Karolina Nowak

OKRES OŚWIECENIA I
KRYTYKI XVIII w.



Cele praktyczne



Koła inteligencji kosmopolitycznej



Anglia, Francja, Niemcy



1754r. Diderot: „Panowanie
matematyków już skończone, zaczyna
się panowanie przyrodoznawstwa”



Naukowa teoria gospodarki i polityki

OŚWIECENIE (2)



Minimalizm: konstrukcje>krytyka;
systemy>specjalizacja



Naturalizm: istnieją jedynie rzeczy
realne



Empiryzm i racjonalizm:
doświadczenie - źródło, rozum -miara
wiedzy



Relatywizm



Postawa krytyczna: homme a
prejuges vs. homme a paradoxes

ANGLIA:

JOHN LOCKE



1632-1704, lekarz



Essay Concerning Human
Understanding



Empiryzm; empirycy (Galileusz,
Newton) i empiryści (Bacon, Locke)



Nowe zadanie filozofii: byt>poznanie



Metoda: psychologiczna (pojęcia w
umyśle), genetyczna, analityczna



Niezapisana tablica (vs. t.idei
wrodzonych)

JOHN LOCKE (2)

WIEDZA = DOŚWIADCZENIE

POSTRZEŻENIA

REFLEKSJA

DOŚWIADCZENIE

RZECZY
ZEWNĘTRZNYCH

DOŚWIADCZENIE

SAMEGO SIEBIE
(introspekcja)

DUALIZM EPISTEMOLOGICZNY

JOHN LOCKE (3)



IDEE(własności): postrzeżenia
zewn., doświadczenia wewnętrzne,
ich kopie w umyśle, abstrakcyjne
pojęcia, wyobrażenia fantazji



Idee pierwotne (wł. obiektywne):
rozciągłość kształt, ruch



Idee wtórne (wł. subiektywne):
barwy dźwięki, smaki



Idee proste, idee złożone a wiedza

GEORGE BERKELEY



1685-1753,



biskup Cloyne, optyka fizjologiczna



Principles of Human Knowledge



Skrajny nominalizm: abstrakcja nie istnieje
także w umyśle



Skrajny sensualizm: to tylko istnieje co
doświadczamy



Skrajny subiektywizm: esse=percipi



Immaterializm: trwałość i jedność rzeczy:
Bóg

DAVID HUME



1711-1776



Traktat o naturze ludzkiej



Przedstawienia:

-

wrażenia – pierwotne

-

idee – pochodne, pochodzą z w.



Teoria kojarzenia idei – asocjacje:
podobieństwo, czasowo-przestrzenna
styczność, zw. przyczynowy



Krytyka poj. przyczynowości



Sympatia>> orientacja społeczna etyki

FRANCJA:

JAN JAKUB

ROUSSEAU



1712-1778



Ermitage



Potępienie cywilizacji



Uwielbienie natury (stan pierwotny)



Potępienie ustroju społecznego;
równość najwyższym prawem
ludzkim



Nie rozum, lecz uczucie



Emil

NIEMCY:

IMMANUEL KANT



1724-1804



KRYTYKI



Jak na podstawie przedstawień
możemy wiedzieć coś o rzeczach?



Transcendere: transcendentalne a
transcendentne



Podział sądów: a priori , a posteriori;
analityczne, syntetyczne



Dwa pnie poznania: zmysły i rozum;
wzajemna kontrola władz umysłu

I.KANT (2)



Kantowska krytyka poznania:

ZMYSŁY

MYŚLENIE

ROZSĄDEK

ROZUM

ESTETYKA

ANALITYKA

DIALEKTYKA

WIEDZA RZETELNA (NAUKOWA)

WIEDZA RZEKOMA

(METAFIZYCZNA)

I. KANT (3)



ESTETYKA TRANSENDENTALNA

- Zmysły >> wyobrażenia jednostkowe

(Anschauung) >> wrażenie

- Aprioryczne formy

naoczności/zmysłowości: cz-prz



ANALITYKA TRANSCENDENTALNA

-

rozsądek zespala wyobrażenia za
pomocą pojęć i przez nie dokonuje
przejścia od wyobrażeń do przedmiotów

-

Aprioryczne formy rozsądku

I. KANT (4)

Czyste pojęcia/kategorie

rozsądku

ILOŚĆ/RODZAJE SĄDÓW:

Ogólne

Szczegółowe

Jednostkowe

KATEGORIE ILOŚCI

Jedność

Mnogość

Wszystkość

JAKOŚĆ

Twierdzące

Przeczące

Nieskończone

JAKOŚCI

Realność

Zaprzeczenie

Ograniczenie

STOSUNEK

Stanowcze

Warunkowe

Rozjemcze

STOSUNKU

Substancja

Przyczyna

Wspólność

MODALNOŚĆ

Problematyczne

Asertoryczne

Apodyktyczne

MODALNOŚCI

Możliwość

Istnienie

Konieczność

I. KANT (5)



PRZEWRÓT KOPERNIKAŃSKI:

-

Krytycyzm; nowy przedmiot
dociekań filozoficznych: nie rzecz,
lecz poznanie rzeczy

-

sądy syntetyczne a priori: ?
doświadczenie umożliwia pojęcia vs.
pojęcia umożliwiają doświadczenie

-

warunki możliwości doświadczenia
są zarazem warunkami możliwości
przedmiotów doświadczenia

I. KANT (6)



TRANSCENDENTALNA DIALEKTYKA

- działalność rozumu: 3 idee:

1.

duszy: całość doświadczenia
wewnętrznego

2.

wszechświata: całość
doświadczenia zewnętrznego

3.

Boga: podstawy wszelkiego w ogóle
doświadczenia

I. KANT (7)



ETYKA:



rozum praktyczny: tylko dobra wola
jest dobrem bezwarunkowym (dobra
materialne, zalety osobiste mogą
obrócić się w zło)



E. formalna: imperatyw kategoryczny



Postulaty prakt. rozumu: wolność,
nieśmiertelność duszy (warunek
postępu w moralności), istnienie
Boga (gwarancja sprawiedliwości)

I. KANT (8)



ESTETYKA

-

Bezinteresowność: upodobanie estetyczne
niezależne od realnego istnienia
przedmiotu

-

Bezpojęciowość: wrażenie a nie pojęcie
rzeczy

-

Forma to przedmiot estetyki

-

Piękno to, co podoba się nie przez
wrażenia i pojęcia, lecz z subiektywną
koniecznością, w sposób powszechny,
bezpośredni i zupełnie bezinteresowny”

Dziękuję