Prawo autorskie

Treść prawa (3)

Dozwolony użytek

dr Zbigniew Okoń

Agenda



Prawo wprowadzenia do obrotu i
wyczerpanie prawa



Dozwolony użytek – konstrukcja prawna



Dozwolony użytek prywatny

Wprowadzenie do obrotu (1)



Wprowadzenie do obrotu - publiczne
udostępnienie oryginału albo egzemplarzy
utworu drogą przeniesienia ich własności
dokonanego przez uprawnionego lub za
jego zgodą (art. 6 pkt 6 PrAut)



Prawo wprowadzenia do obrotu
wyczerpuje prawo do zezwalania na
dalszy obrót takim egzemplarzem (art.
51 ust. 3 PrAut)

Wprowadzenie do obrotu (2)



Przesłanki wyczerpania prawa:

Obrót dokonywany oryginałem albo
egzemplarzem

Skutkuje przeniesieniem prawa własności

Dokonywany jest przez uprawnionego lub za
jego zgodą



Terytorialny zakres wyczerpania:

Europejski Obszar Gospodarczy

Wprowadzenie do obrotu (3)



Brak wyczerpania prawa (przykłady):

Utwory rozpowszechniane w formie
niematerialnej (Internet)

Egzemplarze wykonane na podstawie
ograniczeń autorskich praw majątkowych

Brak zgody uprawnionego

Dozwolony użytek – uzasadnienie
regulacji



Przyczyny wprowadzania dozwolonego
użytku do ustaw autorskich:

ochrona interesu społecznego (obniżenie
kosztów edukacji, dostępu do dóbr kultury i
nauki)

brak możliwości realnej kontroli pewnych form
korzystania z utworów

dawniej – przekonanie o marginalnym
znaczeniu eksploatacji utworów w ramach
użytku prywatnego

Dozwolony użytek – konstrukcja
prawna (1)



Ujęcie anglosaskie

Fair use

Fair dealing



Ujęcie kontynentalne

Kazulistycznie ujęte formy korzystania z
utworu „domknięte” klauzulą generalną

Dozwolony użytek – konstrukcja
prawna (2)



Wątpliwości związane z konstrukcją prawną

dozwolonego użytku:

Jest ograniczeniem autorskich praw

majątkowych (wyłącza określoną formę

eksploatacji z zakresu bezwzględnego prawa

podmiotowego)

Jest zezwoleniem na określoną eksploatację,

wynikającym wprost z przepisów – „licencją

ustawową”



Brak praktycznych konsekwencji związanych

z przyjęciem jednej bądź drugiej konstrukcji

prawnej



Dozwolony użytek – czy może być uznany za

prawo podmiotowe użytkownika?

Dozwolony użytek – zasady (1)



Dozwolony użytek nie może naruszać
normalnego korzystania z utworu lub godzić w
słuszne interesy twórcy (art. 35 PrAut)



Nawiązanie do testu trójstopniowego z art. 9(2)
konwencji berneńskiej (art. 10 WCT, art. 5.5.
dyrektywy 2001/29/WE)



Three-step-test:

Czy dana forma eksploatacji mieści się w zakresie
szczególnego ograniczenia prawa do reprodukcji

nie wyrządza szkody normalnemu korzystaniu z dzieła

nie przynosi nieuzasadnionego uszczerbku
prawowitym interesom autora

Dozwolony użytek – zasady (2)



Jest nieodpłatny, chyba że ustawa stanowi
inaczej



W granicach możliwości powinien łączyć
się z podaniem twórcy i źródła (art. 34
PrAut)

Użytek prywatny – prawo
polskie



Art. 23 PrAut:

zezwolenie na nieodpłatne korzystanie z już
rozpowszechnionego utworu w zakresie własnego
użytku osobistego (ust. 1)

zakres własnego użytku osobistego – korzystanie z
pojedynczych egzemplarzy utworów przez krąg
osób pozostających w związku osobistym
(towarzyskim, pokrewieństwa, powinowactwa)
(ust. 2)



Rekompensata za użytek prywatny

opłaty od urządzeń służących do zwielokrotniania,
czystych nośników i usług reprograficznych (art.
20-20

)

Konwencja berneńska i dyrektywa
2001/29/WE



Art. 9 (2) konwencji berneńskiej:

zezwolenie na reprodukcję dzieł w pewnych
szczególnych wypadkach, pod warunkiem że nie
wyrządzi to szkody normalnemu korzystaniu z dzieła
ani nie przyniesie nieuzasadnionego uszczerbku
prawowitym interesom autora



Art. 5 (2) (b) dyrektywy 2001/29/WE o prawie
autorskim w społeczeństwie informacyjnym:

zezwolenie na zwielokrotnianie utworów na
dowolnych nośnikach (w tym również cyfrowych)
przez osobę fizyczną do prywatnego użytku i do celów
ani bezpośrednio, ani pośrednio handlowych pod
warunkiem otrzymania przez twórców „godziwej
rekompensaty”

Typowe formy



Związane ze zwielokrotnieniem utworu:

wykonanie kserokopii artykułu, książki

skopiowanie płyty CD/DVD (mp3, CR-R itp.)

zachowanie w prywatnym archiwum
interesującej strony WWW



Inne:

„pożyczenie” książki od znajomego

wykonanie piosenki na spotkaniu towarzyskim

Wpływ postępu technicznego



Wpływ nowych technologii na sposób i skalę

zwielokrotniania utworu w ramach użytku

prywatnego



I połowa XX w.:

ograniczone możliwości zwielokrotniania (przepisanie

fragmentu tekstu ręcznie, na maszynie do pisania)

użytek prywatny postrzegany jako nieistotny z punktu

widzenia interesów twórcy



Upowszechnienie się urządzeń reprograficznych i

nośników analogowych:

Marshall McLuhan – „In the age of Xerox, every man is a

publisher”

gwałtowny wzrost ekonomicznego znaczenia użytku

prywatnego

wprowadzenie systemów opłat remuneracyjnych w celu

uwzględnienia interesu twórców

Technologie analogowe a
technologie cyfrowe



Technologie analogowe:

Stosunkowo długi czas wykonywania kopii

Ograniczone możliwości przechowywania kopii

Każda kopia gorsza od oryginału



Technologie cyfrowe:

Błyskawiczne wykonywanie kopii

Łatwość i bardzo niska cena przechowywania
(tanie nośniki o dużej pojemności)

Kopia identyczna z oryginałem

Dozwolony użytek a P2P



Udostępnienie w sieci p2p:

rozpowszechnienie utworu

naruszenie autorskich praw majątkowych



Pobranie z sieci p2p:

zwielokrotnienie utworu

brak naruszenia autorskich praw majątkowych

korzystanie w ramach użytku prywatnego (?)

Zagrożenia



Znacznie większa niż dotychczas skala
zwielokrotniania przez poszczególnych
odbiorców



Potencjalne ryzyko zaspokojenia popytu
przez powtarzające się niepubliczne
udostępnianie utworu pomiędzy
odbiorcami



Dopuszczenie korzystania w ramach
użytku prywatnego z „nielegalnych” kopii
dodatkowo znacznie zwiększa skalę
eksploatacji

Możliwe rozwiązania (1)



Ochrona zabezpieczeń technicznych (w ujęciu
dyrektywy 2001/29/WE):

Nielubiane przez odbiorców, problematyczna
implementacja w państwach członkowskich,
ograniczają kopiowanie przez pojedynczych
użytkowników, nie rozwiązują problemu
korzystania z „nielegalnych” kopii



Zawężenie zakresu użytku prywatnego:

wyłączenie z zakresu użytku prywatnego
korzystania z utworów utrwalonych w postaci
cyfrowej

ograniczenie zakresu użytku prywatnego – zakaz
korzystania z „nielegalnych” kopii