacje,
oceny i wnioski.

prawa ekonomiczne

Twierdzenia wyrażające ważne i trwałe
prawidłowości procesu gospodarczego to

prawa ekonomiczne

Tu skonczylem

teorie ekonomiczne

Celem ekonomi jest dostarczanie jak najbardziej
wiarygodnych teorii

dotyczących szeroko

rozumianego procesu gospodarowania. Zbudowana
teoria jest próbą odnalezienia porządku w pozornie
losowych zdarzeniach codziennego życia.

Teoria ekonomiczna

– uporządkowane

wyjaśnienie tego, jak gospodarka
funkcjonuje lub funkcjonowałaby w
określonych warunkach.

modele ekonomiczne

Modele

– ułatwiają wykrycie

najistotniejszych zależności. Szczegółowo
wyjaśnia to ekonometria.

Budowa modelu:

1. Wybór zestawu zmiennych objaśniających

2. Wybór analitycznej postaci zależności

3. Estymacja parametrów

4. Weryfikacja modelu

modele ekonomiczne

Rodzaje zmiennych:

zasoby (wartość zmiennej na dany dzień)
strumienie (wartość zmiennej w jakimś okresie)
zmienne endogeniczne (zależne), możemy wyjaśnić
poprzez zależności miedzy elementami modelu
zmienne egzogeniczne (niezależne) determinowane
są poprzez czynniki zewnętrzne

modele ekonomiczne

Rodzaje zależności:

-zależności o charakterze funkcyjnym (jedna
zmienna określa drugą)

np. wzrost G zależy od wzrostu T

-Zależności o charakterze definicyjnym (tożsamości)
(jedna zmienna określona jest w kategoriach innych
zmiennych)

np. Y = C+S ;

metoda badawcza

Metoda

składa się z czynności:

1. Obserwacji (wstępny etap powstawania teorii)

2. Definiowania (charakterystyka lub wyjaśnianie

znaczenia używanych wyrazów)

3. Indukcji (wysunięcie ogólnych wniosków

dotyczących danego zjawiska)

4. Dedukcji (wnioskowanie prowadzące do uznania

prawidłowości lub jej obalenia)

5. Weryfikacji (konfrontacja teorii z rzeczywistością)

osobliwości ekonomii

3.1. prawdziwość danych źródłowych

3.2. prognozy

3.3. doświadczenie w ekonomii

3.4. założenia upraszczające

3.5. założenie stałości pozostałych czynników (ceteris paribus)

3.6. błędy wnioskowania

3.7. subiektywizm

3.8. niepewność w życiu gospodarczym

3.9. zmienności warunków gospodarowania

3.10. ekonomia a interesy

Czy w ekonomii zawsze

2+2=4?

dlaczego ekonomiści

nie mogą dojść do porozumienia

1. spór dobrze się sprzedaje

2. wynikają z wielości szkół, nurtów ekonomicznych

[szkoła klasyczna,

keynesowska

, monetarystyczna –

Fridmana

i inne (ekonomia podaży- reganomika,

racjonalnych oczekiwań, cyklu życia)] Roubini-
przewidział obecny kryzys na rynku subprime, prof..
Kołodko?

czym zajmuje się

makroekonomia

6.1. ekonomia w procesie rządzenia

6.2. problemy makroekonomiczne

6.2.1. mierzenie gospodarki w skali makro

6.2.2. inflacja

6.2.3. bezrobocie

6.2.4. stagflacja

6.2.5. spadające tempo wzrostu produktywności i
realnego dochodu

6.2.6. cykle gospodarcze

definicje makroekonomii

• bada funkcjonowanie gospodarki

kraju jako całości (tj. PKB,
inwestycje, poziom cen …) i rozważa
wzajemne powiązania między tymi
globalnymi wielkościami

• stara się wyjaśnić, jak i dlaczego z

upływem czasu gospodarka rozwija
się, podlega fluktuacjom i zmianom.

cele polityki w makroskali

- pełne i stabilne zatrudnienie,

- rozsądna stabilność cen,

- wysokie i coraz wyższe zarobki,

- rozsądna stabilność kursu waluty,

- równowaga bilansu płatniczego.

problemy makro

Mierzenie gospodarki w skali makro dotyczy mierzenia
takich agregatów społecznych jak: GDP (PKB), dochód narodowy,
stopa bezrobocia, itd.

Inflacja to wskaźnik zmiany cen.

Bezrobocie oznacza straconą produkcję (nazwaną luką PKB),
jak również trudną sytuację osobistą tych, którzy nie mają pracy.

Wskaźnik ubóstwa (dyskomfortu) - stopa bezrobocia
zsumowana

ze stopą inflacji

problemy makro

spadające tempo wzrostu produktywności i
realnego dochodu

Bez wzrostu produkcji na pracownika nie może być
wzrostu dochodu. Wynika to z faktu, iż wzrost
dochodu bez pokrycia w wyższej produkcji
powodowałby tylko wzrost cen dóbr produkowanych
przez tych pracowników.

Produktywność można zwiększać na wiele sposobów:
wzrost kwalifikacji, lepsza oświata, odkrywanie
tańszych źródeł energii.

problemy makro

cykle gospodarcze

Aktywność gospodarcza przebiega w bardzo różnym rytmie.

Długoterminowy ruch w górę lub w dół aktywności ekonomicznej
(np. PNB) określany jest mianem trendu. Owe ruchy mogą trwać
kilka lat, w ramach ogólnego trendu i określane są mianem cykli
gospodarczych. Obejmują one cztery fazy: recesję, dno
koniunktury, ożywienie, szczyt. Długość cyklu mierzona jest
od szczytu do szczytu. - USA w latach 1992-2001

trend

cykl

czas

GDP

miary aktywności gospodarczej

Najważniejsze miary poziomu działalności

(aktywności) gospodarczej:

1. produkt narodowy brutto i netto

2. dochód: narodowy, osobisty,

dyspozycyjny

3. stopa bezrobocia

4. stopa inflacji

cechy współczesnych

gospodarek

1. nowoczesna gospodarka rynkowa koncentruje się wokół informacji i jej
przepływu

2. zmiana systemu zarządzania przedsiębiorstwem (np.. Metoda BSC)

3. wykorzystanie elektroniki powoduje indywidualizowanie produkcji

4. zmiana charakteru pracy (np.. E-praca)

5. zmiana finansowania rozwoju przedsiębiorstw (np.. Kredyt, leasing, akcje
itp.)

6. rozwój infrastruktury informatycznej (ERP, crm)

7. przyśpieszenie procesów gospodarczych w zakresie transakcji i operacji
gospodarczych

8. tendencja do rozpiętości wyników finansowych poszczególnych
przedsiębiorstw

grupy podmiotów

gospodarczych

Grupy podmiotów gospodarczych (sektory):

gospodarstwa domowe - households

przedsiębiorstwa niefinansowe – firms non-
financial

instytucje finansowe – financial sector

rząd – goverment

zagranica ROW – Rest of the World

uproszczony schemat

przepływów

Przedsiębiorstwa

Gospodarstwa

domowe

Rynek

dóbr i usług

finalnych

Rynek czynników

produkcji

Przepły

rzeczow

Przepływ

finansowy

Produkt

narodowy

Dochód

narodow

produkt narodowy

Gdy zmierzymy przepływające od firmy do
gospodarstw domowych dobra i usługi (np. w ciągu 1
roku), to otrzymamy miarę nazywaną Produktem
Narodowym (NP - National Produkt)

- NP jest miarą pieniężnej wartości wszystkich
finalnych dóbr i usług wytworzonych w danym okresie.
(W długim okresie jest on zdeterminowany elementami
podażowymi, a w krótkim elementami popytowymi
(przy danej ich podaży.)

- NP jest sumą wartości dodanych

dochód narodowy

Alternatywną miarą wielkości gospodarki
jest Dochód Narodowy (NI – National
Income)

– jest sumą wszystkich dochodów
otrzymanych przez gospodarstwa domowe
(płace, czynsze, odsetki, zyski) a
stanowiące koszt wytworzenia dóbr
finalnych (czyli jest sumą wynagrodzeń
czynników produkcji).

oznaczenia

T – podatki

t – stopa

podatkowa

Te – podatki pośrednie

Td – podatki

bezpośrednie

G – wydatki rządowe B – transfery

Y – dochód

I – inwestycje

S – oszczędności

C – konsumpcja

X – eksport

Z – import

przepływ z instytucjami

finansowymi

Wzbogacamy naszą gospodarkę o

instytucje

finansowe

(banki, fundusze inwestycyjne,

fundusze emerytalne ...). Część dochodu
gospodarstw domowych, która zostaje po opłaceniu
konsumpcji -

jest oszczędzana

– saving i

składowana w instytucjach finansowych. Te
oszczędności są transponowane dalej do firm w
postaci kredytów

(Service Credit), które

zamieniane są na inwestycje

schemat przepływów

Przedsiębiorstwa

Gospodarstwa

domowe

Rynek

dóbr i usług

finalnych

Rynek czynników

produkcji

Rynki

finansowe

przepływ z instytucjami

finansowymi

1. najprostszy model

(gospodarka zamknięta)

S = I

S = Y – C

Y = C + S = C + I

przepływ z rządem

Następnie wzbogacamy naszą gospodarkę o rząd.

Podstawowymi

funkcjami

rządu są:

- organizacja prawnych ram działania
gospodarki (np. regulacja działania prywatnych
przedsiębiorstw),

- stabilizowanie gospodarki,

- redystrybucja (transfer) dochodów,

- dostarczanie dóbr publicznych.

przepływ z rządem

Podstawowym źródłem dochodu dla rządu
są podatki (taxes –

), które płyną od

gospodarstw domowych i firm. Rząd
zgromadzone pieniądze następnie
wydatkuje. Wydatki rządu to: wydatki na
zakup dóbr i usług –

transfery –

np.

stypendia, zasiłki.

T = Td(pod bezposr) +
Te(podat pośr)

schemat przepływów

Przedsiębiorstwa

Gospodarstwa

domowe

Rynek

dóbr i usług

finalnych

Rynek czynników

produkcji

rząd

Rynki

finansowe

G-T

przepływ z rządem

2. uwzględniamy istnienie rządu (gospodarka zamknięta)

Y = C + I + G

- w cenach rynkowych ( z punktu widzenia nabywcy – konsumenta )

Y = C + I + G – Te(pod pośred.)

- w cenach czynników produkcji ( z punktu widzenia sprzedawcy –

firmy )

DPI = Y + B(transfery) – Td

poziom dochodu do

dyspozycji,

zatem oszczędności

S = ( Y + B – Td ) – C

z tego

Y = C + S – B + Td

przepływ z zagranicą

Wprowadzamy również do modelu ROW - resztę
świata. Po otwarciu gospodarki, rynki krajowe są
dostępne dla zagranicy, a zagraniczne dla naszych
(krajowych) podmiotów.

Zatem uwzględniamy:

- eksport X (dobra i usługi, które wywozimy za
granicę)

- import Z (dobra i usługi, które przywozimy z
zagranicy)

NX oznaczenie eksportu netto, tzn.

NX = (X –

schemat przepływów

Przedsiębiorstwa

Gospodarstwa

domowe

Rynek

dóbr i usług

finalnych

Rynek czynników

produkcji

rząd

Rynki

finansowe

G-T

ROW

przepływ z zagranicą

uwzględniamy istnienie zagranicy
(gospodarka otwarta)-gospodarka zamknięta
(np.. Korea PŁN)

Y = C + I + G + NX

NX = X - Z

Polityka fiskalna i

monetarna

Polityka makroekonomiczna

polityka gospodarcza

Cele i narzędzia polityki

gospodarczej

Kryterium

Rodzaje narzędzi polityki gospodarczej

Narzędzia pośrednie: parametryczne, rynkowe (ceny

rynkowe, urzędowe, regulowane stawki taryfowe, celne,

ubezpieczeniowe, Premie, subwencje, dotacje, ulgi podatkowe

Narzędzia bezpośrednie: dyrektywy, nakazy,

zakazy

Cele polityki gospodarczej
1.       Równowaga w różnych
przekrojach
-          na rynku towarowym,
-          na rynku zasobów,
-          na rynku pieniężnym,
-          wewnętrzna,
-          zewnętrzna.

2.       Przyśpieszony wzrost
gospodarczy

3.       Zmiany strukturalne w
gospodarce
-          rozwój pewnych gałęzi
-          inny podział dochodu
narodowego

Narzędzia makroekonomiczne
wpływają na:
-          poziom dochodów i wydatków w kraju,
-          zatrudnienie,
-          konsumpcje, inwestycje, oszczędności,
-          bilans płatniczy

Polityka makroekonomiczna
-          polityka fiskalna (budżetowa),
-          polityka monetarna,
-          zagraniczna polityka ekonomiczna

Narzędzia mikroekonomiczne
wpływają na:
-

zmianę relacji opłacalności w różnych gałęziach,

sektorach, przez zmianę relacji cen i kosztów,

zmiany zasad cenotwórstwa („rodzina na swoim”)

Polityka mikroekonomiczna
- polityka handlowa
- polityka cenowo – dochodowa

ogniwa systemu finansowego

państwa:

1. System budżetowy

2. System bankowy (pieniężno-

kredytowy)

3. System finansowy ubezpieczeń

4. System finansowy podmiotów gospodarczych

5. System finansowy ludności

przykładowy przepływ środków

pieniężnych

tu skonczylem

System

budżetowy

System

ubezpieczeń

System

przedsiębiorstw

System

gospodarstw dom.

System

bankowy

8
9

1 – dofinansowanie wypłat emerytur i ren z budżetu państwa

2 – wpłaty do budżetu państwa należnych podatków

3 – wpłaty do budżetu państwa należnych podatku od osób
fizycznych

4 – prowadzenie przez banki komercyjne rachunków bankowych

5 – udzielanie przez banki pod. gospodarczym kredytów
bankowych

6 – prowadzenie przez banki komercyjne ROR

7 – udzielanie kredytów konsumpcyjnych

8 – przyjmowanie składek na ubezpieczenia gospodarcze

9 – wypłata środków pieniężnych z
tytułu ubezpieczeń społecznych

10 – wypłata wynagrodzeń za pracę

11 – kredyt instytucjom ub.

12 – wpłaty składek na ub. społeczne
i ub. gospodarcze

13 – wypłaty z zysku NBP, udzielanie
kredytów budżetowi państwa

14 – prowadzenie przez NBP rachunku
budżetu państwa

polityka fiskalna

polityka budżetowa (fiskalna)

Została wyodrębniona z ogólnej
polityki ekonomicznej (gospodarczej)
państwa ze względu na specyfikę
używanych środków (nie zaś celów
finansowych)

Kształtowanie ekonomicznej roli

państwa

Ingerencja państwa w stosunki gospodarcze:

- funkcja administracyjno – polityczna

- funkcja socjalno – kulturowa

- funkcja ekonomiczna

Etapy funkcji ekonomicznych państwa:

1. przed I wojną światową

2. I wojna światowa

3. po I wojnie światowej

4. wielki kryzys ekonomiczny

5. ingerencja w latach 30-tych w Niemczech, Japonii, Włoszech

6. II wojna światowa

7. okres powojenny

państwo interweniuje:

z powodu

- zasadniczych wad mechanizmu rynkowego (aktualny
kryzys finansowy!)

- negatywnych konsekwencji dla procesów rozwoju
społeczno – gospodarczego

- monopolizacji gospodarki,

- skali bezrobocia i marnotrawienia na tym tle znacznej
części zasobów ekonomicznych kraju,

- zabezpieczenia socjalnego obywateli,

- kształtowania i utrzymywania systemów infrastruktury

- ochrony środowiska naturalnego

budżet państwa

Budżet państwa

Obecnie budżet definiowany jest jako zespół
rachunków za 1 rok kalendarzowy, który przedstawia
wpływy i obciążenia państwowe. Pokazuje on również
zamierzony program rządu. Jest on więc zespołem
narzędzi i środków służących realizacji świadomie
określonych zadań społeczno-ekonomicznych państwa.

Budżet - bilans przychodów i wydatków państwa.
Ustalony zgodnie z prawem budżetowym. Budżet
uchwala Sejm, podpisuje Prezydent, wykonuje rząd.

dochody budżetu państwa

I. Dochody podatkowe

1. podatki pośrednie

1.1. podatek od towarów i usług

1.2. podatek akcyzowy

- od wyrobów nabytych wewnątrzwspólnotowo

- od wyrobów akcyzowych produkcji krajowej

- od wyrobów akcyzowych importowanych

1.3. podatek od gier

2. podatek dochodowy od osób prawnych

3. podatek dochodowy od osób fizycznych

dochody budżetu państwa

II. Dochody niepodatkowe

1. Dywidendy i wypłaty z zysku

- z tyt. udziałów Skarbu Państwa w spółkach

- od przedsiębiorstw państwowych i jednoosobowych spółek Skarbu Państwa

- pozostałe (prawo poboru)

2. Wypłaty z zysku NBP

3. Cła

4. Dochody jednostek budżetowych

5. Wypłaty jednostek samorządu terytorialnego

6. Pozostałe dochody niepodatkowe

III. Dochody zagraniczne (lokaty zagraniczne)

IV. Wypłaty do budżetu Państwa z Unii Europejskiej

wydatki budżetu państwa

I. Dotacje i subwencje

1. subwencje ogólne

2. dotacje do funduszy celowych

- Fundusz Ubezpieczeń Społecznych

- Fundusz Emerytalno-Rentowy

3. Dotacje dla jednostek samorządu terytorialnego na realizację zadań bieżących

4. Dotacje dla jednostek samorządu terytorialnego na zadania bieżące własne

5. Dotacje podmiotowe dla szkół wyższych

II. Świadczenia na rzecz osób fizycznych

III. Wydatki bieżące jednostek budżetowych

1. Wynagrodzenia i pochodne od wynagrodzeń

2. zakup materiałów i usług

wydatki budżetu państwa

IV. Wydatki majątkowe

1. wydatki i zakupy inwestycyjne państwowych jednostek budżetowych

2. dotacje dla jednostek samorządu terytorialnego na inwestycje i
zakupy inwestycyjne z zakresu administracji rządowej 3. dotacje dla
jednostek samorządu terytorialnego na realizację ich własnych
inwestycji i zakupów inwestycyjnych

V. Rozliczenia z bankami

VI. obsługa długu publicznego

1. obsługa długu krajowego

2. obsługa długu zagranicznego

VII. Środki własne Unii Europejskiej

zasady polityki budżetowej

1. zasada rocznego budżetu

2. zasada zupełności (polega na zestawieniu w budżecie

wszystkich a nie tylko wybranych dochodów i wydatków państwa)

2.1. wydzielone fundusze celowe

3. zasada jedności (oznacza, że istnieje tylko jeden dokument

na całość dochodów i wydatków państwa)

4. zasada jawności

•

zasada realności – postuluje maksymalną precyzję w planowaniu
dochodów i wydatków budżetowych.

•

zasada szczególności – oznacza, że w budżecie muszą być zawarte
cele szczegółowe konkretne, a nie określone w sposób ogólny

7. zasada równości budżetowej

7.1. deficyt budżetowy

zasady polityki budżetowej

Budżet, jako plan finansowy, musi

odpowiadać określonym wymogom, które
nazywane są zasadami budżetowymi.
Zasady budżetowe nie są ostatecznie
ukształtowanym, niezmiennym w swej
treści i zakresie zespołem reguł.

zasady polityki budżetowej

Pierwsza obejmuje zasady dotyczące

treści i istoty budżetu, druga zaś

wiążące się z konstrukcją budżetu i

jego cechami zewnętrznymi.

Do zasad związanych z treścią i

istotą budżetu należą:

• zasada równowagi budżetowej
• zasada zupełności budżetu

zasada równowagi budżetowej

• Określa współzależność pomiędzy

dochodami a wydatkami. Jej
materialna treść polega na
wzajemnym dopasowaniu strony
wydatkowej i dochodowej budżetu.

deficyt budżetowy

Metody pokrywania deficytu:
1. Ograniczenie wydatków budżetowych
2. Zwiększenie dochodów budżetowych
3. Emisja dodatkowej masy pieniądza
4. Zaciągnięcie długu publicznego

1. Wewnętrznego
2. Zagranicznego

zasada zupełności budżetu

• decyduje o jego ekonomicznym

charakterze. Zgodnie z tą zasadą budżet
powinien obejmować od strony
finansowej całą działalność państwa,
wszystkie jego dochody i wydatki.
Realizacja tej zasady polega na
ujmowaniu dochodów i wydatków
poszczególnych podmiotów oraz zadań
państwa w dwojaki sposób: brutto i netto.

zasady dotyczące konstrukcji

budżetu i jego cech

zewnętrznych

Do nich zalicza się:
• zasadę jedności budżetu,
• zasadę szczegółowości budżetu,
• zasadę jasności budżetu,
• zasadę jawności budżetu.

zasada jedności

W klasycznym ujęciu oznacza ona postulat objęcia

całości dochodów i wydatków państwa jednym

budżetem i do tego w jednym dokumencie. Inne

związki publicznoprawne powinny mieć tylko

jeden budżet. Zasada jedności dotyczy, więc

podmiotowego charakteru budżetu. Może jednak

istnieć obok siebie kilka budżetów, których

każdy obejmuje określoną dziedzinę działalności

danego związku publicznoprawnego.

Wówczas, mimo formalnej wielości budżetów,

zachowana jest ich jedność materialna.

Rozróżniamy, więc formalną i materialną jedność

budżetu.

zasada szczegółowości

Odnosi się do jego układu,

konstrukcji. Zasada ta postuluje
sporządzanie budżetu nie w jednej
łącznej kwocie, lecz w sposób
rozbudowany, z podziałem na
zadania i źródła dochodów
państwa oraz rodzaje i formy
dochodów oraz wydatków.

zasada jasności

Zgodnie z nią dochody i wydatki

budżetowe winny być zestawione w
sposób uporządkowany,
zgrupowane według określonych
kryteriów. Obydwie te zasady
realizuje się poprzez stosowanie
odpowiedniej klasyfikacji dochodów
i wydatków budżetowych.

zasada jawności budżetu

Wiąże się z udostępnieniem jego treści

obywatelom. Budżet państwa i budżet

centralny, a niekiedy również i budżety

lokalne, są publikowane. Obrady organów

uchwalających budżet są jawne – od sejmowej

debaty budżetowej po debaty budżetowych

jednostek samorządu terytorialnego. Jawność

finansów publicznych wyłączona została w

stosunku do tych środków publicznych,

których pochodzenie lub przeznaczenie na

podstawie odrębnych przepisów uznane jest

za tajemnicę państwową lub jeżeli wynika to z

umów międzynarodowych.

funkcje budżetu

Funkcj

budżetu

Funkcje ogólne

Funkcje finansowe

polityczne

ekonomiczne

prawne

fiskalna

redystrybucyjna

stymulacyjna

kontrolna

funkcje rządu

Podstawowymi (podręcznikowymi) funkcjami
rządu są:

- stabilizowanie gospodarki (zatrudnienia i
inwestycji);

- redystrybucja (transfer) dochodów,
inaczej ograniczenie nadmiernych nierówności w
podziale produktu społecznego,

- dostarczanie dóbr publicznych (alokacja), tj.
poszerzenie efektywności w skali ogólnokrajowej.

funkcje rządu

ponadto możemy wyróżnić funkcję:

- bodźcową

- koordynacyjną

- kontrolną

- demokratyczną

- ustrojową

oddziaływanie państwa na

gospodarkę za pomocą dochodów

i wydatków publicznych

Funkcje polityki

budżetowej

Dochody publiczne

Wydatki publiczne

Stabilizacja
(wyrównawcza,
stymulująca) –
polega na
oddziaływaniu na
koniunkturę i
wzrost gospodarczy

-  operacje pożyczkowe
- wywołują efekt deflacyjny
(gdy pożyczka publiczna
absorbuje nadmiar siły
nabywczej ludności)
- wywołują efekt inflacyjny
(gdy finansuje wydatki
publiczne)
-          operacje podatkowe
- „automatyczne stabilizatory”
wynikają z progresywnego
charakteru podatku
dochodowego
-          zmiana stawek
podatkowych
-          ulgi i zwolnienia
podatkowe stymulujące
inwestycje lub eksport

-  wydatki na wynagrodzenia w
sektorze publicznym
-  świadczenia socjalne
-  wydatki na roboty publiczne
-  wydatki zbrojeniowe

c.d. oddziaływanie państwa na

gospodarkę

Redystrybucja
(rozdzielcza) –
oznacza wtórny
podział dochodu
narodowego

- podatek bezpośredni od
dochodów osobistych

-  pieniężne transfery socjalne
(np. zasiłki dla bezrobotnych)
-  bezpłatne lub częściowo
odpłatne zaspokajanie
określonych usług społecznych,
-  kształtowanie wyjściowych
warunków rynkowego podziału
dochodów (np. wydatki na
szkolenie siły roboczej)

c.d. oddziaływanie państwa na

gospodarkę

Alokacja –
zagospodarowanie
czynników
produkcji

- pożyczki publiczne
- polityka podatkowa
- cła protekcyjne
- instrumenty podatkowe
promujące lub hamujące rozwój
określonych przedsięwzięć

- wydatki inwestycyjne,
- wydatki na działalność służb,
organizacji, które przyczynią się
do poprawy funkcjonowania
infrastruktury ekonomicznej i
społecznej

pasywna polityka fiskalna

Forma pasywna opiera się na działaniu automatycznych stabilizatorów
koniunktury (podatek dochodowy, zasiłek dla bezrobotnych, itp.)

Mechanizm stabilizatorów: spadają dochody brutto ludności, rośnie bezrobocie,
spadają wpływy z podatków, zmniejszają się dochody do dyspozycji, lecz wolniej niż
dochody brutto, w wyniku czego spada popyt globalny, lecz w mniejszym stopniu niż
spadek dochodów brutto.

Działanie automatycznych stabilizatorów koniunktury prowadzi do określonych
zmian salda budżetu państwa. W okresie recesji przyczynia się do powstania
deficytu budżetowego, zaś w okresie ożywienia prowadzą do powstania nadwyżki
budżetowej czy spadku deficytu budżetowego.

Zaleta stabilizatorów to:

- szybkość reakcji na cykliczne wahania popytu,

- automatyczny charakter

aktywna polityka fiskalna

Aktywna polityka fiskalna występuje wtedy, gdy rząd stosuje
wybrane środki w celu:

- przeciwdziałania cyklicznym fluktuacjom,

- stabilizacji cen,

- ograniczania bezrobocia.

Podstawowymi rodzajami aktywności są:

- zmiany stawek i struktury podatków

- zmiany wypłat przelewów

- zmiany wydatków na roboty i inwestycje publiczne

Tu skonczylem

podatki

Podatek – jest przymusowym
świadczeniem pieniężnym o charakterze
ogólnym, bezzwrotnym, nieodpłatnym,
pobieranym przez państwo lub inny
związek polityczno-prawny na podstawie
obowiązujących norm.

klasyfikacja podatków:

podział I:

podatek progresywny

podatek degresywny

podatek liniowy

pod

tek stały

podział II:

podatki rzeczowe

podatki osobiste

podział III:

zwyczajne

nadzwyczajne

podział IV:

dochodowe

majątkowe

podział V:

pośrednie

bezpośrednie

podatki

Należy pamiętać, że podatki są:

- mało giętkim instrumentem
gospodarczym

- funkcją anty-motywacyjną

- kosztowną formą ściągania

jeśli są zbyt wysokie to zazwyczaj

nieściągalne.

krzywa Laffera

0 t

max

stopa podatkowa (w %)

polityka monetarna

polityka monetarna polski

BANK CENTRALNY dąży do stabilizowania gospodarki i
wspierania rozwoju gospodarczego przy pomocy polityki
pieniężnej.

Narzędzia polityki monetarnej banku centralnego, które wpływają na wielkość
zasobów pieniądza (nominalną) są następujące:

- ustalanie RRR (stopy rezerw obowiązkowych) tj. tej części rezerw, której z mocy prawa nie
można wykorzystać do tworzenia pieniądza przez udzielanie pożyczek. Jest ona wyrażona w
procentach depozytów płatnych na żądanie złożonych w banku. W rzeczywistości jednak, jest
określony przy pomocy kilku liczb w zależności od rodzaju depozytu lub terminu
wymagalności.

- stopa procentowa.

Rodzaje stóp procentowych: stopa depozytowa; stopa rentowności 14-dniowych operacji
otwartego rynku stopa redyskonta weksli; stopa oprocentowania kredytu lombardowego

- stopa refinansowa za usługę udzielenia pożyczki instytucji depozytowej;

- prowadzi operacje otwartego rynku (są to działania polegające na skupowaniu / sprzedaży
rządowych lub prywatnych papierów wartościowych)

polityka monetarna unii

europejskiej

Europejski System Banków
Centralnych składa się z:

- Europejskiego Banku Centralnego - EBC

- banków centralnych państw
członkowskich - BC

europejski bank centralny

Europejski Bank Centralny wspomagany przez
krajowe BC, ma:

- gromadzić dane i informacje statystyczne,
niezbędne dla prawidłowego wykonywania zadań
przez System

- przeprowadzać analizy i badania w zakresie
problemów makroekonomicznych, zagadnień
finansowych oraz sytuacji pieniężnej.

cele EBC

cel podstawowy

- osiągnięcie i utrzymanie stabilności cen

cele dodatkowe

- wspieranie ogólnej polityki ekonomicznej
Wspólnoty

o wzrost gospodarczy

o zmniejszenie bezrobocia

A jak to wygląda w USA?

zadania systemu

Główne zadania Systemu:

- określenie i realizacja polityki pieniężnej w ramach Wspólnoty

- prowadzenie polityki emisyjnej w odniesieniu do głównej waluty –
EURO

- dokonywanie operacji walutowych zgodnie z zasadami wspólnej
polityki pieniężnej

- zarządzanie oficjalnymi rezerwami dewizowymi państw
członkowskich Unii

- dokonywanie sprawnej organizacji i funkcjonowania systemu
rozliczeń pieniężnych oraz płatności

ponadto

- przyczynianie się do sprawnej realizacji przez kompetentne
władze nadzoru nad działalnością instytucji kredytowych

przyczynianie się do stabilności systemu finansowego

inflacja

podstawowe pojęcia

INFLACJA – wzrost przeciętnego poziomu cen określonego koszyka dóbr w jakimś

okresie.
- obniżenie się siły nabywczej pieniądza (jego wartości rynkowej)

Warto zauważyć, że inflacja to proces ciągły, a nie jednorazowy, ma miejsce

jedynie w gospodarce opartej na pieniądzu, nie występuje w gospodarce

towarowej. Inflacja jest zjawiskiem stosunkowo niedawnym, tj. od 1950.

Stopień nasilenia inflacji określa stopa inflacji –
wyraża w procentach wzrost poziomu cen w okresie badanym w stosunku do

okresu przyjętego przez ustawę.

Stopa inflacji 

= poziom cen w roku bieżącym - poziom cen w roku poprzednim

poziom cen w roku poprzednim

Realna stopa procentowa = (nominalna stopa procentowa) - (stopa inflacji)
R = r – 

Przeciwieństwem inflacji jest deflacja czyli ogólny spadek cen i kosztów.

x 100%

przyczyny inflacji

przyczyny

• wzrost kosztów produkcji, który prowadzi do

ograniczenia zagregowanej podaży

• wzrost zagregowanego popytu w gospodarce

• niezrównoważony budżet państwa

• przeinwestowanie gospodarki

• interwencja państwa w politykę emisyjną banku

centralnego

• wadliwa struktura gospodarki

• import inflacji

• długookresowe dodatnie saldo bilansu handlowego

• recesja gospodarcza

• monopolizacja gospodarki

wskaźniki (miary) inflacji

indeks wzrostu cen

konsumpcyjnych

CPI
Podczas inflacji nie wszystkie ceny i koszty rosną w tej samej

proporcji. Niektóre z nich rosną szybciej, niektóre w

wolniejszym tempie. Wpływa to na koszty utrzymania

społeczeństwa.

Dla ustalenia kosztów utrzymania należy prócz:

• struktury wydatków określić

• wskaźnik wzrostu cen w poszczególnych grupach

towarowych.

W tym celu GUS ustalił koszyk 1700 – 2000 reprezentantów

różnych konsumpcyjnych dóbr i usług przeznaczonych dla

mężczyzn, kobiet, dzieci. Prowadzi dokładną rejestrację

zmian poziomu ich cen w ciągu roku (miesięcznie, kwartalnie,

półrocznie, rocznie). Koszyk nie obejmuje wszystkich dóbr i

usług a jedynie podstawowe grupy towarów i usług.

struktura wydatków

konsumpcyjnych

Rodzaje wydatków (wg grup):

w 1994r.

w 2002 r.

Żywność

39.9%

20.3%

utrzymanie i wyposażenie

mieszkania

20.3%

29.1%

transport i łączność

9.2%

13.8%

odzież i obuwie

7.1%

4.5%

zdrowie i higiena osobista

6,6%

4.7%

kultura i wypoczynek

5.3%

7.0%

alkohol i wyroby tytoniowe

3.7%

6.5%

nauka

1.8%

1.5%

pozostałe

6.1%

CPI

wskaźnik przeciętnego wzrostu kosztów

utrzymania =

= wskaźnik wzrostu cen grup I x jej udział w

wydatkach +

+ wskaźnik wzrostu cen grup II x jej udział

w wydatkach

wskaźnik wzrostu cen grupy = Pt / P t-1 x

100

t rok badany
t – 1 rok bazowy

CPI

Wskaźnik zmian cen detalicznych indeks cen konsumpcyjnych

(CPI) informuje o ruchu wszystkich cen dóbr konsumpcyjnych.

Polega on na długotrwałym badaniu teoretycznym i

statystycznym. Uwzględnia prócz cen poszczególnych dóbr

również strukturę wydatków na te dobra. Jednakże, jeśli ktoś

przyjmie inne założenia niż GUS jego odczucia co do inflacji

liczonej metodą CPI będą się różniły.

Przykład:

Do grupy żywności zaliczamy: chleb mieszany zwykły, makaron

jajeczny, ziemniaki, cebulę, mięso wieprzowe z kością, kiełbasę

Toruńską, karpia świeżego, śledzia solonego odłowionego,

smalec, margarynę deserową Palma, mleko krowie spożywcze,

jaja kurze świeże, cukier biały kryształ, herbatę Madras, kawę

naturalną mieloną Tchibo Familly (do 1995r. Ekstra Selekt), dżem

truskawkowy, galaretkę o smaku różnym, pieprz naturalny.

Odczucia zatem różnią się, jeśli jesteśmy wegetarianami, używamy

innych produktów.

wskaźnik zmiany cen produkcji

przemysłowej

Indeks cen produkcyjnych (PPI) inaczej

wskaźnik cen produkcji sprzedanej przemysłu.

Liczymy indeks jako stosunek cen

niedetalicznych w danym roku do cen

niedetalicznych w roku bazowym. Opracowuje

się go na podstawie miesięcznych cen

reprezentatywnych wyrobów i usług.

PPI = Pt / P t-1 x 100 X waga w wydatkach

wskaźniki ogłaszane przez prezesa

GUS:

– średnia cena sprzedaży drewna
– średnia krajowa cena skupu pszenicy
– średnia krajowa cena skupu żyta
– wskaźnik cen dóbr inwestycyjnych
– wskaźnik cen produkcji budowlano-montażowej
– wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych
– wskaźnik cen towarów nieżywnościowych trwałego użytku
– wskaźnik wzrostu cen towarowej produkcji rolniczej
– wskaźnik wzrostu cen skupu podstawowych produktów

rolnych

rodzaje inflacji

według kryterium tempa

• Pełzająca
• Krocząca
• Galopująca
• Hiperinflacja

rodzaje inflacji

Inflacja pełzająca

•

jest to kilka procent w skali roku,

•

nie powoduje to zakłóceń przebiegu procesów gospodarczych

•

i poddaje się kontroli

Inflacja krocząca

•

jest to kilkanaście procent w skali roku, gdy

•

oczekiwana inflacja wywołuje określone zachowania podmiotów gospodarczych

•

przy czym zaczyna wymykać się to spod kontroli

Inflacja galopująca

•

Wynosi powyżej 20%

•

Powoduje narastanie zakłóceń w przebiegu procesów gospodarczych

•

Osłabia motywacje

•

W rezultacie hamuje rozwój gospodarczy

Hiperinflacja

•

okres, w którym stopa inflacji jest bardzo wysoka (powyżej 100%) i ponadto ma tendencję

rosnącą oraz powoduje spadek wartości pieniądza

•

uniemożliwia to racjonalne gospodarowanie z powodu niemożliwości przeprowadzenia

rachunku ekonomicznego

•

nie pozwala planować działań gospodarczych

•

nie skutkują procesy motywacyjne

•

prowadzi to do anarchizacji życia społecznego

według kryterium przyczyn

• Popytowa
• Kosztowa

• Pieniężna

– Budżetowa
– Kredytowa
– Płacowa

inflacja pieniężna

Źródła:
•

nadmierne wydatki państwa, które nie znajdują pokrycia w dochodach –

inflacja budżetowa

•

nadmierna kreacja pieniądza kredytowego – inflacja kredytowa

•

nadmierny w stosunku do wzrostu produkcji wzrost płac – inflacja płacowa

Ludzie chcą kupić więcej niż gospodarka wytwarza przy pełnym zatrudnieniu lub

wykorzystaniu mocy produkcyjnych. Pojawia się zatem nadwyżka popytu na

pieniądz. Ograniczony zasób dóbr i usług ciągnie ceny w górę.

Nadwyżka popytu pieniężnego jest rezultatem walki w społeczeństwie o korzystny

podział Dochodu Narodowego między różne grupy społeczne (np.

zwiększone dochody obywateli w sferze budżetowej, wzrost świadczeń

emerytalnych, zasiłków socjalnych, itp.)

Walka z tego typu inflacją powinna polegać na:
•

łagodzeniu konfliktów społecznych na tle DN

•

kontroli tempa wzrostu wynagrodzeń w gospodarce (słynny popiwek)

•

powadzeniu odpowiedniej polityki fiskalnej i pieniężnej

•

propagowaniu mody w zakresie oszczędzania

inflacja popytowa

• Inflacja popytowa tzw. inflacja

nabywców, inflacja ciągniona
przez popyt - występuje wówczas,
gdy globalny popyt wzrasta
szybciej niż wielkość produkcji

inflacja kosztowa

inflacja kosztowa, dostawców, leży po stronie

podaży. Jest wynikiem kosztów produkcji.

Występuje, gdy nałożone są ograniczenia na

jeden lub więcej zasobów lub też ceny tych

zasobów rosną, co powoduje wzrost kosztów

produkcji. Produkcja zatem jest ograniczana

fizycznie lub wyższe ceny powodują

zmniejszony popyt na dane dobro.

Najczęściej jest to wynik działań

monopolistycznych.

Może być również wywołana wzrostem płac na

skutek działań związków zawodowych, czyli

wzrostu kosztów produkcji.

inflacja strukturalna

Inflacja strukturalna występuje, gdy producenci

nie mogą sprawnie zmienić struktury produkcji

w odpowiedzi na zmiany struktury gospodarki.

Mogą ją zatem wywołać zmiany popytu na

produkt, zmiany technologii wytwarzania,

zmiany konkurencji, innowacyjność.

Strukturalną łagodzimy przez dążenie do

eliminacji problemów, które pracownicy

napotykają przy przemieszczaniu się do innych

gałęzi przemysłu.

według kryterium przyczyn

• Wewnętrzna
• Importowa

• Endogeniczna
• Egzogeniczna

według kryterium przejawiania

się oraz skutków

• Otwarta
• Tłumiona

• Jawna
• Ukryta –

przy trwałej nadwyżce popytu nad

podażą przy względnie stałym i administracyjnie

regulowanym poziomie cen rynkowych.

według kryterium całokształtu

stosunków ekonomicznych w

kraju

• Cywilizowana
• Barbarzyńska

skutki inflacji

koszty inflacji

Wywołuje ona dwa różnego rodzaju skutki:
•

redystrybucję dochodów od tracących na rzecz

zyskujących. Element ten nie niesie za sobą

potencjalnie żadnych szkód dla gospodarki jako

całości.

•

Wywołuje to niewłaściwą alokację zasobów.

Wpływ ten powoduje zniekształcenie

zagregowanego popytu i podaży.

Szkody ponadto zależą od tego czy:
•

inflacja jest przewidziana czy nie,

•

oraz jak jest wysoka (czy pełzająca czy już

galopująca)

negatywne skutki inflacji

• Realny spadek wartości

zobowiązań i wierzytelności

• Siła nabywcza pieniądza spada
• Kupowanie tańszych zamienników
• Trudność w porównywaniu cen

negatywne skutki inflacji

(przy nieprzewidzianej inflacji)

•

Tracą wszyscy, bo ceny przestają spełniać swą funkcję informacyjną. Zmieniają się

w różnych proporcjach.

•

dezinformacja płynie z rynku zarówno dla konsumentów, jak i dla producentów

•

Tracą banki, bo spada skłonność do oszczędzania, a przejawem tego jest ucieczka

od pieniądza

•

Tracą ludzie posiadający gotówkę w kieszeni oraz oszczędności płatne na żądanie

•

Tracą wierzyciele tacy jak: banki, instytucje finansowe; tracą, bo realna wartość

pieniądza pożyczonego będzie mniejsza niż wartość zaciągniętej pożyczki.

•

Podobnie nabywcy obligacji rządu i firm są wierzycielami, bo kupując obligacje

pożyczają pieniądze ich emitentom.

•

Dla producentów może oznaczać wzrost kosztów oraz mniejsze niż oczekiwane

zyski.

•

Płace zmieniają się w różnym stopniu, czasami mogą nie dotrzymać kroku inflacji.

Ponadto płace mogą wynikać z kontraktu, który nie uwzględnia inflacji.

•

System podatkowy (procent od dochodu) powoduje, że przy wzroście dochodu

nominalnego (niekoniecznie oznacza to wzrost realny) płacimy większe podatki.

•

Spadek dochodów grup o stałym charakterze – rent, emerytur oraz lokat o stałym

oprocentowaniu. Straty wynikają z opóźnień w dostosowaniu do poziomu inflacji.

korzyści z inflacji

(przy nieprzewidzianej inflacji)

•

Zyskują Ci którzy przewidzieli wzrost cen, mogli kupić

po niższych cenach, a później odsprzedać po wyższych.

•

Zyskują dłużnicy, którzy winni są pieniądze.

•

Zyskują właściciele domów, którzy spłacają kredyt

hipoteczny o stałym oprocentowani.

•

Zyskują Ci których płace i ceny dostosowują się szybko

doznają przejściowych korzyści.

•

Zyskuje rząd.

•

Tu skoczylem

Dlaczego inflacja jest zjawiskiem

negatywnym w skali

makroekonomicznej?

• powoduje niekontrolowane i nieakceptowane

społecznie zmiany podziału dochodu

narodowego

• komplikuje rachunek ekonomiczny

• pojawia się problem z planowaniem równowagi

rynkowej

• osłabia skłonność do oszczędzania (wysoka

stopa procentowa nominalna)

• wysoka stopa procentowa hamuje inwestycje

• ma wpływ na redystrybucję dochodów

• powoduje spadek wartości pieniądza

krajowego

teorie inflacji

tradycyjna teoria ilościowa

pieniądza

Irving Fisher
zakładał, że ceny (a także płace) zmieniają się

wprost proporcjonalnie do ilości pieniądza w

obiegu (nominalnej podaży pieniądza)

Hipoteza Fishera brzmi:
wzrostowi inflacji o 1% towarzyszy zwykle

wzrost stopy procentowej także o 1%.

współczesna monetarystyczna

wersja teorii inflacji

przedstawiciel Milton Fridman twierdzi, że

inflacja jest spowodowana nadmiarem

pieniędzy w stosunku do ilości towarów na

rynku, zakłada również, że nie tylko ilość

pieniądza w obiegu, ale i popyt na pieniądz

determinuje inflację.

Monetaryści zakładają, że polityka monetarna,

która stabilizuje gospodarkę i walczy z inflacją

powinna zastosować coroczne zwiększanie

podaży pieniądza o 3 – 4 %.

krzywa Philipsa

Rozszerzona interpretacja problemu inflacji w wersji monetarystycznej

prezentowana jest przez długookresową krzywą Philipsa. A.W. Phillips

wykazał silną zależność pomiędzy roczną stopą inflacji a roczną stopą

bezrobocia. Zależność ta (krzywa Philipsa) pokazuje, że wyższej

stopie inflacji towarzyszy niższa stopa bezrobocia (i na odwrót). Przy

stopie bezrobocia 5.5% stopa wzrostu płac stabilizuje się. Według

Philipsa niższe bezrobocie można uzyskać poprzez wzrost popytu,

jednak to kosztuje, bo podwyższa stopę inflacji. Jeśli zaś celem polityki

gospodarczej jest niska inflacja, to gospodarkę musi charakteryzować

wyższe bezrobocie i niższa produkcja.

Czyli krzywa ta pokazywała poziom inflacji, który byłby wynikiem takiego

wyboru, iż: wyższy poziom globalnego popytu wywierał presję na

wzrost płac i cen i prowadził do wyższej inflacji, dając w zamian niższe

bezrobocie. Można inflację tę wyjaśnić na gruncie teorii podażowej

inflacji. Zakładamy, że wzrost kosztów wytwarzania zależy od np.

wzrostu płac szybszego od wzrostu wydajności pracy, wzrostu cen

monopolowych, wzrostu cen importowanych surowców, paliw i innych

materiałów, wzrostu stawek podatku obrotowego, stopy procentowej,

pogarszania się terms of trade, czy podwyższenia przez firmę marży z

zysku. Jest to nazywane mechanizmem spirali inflacji kosztowej.

podsumowanie

Przyczyny inflacji mogą być różne i

tkwić w:

polityce pieniężnej, kredytowej,

budżetowej, inwestycyjnej, spadku
wartości waluty krajowej w
stosunku do waluty zagranicznej, we
wzroście cen surowców czy paliwa i
energii na rynku światowym.

rynek pracy

– podejście mikroekonomiczne

podejście mikroekonomiczne

Pojęcie praca oznacza działalność ludzką każdego
rodzaju: fizyczną i umysłową, wykwalifikowaną i
niewykwalifikowaną. Zatem praca to ludzki wysiłek
fizyczny lub umysłowy włożony w tworzenie dóbr i
świadczenie usług. Wielkość wytworzonej produkcji i
świadczonych usług zależy od liczby pracowników,
których można zatrudnić oraz od ilości godzin, jaką
przeciętnie każdy z nich może i chce przepracować.

podejście mikroekonomiczne

dostępna ilość pracy w danym społeczeństwie
zależy od:

- liczebności populacji danego społeczeństwa,

- udziału w populacji aktywnych zawodowo,

- przeciętnej ilości godzin przepracowanych
przez zatrudnionych w danej jednostce czasu
(tydzień roboczy, miesiąc roboczy, dzień
roboczy).

podejście mikroekonomiczne

Rynek pracy to miejsce zetknięcia się

- pracodawców poszukujących pracowników po określonej cenie

- pracowników mających określone kwalifikacje i wymagania
płacowe.

Interesy obu są odmienne:

- pracodawca chce zapłacić jak najmniej, płace są bowiem
elementem kosztów,

- pracownicy chcą zaś zarobić jak najwięcej, bo stanowią
źródło ich dochodów.

podejście mikroekonomiczne

Czynników wpływające na płacę:

-pozaekonomiczne

-ekonomiczne

czynniki wpływające na efektywność

pracy

efektywność

organizacj

instytucji

sposób

zarządzani

wyposaże

nie

techniczn

warunki

pracy

edukacja

inne

czynniki

Źródło: J.E. Karney: Człowiek i praca, Międzynarodowa Szkoła Menedżerów, Warszawa 1998

czynniki wpływające na

efektywność pracy

- edukacja i możliwość szkolenia, tzn. ogólny poziomy oświaty

oraz jakość i dostępności systemu doskonalenia zawodowego,

- warunki pracy,

- techniczne wyposażenie organizacji,

- sposób zorganizowania instytucji (chodzi zarówno o rodzaj
struktury organizacyjnej jak i zaprojektowanie stanowisk
organizacyjnych i połączenie ich w komórki organizacyjne),

- styl zarządzania uprawiany w organizacji (dyrektywny,
konsultacyjny, uczestniczący, delegujący),

- inne czynniki (np. normy zwyczajowe, religia, klimat, itp.)

czynniki wpływające na

efektywność pracy

pracownicy, którzy są zatrudnieni w organizacjach:

- stwarzających przyjazne warunki pracy,

- wyposażonych w nowoczesne środki produkcji,

- dobrze zorganizowanych,

- właściwie zarządzanych,

są na ogół bardziej produktywni od tych, którzy pracują w
instytucjach: o nieprzyjaznych warunkach pracy, źle
wyposażonych, źle zorganizowanych i niewłaściwie zarządzanych

podejście mikroekonomiczne

Rynek pracy znajduje się w równowadze,
jeżeli

każdy człowiek, chcący podjąć pracę przy
danym poziomie wynagrodzenia, znajduje
zatrudnienie i jeśli

każdy pracodawca, chcący zatrudnić
pracowników i oferujących określoną płacę,
znajduje chętnych do jej podjęcia.

podejście mikroekonomiczne

Popyt na pracę (zgłasza przedsiębiorstwo)

obrazuje to odwrotna zależność między płacą
realną a wielkością zatrudnienia w danym
okresie (pozostałe czynniki constans)

podejście mikroekonomiczne

Czynniki określające popyt na pracę:

stawka płacy

ilość osób

popyt na wytwarzany produkt

ceny tego produktu

rodzaj produktu

wydajność pracy

technologia

podejście mikroekonomiczne

Podaż pracy (ilość rąk do pracy)

- dodatnia zależność między poziomem płac
realnych a liczbą pracowników (robotogodzin)
oferowanych na rynku pracy w danym okresie
(pozostałe czynniki constans).

podejście mikroekonomiczne

Podaż pracy zależy od:

stawki płac

kosztów alternatywnych czasu pracownika

wartość czasu wolnego

podejście mikroekonomiczne

Rynek pracy znajduje się w nierównowadze gdy
następuje:

- nadwyżka popytu nad podażą na pracę (S

< D

mówimy wtedy o braku rąk do pracy, tzn.
niedostatecznej podaży,

- nadwyżka podaży nad popytem na pracę (S

> D

mówimy wtedy o bezrobociu.

rynek pracy

– podejście makroekonomiczne

klasyfikacja ludności

ze względu na stosunek do

pracy

Ludność

ogółem

Ludność w

zakładach

zamkniętych i

poniżej … lat

Ludność poza

zakładami

zamkniętymi i

powyżej … lat

zatrudnieni

bezrobotni

aktywni

zawodowo

nieaktywni

zawodowo

podejście makroekonomiczne

W skład siły roboczej (aktywnych zawodowo) nie wchodzą:

- młodzież poniżej ... roku życia

- uczniowie szkół lub studenci szkół wyższych dziennych

- niezdolni do pracy

- emeryci

- pracujący jako wolontariusze na rzecz organizacji
charytatywnych lub o charakterze religijnym

- pracujący sezonowo i pozostający bezczynni ponieważ jest
to okres poza sezonem pracy

podejście makroekonomiczne

Bezrobotni

- ludzie zdolni do pracy

- poszukujący jej aktywnie

- nie znajdujący zatrudnienia

podejście makroekonomiczne

Stopa bezrobocia

– procent zasobu siły roboczej

lub

- liczba ludności w wieku produkcyjnym: 16-65
mężczyźni i 16–60 kobiety

podejście makroekonomiczne

1) Statystyka urzędów pracy – bieżąca rejestracja
poszukujących pracy.

Bezrobotny to osoba, która jest:

- zdolna do pracy

- ukończyła 18 lat

- nie przekroczyła 60 w przypadku kobiety, 65 w przypadku
mężczyzny

- gotowa podjąć pracę w pełnym wymiarze czasu

- pozostaje bez pracy

- nie uczy się w szkole

- nie ma innego źródła utrzymania

podejście makroekonomiczne

2) Statystyka GUS – kwartalne badanie aktywności
ekonomicznej ludności. Badanie na 22 tys. gospodarstw
domowych.

Bezrobotni to osoby (w wieku 15 lat i wyżej wg płci), które:

- w okresie badanego tygodnia nie były osobami
pracującymi

(co najmniej 1 godz. – standard międzynarodowy)

- aktywnie poszukiwały pracy (w ciągu ostatnich 4 tyg.)

- były gotowe podjąć pracę w tyg. badanym i następnym

podejście makroekonomiczne

Niedoskonałości statystyki bezrobocia i
zatrudnienia

- reprezentatywna próbka ludzi

- wiarygodność pracowników

- wiarygodność ankietowanych

- nie mierzą trudności niepełnozatrudnionych

- odniesienie stopy bezrobocia do stopy
aktywności zawodowej

podejście makroekonomiczne

Struktura bezrobocia:

- udział bezrobocia długookresowego

- stopa bezrobocia wśród młodzieży

- zróżnicowanie przestrzenne
bezrobocia

bezrobocie

 Rodzaje bezrobocia:

bezrobocie frykcyjne

bezrobocie strukturalne

bezrobocie technologiczne

bezrobocie klasyczne

bezrobocie cykliczne

bezrobocie ukryte

polityka przeciwdziałania

bezrobociu

Gospodarka rynkowa i jej mechanizmy nie są w stanie
przeciwdziałać powstaniu bezrobocia.

zatem:

Teorie bezrobocia jako zjawiska dobrowolnego jest
oderwana od realiów życia.

Teorie bezrobocia jako zjawiska przymusowego
okazały się zgodne z realiami życia gospodarczego i
doświadczeniami historycznymi. Wynika z tego
konieczność prowadzenia przez państwo określonej
polityki na rynku pracy.

polityka przeciwdziałania

bezrobociu

Polityka przeciwdziałania bezrobociu

(bezrobociu cyklicznemu i strukturalnemu):

 Polityka pasywna
 Polityka aktywna

polityka pasywna

1. pomoc socjalna (pomaga przetrwać trudny okres)

2. uzasadniona dla krótkiego okresu

3. nie rozwiązuje problemu

Formy pomocy:

jednorazowe odszkodowania dla zwalnianych z pracy

system zachęt finansowych dla wcześniejszego przechodzenia na

emeryturę

zasiłki dla bezrobotnych

Główne zagadnienia: kryteria przyznawania zasiłków, ich wysokość

(relacja do przeciętnej płacy w gospodarce), długość pobierania
zasiłków

Rozwiązania te zależą od: możliwości finansowych państwa,

poglądów na temat roli zasiłków w walce z bezrobociem

polityka aktywna

Polityka aktywna

- wykorzystywana w długim okresie

- efektywna społecznie i ekonomicznie

polityka przeciwdziałania

bezrobociu

Skala makroekonomiczna

wykorzystanie przez państwo wszystkich
instrumentów oddziaływania na gospodarkę, które
prowadzą do przyśpieszenia wychodzenia
gospodarki ze zniżkowych faz cyklu
koniunkturalnego, do zdynamizowania procesów
rozwoju gospodarczego.

Instrumenty:

- akty prawne (np. prawo pracy)

- narzędzia polityki podatkowej (stopy podatkowe)

- ...............

polityka przeciwdziałania

bezrobociu

Skala mikroekonomiczna

wprowadzona w celu przeciwdziałania bezrobociu w określonych działach
gospodarki narodowej, na poszczególnych rynkach pracy, określonych
regionach gospodarki.

Instrumenty:

- rozwijanie publicznych programów zatrudnienia (np. programy
budownictwa mieszkaniowego, budowy dróg, ......)

- subsydiowanie zatrudnienia poprzez dotacje dla firm, które chcą
zatrudnić określone grupy społeczne np. niepełnosprawnych

- organizowanie systemów przekwalifikowania

- rozwijanie systemów pośrednictwa pracy

- działanie w kierunku zmniejszenia czasu pracy

Tu skonczylem 18 grudnia 2011

zwalczanie bezrobocia



Zwalczanie bezrobocia w zależności od jego rodzaju

- bezrobocie frykcyjne

- bezrobocie strukturalne

- bezrobocie technologiczne

- bezrobocie klasyczne

- bezrobocie cykliczne

- bezrobocie ukryte

Zwalczanie bezrobocia w zależności od jego struktury

- bezrobocie długookresowe

- bezrobocie wśród młodzieży

- zróżnicowanie przestrzenne bezrobocia

pieniądz

rynek finansowy

rynek bankowy

cel

• Problemy związane z powstaniem

pieniądza

• Powstanie systemu bankowego

pieniądz

– zjawisko społeczne, które przyjmowało

różne formy w różnych kulturach
(poczynając od zwierząt i minerałów –
kończąc na pieniądzu
bezgotówkowym). Pojawił się on w
gospodarce, gdy nabrał masowej
powtarzalności, regularności, a więc w
okresie przechodzenia od gospodarki
naturalnej do towarowej.

powstanie pieniądza

wymiana barterowa

Wymiana barterowa inaczej wymiana towarowa istniała w

gospodarce wymiennej, barterowej, tj. towar był

powszechnym ekwiwalentem. Był on stosunkowo łatwo

dostępny i powszechnie poszukiwany.

Zatem pierwszym pieniądzem był pieniądz materialny

(towarowy).

Jednakże towar jest:

•

mało podzielny

•

niekiedy trudno przenośny

•

w wyniku tego swą rolę pełni na ograniczonym obszarze

wymiany

•

duża różnorodność naturalnych powszechnych

ekwiwalentów utrudniała rozwój wymiany.

Narodziła się konieczność powstania pieniądza.

powstanie pieniądza

pieniądz kruszcowy

Złoto przede wszystkim, a także srebro, nie

przypadkowo zaczęło pełnić funkcje pieniądza,

gdyż samo wcześniej znajdowało się w obiegu

jako towar. Miało ono przewagę nad innymi

towarami, gdyż

- pomimo małej ilości wagowej koncentrowało

dużą ilość wartości.

Ponadto do jego zalet należy zaliczyć:
- odporne na działanie czynników chemicznych
- łatwo podzielne i przenośne
- przystosowane do przechowywania.

powstanie pieniądza

pieniądz symboliczny

W czasach, gdy pieniądz występował w postaci

monet kruszcowych, państwo nie tworzyło

pieniądza, tylko ułatwiało posługiwanie się nim. Z

chwilą pojawienia się pieniądza wymienialnego na

pieniądz kruszcowy koniecznym stało się

powołanie banków emisyjnych. Wprowadzały one

do obiegu pieniądz w ilościach przekraczających

produkcję kruszców. Na początku jednak

emitowane banknoty miały pokrycie w złocie, tj.

bank przechowywał równowartość kruszca w

sejfie. Obecnie pieniądz nie ma pokrycia w złocie

(od początku lat 30-tych w obrotach wewnętrznych

a od 1971 w obrotach międzynarodowych).

powstanie pieniądza

pieniądz symboliczny

Pieniądz symboliczny jako taki nie ma znacznej

samoistnej wartości. Jego wartość wynika z zaufania

ludzi, (akceptują go jako zapłatę za zakupy oraz na

spłacenie długów).

Ponadto, tak jak każdy towar, pieniądz ma wartość z

powodu swej względnej rzadkości i użyteczności.

Podlega on działaniom prawa popytu i podaży, jak

każdy towar (chociaż podaż może być ograniczona

ilościowo). Najważniejszą cechą, która różni go od

innych towarów, jest to, że jego wytworzenie nie

wiąże się z prawie „żadnym” kosztem.

funkcje pieniądza

pierwotne funkcje pieniądza

-bieżące

miernik wartości

(jednostka rozrachunkowa)

• wartość towaru przedstawiona w

pieniądzu, czyli jednostka miary,

która upraszcza porównywanie

towarów za pomocą cen

• ponadto upraszcza prowadzenie

rozliczeń, księgowości

• czyli sprowadza wszystko do

wspólnego mianownika

środek wymiany

(środek cyrkulacji)

• powszechny środek wymiany (środek

płatniczy za zakupy dóbr i usług) dzięki

niemu występuje wymiana towar (praca)

– pieniądz – towar (dobra

konsumpcyjne)

• W funkcji miernika wartości pieniądz

funkcjonuje w sposób myślowy.

• Zaś w funkcji środka wymiany pieniądz

musi przybrać postać realną (monety,

banknotu)

wtórne funkcje pieniądza

- przyszłe

środek gromadzenia wartości –

skarbu

(środek tezauryzacji)

Gdy funkcja wymiany zostanie

przerwana pojawia się funkcja
gromadzenia pieniądza.

• Proces gromadzenia pieniądza

(kruszców, dzieł sztuki) jest
wyrazem bogactwa i społecznego
prestiżu. Ze swej natury nie ma
granic.

środek odroczonych płatności

funkcja ta występuje w sytuacji, gdy

sprzedaż towarów oddzielona
jest w czasie od otrzymania
pieniądza, czyli służy do
spłacania długów i wyceny
przyszłej wartość długu,
zobowiązania.

popyt na pieniądz

czynniki kształtujące popyt na

pieniądz

• stopa procentowa
• ogólny poziom cen
• oczekiwania dotyczące przyszłych

cen

• realny dochód
• bogactwo

motywy zgłaszania popytu na

pieniądz

motyw transakcyjny

•

obieg transakcyjny – obieg pieniędzy
związany z częścią wymiany w zakresie
dóbr zaopatrzeniowych w sferze
produkcyjnej

•

motyw transakcyjny – wynika z potrzeby
gromadzenia pieniądza w stanie płynnym
w celu zawierania bieżących transakcji,
inaczej w celu synchronizacja w czasie
wpływów i wydatków (‘chcemy coś kupić’)

motyw ostrożności

(przezorności)

• na nieprzewidziane wydatki,
• związany z niepewności co do

przyszłych dochodów i wydatków

‘przezorny zawsze ubezpieczony’

Powyższe dwa motywy należą do

kategorii M1

motyw spekulacyjny

skłonność pewnych podmiotów do

gry na rynku papierów
wartościowych. Problem jest z
ustaleniem, która część aktywów
przynosi większy zysk.

motyw portfelowy

Problem w jakiej formie zasoby pieniądza

przechowywać. Wybieramy przeważnie klika
wariantów czyli dywersyfikujemy ryzyko –
część aktywów w akcjach, część w gotówce,
na lokatach terminowych itd. Wybieramy te
o największej stopie rentowności.

Rodzaj tego pieniądza zakwalifikujemy do

podaż pieniądza

PODAŻ PIENIĄDZA
= całkowita wartość znajdujących

się w obiegu zasobów pieniężnych

= pieniądz w obiegu + wkłady +

kredyty

bank centralny

Podaż pieniądza w gospodarce

reguluje bank centralny. Reguluje
nominalne rozmiary pieniądza.
Rozmiary te mają jednak istotny
wpływ na poziom cen, przez co i
na realną podaż pieniądza.

zwiększenie

1. obniżyć poziom stóp %

2. zwiększyć kwotę pożyczek

bankom pożyczkobiorcom

3. zakupić papiery

wartościowe na otwartym

rynku

ekspansywna /

miękka

polityka

monetarna

zmniejszenie

1. podwyższyć poziom stóp %

2. zmniejszyć kwotę pożyczek

bankom pożyczkobiorcom

3. sprzedać papiery

wartościowe na otwartym

rynku

depresyjna /

twarda

polityka

monetarna

wpływ BC na wielkość zasobów

pieniądza

zasoby pieniądza w zależności od

płynności

Zasoby pieniądza – suma wszystkich

zidentyfikowanych form pieniądza

posiadanych przez ludność w

danym punkcie czasu.

(Pojęcie

płynności: dochód za możliwość dyspozycji np.

gotówka płynna, ale dochód 0, przy obligacjach

mała płynność, ale przynoszą ‘jakiś’ zysk).

zasoby pieniądza

• M0

– baza monetarna

• M1

– M0 + wkłady na żądanie ‘a vista’

• M2

– M1 + wkłady terminowe +

długoterminowe ‘małe’

• M3

– M2 + długoterminowe ‘duże’

• PSL2

(private sector liquidity)

– M3 + inne płynne

aktywa nie objęte pozostałymi agregatami

(bony skarbowe, obligacje długoterminowe, wkłady

budowlane, odpisy podatkowe)

koniunktura gospodarcza

plan zajęć

•

Zdefinowanie podstawowych pojęć

–

Koniunktura gospodarcza

–

Cykl koniunkturalny

•

Fazy cyklu koniunkturalnego

•

Wskaźniki stanu gospodarki

•

Rodzaje cykli koniunkturalnych

•

Teorie cyklu koniunkturalnego

–

przyrodnicze i psychologiczne koncepcje cyklu

–

teoria niedokonsumpcji

–

pieniężna teoria cyklu

–

inwestycyjno-innowacyjna teoria cyklu

podstawowe pojęcia

• Aktywność gospodarcza przebiega w bardzo

nierównym rytmie. Odznacza się okresami
bumu i kryzysu.

• Koniunktura gospodarcza

– to wszelkie

okresowe zmiany aktywności gospodarczej
przejawiające się w podstawowych
wskaźnikach ekonomicznych (PKB, PNB, P,
I, C, U, .. ) występujące w stosunkowo
równych odstępach czasu z powtarzającą
się regularnością.

nauka o koniunkturze

Naukę o koniunkturze gospodarczej dzieli się na:
• teorię cyklu koniunkturalnego. Wyjaśnia ona przyczyny i mechanizmy

zmian koniunktury.

• badania wahań koniunktury. Dotyczą one krótszego i średniego

okresu.

Długoterminowy ruch w górę lub w dół aktywności ekonomicznej

określany jest mianem trendu. Jest to wymiar długoterminowy. Trend
jest ścieżką wygładzoną pozbawioną krótkookresowych wahań.

Wahania aktywności gospodarczej w górę lub w dół mogą

trwać przez kilka lat, w ramach ogólnego trendu,
nazywamy je cyklami koniunkturalnymi
(gospodarczymi).

podstawowe pojęcia

• Cykl koniunkturalny jest wahadłowym

ruchem całkowitego produktu narodowego,
dochodu, zatrudnienia, zwykle obejmuje
okres od 2 do 10 lat, któremu towarzyszy
szeroko zakrojony wzrost lub spadek
poziomu aktywności gospodarki. (

Samuelson,

Nordhsus 2005

)

• Cykl to okresowe wahania wielkości

ekonomicznych wokół ich długookresowego
trendu.