ETYKA BIZNESU

Etyka pojmowana jest

jako nauka

o moralności, zmierza do

ustalenia pewnych

właściwości i swoistych

ocen i norm zachowań

człowieka, które mogą

być moralnie dobre lub

złe.

Etyka bada społeczne i

psychologiczne źródła

powstawania poglądów

moralnych , ich funkcję

społeczną, i historyczny

rozwój kryteriów ocen

moralnych

Budowa porządku gospodarki rynkowej -

zależy od społecznego poparcia pierwotny

entuzjazm po 1989 narastające trudności:

•bezrobocie,

•utrata bezpieczeństwa socjalnego,

•pauperyzacja wielu grup społecznych,

•groźba „dualizacji” społeczeństwa,

•wzrastający zasięg korupcji „szarej

sfery”,

•rażące błędy i karygodne nadużycia w

trakcie reformowania gospodarki

wyidealizowany w przeszłości wizerunek

kapitalizmu jako raju obfitości

weryfikacja z rzeczywistością

trudności z obiektywną ocenę

rzeczywistości

 gospodarka rynkowa na ławie

oskarżonych

pierwszej fazie transformacji - nie

towarzyszyła pogłębiona refleksja nad istotą

i celami gospodarki rynkowej

autorzy polskiej „terapii szokowej” nie byli w

stanie legitymizować rynku oraz wyjaśnić

celu przemian

dziś na nowo pytania najbardziej

podstawowe:

o etyczny wymiar przekształceń

gospodarczych,

o miejsce moralności w systemie

gospodarki,

o miejsce moralności w systemie

gospodarki,

o stosunek między etyką a ekonomią

Etyka biznesu jest nazwą ogólną etyki

działalności gospodarczej.

Etyka biznesu obejmuje

• etykę organizacji

• etykę zarządzania

• inne wyspecjalizowane działy, jak

np. etyka marketingu, czy etyka

finansowa, albo etyka

e-biznesu

SOFIŚCI /

PITAGOREJCZYCY

PRAKTYKUJĄCY MĄDROŚĆ

(V – IV w.p.n.e.)

Sofiści to grupa filozofów (Pitagoras, Gorgiasz,

Hippias, Prodikos, Protagoras, i in.), którą łączyło

przekonanie, że nie prawa boskie czy prawa

przyrodnicze, ale umowa społeczna przesądza o tym,

co jest a co nie jest etyczne. Umowa ta ulega

zmianom, ale dopóki tak się nie stanie, należy

przestrzegać istniejącej.

Przekonania tej grupy wyraża słynna sentencja

Protagorasa „Człowiek jest miarą wszechrzeczy”.

Istotną rolę w etyce pitagorejczyków odgrywają

wymyślone przez nich cnoty (gr. arete, łac. virtus).

Cnoty – to dodatnie cechy moralne, uważane za

najwyższe dobro: dzielność (przez co rozumiano także

sprawiedliwość, rozsądek i panowanie nad sobą oraz

pobożność), obyczajność, i in. Cnót należy nauczać;

można i trzeba je rozwijać. Dobry obywatel nie może

się bez nich obejść.

Źródło: Elementy etyki gospodarki rynkowej , red. B. Pogonowska, PWE 2000.

Zainteresowania tego filozofa skupiały się wokół sensu

ludzkiego życia i odpowiedzi na pytanie „Jak żyć?”. Dlatego też

został uznany za twórcę refleksji etycznej w kulturze

europejskiej.

Najwyższym celem ludzkiej egzystencji jest osiąganie

szczęścia (gr. eudajmonio) . Szczęście należy osiągać w

zgodzie z cnotami. Zbliża to go do sofistów, choć dla Sokratesa

życie szczęśliwe to życie godne.

Należy wykształcać w sobie zdolność rozróżniania dobra i zła

oraz pozostawać w zgodzie z tym rozróżnieniem i samym sobą.

Człowiek jest z natury dobry, a wiedza moralna jest wrodzona,

niejako zadana człowiekowi. Znajduje się w duszy (pierwowzór

chrześcijańskiego sumienia).

Zacne postępowanie wymaga samowiedzy – słynne hasło

„Poznaj samego siebie”.

Zło bierze się głównie z niewiedzy. Dlatego należy stale

rozważać, dyskutować i coraz to lepiej rozumieć sens takich

pojęć, jak dobro, zło, odwaga, sprawiedliwość, itd. Służyły temu

jego słynne procedury elenktyczna (ironiczna) i maieutyczna

(położnicza).

INTELEKTUALIZM ETYCZNY SOKRATESA

(470 – 399 p.n.e.)

W sferze etyki zainteresowania Platona ogniskują się

wokół natury dobrego życia. Jest to takie samo

intelektualne wyzwanie, jak odkrywanie prawd

matematycznych;

Jako uczeń Sokratesa przejął szereg jego poglądów:

dobro ma charakter obiektywny, jest zapisane w ludzkiej

duszy i należy je zgłębiać (co wymaga refleksji, ćwiczeń i

wysiłku); zło bierze się głównie z niewiedzy; życie dobre

to życie godne.

Ludzie pozbawieni zdolności intelektualnych powinni

naśladować tych, którzy te zdolności posiadają lub być

przez nich rządzeni / przez prawo stanowione i

egzekwowane.

Konieczna jest harmonia między cnotami: mądrości,

męstwa i umiarkowania. Cnotą nadrzędną jest

sprawiedliwość, szczególnie ważna w życiu społecznym.

W filozofii i etyce Platona kluczowe znaczenie mają idee,

które są doskonałe, niezmienne i wieczne i które są

bytem nadrzędnym.

ETYKA PLATONA

427-347 p.n.e

W jakim stopniu koncepcja cnót, poglądy

Sokratesa i Platona są ważne i aktualne

dzisiaj?

Jakie wynikają z nich wnioski dla biznesu i

zarządzania?

Czy procedury Sokratesa można

wykorzystywać współcześnie przy

rozwijaniu zdolności odróżniania dobra

od zła i etycznej wrażliwości?

Czy można to robić w zakładach pracy?

Pytania:

Hedonizm, to ogólna nazwa doktryn etycznych, które

za główny cel życia i motyw postępowania ludzi

uznają przyjemność; to słowo było w starożytności

rozumiane inaczej i szerzej, niż dzisiaj.

W postaci skrajnej zaprezentował go Arystyp z Cyreny, a w

umiarkowanej – Epikur. W czasach nowożytnych jest

wyrażany przez utylitaryzm (twórcy: J. Bentham, J.S. Mill).

Arystyp z Cyreny (filozof grecki, lata 435-366 p.n.e. uczeń

Sokratesa), za cel życia przyjmował duchowe

przyjemności.

Epikur (filozof grecki, lata 341- 270 p.n.e.) za warunek

szczęścia uważał brak cierpień i trosk. Głosił, że

równowagę ducha osiąga się unikając powierzchownych

przyjemności i zadowalając się skromnym życiem.

Wg Epikura przyjemność, będąca głównym dobrem

moralnym, jest tożsama z „samoistną radością życia”. Tak

rozumiana przyjemność jest więc czymś zasadniczo

odmiennym od przyjemności w dzisiejszym rozumieniu

tego słowa

.

HEDONIZM

Nazwa pochodzi od słowa kynos (pies), który był

metaforą życia zgodnego z naturą, wolnego od

hołdowania fałszywym wartościom, chciwości,

pragnienia sławy, zaszczytów i innych powszechnych

dążeń „bezmyślnego tłumu”. Twórcami tej szkoły byli

Antystenes (436-365) i Diogenes z Synopy (413-325).

Aby żyć godnie należy zrezygnować z powierzchowności

i ułudy, bogactwa, zniewolenia przez przyjemności

zmysłowe, nie poddawać się schematom i sztywnym

konwenansom.

Szkoła cynicka przejęła koncepcję cnót od

Pitagorejczyków.

Szkoła cynicka jest protoplastą szeregu późniejszych

wersji europejskiego ascetyzmu (nurt ascetyczny

występuje także na innych kontynentach i w innych

kulturach, niż europejska czy chrześcijańska

).

SZKOŁA CYNICKA

Wspólnym celem ludzkich dążeń jest szczęście, rozumiane

jako stan powodzenia i pomyślności życiowej. Szczęście – to

nadrzędny, naturalny i uprawniony cel ludzkiego życia.

Szczęście to nie tyle stan, ile droga, która do niego

prowadzi i która wiąże się z: określonymi kompetencjami,

aktywnością, działaniem zgodnym z rozumem oraz

cnotliwym postępowaniem.

Cnota – to „uosobienia zachowujące środek między

nadmiarem a niedostatkiem”. Dla przykładu, odwaga mieści

się między brawurą a tchórzostwem, szczodrość zawiera się

między rozrzutnością a skąpstwem. Tak rozumianych cnót

można się nauczyć.

Demokracja jest tą formą życia społecznego, która

zapewnia szczęście największej liczbie ludzi, gdyż pozwala

im na aktywne uczestnictwo w życiu społecznym i działanie.

Etyka Arystotelesa nosi nazwę „Etyki umiaru” lub „Etyki

złotego środka”.

ETYKA UMIARU ARYSTOTELESA

(384 – 322 p.n.e.)

1. Która z filozofii etycznych jest Państwu

najbliższa? Hedonizm, Szkoła cyników czy

„Droga środka” Arystotelesa?

1. Czy „Etyka umiaru” ma lub może mieć

zastosowanie we współczesnym biznesie i

zarządzaniu?

Pytania:

Stoicyzm jest uważany za najbardziej wpływową

koncepcję etyczną starożytności – przed pojawieniem się

chrześcijaństwa.

Wybitni przedstawiciele: założyciel Zenon z Kition (342-

270 p.n.e.), Seneka (3 p.n.e. – 65 n.e.), Epiktet (50 – 130

n.e.), Marek Aureliusz (121-180 n.e.).

Ideałem jest życie zgodne z naturą - istotą świata oraz

człowieczym rozumem. Harmonia z naturą polega nie na

naginaniu świata do swojej woli, ale na własnym doń

dostosowaniu.

Należy skupiać uwagę na tych sprawach i działaniach,

na które człowiek ma wpływ. Co do reszty, na którą nie

mamy wpływu, należy przyjąć postawę beznamiętności,

łagodnej rezygnacji bądź obojętności.

Należy kierować się rozumem, być opanowanym,

obowiązkowym i życzliwym, dawać dobry przykład dla

innych.

STOICY

Czy filozofia stoicka przystaje do współczesnej

gospodarki rynkowej?

Czy postawa stoicka jest właściwa dla

zarządzających w obecnych czasach?

Czy postawa stoicka jest właściwa dla postaw

pracowniczych?

Pytania:

 Egoizm w sensie praktycznym polega na zachowaniu,

które cechuje systematyczne samolubstwo. W sensie

teoretycznym egoizm to teoria, w której podstawą

moralności jest prywatny interes jednostki. Adam Smith

(1723-1790) przekonywał, że prywatny interes jednostki

nie musi stać w sprzeczności z interesem społecznym

(słynny przykład z piekarzem).

 Altruizm w sensie praktycznym polega na zachowaniu,

które cechuje systematyczna orientacja na drugiego

człowieka. W sensie teoretycznym to teoria, w której

moralność jest w zupełności albo w znacznej mierze

zorientowana na dobro innych ludzi.

EGOIZM I ALTRUIZM wg Jenny

Teichman

 Egoizm w sensie praktycznym polega na zachowaniu,

które cechuje systematyczne samolubstwo. W sensie

teoretycznym egoizm to teoria, w której podstawą

moralności jest prywatny interes jednostki. Adam Smith

(1723-1790) przekonywał, że prywatny interes jednostki

nie musi stać w sprzeczności z interesem społecznym

(słynny przykład z piekarzem).

 Altruizm w sensie praktycznym polega na zachowaniu,

które cechuje systematyczna orientacja na drugiego

człowieka. W sensie teoretycznym to teoria, w której

moralność jest w zupełności albo w znacznej mierze

zorientowana na dobro innych ludzi.

EGOIZM I ALTRUIZM wg Jenny

Teichman

(1) Każdym człowiekiem kieruje wzgląd na własne dobro.

Nawet pozornie niesamolubne czyny są tak naprawdę
zamaskowanym egoizmem. Tak bywa, ale przecież nie
zawsze.

(2) Pragnienie aby pomagać innym jest w istocie

motywowane egoistycznie; liczymy na wzajemność,
uznanie środowiska, itp.

(3) Bycie samolubnym jest bardziej racjonalne, niż bycie

niesamolubnym. Wzgląd na własny interes prowadzi
do bogatego społeczeństwa (Szkoła Austriacka
Ekonomii).

(4) Egoizm powinien stać się powszechny. Wybitne

jednostki powinny kierować się egoizmem dla dobra
ludzkiej rasy (Fryderyk Nietzche, promujący
bezwiednie rasistowską ideę nadludzi

).

EGOIZM – RÓŻNE

UZASADNIENIA

(1)Zarówno egoizm jak i altruizm są częścią repertuaru

zachowań zarówno ludzi, jak i zwierząt stadnych.

Nawet zwierzętom zdarzają się zachowania

niesamolubne (Szkoła Behawioralna).

(2) Z moralnego punktu widzenia zachowanie

niesamolubne ma wyższą rangę, niż samolubne.

(3) Podział istot ludzkich na lepsze i gorsze jest sztuczny.

Ktoś na wózku inwalidzkim może być wybitnym

astronomem, a klasowy przygłup może Ci uratować

życie.

(4) Warto przyjrzeć się, jacy ludzie opowiadają się na

temat wyższości egoizmu i jednych ludzi nad innymi

oraz wprowadzają te teorie w życie: zatracający się

dla pieniędzy, autokraci, dyktatorzy, zbrodniarze

wojenni.

ALTRUIZM – RÓŻNE

UZASADNIENIA

Pytanie

Czy w biznesie trzeba wybierać między egoizmem

a altruizmem?

Nowsza odmiana hedonizmu. Według J. Benthama (1748-1832)
dobro to przyjemność a zło – to ból i cierpienie. Według J.S.
Milla (1806-1873) dobro to szczęście a zło to jego brak. J.S.
Mill jest tu zgodny z Arystotelesem.

Najwyższym dobrem jest pożytek jednostki lub społeczeństwa.

Celem wszelkiego działania powinno być „największe szczęście
największej liczby ludzi”.

W XX wieku pojmowanie dobra przez utylitarystów jest
szersze: to nie tylko szczęście i przyjemność, ale także
wolność, przyjaźń, dokonania artystyczne, itd.

Słabości utylitaryzmu: 1) jak mierzyć i porównywać szczęście
różnych ludzi? 2) w imię „największego szczęścia największej
liczby ludzi” można poświęcać dobro jednostek i różnych
mniejszości

UTYLITARYZM

Termin stworzony w roku 1957 przez Elizabeth Anscombe.

Jest bliski, a zdaniem niektórych tożsamy, z
utylitaryzmem.

Dobre działania i dobre czyny to te, które przynoszą dobre

rezultaty.

Należy przewidywać skutki czynów i działań; rezygnować z

tych, które niosą za sobą skutki negatywne i wdrażać
te, które przyniosą skutki pozytywne. Ponieważ na ogół
występują skutki zarówno pozytywne i negatywne,
trzeba podejmować te działania, gdzie bilans „strat i
zysków” jest dodatni.

Słabości:
- w moralności „bilans strat i zysków” nie istnieje, a

przynajmniej nie można się nim kierować;

- trudno ex ante przewidzieć skutki, zwłaszcza moralne,

czynów i działań;

- konsekwencjalizm stwarza możliwości nadużyć władzy,

która arbitralnie stwierdza, co jest dla kogo ważne i
czyje interesy będą przeważać.

KONSEKWENCJALIZM

To co właściwe i niewłaściwe, dobre i złe, zależy od czasów

i społeczeństwa, w którym się żyje. Nie ma wartości i zasad

uniwersalnych, wspólnych dla wszystkich i

ponadczasowych, albo też jest ich bardzo niewiele.

Nie da się ani porównać ani ustalić hierarchii różnych norm

moralnych, obowiązujących w różnych kulturach. Nie

należy osądzać innych społeczeństw według norm

obowiązujących w naszym własnym.

W skrajnej postaci relatywizm twierdzi, że wszystko jest

względne i każdy pogląd jest tak samo dobry, jak każdy

inny. To samo, zdaniem relatywistów, można powiedzieć o

kulturach: nie ma lepszych ani gorszych. Obiektywna (też

nie do końca) może być tylko nauka, nigdy etyka.

Słabości:

- jeżeli dwa społeczeństwa różnią się znacznie między

sobą, to jest prawdopodobne, że jedno jest

społeczeństwem złym a drugie dobrym; społeczeństwo

faszystowskie nie jest tak samo dobre, jak demokratyczne,

etyka członka Ku-Klux-Klanu nie jest równie dobra, jak

etyka członka organizacji Lekarze bez granic, a kultura

ludożerców czy plemion składających ofiary z ludzi nie jest

tak samo dobra, jak tych społeczności, które nie mordują

ludzi w celach kulinarnych czy rytualnych;

- relatywizm stwarza nieograniczone pole do nadużyć i

manipulacji;

- relatywizm jest demoralizujący i społecznie

niebezpieczny;

- relatywizm pada ofiarą własnej pokrętnej logiki: jeżeli

wszystko jest względne, to relatywizm też.

RELATYWIZM

Czy relatywizm występuje często we
współczesnych organizacjach i współczesnym
zarządzaniu? Proszę podać przykłady.

Czy kodeksy dobrych praktyk („kodeksy
etyczne”) poszczególnych organizacji mogą
wprowadzać regulacje niezgodne z
uniwersalnymi wartościami etycznymi?

Czy kultura masowa jest równie dobra, jak
„wysoka kultura”?

Pytania:

Etyka sytuacyjna twierdzi, że o tym czy działanie jest

etyczne czy nie, decyduje kontekst sytuacyjny. Czy

kłamstwo jest złem?

Czy pozbawienie kogoś życia jest złem?

Odpowiedzi na te pytania nie są wcale aż tak oczywiste,

jak jesteśmy skłonni uważać bez głębszego zastanowienia.

Kłamstwo najczęściej bywa złem, ale wcale nie zawsze i

nie wszędzie.

Przykład klasyczny:

Jeżeli widzimy, gdzie ukryła się kobieta, którą gonią

mężczyźni z wyraźnym zamiarem dokonania na niej gwałtu

i zadadzą nam pytanie: "gdzie jest kobieta, która tędy

biegła?" - kłamstwo staje się dobrem, a mówienie prawdy

staje się złem. A czy nie jest to jeszcze wyraźniejsze, gdy

ścigający chce dokonać na ściganym nie jedynie gwałtu,

ale i morderstwa?

ETYKA SYTUACYJNA

Zwolennicy etyki sytuacyjnej uważają, że nawet 10

przykazań jest względnych. Jezus zastąpił je jednym

uniwersalnym przykazaniem miłości Boga i bliźniego.

Dlatego też czyny i zamiary należy oceniać pod tym

właśnie kątem – czy są to czyny wynikające ze

specyficznie pojmowanej miłości (agape), właściwe w

danej sytuacji, czy też stanowią jej naruszenie. Nawet

zabójstwo może być czasami niezbędne i

usprawiedliwione (obroną konieczną siebie lub innych).

Słabości:

- trudno niekiedy stwierdzić, czy kierując się agape

nie wyrządzamy komuś krzywdy („Droga do piekła jest

wybrukowana dobrymi intencjami)” ; nadopiekuńczy

rodzice, kierujący się miłością do dziecka, mogą mieć zły

wpływ na jego losy; analogicznie – nadopiekuńczy

szefowie w pracy (paternalizm);

- nasza ocena sytuacji może być błędna, podobnie jak

odstępstwo od wartości uniwersalnych spowodowane złą

oceną sytuacji czy okoliczności;

- nasze działania i zachowania mogą być powielane

przez innych, nie znających i nie rozumiejących

kontekstu, w którym

Co Państwo sądzicie o etyce sytuacyjnej?

Czy etyka sytuacyjna w biznesie i zarządzaniu

przynosi więcej moralnego dobra czy zła?

Jak należy opracowywać wewnętrzne akty

normatywne(regulaminy pracy,
wynagradzania, układy zbiorowe pracy,
kodeksy dobrych praktyk, itd.), aby
ewentualnie stworzyć przestrzeń dla etyki
sytuacyjnej?

Pytania:

ETYKA OBOWIĄZKU

Za twórcę uznaje się Immanuela Kanta (1724-1804),
uważanego za najwybitniejszego filozofa - etyka ery
nowożytnej.

I. Kant jest autorem głośnego „imperatywu kategorycznego”,
który nakazuje, by „postępować według takiej maksymy,
którą chętnie widziałoby się jako prawo powszechne”. Wokół
tego imperatywu ogniskuje się cała jego etyka. „Kłamstwo
jest rzeczą złą, ponieważ nie chciałbyś, aby wszyscy kłamali.
Życie stałoby się wówczas nie do zniesienia”.
Etyka Kanta jest etyką obowiązku: „Czyń co powinieneś,
ponieważ powinieneś”.
Etyka Kanta ma charakter systemu formalnego: nie mówi, co
konkretnie jest dobre a co złe, a jedynie dostarcza narzędzia
do takiego orzekania. Odwołuje się do rozumu i wolnej woli
człowieka.
Ważnego uzupełnienia do deontologii Kanta dokonuje Nicolae
Hartmann (1882-1950), stwierdzając, że człowiek ma
wewnętrzny obowiązek bycia w zgodzie z sobą, ale bez
naruszania wartości ogólnych. Ktoś, kto jest wierny tylko
sobie, ma jego zdaniem „pustoszącą osobowość” i działa
„moralnie jak hochsztapler”.

Czy zgadzacie się Państwo z tezą, że etyka
obowiązku jest bliska większości zarządzających
i pracowników?

Czy można powiedzieć, że nie wywiązywanie się z
dobrowolnie przyjętych obowiązków jest z natury
nieetyczne? Czy są jakieś wyjątki?

Czy etyka obowiązku to „etyka na ponuro”? Jak
ją ożywić i uatrakcyjnić?

Pytania:

Termin egzystencjalizm rozpowszechnił się w latach 40. XX
wieku, francuskio filozof i pisarz J.P. Sartra.

Egzystencjaliści zwracali szczególną uwagę na
autentyczność istnienia, uznając ją za kluczową kwestię
etyczną i zarazem za punkt wyjścia dla zaistnienia
odpowiedzialności i uczciwości. Człowiek, który nie jest
autentyczny, który nie żyje autentycznie, nie może być
wolny ani w pełni odpowiedzialny. Zwracali też uwagę
na dramatyzm wyborów: wybierając jedno tracę coś
innego. Jeżeli chcę mieć wszystko i z niczego nie umiem
zrezygnować, na ogół jest jeszcze gorzej.
Filozofia egzystencjalna, która upowszechniła się
bezpośrednio po okropieństwach II wojnie światowej, jest
ogólnie dość ponura: człowiek przemija, wszechświat
jest mu obojętny lub wrogi, można oprzeć się jedynie
na sobie. Boga nie ma, a jeżeli nawet jest, to milczy.
Jest też heroiczna, gdyż nakazuje - mimo tak
ciemnego obrazu świata i losu człowieka –
samorealizację i rozwój oraz usilne starania o to, aby
swemu życiu nadać sens i być nie tylko dla siebie, ale
także dla innych.

ETYKA EGZYSTENCJALIZMU

Kierunek obecny od lat 30. XX wieku, najwybitniejsi

przedstawiciele: T. de Chardin, M. Gogacz, J. Maritain, E.

Stein, J. Tischner, K. Wojtyła.

Stawia w centrum zainteresowania osobę ludzką (łac.

persona – stąd nazwa kierunku). Uważa, że osoba i

osobowość stanowią klucz dla etycznego

współdziałania ludzi.

Filozofia i etyka personalizmu katolickiego wykazuje pewne

zbieżności z egzystencjalizmem, jeśli chodzi o znacznie,

jakie przywiązuje się do indywidualnej wolności i

odpowiedzialności człowieka, wagi podejmowanych decyzji

i dokonywanych wyborów. Zasadnicza różnica polega na

tym, że o ile egzystencjalizm jest nurtem głównie

ateistycznym i pesymistycznym, ukazującym zagubienie

człowieka, o tyle personalizm katolicki jest filozofią

teistyczną i optymistyczną, akcentującą nadrzędność osoby

ludzkiej wobec historii i ekonomii.

Akcentuje znacznie wychowania moralnego jako istotnego

elementu wychowania oraz „wychowania do wyboru

wartości”, znaczenie prawdy jako zasady życia społecznego

i zasady wychowania, a także wychowania do wolności i

odpowiedzialności.

PERSONALIZM CHRZEŚCIJAŃSKI /

KATOLICKI

1) Który z kierunków jest bliższy biznesowi :

egzystencjalizm czy personalizm?

1) Czy egzystencjalizm i personalizm sytuują się w

głównym nurcie czy raczej na obrzeżach etyki
biznesu i zarządzania?

Pytania:

Liberalizm przejawia się w kilku różnych płaszczyznach

jednocześnie: społecznej, ekonomicznej / gospodarczej i

filozoficzno – etycznej. Akcentuje znaczenie wolności

(zwłaszcza wolności jednostki) i odpowiedzialności,

zachęca do aktywności i wykorzystywania

dysponowanego potencjału (kapitału ludzkiego).

Liberałowie uważają że im pełniej realizowana będzie

indywidualna wolność i przedsiębiorczość, tym większa

część społeczeństwa będzie szczęśliwa i zamożna. Stanem

naturalnym dla człowieka jest aktywność, wynikająca z

jego witalności i radości życia.

Państwo powinno angażować się głównie w te obszary,

które indywidualni ludzie nie są w stanie sami prowadzić

(prawo, obronność i ochrona obywateli, sądownictwo, itd.).

Aktywność, samodzielność i zaradność jednostek jest w

liberaliźmie nakazem etycznym. Gospodarka powinna być

autonomiczna, interwencjonizm państwowy jest ogólnie

szkodliwy.

Słabości:

Liberalizm może dryfować w kierunku „społecznego

darwinizmu”

Liberalizm sprzyja społecznej dezintegracji

Liberalizm wykształcił „turbokapitalizm”; obecny kryzys

pokazuje, że „turbokapitalizm” nie sprawdza się i stanowi

zagrożenie dla gospodarek i społeczności oraz dla

demokracji

.

ETYKA LIBERALIZMU

Idea ordo – ładu społecznego bazującego na wolności,

sprawiedliwości społecznej, osobistej odpowiedzialności i
solidarności – pojawiła się w kręgach „Szkoły fryburskiej” w
latach 30. XX wieku. Twórcami ordoliberalizmu byli W. Eucken,
F. Bohm, A. Müller-Armack, H. Grossmann- Dorth, L. Erhard.
Kluczowe wartości, to dobrobyt, bezpieczeństwo socjalne,
sprawiedliwość.

Gospodarka rynkowa jest tu uznawana za właściwą,

obiektywnych praw ekonomicznych nie należy naruszać,
niemniej niezbędna jest funkcja regulacyjna państwa. Inaczej
nieograniczona niczym wolna konkurencja doprowadzi do
zdominowania rynku przez monopole i oligopole.

Funkcja regulacyjna państwa nie ma polegać na

interwencjoniźmie. Rolą państwa jest niedopuszczanie do
degeneracji gospodarki rynkowej, konkurencji i kapitalizmu.
Sama tylko „niewidzialna ręka rynku” nie wystarcza. Państwo
ma chronić wolną konkurencję, gwarantować stabilność
pieniądza, swobodę zawierania umów, uznawać prymat
własności prywatnej.

Gospodarka ma służyć społeczeństwu, nie zaś odwrotnie.

Dysproporcje dochodowe powinny być pod kontrolą,
przedsiębiorstwa mają być społecznie odpowiedzialne. Należy
rozwijać ubezpieczenia społeczne, opiekę zdrowotną, wspierać
rodziny, bezrobotnych i inne grupy słabsze ekonomicznie.

SPOŁECZNA GOSPODARKA

RYNKOWA

Specyficzna etyka ordoliberalizmu zmierza do połączenia

wartości etycznych, ważnych w liberaliźmie – takich jak

indywidualna wolność, odpowiedzialność, zaradność,

przedsiębiorczość, własność prywatna i wolna

konkurencja (traktowane także jako wartości etyczne) – z

niektórymi wartościami komunitaryzmu: społeczną

solidarnością, współpracą, pomocą na rzecz słabszych.

Ordoliberalizm zakłada też niezbędność zachowań i

postaw państwowotwórcze.

Ordoliberalizm legł u podstaw niemieckiej społecznej

gospodarki rynkowej. Jest też wpisany w polską

konstytucję – choć świadomość tego faktu wśród Polaków

jest niska.

Idei społecznej gospodarki rynkowej zagraża globalizacja

oraz procesy demograficzne – w Europie szczególnie

starzenie się społeczeństw. Przykład Szwecji pokazuje

jednak, że można je przezwyciężać.

W kontekście obecnego światowego kryzysu ordoliberalizm

zdaje się być dobrą alternatywą dla neoliberalnej

ortodoksji.

Słabości: 1) Łączenie liberalizmu i komunitaryzmu jest, w

jakimś sensie, mariażem „wody z ogniem”. 2)

Ordoliberalizm był łatwiejszy do prowadzenia w

warunkach państw narodowych, niż w realiach

globalizacji.

Termin komunitaryzm pochodzi od angielskiego słowa community

– wspólnota. Filozofia komunitaryzmu zakłada, że wspólnota jest

pierwotna w stosunku do jednostki i od niej ważniejsza. Bez

wspólnoty jednostka jest społecznie wyizolowana. Tym

samym komunitaryzm znajduje się w radykalnej opozycji

względem filozofii liberalnej, stawiającej na pierwszym miejscu

jednostkę i jej prawa.

Komunitaryzm preferuje współpracę, postawy prospołeczne,

instytucjonalną i społeczną pomoc i wsparcie na rzecz osób

i grup, które gorzej sobie radzą. Tworzenie równych szans

dla wszystkich poprzez regulacje prawne ich zdaniem nie

wystarcza.

Komunitaryzm jest w opozycji nie tylko do liberalizmu, ale także

socjalizmu. Punktem wyjścia dla komunitaryzmu jest bowiem, w

odróżnieniu od socjalizmu, jednostka - tyle, że w szerszym

społecznym kontekście. Tym niemniej komunitaryzm, podobnie

jak i socjalizm, ma stosunek krytyczny do kapitalizmu wskazując

na fakty, że antagonizuje on ludzi i grupy społeczne poprzez

obsesyjną rywalizację i żądzę zysku oraz dezintegruje wspólnoty.

Słabości: 1) Komunitaryzm pretenduje do filozofii

uniwersalistycznej, abstrahując od różnic kulturowych w różnych

krajach i regionach – jedne ciążą bardziej w stronę

indywidualizmu, inne w stronę kolektywizmu. 2) Komunitaryzm

ogranicza wybitne jednostki. 3) Wymaga radykalnej redystrybucji

i wysokich progresywnych podatków, co z kolei ogranicza wzrost

gospodarczy i powoduje ucieczkę za granicę osób i firm –

zwłaszcza w realiach globalizacji.

ETYKA KOMUNITARYZMU

Nadrzędną wartość ma dobro społeczne, pojmowane

ponadindywidualnie.

Inne preferowane wartości: godziwe warunki życia, ochrona

zdrowia, opieka na starość, powszechne kształcenie,

obiektywne i równe dla wszystkich kryteria awansu,

powszechna możliwość korzystania z postępu cywilizacyjnego.

Dobrobyt powinien być dostępny w równym stopniu wszystkim

członkom społeczeństwa.

Ważnym pojęciem jest sprawiedliwość społeczna, która m.in.

wymaga eliminowania „nadmiernych” dysproporcji zamożności

i jakości życia.

Jako nurt polityczny socjaldemokracja jest dość silna w krajach

UE.

Słabości:

Socjaldemokracja koncentruje się bardziej na sferze podziału

niż wytwarzania

Stępia motywacje dla wzrostu społecznej wydajności pracy.

Obiecuje więcej, niż może spełnić – a więc niebezpiecznie

ociera się o populizm

Pojęcia „sprawiedliwość społeczna” czy „nadmierne

dysproporcje” są niejasne (nieostre) i mogą być dowolnie

interpretowane

, a także nadużywane.

ETYKA

SOCJALDEMOKRATYZMU

Czy liberalizm i komunitaryzm mają większy sens w

czystej postaci, czy też raczej należy szukać
jakichś między nimi kompromisów?

Co Państwo sądzicie o ordoliberaliźmie?

Co Państwo sądzicie o „turbokapitaliźmie”?

Co Państwo sądzicie o etyce socjaldemokratyzmu?

Czy jednostronne koncentrowanie się na dobrobycie

i kwestiach socjalnych nie jest aby pomyłką?
Może szkoda na to życia?

Pytania:

Chcą zrobić coś dobrego, a z udziałem innych o to

łatwiej, niż samemu (dlatego zakładają firmy,

organizują zespoły, itd.).

Posiadają odpowiednie do tego kompetencje i

odczuwają taką wewnętrzną potrzebę.

Nie chcą mieć szefa nad sobą – wolą już sami być

szefem (jest to kwestia wolności ale także uniknięcia

konieczności wykonywania złych koncepcji i poleceń)

Pragną władzy i znaczenia – z pychy, próżności,

megalomanii, itp.

Chcą mieć większe pieniądze

Ulegają presji innych osób (rodziny, kolegów, itd.)

Z ciekawości – chcą zobaczyć jak to jest być szefem

Chcą sobie i innym coś udowodnić

Z wielu innych, często dziwnych powodów

DLACZEGO LUDZIE CHCĄ

ZARZĄDZAĆ

1) Wszystkich interesariuszy – a więc właścicieli,

pracowników, związków zawodowych, klientów,
społeczności lokalnych / społeczeństwa?

2)Wyłącznie właścicieli / akcjonariuszy?
3)Głównie właścicieli / akcjonariuszy?

 Która odpowiedź jest najbliższa prawdy?

 Jak być powinno?

 W podręcznikach i na wykładach na ogół

sugeruje się, że ma być, jak w wersji (1). Czy
Państwo uważacie to za możliwe / realne?

 Czy ukazana wyżej kwestia ma charakter także

dylematu etycznego?

CZYJE INTERESY REPREZENTUJĄ

I CZYJĄ WOLĘ REALIZUJĄ

ZARZĄDZAJĄCY

Poszanowanie godności pracowników i ich słusznych

praw.

Transparentność / przejrzystość zasad obowiązujących

w organizacji dotyczących przyjmowania pracowników,

alokacji kadr, zasad motywowania i wynagradzania (w

tym nagradzania i karania), awansowania.

Kierowanie się kryteriami obiektywnymi,

sprawiedliwość postępowania.

Zwalczanie nieuczciwości, dyskryminacji, mobbingu,

molestowania seksualnego, „szklanego sufitu”,

szkodliwych gier organizacyjnych.

Zwalczanie cynizmu, oportunizmu, bierności, lenistwa,

chciwości, i innych negatywnych cech – na ile jest to

możliwe w środowisku ludzi dorosłych i stosownymi do

tego metodami.

ETYCZNE ZASADY

W ZARZĄDZANIU KAPITAŁEM LUDZKIM

Kształtowanie wynagrodzeń z

respektowaniem zasady płacy godziwej, z

uwzględnieniem rodzaju / trudności

pracy, jej jakości i wyników

ekonomicznych. Stosowanie zasady

równej płacy za równą pracę.

Nie tworzenie zbędnych stanowisk

kierowniczych, jako że każde takie

zbędne stanowisko ogranicza rangę

pracowników i pomniejsza fundusz

wynagrodzeń (a więc także możliwość

podwyżek płac i nagradzania najlepszych

pracownik

ów).

Etyka w biznesie zajmuje się oceną oraz stworzeniem

standardów moralnych, potrzebnych w konkretnej

dziedzinie gospodarczej.

Ma ona dosyć długą historię i jest specyficzną

odmianą aspektu badawczego etyki. Koncentruje się

na działaniu człowieka w sferze biznesowej, nie

zajmując się pozostałymi sferami jego życia.

Zasadnicze kwestie przedstawiane są w postaci pytań:

czy podjęliśmy słuszną decyzję postępując tak a nie

inaczej

czy przyniesie ono korzyści, czy straty

czy postępowanie zgodnie z zasadami etyki jest w

interesach opłacalne czy nie

Takie ujmowanie najważniejszych zagadnień jest

bardzo praktyczne i służy racjonalizacji naszej

postawy, aby dzięki temu działalność była jeszcze

lepsza

Etyka w biznesie posługuje się następującymi

pojęciami:

- sprawiedliwość

- uczciwość

- prawda

-Słuszność

Dzięki temu można połączyć analizę typowo

naukową i rzeczywistość, panującą w sferze biznesu.

Etyka aksjologiczno – teleologiczna, aksin-

wartość, takos-cel. Etyka wartości interesów.

Akceptuje się tu koncepcji ludzkiego

powołania do samorealizacji, autokracji i

realizowania się w zawodzie.

Jest to etyka zorientowana na skuteczne

osiągnięcia celów i optymalizacji działalności.

Zalety: praca to wartość przez jaką człowiek

się realizuje, osiągnięcie maksymalnych

wyników. Istnieje niebezpieczeństwo

instrumentalizacji etyki, coś jest tylko

narządem.

ZABURZENIA POLA

ODPOWIEDZIALNOŚCI:

1. Odpowiedzialność przesadna – typ człowieka
odpowiadającego do „zbawiciel świata” odpowiada
temu jednostka chorobowa zwana „nerwica
dyrektorską”

2. Odpowiedzialność zawężona – człowiek, który
się marnuje, przerzuca część, rozkłada
odpowiedzialność na innych

AKSJOMATY WSPÓŁCZESNEJ ETYKI:

Aksjomat – pewnik, teza, z którą wszyscy się

zgadzają. W etyce współczesnej istnieje tendencja

do wyznaczania ogólnych zasad i pozostających

ich obrębie obszarów wolności, czyli ucieczka od

KAZUISTYKI – czyli przypadku wyjątku, tendencji

do formułowania szczegółowych, normatycznych

np. 5-cio ksiąg

Aksjomat wolności – tylko czyn wolny jest czynem

etycznym tzn może być oceniany jako dobry lub

zły, bo tylko za swój wolny czyn ponoszę

odpowiedzialność

Aksjomat odpowiedzialności – człowiek odpowiada

za siebie i przed sobą tj jego godność, jest, więc

podmiotem i przedmiotem odpowiedzialności, ale

ostateczną instancją moralności jest indywidualne

sumienie. Człowiek, który nie będzie

odpowiedzialny za siebie nie może być

odpowiedzialny za innych

STEREOTYPY I FAŁSZYWE METAFORY

FUNKCJONUJĄCE W BIZNESIE:

Stereotyp – uproszczony obszar czegoś, często

fałszywy

Realatywizm etyczny – przekonanie, że nie ma

obiektywnych, słusznych (względnych) dla

wszystkich norm moralnych uniwersalnie ważnych.

Jeżeli uważamy coś za relatywne to mamy

tendencje do pominięcia tego do

nieprzestrzegania.

Norma – to konkretne oczekiwania, co do

określonego zachowania, mogące służyć jako

kryterium jego oceny

Wartość- to bardziej ogólne oczekiwanie

dotyczące zachowań ludzkich, które mogą być tak

głęboko zakorzenione, że nie są nawet

uświadomione. Można je rozumieć jako ogólny

obraz tego, co ludzie uważają za sprawiedliwe.

Wartości nie są relatywne są obiektywne

Fałszywa metafora 

- „

1-szy milion musi być

skradziony”

- wszyscy kradną – to bzdura

logiczno-językowa

-świat biznesu to dżungla

-- biznes to jest gra

Dziedzina etyki biznesu – to problemy, którymi

etyka biznesu zajmuje się:

a)etyczne problemy pracy – zjawisko wyzysku jako
niesprawiedliwy
- wyzysk w relacjach miedzy współpracownikami
- człowiek jako podmiot pracy

b) etyczne problemy reklamy i promocji – występuje konflikt
między skutecznością kłamliwa a manipulacją reklamy,
skierowana na emocje, a postulatem uczciwego skierowanego do
rozumu informatora

c)etyczne problemy konkurencji:
- przekupstwo rozpowszechnianie fałszywych informacji o
kontrahencie
- korzenie złej opinii w mediach
- kopiowanie produktów naruszanie znaków firmowych
- interakcje ludzi biznesu z innymi ludźmi – to nie respektowanie
umów kontraktów z partnerami, nieetyczne relacje z klientami,
podwładnymi
- stosunek do środowiska naturalnego

d) dlaczego etyka biznesu się opłaca? 

Pomiędzy wymogami działalności

gospodarczej a etyką zachodzi

nieusuwalna sprzeczność.

Biznes kłóci się z etyką.

Firmy nie mogą sobie pozwolić na

kierowanie się względami etycznymi, bo

przegrają na rynku bezwzględnych

konkurentów

JAK BRONIĆ ETYKĘ W BIZNESIE? (KRYTYKA)

1. Wolnorynkowcy idealizują sposób funkcjonowania
wolnego rynku, jako doskonale konkurencyjnego
2. Funkcjonowanie wolnego rynku wymaga bowiem
szerszego kontekstu społecznego, w tym przestrzegania
elementarnych norm etycznych. Przede wszystkim
wzajemne zaufanie uczestników wymiany handlowej.
Forma funkcjonuje dobrze tylko przy respektowaniu
takich wartości jak lojalność wobec firmy czy solidarność
zespołu pracowniczego. Jedyną wytyczną dla firmy jest
zasada racjonalności ekonomicznej zwana ZASADĄ
MAXIMINU
3. Legaliści-czyli zwolennicy wystarczalności prawa:

Zakres prawa i moralności pokrywa się, ale są i zasady
moralne nie odzwierciedlone w prawie. Prawo nie
pokrywa się z moralnością. Nie wszystko co jest prawnie
zabronione jest moralnie dopuszczalne.

POZYTYWNE OKREŚLENIE ETYKI W BIZNESIE

(ZWOLENNICY)

1. Powody cywilizacyjne – postęp naukowo –

techniczny powodujący gwałtowny wzrost możliwości

działania niesie ze sobą dylematy moralne. Z którymi

spotykamy się jako ludzie po raz pierwszy i nie od razu

wiemy jak sobie z nimi radzić (klonowanie człowieka)

2. Szczególna potrzeba etyki biznesu w krajach

postkomunistycznych, które dokonały transformacji

ustrojowej. Realia gospodarki socjalistycznej wpływały

demoralizująco na uczestników życia gospodarczego.

Istnieje potrzeba odbudowy etosu biznesmena.

Cywilizacyjnego opóźnienia nie odczuje się tylko

importem technologii

3. Zmiana relacji pomiędzy działanie człowieka a
jego :

- naturalnym otoczeniem – naturalne

środowisko, zmiany

człowieka – chodzi o

odwrócenie relacji między

człowiekiem natura.

- kulturowym otoczeniem – chodzi o

demokratyzację życia społecznego. Współcześnie
dziedzina przedsiębiorczości nie może obejść się
bez podjęcia odpowiedzialności, w skutek przemian
kulturowych (humanizacji stosunków
społecznych) konieczne jest porzucenie „etyki
posłuszeństwa” na rzecz etyki odpowiedzialności.

Pracownik posłuszny musi zostać zastąpiony
pracownikiem odpowiedzialnym.

Reasumując:

etyka biznesu nie ma nic przeciwko

zyskowi, ale niepokoi ją nadmiar krótkowzrocznego,
często finansowego stylu myślenia, który wiedzie
gospodarkę do przepaści.

Celem przedsiębiorstwa nie jest jedynie podział
możliwie najwyższych zysków, lecz innowacje
oferowanie produktów i usług, które są
społeczeństwu potrzebne i dobrze służą jego
przyszłości.

Etics pays opłaca się nie dlatego ze pozwala
przedsiębiorstwom osiągać lepsze wyniki
gospodarcze ale dlatego ze pozwala uwzględnić nie
tylko ekonomiczną wartość tj wartość czystego
środowiska, wartość wspólnoty lokalnej, a szczególnie
wartość pracownika jako osoby, która nie żyje po to
aby pracować ale po to żeby żyć.

Etyka relacjach pracownik –

pracodawca

Każdy pracodawca zobowiązany jest do przestrzegania

ogólnie przyjętego kanonu uniwersalnych norm i

zasad, nazywanego zwyczajowo - etyką. Zgodnie z

najważniejszymi wytycznymi wynikającymi z

istniejących norm etycznych, pracodawca ma

obowiązek bezwarunkowego przestrzegania praw

człowieka. obywatela, jak również zmuszony jest do

pielęgnowania godności określonego zawodu.

Wśród najważniejszych uprawnień pracownika wymienić

można przede wszystkim:

• prawo do stosownego, odpowiednio wysokiego

ekwiwalentu

pieniężnego

przysługującego

za

wykonaną pracę,

• prawo do zatrudnienia w warunkach bezpiecznych,

higienicznych i godnych, możliwość swobodnego
wyboru miejsca pracy,

• prawo do płatnego urlopu, do ustawowo wolnych od

pracy dni oraz do innych, określonych odrębnymi
przepisami, możliwości wzięcia dnia wolnego.

Podstawowym źródłem wytycznych i wskazówek, jakimi

bezwzględnie powinien się kierować pracodawca w
kontaktach z pracownikiem i w stosunku do niego, jest
niewątpliwie Kodeks pracy.

Etyka a konkurencja

RELACJE Z

KONKURENTAMI

Idealna etyczna firma

Zdobywanie klientów znakomitą ofertą

handlową

Bez podważania wiarygodności

konkurentów

Legalne informacje o konkurencji

wykorzystywane wewnętrznie

Nie ma wymiany informacji z konkurencją

odnośnie cen lub udziału w rynku

Szanowanie pierwszeństwa i autorstwa

produktów i znaków towarowych

Bez wykorzystywania trudności

konkurentów

Na rynkach o dużej barierze wejścia – w

najdalszym punkcie szeregu, gdy nisza

niewypełniona

Lokalizacja: duży daleko, mały blisko,

ekskluzywny w centrum

Nieetyczna firma

 

Zwalczanie konkurencji metodami

kryminalnymi (przemoc, spisek - podsłuch,

kradzież rynku, marki, podrabianie,

podszywanie się)

Zmowa branżowa, zmowa cenowa

Sztuczna konkurencja (kontroferta bez

zaproszenia)

Dumping (płytki i głęboki, ofensywny i

defensywny)

Promocja czy dumping

3 x E

EFEKTYWNOŚĆ

EKONOMICZNOŚĆ

ETYCZNOŚĆ

(EKOLOGICZNOŚĆ 4E)

Narodziny etyki biznesu

Rok 1891 papież Leon XIII

encyklika

Rerum novarum

poświęcona kwestii pracy robotników

Godność osoby i ludzkiej pracy

.

Obowiązkiem bogatych i pracodawców - mówi

Leon XIII - jest "nie uważać robotnika za
niewolnika - kierować się zasadą, że należy w
nim uszanować godność osobistą [...] Praca
zarobkowa, według świadectwa rozumu i
filozofii chrześcijańskiej, nie tylko nie poniża
człowieka, ale mu zaszczyt przynosi [...]
bezwstydem zaś i nieludzkością jest uważać
człowieka za narzędzie zysku i szacować go
według tego, ile mogą jego mięśnie i jego siły

Zasadą jest to, że ekonomia posiada

swój

własny

wymiar

etyczny,

charakterystyczny dla niej o tyle, o ile
jest

ona

nastawiona

na

służbę

człowiekowi.

W sumie celem ekonomii jest człowiek,

nie zaś zysk. Człowiek nigdy nie może
być podporządkowany zyskowi.

• sprawiedliwa powinna być zapłata
• prawo do urlopu
• prawo do pracowniczych związków

zawodowych

obowiązkiem państwa jest "starać się,

aby sam ustrój i zarząd państwa sprzyjał
dobrobytowi, tak powszechnemu jak
jednostkowemu"

państwo powinno zapobiegać bezrobociu

Narodziny etyki biznesu

Pierwsza książka z etyki biznesu

Everett Lord

The Fundamentals of Business

Ethics

New York 1926

PODSTAWOWE ZAKRESY ETYKI BIZNESU:
- wzajemne relacje podmiotów

gospodarczych: współwłaścicieli,
kontrahentów, konkurentów;

- relacje: pracodawcy - pracownicy;

- relacja: przedsiębiorcy (firmy) - klienci,

odbiorcy ich działalności;

- relacja: podmioty gospodarcze - całość

społeczeństwa i jego instytucji
(państwowych, samorządowych, prawnych);

-relacja: podmioty gospodarcze –

środowisko przyrodnicze.

System

gospodarczy

Sytuacja firmy

Prawo

Misja

Polityka

Polityka firmy

Etyka społeczna

Moralność

pracowników

FIRMA

CZYNNIKI PŁYWAJĄCE NA POZIOM ETYCZNY FIRMY

Czynniki zewnętrzne Czynniki

wewnętrzne

PODSTAWOWE SPOSOBY

REALIZACJI ETYKI BIZNESU

Programy etyczne

Kodeksy etyczne

Etyka zawodowa

Społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstwa

(SOP=CSR)

Inne:
np. Fair Play, „Przejrzysty urząd, przejrzysta

gmina”

Art. 17.

Przedsiębiorca wykonuje działalność gospodarczą

na zasadach uczciwej konkurencji i

poszanowania dobrych obyczajów oraz słusznych

interesów konsumentów.

Art. 18.

Przedsiębiorca jest obowiązany spełniać określone

przepisami prawa warunki wykonywania

działalności gospodarczej, w szczególności

dotyczące ochrony przed zagrożeniem życia,

zdrowia ludzkiego i moralności publicznej, a

także ochrony środowiska.

Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej
gospodarczej z 2 lipca 2004 r.

SPOŁECZNA ODPOWIEDZIALNOŚĆ

PRZEDSIĘBIORSTW (SOP)

uważana jest za filozofię prowadzenia

działalności gospodarczej, polegającej
na uwzględnianiu i godzeniu przez
przedsiębiorstwa interesów szerokiego
kręgu

różnych

podmiotów

tzw.

interesariuszy, czyli takich grup lub
jednostek, które mogą wpływać lub są
pod wpływem działania przedsiębiorstwa
poprzez

jego

produkty,

strategie,

procesy wytwórcze

INTERESARIUSZE

FIRMY

• Akcjonariusze (właściciele)

• Wspólnicy

• Menedżerowie

• Pracownicy

• Stowarzyszenia zawodowe

• Związki zawodowe

• Klienci

• Środowisko

• Partnerzy

• Dostawcy

• Banki

• Kooperanci

• Wielu innych

Podstawowym założeniem społecznej

odpowiedzialności jest:

oparcie sukcesu przedsiębiorstwa na jego

długofalowym, zrównoważonym rozwoju

wynikającym

z

uwzględnienia w swojej

działalności

trzech

wymiarów:

ekonomicznego,

ekologicznego

i

społecznego

Przekłada się to na dobrowolne

projektowanie

działań gospodarczych, które jednocześnie

są:

społecznie odpowiedzialne,
ekologicznie przyjazne

ekonomicznie wartościowe

SOP zakłada również, że

przedsiębiorstwa podejmują
działania

społecznie

odpowiedzialne,

mające

pomóc

stworzyć

lepsze

społeczeństwo

i

czystsze

środowisko

w

sposób

dobrowolny

i

wychodzący

ponad oczekiwania prawne

SOP obejmuje różne zagadnienia

Może obejmować przede wszystkim

następujące obszary:

– środowisko naturalne
– firma w społeczeństwie
– działalność charytatywna
– przejrzystość w biznesie (etyka

działalności gospodarczej)

– prawa człowieka i prawa pracownicze
– zrównoważony rozwój
– edukacja i nauka

Każde przedsiębiorstwo opracowuje

swój

własny

sposób

bycia

odpowiedzialnym społecznie.

Jest

on

uzależniony

od

struktury

organizacyjnej,

wielkości

firmy,

charakteru

jej

działalności.

Niemniej jednak można wyróżnić dwie
podstawowe grupy mechanizmów:

1.

Formalizujące:

polegające na ustalaniu reguł

postępowania,

opracowywaniu

kodeksów, podejmowaniu działań
ma rzecz przejrzystości w biznesie,
przyjmowaniu

standardów

dotyczących

społecznej

odpowiedzialności czy poddawaniu
się ocenom i audytom

2. Uczestniczące:

w postaci uczestnictwa we

wszelkiego

typu

akcjach

od

własnych

programów

(edukacyjnych,

ekologicznych)

poprzez sponsoring lub współudział
w programach i akcjach
organizowanych

przez

różne

stowarzyszenia,

fundacje

i

organizacje pozarządowe

W

tekście

normy

jest

sformułowanych

osiem

szczegółowych

warunków

wstępnych

, których spełnienie

jest konieczne, aby można było
przystąpić

do

punktu

dziewiątego,

który

określa

poszczególne

elementy

strategii

odpowiedzialności

społecznej

wobec wszystkich

zainteresowanych stron.

WARUNKI WSTĘPNE
SYSTEM
ZARZĄDZANIA

1 2 3 4 STRATEGIA
9 ODPOWIEDZIALNOŚCI
5 6 7 8 SPOŁECZNEJ

Warunki wstępne:

•nie zatrudnianie dzieci

•nie stosowanie pracy przymusowej

•spełnianie podstawowych zaleceń bezpieczeństwa środowiska
pracy

•wolność zrzeszania się i prawo do negocjacji zbiorowych

•nie stosowanie dyskryminacji

•nie stosowanie przymusu fizycznego lub psychicznego wobec
pracowników

•przestrzeganie regulacji prawnych odnośnie dopuszczalnej ilości
godzin pracy

•zapewnianie wynagrodzenia nie niższego niż wymagane przez
prawo

(nr 9)

jako warunek główny standardu SA 8000

obejmuje wiele czynników o różnorodnym

charakterze, takich jak:

• Sformułowanie polityki społecznej firmy (misja,

realizowane cele, istniejące procedury)

• Proces ciągłego doskonalenia

• Relacje z głównymi interesariuszami

wewnętrznymi i zewnętrznymi

• System komunikacji społecznej

• Dokumentowanie zasad, sposobów realizacji i

wyników

• Kontrolowanie dostawców i partnerów w aspekcie

polityki społecznej