Depresja

Objawy, rodzaje i teorie

wyjaśniające

powstawanie

Opis przypadku



Mężczyzna, nauczyciel, kawaler, 24 lata,
mieszka sam



Do PZP zgłasza się sam – problemy z
myśleniem, koncentracją, zapamiętywaniem,
bezsenność, brak radości, brak apetytu,
chudnięcie, myśli samobójcze – objawy od 8
miesięcy



Objawy bardzo nasilone, trudności w pracy – wg
pacjenta „coś się zepsuło w jego mózgu”



Wcześniej - stan zdrowia dobry, w badaniu
lekarskim nie wykryto chorób somatycznych

Depresja - definicja



„...zaburzenia życia uczuciowego i
emocjonalnego, którego
podstawowym objawem jest
dominujące uczucie smutku i
przygnębienia, zniechęcenia, ujemny
ton uczuciowy towarzyszący ogółowi
przeżyć, obniżenie lub niezdolność
przeżywania uczuć radości,
satysfakcji i przyjemności...”

Leksykon Psychiatrii

Zaburzenia nastroju

ujęcie historyczne



2600 p.n.e. – wzmianki o

obniżonym nastoju w

pismach sumeryjskich i

egipskich



Biblia – opis przeżyć

króla Dawida (Psalmy

38:6,8,10)



Hipokrates

(melancholia)

zaburzenia w 4 płynach

zbyt dużo czarnej żółci



1621 – Robert Burton –

opis zaburzeń nastroju i

ich przyczyn (położenie

Saturna, depresyjni

rodzice, nieszczęśliwa

miłość)



XIX w – Emil Kraepelin

wyłączenie zaburzeń

dwubiegunowych ze

schizofrenii



1957 – Karl Leonhard

rozdzielenie zaburzeń

jednobiegunowych i

dwubiegunowych

Zaburzenia nastroju w

ICD-10

(F30 - F39)



F30 Epizod maniakalny



F31 Zaburzenia afektywne

dwubiegunowe



F32 Epizod depresyjny



F33 Zaburzenia depresyjne

nawracające



F34 Uporczywe zaburzenia
nastroju



F38 Inne zaburzenia nastroju

Zaburzenia nastroju w
DSM-IV-TR



Zaburzenia depresyjne



Wielkie zaburzenie depresyjne



… pojedynczy epizod



… nawracające



Zaburzenie dystymiczne



Zaburzenia dwubiegunowe



Zaburzenie dwubiegunowe typu I



Zaburzenie dwubiegunowe typu II



Zaburzenie cyklotymiczne

Wzorce fluktuacji nastroju w

różnych typach zaburzeń

nastroju

CZAS

Mania

Normaln
y
nastrój

Depresj
a

Wielka
depresja

Dystymi
a

Zaburzenie dwubiegunowe I
typu

Zaburzenie dwubiegunowe II
typu

Cyklotymia

Depresja

objawy podstawowe (ICD-

10)



Obniżenie nastroju



Utrata
zainteresowań i/lub
radości



Zaburzenia napędu
psychoruchowego



By postawić
rozpoznanie



co najmniej 2 objawy



trwające minimum 2
tygodnie

Inne częste objawy



Pogorszenie
koncentracji



Utrata poczucia
własnej wartości



Poczucie winy



Zahamowanie lub
niepokój



Próby samobójcze



Zaburzenia snu



Utrata łaknienia



2 - 4 objawy

Zespół tzw. objawów

somatycznych



Utrata zainteresowania
przyjemnościami,
obniżenie zdolności ich
przeżywania



Zobojętnienie



Przedwczesne
budzenie się rano



Nasilenie depresji w
godzinach rannych



Zahamowanie lub
pobudzenie
(stwierdzane
przedmiotowo)



Utrata łaknienia



Spadek wagi ciała
(5% w stosunku do
wagi z ubiegłego
miesiąca)



Obniżenie popędu
płciowego



By postawić
rozpoznanie



przynajmniej 4 objawy

Epizod depresji
łagodny



F 32.0



Co najmniej 2 objawy podstawowe



2 inne często spotykane objawy



Nasilenie objawów nie jest duże



Mogą występować tzw. objawy
somatyczne (F32.01)

Epizod depresji

umiarkowany



F 32.1



Co najmniej 2 objawy podstawowe



3 - 4 inne częste objawy



Niektóre objawy są bardzo nasilone



Mogą występować tzw. objawy
somatyczne (F32.11)

Epizod depresji ciężki

bez objawów

psychotycznych



F 32.2



Wszystkie 3 objawy podstawowe



4 inne częste objawy



Znaczne nasilenie objawów



Zazwyczaj stwierdza się tzw.
objawy somatyczne

Epizod ciężkiej depresji

z objawami

psychotycznymi



F 32.3



Wszystkie 3 objawy podstawowe



4 inne częste objawy



Znaczne nasilenie objawów



Zazwyczaj stwierdza się tzw.
objawy somatyczne



Występują urojenia

Występowanie depresji

wg Hansell’a & Damour (2005)



Ryzyko wystąpienia w ciągu życia - 17 %



Pojawia się w każdym okresie życia



Najczęstsze zaburzenie psychiczne u osób w
podeszłym wieku, ale …



Częściej depresja występuje u ludzi młodych



Częściej u kobiet (zwłaszcza po 12 r.ż.)



2:1 - 3:1



Częściej u osób w gorszej sytuacji społeczno-
ekonomicznej



Różnice kulturowe



Niektóre badania sugerują różną częstość depresji w
różnych krajach

Zaburzenia afektywne

dwubiegunowe



Ryzyko wystąpienia w ciągu życia
1%



I epizod w wieku ok. 20 lat



K = M



K - epizody depresji częściej, a
manii rzadziej niż u M



u 50% pacjentów - 4 i więcej
epizodów

Wielcy ludzie z depresją



Michał Anioł



V. van Gogh



P. Czajkowski



P. Gauguin



P. Shelley



W. Whitman



S. Plath



E. Hemingway



W. Woolf



J. Pollack

Uporczywe zaburzenia

nastroju



F34.0



CYKLOTYMIA



okresy depresji i
hypomanii
występujące po
sobie lub
przedzielone
okresami
wyrównanego
nastroju



F34.1



DYSTYMIA



chroniczna
depresja



smutek i brak
poczucia
przyjemności



inne objawy:
zaburzenia snu,
pesymizm,
dekoncentracja

Teorie powstawania

depresji



Poznawcze



teoria A. Beck’a



teoria wyuczonej bezradności



Interpersonalne



teoria P. Lewinsohn’a



Biologiczne



genetyczne



neurochemiczna



neuroendokrynologiczna

Teoria A. Beck’a

(1967,1987)

Triada depresyjna

Negatywne przekonania

wynikające z doświadczeń

Błędy w myśleniu

DEPRESJA

Teoria wyuczonej bezradności

M. Seligman

Negatywne

wydarzenie,

nad którym

brak

kontroli

Poczucie

bezradno-

ści

DEPRESJA

Atrybucje i wyuczona

bezradność

Negatywne

wydarze-

nia

Atrybucje:

stałe

ogólne

Poczucie

bezradno-

ści, brak

reakcji

D

Teoria beznadziejności

Negatywne

wydarze-

nia

Atrybucje:

stałe,

ogólne;

inne

poznawcze

Bezradność

brak

reakcji oraz

pozytyw-

nych

oczekiwań

D

Behawioralne koncepcje

depresji

(P. M. Lewinsohn 1985, 1998)



Ryzyko wystąpienia depresji wzrasta,

gdy zmniejszają się szanse na

uzyskiwanie pozytywnych wzmocnień z

otoczenia społecznego. Wzmocnienia są

mniej prawdopodobne gdy:



Niedostateczne umiejętności społeczne



W środowisku mało wzmocnień pozytywnych

i dużo wzmocnień negatywnych



Obniżona zdolność jednostki do cieszenia się

wzmocnieniami pozytywnymi przy

nadwrażliwości na wzmocnienia negatywne

Zintegrowany poznawczo-

behawiorlany model depresji

(Lewinsohn, 1998)

Czynniki ryzyka i

cechy

predysponujące

Ograniczone

pozytywne

wzmocnienia i/lub

znaczne

negatywne

doświadczenia

Zwiększona

samoświadomość

Zaburzone

wzory

ważnych

zachowań

Wydarzenia

wywołujące

depresję

Zwiększona

depresja

Emocjonalne,

poznawcze,

behawioralne i

fizyczne objawy

Uwarunkowania

genetyczne



Potwierdzone w badaniach krewnych, rodzin
adopcyjnych i bliźniąt



Krewni (I i II stopnia) osób z depresją częściej
zapadają na depresję (Harrington, 1997)



U biologicznych krewnych osób adoptowanych z
depresją ryzyko samobójstwa 15 x większe (Wender,
1986)



U bliźniąt jednojajowych występowanie depresji u ok.
59% (gdy 3 i więcej epizodów – Bertelesen, 1977)



U 87% bliźniąt jednojajowych – zaburzenia
dwubiegunowe, 39% u dwujajowych

Uwarunkowania

genetyczne



U osób z krótką formą genu 5-HTT („gen
nastroju”) narażonych na ciężki stres
depresja bardziej niż u osób z długą
formą genu (Caspi, 2003)



Czynniki genetyczne predysponują do
depresji poprzez oddziaływanie na
funkcjonowanie ośrodków
odpowiedzialnych za regulację nastroju

Monoaminowa hipoteza

depresji



Depresja jest związana z niedostateczną transmisją

monoamin pomiędzy neuronami



Norepinefryna



Dopamina



Serotonina



Zwiększenie stężenia monoamin zmniejsza objawy

depresji – efekt pojawia się po kilku tygodniach od

podawania leków, mimo że stężenia monoamin wzrasta

natychmiast



Obok stężenia monoamin istotna jest również liczba

receptorów wrażliwych na monoaminy w neuronach



Zwiększenie stężenia monoamin w szczelinach

synaptycznych prowadzi do wzrostu liczby receptorów

wrażliwych na monoaminy w neuronach – efekt osiągany

po kilku tygodniach

Teorie

neuroendokrynologiczne



W depresji podwyższona aktywność osi

podwzgórze - przysadka - kora nadnerczy

(HPA)



podwyższony poziom kortyzolu



Oś HPA (mechanizm sprzężenia zwrotnego) może

zostać uszkodzony w okresach intensywnego stresu

doświadczanego w okresach intensywnego rozwoju



Stresory z dzieciństwa (n.p. przemoc, zaniedbanie)

mogą prowadzić do rozregulowania osi HPA i

dlatego predysponują do późniejszej depresji (Insel,

1991)



W zaburzeniach dwubiegunowych

podwyższona aktywność osi podwzgórze -

przysadka - tarczyca

Anatomia mózgu a

zaburzenia nastroju

(badania przy zastosowaniu tomografii

komputerowej i rezonansu magnetycznego)



Depresja jednobiegunowa – anomalie
dotyczą



Kory przedczołowej, jąder podstawnych,
móżdżku, hipokampa



Zaburzenia dwubiegunowe – anomalie
dotyczą



Ciał migdałowatych, kory przedczołowej,
móżdżku



Zmiany wrażliwości błon komórkowych
neuronów na jony sodowe (zmiany nastroju)

Terapia depresji



Psychoterapia



terapia poznawcza



trening umiejętności społecznych



Terapia biologiczna



elektrowstrząsy



farmakoterapia

Objawy depresji u dzieci i

młodzieży



Objawy jak u dorosłych



Rozpoznawane wg tych samych
kryteriów



Objawy typowe dla dzieci



trudności w koncentracji uwagi



obniżenie wyników w nauce



zachowanie agresywne - dom, szkoła



labilność nastroju, zmęczenie

Objawy depresji u dzieci i

młodzieży



DOROŚLI



częściej wczesne
budzenie się rano



częściej utrata
apetytu i zmiana
wagi ciała



częściej poranna
depresja



DZIECI, MŁODZIEŻ



częściej próby
samobójcze



częściej poczucie
winy



dolegliwości
somatyczne

Występowanie depresji u

dzieci i młodzieży



Poniżej 1% u dzieci w wieku
przedszkolnym



2 - 3% u dzieci w wieku szkolnym



Do 12 r.ż. depresja występuje
częściej u chłopców



W wieku dojrzewania częściej u
dziewcząt 7 - 13 %



(Davison, Neale, 2001)

Czynniki ryzyka depresji u

kobiet



Nolen-Hoeksema i Girgus (1995),
Stoppard (2000):



stres związany z tradycyjną rolą kobiety



internalizowanie przeżyć związanych ze
stresem



tendencja do ruminacji



krytycyzm wobec siebie



mniejsza agresywność (werbalna i fizyczna)
i mniejsza tendencja do dominacji w
relacjach społecznych



narażenie na przemoc fizyczną i seksualną

Obraz depresji a wiek



DZIECI W WIEKU PRZEDSZKOLNYM



Objawy psychiczne



zahamowanie w czasie zabawy



unikanie



podniecenie ruchowe



Objawy psychosomatyczne



napady płaczu, krzyku



zanieczyszczanie się kałem



zaburzenia łaknienia

Obraz depresji a wiek



DZIECI W WIEKU SZKOLNYM



Objawy psychiczne



drażliwość



poczucie braku bezpieczeństwa, niepewność



zahamowanie w zabawie, unikanie kontaktów



trudności w nauce



Objawy psychosomatyczne



moczenie nocne, lęki nocne



napady płaczu, krzyku



zabawy autoerotyczne

Obraz depresji a wiek



OKRES DOJRZEWANIA



Objawy psychiczne



zamyślenie, przygnębienie



próby samobójcze



poczucie mniejszej wartości



Objawy psychosomatyczne



bóle głowy

Przyczyny depresji u dzieci

(Davison, Neale, 2001)



Czynniki genetyczne



depresja u matki - większe ryzyko depresji u
dziecka



Sytuacja rodzinna



częste konflikty w rodzinie gdy jedno lub
oboje rodzice chorują na depresję



brak ciepła, dużo wrogości we wzajemnych
relacjach



częste uwagi krytyczne - obniżenie poczucia
własnej wartości

Przyczyny depresji u dzieci

i młodzieży (Davison,

Neale, 2001)



Relacje z rówieśnikami



mało kontaktów z rówieśnikami



brak satysfakcji z relacji z kolegami



częste odrzucenie, co prowadzi do wzmocnienia
negatywnego obrazu siebie



Cechy procesów poznawczych



triada depresyjna



pesymistyczny styl wyjaśniania wydarzeń



sposób traktowania przez rodziców wywołuje i
wzmacnia depresyjne procesy poznawcze

Leczenie depresji u dzieci

i młodzieży (Davison,..

2001)



Mała efektywność farmakoterapii



fluoksetyna - redukuje objawy, ale nie daje
całkowitej remisji (Emslie, 1997)



inne leki antydepresyjne nie są skuteczniejsze
niż placebo (Geller,1992)



Trening umiejętności społecznych



nawiązywanie kontaktów społecznych i
rozwiązywanie problemów



szansa na więcej pozytywnych kontaktów
społecznych

Samobójstwo a depresja

(Kasper, 1995, Davison & Neale, 2001,

Hansell & Damour, 2005)



15 % pacjentów z ciężką depresją
odbiera sobie życie



ponad 50% samobójców cierpi na
depresję



20 - 60% chorych na depresję
próbuje odebrać sobie życie



40 - 80 % chorych ma myśli
samobójcze

Samobójstwo - niektóre fakty

(Davison & Neale, 2001, Hansell & Damour,

2005)



K: 1,5 X częściej podejmują próby samobójcze,
zwłaszcza w wieku 15-24 lata



M: 4 - 5 X częściej popełniają udane próby samobójcze



Rozwód, śmierć partnera zwiększa ryzyko samobójstwa
4 -5 X



Samobójstwo najczęściej wśród: psychiatrów, lekarzy,
prawników i psychologów (zwłaszcza wśród K), grupą
ryzyka są również policjanci, muzycy i dentyści)



Najczęściej samobójstwo po 75 r.ż.



Powtórne próby samobójcze, gdy: depresja,
nadużywanie substancji psychoaktywnych, zaburzenia
osobowości, złe warunki życiowe, historia
traumatycznych doświadczeń

Samobójstwo - niektóre

liczby

(Davison, Neale, 2001;

Hansell, Damour, 2005; Jarosz 2005)



9 przyczyna śmierci w
USA



3 przyczyna (po
wypadkach i zabójstwach)
w grupie osób 15 - 24 lata



2 przyczyna wśród białych



3 przyczyna wśród dzieci
w wieku 5 - 14 lat



około 20 % studentów
przynajmniej raz myśli o
samobójstwie



homoseksualiści –
częściej, zwłaszcza
nastolatki



W Polsce samobójstwa
zakończone śmiercią



1999 – 14,9 na 100 tys.
mieszkańców



2000 – 15,1 na 100 tys.



Wzrost od 1990



2001 – wskaźniki wg
kategorii miejscowości



Wieś 14,4



Miasto do 10 tys. – 13,4



Miasto 10-50 tys. – 12,3



Miasto 50-200 tys. – 11,3



Miasto pow. 200 tys. – 9,1

Samobójstwo a stan

zdrowia