Ubezpieczenia

obowiązkowe

2

Pojęcie przymusu

ubezpieczeniowego

Przymus ubezpieczeniowy oznacza
nawiązywanie prawnych stosunków
ubezpieczenia z mocy prawa (bez
potrzeby zawierania umów
ubezpieczenia) albo zawieranie
umów ubezpieczenia w wykonaniu
ustawowego obowiązku, co oznacza
wyłączenie lub ograniczenie swobody
kontraktowej stron.

3

Przesłanki przymusu

ubezpieczeniowego

1.

Najszersza ochrona poszkodowanych

przed skutkami szkód wyrządzonych

przez inne podmioty (sprawców szkód),

jeżeli szkody te:

a.

zagrażają zdrowiu i życiu ludzi np. (w

ruchu drogowym lub medycynie),

b.

wynikają z działalności szczególnie

niebezpiecznej (np. energetyka jądrowa)

c.

powstają w związku ze świadczeniem

specjalistycznych usług (np. w zakresie

obsługi prawnej, doradztwa podatkowego

czy architektury)

4

Przesłanki przymusu

ubezpieczeniowego

2. Ważny interes ogólnospołeczny w

ochronie określonych dóbr, przy
jednocześnie zbyt niskiej
świadomości zagrożonych
podmiotów co do celowości
ubezpieczeń.

5

Źródła stosunku ubezpieczenia

w kontekście przymusu

Ubezpieczenia

dobrowolne

Umowa (1)

Ubezpieczenia

obowiązkowe

(2)umowa

przepis
prawa(3)

6

Źródła stosunku ubezpieczenia

w kontekście przymusu

(1) swoboda zawierania umów

ubezpieczenia = ubezpieczenia
dobrowolne

(2) obowiązek zawarcia umowy

ubezpieczenia = przymus
ubezpieczenia

(3) stosunek ubezpieczenia nawiązany

bezumownie = ubezpieczenie
przymusowe

7

Zakres swobody umów w

ubezpieczeniach

obowiązkowych

Przejawy swobody

umów

Ograniczenia/wyłączenia

Swoboda zawarcia

umowy

Wyłączenie swobody

Swoboda w

wyborze formy

umowy

Swoboda stron

Swoboda w

doborze

kontrahenta

Swoboda stron

Swoboda w

kształtowaniu

treści

Ograniczenie swobody

8

Ustawowa definicja

ubezpieczenia obowiązkowego

Ubezpieczeniem obowiązkowym jest

ubezpieczenie odpowiedzialności

cywilnej podmiotu lub ubezpieczenie

mienia, jeżeli ustawa lub

ratyfikowana przez Rzeczpospolitą

Polską omowa międzynarodowa

nakłada obowiązek zawarcia umowy

ubezpieczenia.

9

Podstawa ustawowa obowiązku

ubezpieczenia

Ubezpieczenie obowiązkowe musi mieć

podstawę prawną w przepisach

ustawy (lub ratyfikowanej przez RP

umowie międzynarodowej), a

stosowany przepis ustawy musi być

sformułowany jako obowiązek

prawny.

10

Konieczność zawarcia umowy

ubezpieczenia

Ubezpieczenia obowiązkowe są

ubezpieczeniami umownymi, mimo

ograniczeń swobody kontraktowej.

Zawarcie umowy ubezpieczenia (jako

spełnienie ustawowego obowiązku)

jest koniecznym źródłem stosunku

ubezpieczenia obowiązkowego.

11

Ograniczenie do ubezpieczeń

OC i ubezpieczeń mienia

Ubezpieczenia obowiązkowe mogą
dotyczyć wyłącznie
odpowiedzialności cywilnej lub
mienia. Poza ubezpieczeniem
budynków rolniczych od ognia i
innych zdarzeń losowych, pozostałe
ubezpieczenia obowiązkowe są
wyłącznie ubezpieczeniami OC.

12

Dział prawa ubezpieczeń

gospodarczych odnoszących się do

ubezpieczeń obowiązkowych składa się

z:

1. Ustawa z 22.05.2003 r. o

ubezpieczeniach obowiązkowych,

2. Kodeks cywilny
3. Ustawy wprowadzające poszczególne

rodzaje ubezpieczeń obowiązkowych

4. Akty wykonawcze do ustaw

wprowadzających ubezpieczenia
obowiązkowe

13

Zasady prawa ubezpieczeń

obowiązkowych

1. Zasada jedności umowy

ubezpieczenia

2. Zasada legalizmu
3. Zasada prymatu ustawy nad

umową

14

Odrębności umowy

ubezpieczenia obowiązkowego

Etap zawierania umowy

ubezpieczenia

Etap wykonywania umowy

ubezpieczenia

Etap likwidacji umowy ubezpieczenia

15

Etap zawierania umowy

ubezpieczenia

• W ubezpieczeniach OC obowiązuje

minimalna suma gwarancyjna.

• Obowiązkowe ubezpieczenie OC obejmuje

zarówno OC deliktową, jak i OC
kontraktową.

• Obowiązkowe ubezpieczenia OC posiadacza

pojazdu oraz OC rolnika obejmują rażące
niedbalstwo, a nawet winę umyślną
sprawcy.

16

Etap wykonywania umowy

ubezpieczenia

• Nieopłacenie raty składki nie

powoduje ustania odpowiedzialności.

• Ubezpieczający jest obowiązany

poddawać się kontroli.

17

Etap likwidacji umowy

ubezpieczenia

• Sztywne terminy spełniania świadczeń.
• Odpowiedzialność Ubezpieczeniowego

Funduszu Gwarancyjnego.

• Szczególne obowiązki zakładu

ubezpieczeń w toku likwidacji szkód

• Dodatkowe świadczenia zakładu

ubezpieczeń

• Obowiązki osób uczestniczących w

zdarzeniu

18

Obowiązki zakładu ubezpieczeń

prowadzącego ubezpieczenia

obowiązkowe

Obowiązek przyjmowania ofert:

zakład ubezpieczeń, który w zakresie

posiadanego zezwolenia zawiera

umowy określonego ubezpieczenia

obowiązkowego, nie może odmówić

zawarcia takiej umowy.

19

Obowiązki zakładu ubezpieczeń

prowadzącego ubezpieczenia

obowiązkowe

Szczegółowe obowiązki
administracyjne, np. Zakład
ubezpieczeń prowadzący obowiązkowe
ubezpieczenia OC posiadaczy
pojazdów, OC rolników lub
ubezpieczenie budynków rolniczych ma
obowiązek przedstawienia organowi
nadzoru informacji o taryfach składek
wraz z analizą szkodowości.

Klasyfikacja ubezpieczeń

obowiązkowych

21

Ubezpieczenia w rolnictwie

• Ubezpieczenie OC rolników
• Ubezpieczenie budynków w

gospodarstwach rolnych.

22

Ubezpieczenie OC w ruchu

drogowym, powietrznym i

żegludze

• Ubezpieczenie OC posiadaczy

pojazdów mechanicznych

• Ubezpieczenie OC użytkowników

statków powietrznych i przewoźników
lotniczych

• Ubezpieczenie OC morskich

przewoźników pasażerskich

23

Ubezpieczenie OC w turystyce i

łowiectwie

• Ubezpieczenie OC organizatorów

turystyki

• Ubezpieczenie OC pośredników

turystycznych

• Ubezpieczenie OC organizatorów

polowań w kraju i za granicą

24

Ubezpieczenie OC zawodów

prawniczych i pokrewnych

Prawników

Zagranicznych

Działających

W Polsce

Rzeczników

patentowych

komorników

Radców

prawnych

notariuszy

adwokatów

Ubezpieczenie

OC

25

Ubezpieczenie OC doradców podatkowych
Ubezpieczenie OC biegłych rewidentów
Ubezpieczenie OC osób prowadzących księgi
rachunkowe

26

Ubezpieczenie OC pośredników

ubezpieczeniowych

• Ubezpieczenie OC agentów

ubezpieczeniowych

• Ubezpieczenie OC brokerów

ubezpieczeniowych i
reasekuracyjnych

27

Ubezpieczenie OC w zakresie

usług i badań medycznych

• Ubezpieczenie OC podmiotów

świadczących usługi medyczne

• Ubezpieczenie OC ratowników

medycznych

• Ubezpieczenie OC badaczy i sponsorów

badań klinicznych

28

Ubezpieczenie OC w

budownictwie

• Ubezpieczenie OC architektów
• Ubezpieczenie OC inżynierów

budowlanych

29

Ubezpieczenie OC w

gospodarce nieruchomościami

• Ubezpieczenie OC rzeczoznawców

majątkowych

• Ubezpieczenie OC pośredników w

obrocie nieruchomościami

• Ubezpieczenie OC zarządców

nieruchomości

30

Ubezpieczenie OC z tytułu

świadczenia innych usług

• Ubezpieczenie detektywów
• Ubezpieczenie OC podmiotów

certyfikujących podpisy elektroniczne

31

Ubezpieczenie OC z tytułu działalności

szczególnie niebezpiecznej

• Ubezpieczenie OC organizatorów

imprez masowych

• Ubezpieczenie OC za szkody jądrowe
• Ubezpieczenie OC szkody wynikające

z zanieczyszczeń morza olejami

32

Organy kontroli obowiązku

ubezpieczenia (wybrane

ubezpieczenia)

1.

Obowiązkowe ubezpieczenie OC
posiadaczy pojazdów

• Organy zobowiązane do kontroli:

Policja, organy celne, Straż Graniczna,
organy właściwe w sprawach rejestracji
pojazdów, Inspekcja Transportu
Drogowego.

• Organy uprawnione do kontroli: UFG, inne

organy uprawnione do kontroli ruchu
drogowego.

33

Organy kontroli obowiązku

ubezpieczenia (wybrane

ubezpieczenia)

Inne obowiązkowe ubezpieczenia OC
• ubezpieczenie OC doradców

podatkowych: Minister Finansów, Krajowa
Rada Radców Podatkowych

• ubezpieczenia OC komorników: prezes

sądu rejonowego, przy którym działa
komornik.

• ubezpieczenia OC morskich

przewoźników pasażerskich: organy
inspekcji morskiej

34

Sankcje za niedopełnienie obowiązku

zawarcia umowy ubezpieczenia

obowiązkowego

Sankcje finansowe (opłaty karne)

Sankcje karne (z tytułu wykroczeń)

Sankcje administracyjne

Sankcje korporacyjne (dyscyplinarne)

Sankcje w postaci zakazu ruchu (żeglugi)

Sankcje typu regresowego

35

Przykład sankcji finansowych (opłaty)

Pojazdy osobowe

Równowartość 500 €

Pojazdy ciężarowe

Równowartość 800 €

pozostałe

Równowartość 100 €

OC rolników

Równowartość 30 €

Budynki rolnicze

Równowartość 100 €

OC doradców
podatkowych

Równowartość 4700
€

Radcy prawni

Równowartość 3100

€

notariusze

Równowartość 2400

€

36

Sankcje typu regresowego

(przykład)

W ubezpieczeniach OC posiadaczy
pojazdów i OC rolników: wobec posiadacza
pojazdu albo rolnika, którzy nie zawarli
umów obowiązkowego ubezpieczenia OC,
a wyrządzone przez nich przez nich szkody
zostały pokryte przez Ubezpieczeniowy
Fundusz Gwarancyjny, Fundusz może
dochodzić roszczeń regresowych,
obejmujących zwrot wypłaconych
odszkodowań i świadczeń.