Generatywność w średniej
dorosłości

Koncepcja Dana McAdamsa

D.McAdams zgadza się z poglądem Eriksona, że

mężczyźni i kobiety w średniej dorosłości są w
szczególnym

stopniu

skoncentrowani

na

dobrostanie i rozwoju przyszłych pokoleń.

Realizując różne plany życiowe – poczynając od

rodzicielstwa a na działalności politycznej
kończąc - dorośli GENERUJĄ POZYTYWNE
DZIEDZICTWO

dające

w

efekcie

PRZEDŁUŻENIE

TRWANIA

WŁASNEJ

OSOBY.

GENERATYWNOŚĆ

to

ZAINTERESOWANIE

i

ZOBOWIĄZANIE

DO

PROMOWANIA

PRZYSZŁYCH

GENERACJI.

Z psychologicznego punktu widzenia GENERATYWNOŚĆ TO:



DOŚWIADCZANIE WEWNĘTRZNEGO PRAGNIENIA LUB
SKŁONNOŚCI;



ODPOWIEDNIE

DO

WIEKU

OCZEKIWANIE,

WYMAGANIE

Z punktu widzenia społeczeństwa (psychospołecznego)

GENERATYWNOŚĆ TO:



kluczowy zasób, który może zasilić różne instytucje
społeczne i motywować do działania na rzecz dobra
publicznego.



McAdams wyodrębnia 3 okresy
historyczne

odnoszące

się

do

zainteresowania generatywnością:

1.

2000 lat przed Eriksonem

2.

okres teorii Eriksona

3.

kontynuacja teorii Eriksona



Ad. 1.
Pierwsza pełna teoria generatywności pojawiła się w pracy
Platona „Sympozjum”



Ad.

2.

Przypomnienie

Eriksona

koncepcji

generatywności
Głównymi obiektami generatywnymi dla rodziców jest ich
własne potomstwo, lub/i młodzi ludzie w najbliższym
otoczeniu.
Ale



Generatywność może odnosić się do społeczeństwa jako
całości – np. misja generatywna Gandhiego odnosząca się do
dobrostanu ludzkości. Ale uwaga!: Gandhi zaniedbał swą
funkcję generatywną wobec swych dzieci!!!!



Sztuka kompromisu między generatywnością rodzicielską a
publiczną jest ważnym problemem w historiach życia
wybitnych ludzi, którzy wywarli wpływ na transformacje w
społeczeństwach.



Indywidualne różnice w uczuciach, postawach, w

ekspresji generatywności mogą wywodzić się, m.in.:



z WIARY W LUDZKOŚĆ .



Trudno wg Eriksona bez tej wiary lub przynajmniej

umiarkowanego optymizmu podejmować trud, na
którego efekty można się nie doczekać.



Generatywność może być także DOBREM dla
generatywnej osoby. Jest świadectwem dojrzałości i
współwystępuje wg Eriksona ze zdrowiem psychicznym i
dobrostanem. Jest też kluczowym komponentem
psychospołecznej adaptacji.

Porównanie Platona i Eriksona przez

McAdamsa



Obaj wskazują na związek między dorosłą miłością a
generatywnością; ale wg Platona miłość stymuluje
tworzenie generacji potomstwa przedłużającego
własne Ja, a u Eriksona – dojrzała miłość (wczesna
dorosłość- intymność) poprzedza generatywność;



U obu prokreacja stanowi prototyp generatywności,
ale dołącza się do niej twórczość i produktywność;



Obaj rozpatrywali generatywność z moralnej perspektywy

jako DOBRO i CNOTĘ. Ekspresję generatywności uważali

za właściwą i dobrą, dzięki niej człowiek może cieszyć się

szacunkiem. Ale: Platon widzi źródło generatywności w

pragnieniu nieśmiertelności, a Erikson dostrzega

jedynie ten problem, a większy nacisk kładzie na

związane z opieką i troską o następne pokolenia

aspekty generatywności.



U Platona król-filozof dokonywał ważnych wyborów z

perspektywy przyszłych pokoleń, a u Eriksona więcej wagi

przywiązuje się do codziennych aktów dobroci i troski,

które mogą być nawet wkrótce zapomniane. Erikson

wierzył, że wszyscy dorośli mogą być generatywni.

Ad. 3.
Epoka po Eriksonie
McAdams podkreśla, że rzadko podejmowano

problem generatywności po Eriksonie.

Dopiero we wczesnych latach 80. zwiększyło się

zainteresowanie tym problemem.

Pierwszym był John Kotre (1984).
Rozwinął on idee Eriksona.

Poglądy Johna Kotre
Generatywność to „pragnienie inwestowania własnej

substancji w formach życia i pracy, które pozwolą
na przedłużenie życia Ja”.

(Podobieństwo do Platona, a także w poglądzie, że

generatywność nie jest koniecznością).

Kotre

ukazał

także

destrukcyjne

skutki

działań

zmierzających do przedłużenia życia własnego Ja:

- fanatyzm i zło (np. przemoc w rodzinie).
Jednocześnie wskazał, że:
- generatywność może przekształcać zło w dobro –

intergeneracyjny filtr - odrzucanie negatywnej
spuścizny, blokowanie jej i zabieganie o przekazanie
następnym pokoleniom tylko tego, co pozytywne.

4 formy generatywności według Kotre:

1. Generatywność biologiczna – płodzenie dzieci, opieka –
obiektem generatywnym jest niemowlę;

2. Generatywność rodzicielska – dorośli wychowują i

dyscyplinują swe potomstwo, włączają w tradycje rodziny,
wspierają, chronią, opiekują się, nauczają i doradzają w
latach adolescencji – obiektem generatywnym jest dziecko;

     3. Generatywność techniczna – dorośli uczą umiejętności i

oferują trening instrumentalny tym, którym niezbędne są
takie kompetencje dla pomyślnej adaptacji do świata –
obiekty generatywne to własne umiejętności i „uczeń”;

4. Generatywność kulturowa – dorośli tworzą, odnawiają

lub konserwują system symboli – istotę kultury – transmitując
go na następne pokolenia. Obiektem generatywnym jest
kultura (jej instytucje i idee) oraz osoby nauczane.

Przecięcie się czterech form generatywności daje wg

Kotre dwa style generatywności

1.

wspólnotowe (communal) – wychowanie i opieka
wobec innych;

2.

indywidualne (agentic) – kreatywne i/lub silne
przedłużanie własnego Ja poza swe życie,
generowanie osobistej nieprzemijającej spuścizny
poprzez pewne formy kierowania, przedsiębiorczości,
naukowych osiągnięć, itp.

ZINTEGROWANY MODEL GENERATYWNOŚCI

McAdamsa

uwzględniający różne poziomy i sposoby wyrażania

generatywności.

Podstawowe założenia:
- W pełni wyrażana generatywność jest tak indywidualna, jak i

wspólnotowa:

a) 

generatywność

wymaga

produkowania,

kreowania

produktów – by przedłużyć życie Ja – w tym sensie
generatywność ma sens narcystyczny – kreujące według
własnego wyobrażenia, wyraża ekspansję własnego Ja; ale
także

b)   

to, co jest generowane musi być objęte troską, ale musi

być przyznana mu autonomia i możliwość życia dla następnej
generacji; poświęcenie siebie dla dobra innych i tych, którzy
przyjdą po nich – to altruistyczny sens generatywności.

- 

Generatywność stanowi więc swoisty

paradoks motywacyjny:

      władza vs miłość
      indywidualność vs społeczeństwo
      ekspansja Ja vs poświęcenie

-

Generatywność

jest

konfiguracją

7

cech

psychospołecznych:

1.

1.

Pragnienia:

indywidualne

(agentic)

i

społeczne

(communal) – motywują do:
a) Szukanie możliwej symbolicznej nieśmiertelności;
b) Dawanie opieki innym.

2.

2.

Wymagania

kulturowe

związane

z

wiekiem

–

dostarczają standardów i oczekiwań dotyczących tego,
jak

ludzie

mogą

i

powinni

brać

na

siebie

odpowiedzialność za następne pokolenia, gdy wkraczają
w średnią dorosłość;

3.

3.

Motywowany przez wewnętrzne pragnienia (1) i
zewnętrzne wymagania (2) dorosły rozwija świadome
zainteresowanie następnym pokoleniem – koniec bycia
biorcą od społeczeństwa a początek dawania opieki i
troski innym.

4.

4. W interakcje z pragnieniami (1), wymaganiami (2) i

zainteresowaniem (3) wchodzą przekonania - na ile
inni są godni troski dorosłego, na ile wskazane jest
inwestowanie w innych i w przyszłość. Wg Eriksona –
to wiara w ludzki rodzaj, a także: wiara w dobro
ludzkiego gatunku, optymizm, wiara w
sprawiedliwy świat, itp. Głęboki pesymizm, cynizm,
rozpacz i brak nadziei – osłabiają generatywność.

5.

5. Pozytywna wiara w ludzi może pomóc w

przekształcaniu zainteresowania (4) w plany, cele i
inne generatywne zobowiązania.

6.

6.

Zobowiązania (5) prowadzą do generatywnego

działania. Przykładowe działania: urodzenie
dziecka, wprowadzanie innowacji, opiekowanie się
obiektami (szkołami, dziećmi), podtrzymywanie
tradycji

religijnych,

kształcenie

umiejętności,

wprowadzanie dziecka w świat dorosłych.

7.

7.

Generatywna narracja. Gdy dorośli przełożą swe

przekonania i koncentrację w zobowiązania i
działanie przeznaczone na wspieranie następnego
pokolenia – konstruują osobiste narracje lub
opowiadania o swoich generacyjnych wysiłkach,
które w końcu włączają w większe autobiograficzne
opowieści dotyczące historii życia – nadają
narracyjny sens własnemu życiu.



Generatywna funkcja narracji – to dostarczenie
dorosłemu potencjalnie satysfakcjonującego końca
jego własnej historii życia.



Generatywna narracja antycypuje, jakie ostateczne
wyniki może dać życie jednostki w pokoleniu
potomstwa, w produktach i wytworach pozwalających
na przedłużenie życia Ja.



Historie narracyjne własnego życia nie kończą się
śmiercią, ale stanowią początek nowego życia Ja.

Rysunek nr 2. Model siedmiu cech generatywności. (Na podstawie McAdams, Hart & Maruna, 1998, s.9 oraz McAdams,

2001, s.406).