Model opieki nad pacjentem z

Model opieki nad pacjentem z

rozpoznaną nerwicą

rozpoznaną nerwicą

NERWICA-grupa zaburzeń niepsychotycznych,

NERWICA-grupa zaburzeń niepsychotycznych,

objawiająca się różnymi dolegliwościami

objawiająca się różnymi dolegliwościami

psychicznymi i cielesnymi.

psychicznymi i cielesnymi.

Rozpowszechnienie nerwic:

Rozpowszechnienie nerwic:

Nerwice należą do najczęstszych chorób

Nerwice należą do najczęstszych chorób

współczesnej ludzkości (około 30%); z tego tylko

współczesnej ludzkości (około 30%); z tego tylko

część chorych poszukuje pomocy. Zaburzenia

część chorych poszukuje pomocy. Zaburzenia

nerwicowe stwierdza się u około 15% zgłaszających

nerwicowe stwierdza się u około 15% zgłaszających

się pacjentów. W psychiatrycznym lecznictwie

się pacjentów. W psychiatrycznym lecznictwie

ambulatoryjnym wskaźnik ten wynosi 40%.

ambulatoryjnym wskaźnik ten wynosi 40%.

Obserwuje się przewagę nerwic u kobiet, w grupach

Obserwuje się przewagę nerwic u kobiet, w grupach

rozwiedzionych i wdowców, w miastach nieco więcej

rozwiedzionych i wdowców, w miastach nieco więcej

niż na wsi.

niż na wsi.

Etiologia:

Etiologia:

1.Uwarunkowania genetyczne – biologiczne

1.Uwarunkowania genetyczne – biologiczne

uwarunkowania, typ osobowości lękowej i sposoby

uwarunkowania, typ osobowości lękowej i sposoby

reagowania na pewne sytuacje, mechanizmy

reagowania na pewne sytuacje, mechanizmy

obronne (sposoby radzenia sobie z rzeczywistością).

obronne (sposoby radzenia sobie z rzeczywistością).

Osobowość neurotyczną charakteryzuje:

Osobowość neurotyczną charakteryzuje:

-podwyższony poziom niepokoju,

-podwyższony poziom niepokoju,

-niski próg frustracji,

-niski próg frustracji,

-zawyżone aspiracje,

-zawyżone aspiracje,

-skupienie na sobie,

-skupienie na sobie,

-poczucie mniejszej wartości,

-poczucie mniejszej wartości,

-brak akceptacji siebie,

-brak akceptacji siebie,

-poczucie krzywdy,

-poczucie krzywdy,

-niechęć do samoanalizy,

-niechęć do samoanalizy,

-lęk przed oceną,

-lęk przed oceną,

-trudności w relacjach z innymi ludźmi.

-trudności w relacjach z innymi ludźmi.

2.Wpływ doświadczeń z dzieciństwa:

2.Wpływ doświadczeń z dzieciństwa:

wadliwe metody wychowawcze, nieprawidłowe wzorce,

wadliwe metody wychowawcze, nieprawidłowe wzorce,

zaburzone relacje w rodzinie,

zaburzone relacje w rodzinie,

np. w nerwicy natręctw, fobiach -u dziecka poparzonego

np. w nerwicy natręctw, fobiach -u dziecka poparzonego

wrzątkiem może rozwinąć się obawa przed wodą,

wrzątkiem może rozwinąć się obawa przed wodą,

czajnikiem, parą. W miarę dorastania dziecko uczy się

czajnikiem, parą. W miarę dorastania dziecko uczy się

ten strach przezwyciężać, jednak może się on znowu

ten strach przezwyciężać, jednak może się on znowu

pojawić w życiu dorosłym pod wpływem określonej

pojawić w życiu dorosłym pod wpływem określonej

sytuacji, co w konsekwencji prowadzi do powstania fobii.

sytuacji, co w konsekwencji prowadzi do powstania fobii.

3.Wpływ obecnej sytuacji na uwalnianie tłumionych

3.Wpływ obecnej sytuacji na uwalnianie tłumionych

reakcji:

reakcji:

-wyzwalających (choroby, porażki i straty, trudności w

-wyzwalających (choroby, porażki i straty, trudności w

pełnieniu ról społecznych, zahamowanie rozwoju

pełnieniu ról społecznych, zahamowanie rozwoju

osobowego, działanie pod presją),

osobowego, działanie pod presją),

-podtrzymujących (korzyści z nerwicy)- bywa, że jakaś

-podtrzymujących (korzyści z nerwicy)- bywa, że jakaś

choroba np.układu krążenia u któregoś z rodziców

choroba np.układu krążenia u któregoś z rodziców

wymaga szczególnej troski i opieki całej rodziny, i to

wymaga szczególnej troski i opieki całej rodziny, i to

może stanowić dla nas wzór, w oparciu o który

może stanowić dla nas wzór, w oparciu o który

kształtujemy własny sposób uzyskiwania troski i opieki

kształtujemy własny sposób uzyskiwania troski i opieki

ze strony otoczenia.

ze strony otoczenia.

Zaburzenia nerwicowe przejawiają się w sferach

Zaburzenia nerwicowe przejawiają się w sferach

postrzegania, przeżywania, myślenia, zachowania.

postrzegania, przeżywania, myślenia, zachowania.

Towarzyszą temu liczne objawy, niekiedy intensywne,

Towarzyszą temu liczne objawy, niekiedy intensywne,

wywołujące poczucie dyskomfortu i cierpienia. W

wywołujące poczucie dyskomfortu i cierpienia. W

sytuacjach szczególnie obciążających na plan pierwszy

sytuacjach szczególnie obciążających na plan pierwszy

wysuwa się lęk i napięcie. Lęk, którego przyczyna jest

wysuwa się lęk i napięcie. Lęk, którego przyczyna jest

nieuświadomiona, często zostaje przemieszczony i

nieuświadomiona, często zostaje przemieszczony i

usymbolizowany, przyjmując np. postać różnych fobii.

usymbolizowany, przyjmując np. postać różnych fobii.

Poza napięciem i lękiem pojawiają się różnego rodzaju

Poza napięciem i lękiem pojawiają się różnego rodzaju

sensacje wywołane rozchwianiem równowagi układu

sensacje wywołane rozchwianiem równowagi układu

wegetatywnego: bicie serca, ściskanie w dołku

wegetatywnego: bicie serca, ściskanie w dołku

podsercowym, bóle głowy, bóle brzucha, nadmierne

podsercowym, bóle głowy, bóle brzucha, nadmierne

pocenie się, parcie na pęcherz moczowy, drżenie ciała,

pocenie się, parcie na pęcherz moczowy, drżenie ciała,

zaburzenia snu. Objawy te mogą być bardzo różnorodne,

zaburzenia snu. Objawy te mogą być bardzo różnorodne,

dotyczą różnych narządów i wywołują dramatyczne

dotyczą różnych narządów i wywołują dramatyczne

cierpienia, mimo, że badania nie wykazują żadnego

cierpienia, mimo, że badania nie wykazują żadnego

uszkodzenia ciała.

uszkodzenia ciała.

Objawy osiowe nerwic:

Objawy osiowe nerwic:

-lęk – nieokreślony niepokój

-lęk – nieokreślony niepokój

-zaburzenia wegetatywne – obejmują dolegliwości bólowe,

-zaburzenia wegetatywne – obejmują dolegliwości bólowe,

zaburzenia snu, zaburzenia łaknienia, zaburzenia seksualne

zaburzenia snu, zaburzenia łaknienia, zaburzenia seksualne

-egocentryzm – nadmierna koncentracja uwagi na sobie i

-egocentryzm – nadmierna koncentracja uwagi na sobie i

poczucie szczególnego charakteru własnych dolegliwości

poczucie szczególnego charakteru własnych dolegliwości

-„błędne koło”- lęk wyzwala dodatkowo objawy wegetatywne,

-„błędne koło”- lęk wyzwala dodatkowo objawy wegetatywne,

które z kolei nasilają lęk, który znowu wzmaga objawy

które z kolei nasilają lęk, który znowu wzmaga objawy

wegetatywne, itd.

wegetatywne, itd.

Dodatkowe objawy:

Dodatkowe objawy:

-napięcie psychiczne

-napięcie psychiczne

-uczucie stałego znużenia

-uczucie stałego znużenia

-szybkie wyczerpywanie się

-szybkie wyczerpywanie się

-poczucie mniejszej wartości

-poczucie mniejszej wartości

-nadmierna pobudliwość nerwowa

-nadmierna pobudliwość nerwowa

-obniżenie nastroju

-obniżenie nastroju

-nadwrażliwość na bodźce zewnętrzne i zaburzenia snu

-nadwrażliwość na bodźce zewnętrzne i zaburzenia snu

-subiektywne poczucie osłabienia pamięci

-subiektywne poczucie osłabienia pamięci

-liczne objawy wegetatywne: bóle i zawroty głowy, nudności,

-liczne objawy wegetatywne: bóle i zawroty głowy, nudności,

wzdęcia, zaparcia, biegunki, bradykardia, tachykardia,

wzdęcia, zaparcia, biegunki, bradykardia, tachykardia,

duszność, świąd, zaczerwienienie, niedowidzenie,

duszność, świąd, zaczerwienienie, niedowidzenie,

niedosłyszenie, omdlenia

niedosłyszenie, omdlenia

-zaburzenia zachowania pod postacią: natrętnych czynności,

-zaburzenia zachowania pod postacią: natrętnych czynności,

zachowań impulsywnych, zachowań niedojrzałych.

zachowań impulsywnych, zachowań niedojrzałych.

Postacie nerwicy:

Postacie nerwicy:

1.Lękowa

1.Lękowa

2.Depresyjna

2.Depresyjna

3.Histeryczna

3.Histeryczna

4.Natręctw

4.Natręctw

5.Różnego rodzaju fobie

5.Różnego rodzaju fobie

Nerwica lękowa

Nerwica lękowa

- podstawowym objawem jest lęk. Człowiek

- podstawowym objawem jest lęk. Człowiek

cierpiący z powody zaburzeń lękowych boi się, ale często nie

cierpiący z powody zaburzeń lękowych boi się, ale często nie

wie czego. Lęk ten może mieć charakter napadowy -

wie czego. Lęk ten może mieć charakter napadowy -

przychodzi nagle i po pewnym (zwykle niezbyt długim) czasie

przychodzi nagle i po pewnym (zwykle niezbyt długim) czasie

znika, często jest to lęk bardzo silny, lub uogólniony - nie jest

znika, często jest to lęk bardzo silny, lub uogólniony - nie jest

bardzo silny, ale za to trwa długo, niekiedy nie ustaje tylko w

bardzo silny, ale za to trwa długo, niekiedy nie ustaje tylko w

wyjątkowych sytuacjach. Lękowi napadowemu mogą

wyjątkowych sytuacjach. Lękowi napadowemu mogą

towarzyszyć objawy paniki, np. w fobii. Lęk uogólniony może

towarzyszyć objawy paniki, np. w fobii. Lęk uogólniony może

polegać na ciągłym poczuciu zagrożenia, którego źródło może

polegać na ciągłym poczuciu zagrożenia, którego źródło może

być nieokreślone (czujesz się zagrożony, ale nie wiesz

być nieokreślone (czujesz się zagrożony, ale nie wiesz

dlaczego) lub określone, ale często poczucie zagrożenia jest

dlaczego) lub określone, ale często poczucie zagrożenia jest

niczym nieuzasadnione. Inne typowe objawy tego rodzaju

niczym nieuzasadnione. Inne typowe objawy tego rodzaju

nerwicy to podwyższona aktywność układu wegetatywnego:

nerwicy to podwyższona aktywność układu wegetatywnego:

silne pocenie się, biegunki, bóle skurczowe żołądka, kołatanie

silne pocenie się, biegunki, bóle skurczowe żołądka, kołatanie

serca, podwyższone napięcie mięśniowe.

serca, podwyższone napięcie mięśniowe.

Nerwica depresyjna

Nerwica depresyjna

to przede wszystkim dojmujące uczucie

to przede wszystkim dojmujące uczucie

smutku, niezadowolenia i ciągły pesymizm oraz brak wiary we

smutku, niezadowolenia i ciągły pesymizm oraz brak wiary we

własne możliwości. Dolegliwościom tym towarzyszy też

własne możliwości. Dolegliwościom tym towarzyszy też

nieustanne niezadowolenie ze wszystkiego, rozdrażnienie,

nieustanne niezadowolenie ze wszystkiego, rozdrażnienie,

spadek masy ciała. Częste są też problemy ze snem.

spadek masy ciała. Częste są też problemy ze snem.

Nerwica natręctw

Nerwica natręctw

-podstawowymi objawami w tym typie

-podstawowymi objawami w tym typie

nerwicy są nawracające, nasuwające się wbrew własnej woli

nerwicy są nawracające, nasuwające się wbrew własnej woli

myśli i wyobrażenia (obsesje) oraz wielokrotnie wykonywane

myśli i wyobrażenia (obsesje) oraz wielokrotnie wykonywane

czynności na skutek odczuwania przymusu ich powtarzania

czynności na skutek odczuwania przymusu ich powtarzania

(kompulsje).

(kompulsje).

Natręctwa są myślami, impulsami skłaniającymi do działania,

Natręctwa są myślami, impulsami skłaniającymi do działania,

lub wyobrażeniami uporczywie narzucającymi się, albo też

lub wyobrażeniami uporczywie narzucającymi się, albo też

czynnościami wielokrotnie wykonywanymi, mimo

czynnościami wielokrotnie wykonywanymi, mimo

przeświadczenia o ich niedorzeczności.

przeświadczenia o ich niedorzeczności.

Osoba doznająca natręctw bowiem zawsze ocenia je

Osoba doznająca natręctw bowiem zawsze ocenia je

krytycznie. Próbuje odsunąć od siebie uporczywie powracające

krytycznie. Próbuje odsunąć od siebie uporczywie powracające

myśli lub usiłuje zaprzestać wielokrotnego wykonywania tych

myśli lub usiłuje zaprzestać wielokrotnego wykonywania tych

samych czynności. Próby te są zwykle nieudane i tylko nasilają

samych czynności. Próby te są zwykle nieudane i tylko nasilają

uczucie niepokoju i wewnętrznego napięcia, które rozładowuje

uczucie niepokoju i wewnętrznego napięcia, które rozładowuje

się dopiero po ich wykonaniu i to jedynie na pewien czas. Aby

się dopiero po ich wykonaniu i to jedynie na pewien czas. Aby

rozpoznać ten rodzaj nerwicy, objawy natręctw muszą

rozpoznać ten rodzaj nerwicy, objawy natręctw muszą

występować przez większość dni w ciągu przynajmniej dwu

występować przez większość dni w ciągu przynajmniej dwu

kolejnych tygodni i być przyczyną cierpienia osoby oraz

kolejnych tygodni i być przyczyną cierpienia osoby oraz

powodem zakłóceń w funkcjonowaniu społecznym.

powodem zakłóceń w funkcjonowaniu społecznym.

Według obowiązującej międzynarodowej klasyfikacji

Według obowiązującej międzynarodowej klasyfikacji

zaburzeń psychicznych nerwica natręctw jest

zaburzeń psychicznych nerwica natręctw jest

nazywana zaburzeniem obsesyjno-kompulsyjnym i

nazywana zaburzeniem obsesyjno-kompulsyjnym i

wyróżnia się jej 3 podstawowe formy:

wyróżnia się jej 3 podstawowe formy:

-zaburzenia z przewagą myśli natrętnych np. myśli

-zaburzenia z przewagą myśli natrętnych np. myśli

związanych ze stanem zdrowia, możliwością

związanych ze stanem zdrowia, możliwością

zakażenia się, zabrudzenia;obaw, czy domniemana

zakażenia się, zabrudzenia;obaw, czy domniemana

drobna dolegliwość nie świadczy o rozwijającej się

drobna dolegliwość nie świadczy o rozwijającej się

ciężkiej chorobi;

ciężkiej chorobi;

-zaburzenia z przewagą czynności natrętnych

-zaburzenia z przewagą czynności natrętnych

(rytuałów) np. koniecznością sprawdzania,

(rytuałów) np. koniecznością sprawdzania,

upewniania się, poprawiania, porządkowania -

upewniania się, poprawiania, porządkowania -

wielokrotne sprawdzanie czy zostały zamknięte

wielokrotne sprawdzanie czy zostały zamknięte

drzwi, wyłączone żelazko, zakręcone krany czy

drzwi, wyłączone żelazko, zakręcone krany czy

kuchnia gazowa), częstym myciem rąk

kuchnia gazowa), częstym myciem rąk

(ablutomania) w obawie przed bakteriami;

(ablutomania) w obawie przed bakteriami;

-mieszaną, gdy myśli i czynności natrętne

-mieszaną, gdy myśli i czynności natrętne

współwystępują w równym nasileniu.

współwystępują w równym nasileniu.

Podstawową metodą leczenia nerwic jest psychoterapia.

Podstawową metodą leczenia nerwic jest psychoterapia.

W przypadku nerwicy natręctw niezwykle ważna jest też

W przypadku nerwicy natręctw niezwykle ważna jest też

farmakoterapia. Podanie leku to często jedyny sposób,

farmakoterapia. Podanie leku to często jedyny sposób,

aby przygotować pacjenta do rozpoczęcia psychoterapii

aby przygotować pacjenta do rozpoczęcia psychoterapii

przez zmniejszenie napięcia, lęku, niepokoju, osłabienie

przez zmniejszenie napięcia, lęku, niepokoju, osłabienie

obsesji czy kompulsji.

obsesji czy kompulsji.

Miejsce i metodę terapii powinien zaproponować lekarz

Miejsce i metodę terapii powinien zaproponować lekarz

psychiatra po osobistym zbadaniu pacjenta. Leczenie

psychiatra po osobistym zbadaniu pacjenta. Leczenie

zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych powinno się odbywać

zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych powinno się odbywać

w ośrodkach, gdzie jest możliwe stosowanie terapii

w ośrodkach, gdzie jest możliwe stosowanie terapii

kompleksowej (leczenie farmakologiczne połączone z

kompleksowej (leczenie farmakologiczne połączone z

psychoterapią). W zależności od stanu chorego leczenie

psychoterapią). W zależności od stanu chorego leczenie

można prowadzić ambulatoryjnie (poradnie, w których

można prowadzić ambulatoryjnie (poradnie, w których

pracują psychiatrzy i psychoterapeuci) lub w oddziale

pracują psychiatrzy i psychoterapeuci) lub w oddziale

szpitalnym.

szpitalnym.

Problemy pielęgnacyjne

Problemy pielęgnacyjne

1.Lęk

1.Lęk

2.Niepokój

2.Niepokój

3.Brak poczucia bezpieczeństwa

3.Brak poczucia bezpieczeństwa

Cel:

Cel:

Zapobieganie występowaniu niepokoju, lęku.

Zapobieganie występowaniu niepokoju, lęku.

Zmniejszenie nasilenia niepokoju, lęku

Zmniejszenie nasilenia niepokoju, lęku

Plan:

Plan:

-próbować dotrzeć do przyczyny lęku

-próbować dotrzeć do przyczyny lęku

-zapoznać z zespołem terapeutycznym, pacjentami, topografią

-zapoznać z zespołem terapeutycznym, pacjentami, topografią

oddziału

oddziału

-stosować metodę stopniowego oswojenia z przedmiotami lub

-stosować metodę stopniowego oswojenia z przedmiotami lub

okolicznościami budzącymi niepokój i lęk

okolicznościami budzącymi niepokój i lęk

-dawać nadzieję pacjentowi

-dawać nadzieję pacjentowi

-zmniejszać poczucia zagrożenia poprzez stosowanie różnych

-zmniejszać poczucia zagrożenia poprzez stosowanie różnych

sugestii i pozytywnych wzmocnień

sugestii i pozytywnych wzmocnień

-pomagać pacjentowi w „rozładowaniu”

-pomagać pacjentowi w „rozładowaniu”

negatywnych emocji poprzez uzewnętrznienie ich w

negatywnych emocji poprzez uzewnętrznienie ich w

sposób werbalny i pozawerbalny

sposób werbalny i pozawerbalny

-oderwać chorego od przykrych przeżyć poprzez

-oderwać chorego od przykrych przeżyć poprzez

wypełnienie czasu, (np. terapia zajęciowa, rozmowa,

wypełnienie czasu, (np. terapia zajęciowa, rozmowa,

film, książka)

film, książka)

-dawać choremu poczucie bezpieczeństwa poprzez

-dawać choremu poczucie bezpieczeństwa poprzez

pomoc w szukaniu rozwiązań jego problemów

pomoc w szukaniu rozwiązań jego problemów

-udzielać wyjaśnień dotyczących chorobowego

-udzielać wyjaśnień dotyczących chorobowego

charakteru objawów i omówić metody radzenia

charakteru objawów i omówić metody radzenia

sobie z trudnościami

sobie z trudnościami

-zachęcać osoby z najbliższego otoczenia, rodzinę,

-zachęcać osoby z najbliższego otoczenia, rodzinę,

przyjaciół do udzielania wsparcia emocjonalnego

przyjaciół do udzielania wsparcia emocjonalnego

-udział w farmakoterapii

-udział w farmakoterapii

4.Poczucie mniejszej wartości

4.Poczucie mniejszej wartości

5.Obniżona samoocena

5.Obniżona samoocena

Cel:

Cel:

niedopuszczenie do dalszego pogłębiania się

niedopuszczenie do dalszego pogłębiania się

zaniżonej samooceny.

zaniżonej samooceny.

Plan:

Plan:

-wzmacniać autoportret chorego w zakresach w

-wzmacniać autoportret chorego w zakresach w

których jest on nieadekwatnie obniżony

których jest on nieadekwatnie obniżony

-dodawać pacjentowi otuchy, pokazując jego mocne

-dodawać pacjentowi otuchy, pokazując jego mocne

strony

strony

-podejmować działania w środowisku chorego

-podejmować działania w środowisku chorego

zmierzające do złagodzenia trudności, które

zmierzające do złagodzenia trudności, które

przyczyniły się do powstania dekompensacji

przyczyniły się do powstania dekompensacji

– pomoc środowiskowa-stosować psychoterapię

– pomoc środowiskowa-stosować psychoterapię

wspierającą

wspierającą

5.Uczucie wzmożonego napięcia psychicznego

5.Uczucie wzmożonego napięcia psychicznego

6.Nadmierna pobudliwość nerwowa

6.Nadmierna pobudliwość nerwowa

7.Częste uczucie rozdrażnienia

7.Częste uczucie rozdrażnienia

Cel:

Cel:

Zmniejszenie negatywnych odczuć.

Zmniejszenie negatywnych odczuć.

Plan:

Plan:

-wyjaśnić choremu, że jego odczucia i zachowanie wynikającą

-wyjaśnić choremu, że jego odczucia i zachowanie wynikającą

z choroby

z choroby

-zachęcać pacjenta do opowiedzenia o swoich dolegliwościach

-zachęcać pacjenta do opowiedzenia o swoich dolegliwościach

i wysłuchać ze zrozumieniem

i wysłuchać ze zrozumieniem

-ułatwić odreagowanie przykrych emocji poprzez umożliwienie

-ułatwić odreagowanie przykrych emocji poprzez umożliwienie

”wypowiedzenia się i wypłakania się”

”wypowiedzenia się i wypłakania się”

-nauczyć chorego technik o charakterze relaksującym i

-nauczyć chorego technik o charakterze relaksującym i

wyobrażeniowym, które umożliwiają redukcję napięcia,

wyobrażeniowym, które umożliwiają redukcję napięcia,

zmniejszają niektóre objawy somatyczne, a ponadto dają

zmniejszają niektóre objawy somatyczne, a ponadto dają

pacjentowi możliwość kontroli nad tym, co się z nim dzieje;

pacjentowi możliwość kontroli nad tym, co się z nim dzieje;

-zachęcać do spacerów, gimnastyki, uczestniczenia w terapii

-zachęcać do spacerów, gimnastyki, uczestniczenia w terapii

zajęciowej-udział w farmakoterapii

zajęciowej-udział w farmakoterapii

7.Zaburzenia snu

7.Zaburzenia snu

(sen krótkotrwały, nie dający wypoczynku, wczesne budzenie

(sen krótkotrwały, nie dający wypoczynku, wczesne budzenie

się)

się)

Cel:

Cel:

Ułatwienie zaśnięcia, regeneracji organizmu.

Ułatwienie zaśnięcia, regeneracji organizmu.

Plan:

Plan:

-zapewnić warunki sprzyjające zasypianiu (spokojne zajęcia

-zapewnić warunki sprzyjające zasypianiu (spokojne zajęcia

wieczorem, mikroklimat, cisza, wyłączone światło)

wieczorem, mikroklimat, cisza, wyłączone światło)

-wyeliminować lub zminimalizować silne przeżycia

-wyeliminować lub zminimalizować silne przeżycia

emocjonalne w ciągu dnia (odwiedziny, dobór pacjentów w

emocjonalne w ciągu dnia (odwiedziny, dobór pacjentów w

sali),

sali),

-wyeliminować używki (mocna kawa, herbata),

-wyeliminować używki (mocna kawa, herbata),

-uregulować rytm snu i czuwania (stała pora snu

-uregulować rytm snu i czuwania (stała pora snu

-udział w farmakoterapii (doraźne podanie leku nasennego)

-udział w farmakoterapii (doraźne podanie leku nasennego)