Dr Ernest Podgórski

System podatkowy w
Polsce na tle systemów
podatkowych w Unii
Europejskiej



System podatkowy w Polsce, G.

Szczodrowski, PWN, Warszawa

2007



Polski System Podatkowy, R.

Rosiński, Difin 2010



Polskie prawo finansowe, A.

Gomułowicz, J. Małecki, Lexis Nexis

2006



Będzie 



W terminie ustalonym -????



W formie ustalonej -???

O czym będziemy

rozmawiać??



Systemy podatkowe w gospodarce
rynkowej



Istota, uwarunkowania i znaczenie
harmonizacji podatków w Unii
Europejskiej



Analiza obciążeń podatkowych w
Polsce



Metody unikania podwójnego
opodatk0wania dochodów



Analiza porównawcza polskiego
systemu podatkowego z systemami
podatkowymi wybranych krajów.

Na tym świecie
nie ma nic pewnego,
z wyjątkiem śmierci
i podatków.

Benjamin Franklin 1789

Definicje

System podatkowy to ogół przepisów
prawnych oraz instytucji finansowych w
zakresie podatków w danym kraju i
które stanowią jednolitą, wewnętrzną
zgodność pod względem ekonomiczno
– prawnym. System podatkowy
reguluje funkcjonowanie wszystkich
podatków, zarówno podatków
centralnych jak i podatków lokalnych.

Definicje

Do prawnych wymogów systemu podatkowego

zaliczamy: przejrzystość aktów prawnych, które

składają się na dany system podatkowy, natomiast do

czynników ekonomicznych warunkujących kształt

systemu podatkowego zaliczamy:

- wybór właściwych źródeł podatkowych

- wybór odpowiedniego momentu procesu

gospodarczego

- właściwe i precyzyjne określenie podmiotu

gospodarczego, który ma być objęty obowiązkiem

podatkowym, oraz ustalanie właściwej wysokości

nakładanych podatków.

Definicje

Na kształt systemu podatkowego wpływają

czynniki zewnętrze i wewnętrzne:

ZEWNĘTRZNE (globalne)

- występująca koniunktura gospodarcza na świecie

- rola danego państwa w gospodarce światowej

WEWNĘTRZNE:

- warunki społeczno – gospodarcze

- stopień rozwoju gospodarczego

- typ ustroju politycznego

- rola i zakres władzy państwowej.

Definicje

Podatek – jest kategorią ekonomiczną, która

wyraża stosunki pomiędzy państwem i

obywatelem zobowiązanym do jego uiszczenia.

Podatek odzwierciedla pewne ogólne właściwości

wspólne określonej grupie ekonomicznych

stosunków podziału i ściśle z nimi związanych

stosunków prawnych. Jego przedmiotem jest

świadczenie pieniężne przymusowe,

nieekwiwalentne i bezzwrotne oparte na

ogólnych normach prawnych.

Definicje

Cechy te pozwalają odróżnić podatek od innych

świadczeń na rzecz budżetu państwa:

- pieniężny charakter świadczeń podatkowych

wiąże się z jego wymiarem i poborem w

jednostkach pieniężnych danego kraju

- przymusowy charakter podatku wynika z

władczych uprawnień państwa w stosunku do

wszystkich obywateli zamieszkałych na

terytorium danego kraju lub posiadających na

nim źródło podatkowe

Definicje

- przymus podatkowy jest przymusem

prawnym, który opiera się na aktach prawnych

pochodzących od władzy państwowej i wynika z

panowania ekonomicznego i politycznego

państwa. Kwestionowanie władztwa

podatkowego jest równoznaczne z negowaniem

władzy państwowej. Władztwo to obejmuje

prawo do stanowienia podatków oraz prawo do

ich poboru łącznie z prawem do egzekucji oraz

regresji

Definicje

- bezzwrotny charakter świadczeń

podatkowych polega na definitywnym
przekazaniu przez podmiot zobowiązany
do uiszczenia podatku, środków
pieniężnych na rzecz budżetu państwa

Definicje

- nieodpłatność – oznacza, że w zamian za

wniesione świadczenie na rzecz budżetu

państwa, wpłacający nie otrzymuje ze strony

państwa żadnego bezpośredniego

świadczenia, które ma charakter

ekwiwalentny

wymienione powyżej cechy muszą wystąpić

w danym świadczeniu łącznie, aby miało ono

charakter podatku – są to cechy stałe

podatku

Definicje

Podatki pełnią 3 podstawowe funkcje:



Funkcja fiskalna



Funkcja regulacyjna



Funkcja sytymulująca

Definicje

Funkcja fiskalna

Wiąże się z pokryciem zapotrzebowania

na dochód publiczny. Z uwagi na to

przyjmuje się iż opodatkowanie fiskalne

służy skutecznemu finansowaniu

wydatków publicznych państwa. Realizacja

tego zadania zawsze będzie wymagała

wywarzenia przeciwstawnych interesów:

publicznego i prywatnego.

Definicje

Funkcja regulacyjna (redystrybucyjna)

Polega na kształtowaniu dochodów i
majątku będących w dyspozycji
podatników. Z funkcją
tą wiąże się przesuwanie środków
finansowych w odpowiednich proporcjach
pomiędzy podatnikami a budżetem
państwa

Definicje

Funkcja stymulująca

Oznacza wykorzystywanie instrumentów
podatkowych
w celu wywarcia wpływu na warunki działania
podmiotów gospodarczych jak również na kierunki
i tępo ich rozwoju. Urzeczywistnieniem tej funkcji
jest zróżnicowanie obciążeń podatkowych, dzięki
czemu podatek może wpływać zachęcająco lub
zniechęcająco na decyzję w sprawie podejmowania
lub likwidowania działalności gospodarczej oraz
ustalenia zakresu jej prowadzenia. Przykładem jest
stosowanie systemu zezwoleń i ulg podatkowych.

Elementy konstrukcji podatku

ELEMENTY KONSTRUKCJI PODATKU

podmiot

podatku

przedmiot

podatku

podstawa

opodatkowania

źródło opodatkowania

stawka

podatkowa

podatnik

bierny

czynny

płatnik

inkasent

ze względu na technikę

obliczania wartości

ze względu na stosunek

stawek do podstawy

opodatkowania

skala

podatkowa

zwolnienia, ulgi i

zwyżki podatkowe

progresywna

proporcjonalna

(liniowa)

procentowa

kwotowa

stała

zmienna

progresywna

regresywna

Elementy konstrukcji podatku

1. PODMIOT PODATKU
Rozróżniamy podmiot:
- czynny, który czyni prawo
- bierny, który płaci podatki – jest
wykonawcą prawa podatkowego.
Wykonawcami prawa są:
- podatnicy -osoby płacące podatek
- płatnicy - naliczają wysokość podatku
- inkasenci – odprowadzają podatek do
US

Elementy konstrukcji podatku

2. PRZEDMIOT PODATKU
Rzecz lub zdarzenie, gdzie na mocy
ustawy powstaje obowiązek podatkowy.
Rzecz:
- podatek od nieruchomości
- podatek od środków transportu
Zdarzenie:
- wykonanie usługi
- podatki bezpośrednie.

Elementy konstrukcji podatku

3. PODSTAWA OPODATKOWANIA

Wielkość zależna od przedmiotu
opodatkowania.

Elementy konstrukcji podatku

4. ŹRÓDŁO OPODATKOWANIA

Wartość, od której podatek zostaje
faktycznie odprowadzony.

Elementy konstrukcji podatku

5. STAWKA PODATKOWA

To współczynniki, które określają
wielkość podatku.

Elementy konstrukcji podatku

Ze względu na technikę obliczania

wartości, jaką należy przekazać do

budżetu z tytułu podatku, wyróżnia się:

- Stawki podatkowe kwotowe

(podatkowe)

 za 1m nieruchomości

 za samochód

- Stawki podatkowe procentowe

 VAT 3%, 7%, 22%

 podatek dochodowy od osób fizycznych

i od osób prawnych.

Elementy konstrukcji podatku

Ze względu na stosunek stawek do podstawy

opodatkowania:

- Stawki stałe zwane proporcjonalnymi - nie zmieniają

się pomimo zachodzących zmian w podstawie

opodatkowania – VAT

- Stawki zmienne zwane ruchomymi - stawki, które

zmieniają się wraz ze zmianą stawki opodatkowania:

 progresywna – jeśli rośnie podstawa

opodatkowania, to rośnie również stawka

podatkowa;

 regresywna – im więcej zarabiam, tym

mniejszy płacę podatek.

Elementy konstrukcji podatku

6. SKALA PODATKOWA

Zestawienie elementów wchodzących w skład

wyliczenia.

- Skala proporcjonalna (liniowa)

 bez względu na zarobki stawka podatku jest

stała (%)

 stymuluje wzrost gospodarczy i w danym roku

zmniejsza dochody budżetu państwa.

 jest korzystna dla podatników

osiągających

coraz wyższe dochody

(przy tej skali płacą niższy podatek).

Elementy konstrukcji podatku

7. ZWOLNIENIA, ULGI, ZWYŻKI

Zwolnienia - całkowite zwolnienie na
pewien okres czasu z płacenia
podatku.
Ulgi podatkowe - to zmniejszenie
podatku po jego naliczeniu.
Zwiększenia – „popiwek”

Podstawowe rodzaje podatków

Podział podatków

ze względu na

kryterium

przedmiotowe

ze względu na

przerzucalność

ze względu na budżet

uprawniony do otrzymania

podatku

1

2

3

majątkowe

przychodowe

dochodowe

konsumpcyjne

podatki budżetu

państwa

podatki budżetów

samorządowych

bezpośrednie

pośrednie

Podstawowe rodzaje podatków

1. Podział ze względu na kryterium
przedmiotowe:
- podatki majątkowe - od posiadanego
majątku
Podmiotem tego podatku może być:
 całość lub część posiadanego majątku
 zmiana praw majątkowych (nabycie lub

zbycie
praw majątkowych)
 przyrost majątku nie związany ze zmianą

właściciela majątku

Podstawowe rodzaje podatków

Do podatków tych zaliczamy:
- podatek od nieruchomości
- podatek od spadków i darowizn

Podstawowe rodzaje podatków

- podatki przychodowe - od przychodu;

Przychód podatkowy jest to tzw.
dochód brutto tzn. dochód bez
potrącenia kosztów jego uzyskania.
Podatnicy zobowiązani są do zapłaty
podatku nawet wówczas, gdy ponoszą
straty.

Podstawowe rodzaje podatków

- podatki dochodowe - obciążają dochody

podatników; stanowią różnicę pomiędzy

przychodami a kosztami ich uzyskania

 podatek dochodowy od osób fizycznych

 podatek dochodowy od osób prawnych

 

- podatki konsumpcyjne - podatki

pośrednie; podatki te są podatkami

cenotwórczymi, ponieważ wzrost stawki

podatku powoduje wzrost cen, np. akcyza.

Podstawowe rodzaje podatków

2. Podział ze względu na budżet
uprawniony do otrzymania podatku:

a) podatki budżetu państwa
b) podatki budżetów samorządowych

Podstawowe rodzaje podatków

Podatki budżetu państwa są to podatki
zasilające budżet państwa tzw. podatki
państwowe:
- podatek dochodowy od osób fizycznych,
- podatek dochodowy od osób prawnych,
- VAT,
- akcyza.

Podstawowe rodzaje podatków

Podatki jednostek samorządu terytorialnego są to

podatki lokalne zasilające budżet JST

- podatek rolny,

- podatek leśny,

- podatek od nieruchomości,

- podatek od środków transportu,

- podatek od działalności gospodarczej osób

fizycznych opłacanych w formie karty

podatkowej,

- podatek od czynności cywilnoprawnych,

- podatek od spadków i darowizn.

Podstawowe rodzaje podatków

3. Podział ze względu na

przerzucalność:

- podatki bezpośrednie - zalicza się podatki

dochodowe i niektóre podatki przychodowe.

Z punktu widzenia przerzucalności

podatków, bezpośrednie to te, które nie

powinny być przerzucane na inne podmioty:

a) podatek dochodowy od osób fizycznych,

b) podatek od nieruchomości

c) podatek rolny, itd.

Podstawowe rodzaje podatków

- podatki pośrednie - podatki
przerzucalne charakteryzujące się
tym, że opodatkowany jest tylko
formalnie podatnikiem, natomiast
ciężar podatku przesunięty jest na
inne osoby:
a) VAT,
b) akcyza.

SYSTEM PODATKOWY

W POLSCE

Prawne podstawy nakładania obowiązków
podatkowych stanowi obowiązująca od
dnia 17 października 1997 r. Konstytucja
Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2
kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483).
W art. 217 ustrojodawca postanowił, że:
1. nakładanie:



podatków,



innych danin publicznych.

SYSTEM PODATKOWY

W POLSCE

W XIX wieku Canard stwierdził, że „każdy stary podatek

jest dobry, a każdy nowy zły”. Sprawne funkcjonowanie

społeczeństwa wymaga dobrego i stabilnego prawa.

W sposób szczególny dotyczy to prawa podatkowego,

które oddziałuje silnie na gospodarkę i wpływa

praktycznie na każdy aspekt życia.

Z drugiej strony, silna krytyka i liczne wady ustaw

powodują, że prawo podatkowe często się zmienia.

Każda ustawa podatkowa była już wielokrotnie

nowelizowana. Ograniczeniu tempa zmian służy

Konstytucja, która zakazuje nadawania projektom

ustaw trybu pilnego.

SYSTEM PODATKOWY

W POLSCE

2. określanie:



podmiotów opodatkowania,



przedmiotów opodatkowania,



stawek podatkowych,



kategorii podmiotów zwolnionych od

podatków,



zasad przyznawania ulg i umorzeń

podatkowych

może następować wyłącznie w drodze

ustawy.

  

SYSTEM PODATKOWY

W POLSCE

Zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 8 Konstytucji

jej przepisy stosuje się bezpośrednio, chyba że
Konstytucja stanowi inaczej. Oznacza to, że
jeżeli w przepisach prawa podatkowego
zawarte jest unormowanie sprzeczne z
określonym przepisem Konstytucji, stosuje się
przepis Konstytucji. Miejsce Konstytucji w
systemie źródeł prawa podatkowego wymaga
nadto, aby proces jego wykładni przebiegał w
taki sposób, by dokonana interpretacja była
zgodna z Konstytucją.

SYSTEM PODATKOWY

W POLSCE

W tej kwestii należy zwrócić uwagę na
wytyczne Trybunału Konstytucyjnego, zawarte
w uchwale z dnia 6 września 1995 r., sygn. W
20/94 (Orzecznictwo Trybunału
Konstytucyjnego, 1995, nr 1, poz. 6, cz. II, s.
258-265), który wskazuje, iż w sytuacji, gdy
jest możliwe takie wyłożenie przepisu, aby
pozostawał on w zgodzie z Konstytucją, należy
z tej możliwości skorzystać, odrzucając taką
drogę interpretacji, która prowadzi do
odczytania przepisu jako niekonstytucyjnego.

SYSTEM PODATKOWY

W POLSCE

Na polski system podatkowy składa się

jedenaście tytułów podatkowych, objętych
materialnym szczególnym prawem
podatkowym. Pojęcie podatku zostało
zdefiniowane w art. 6 ustawy z dnia 29
sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U.
z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm.) jako
publicznoprawne, nieodpłatne, przymusowe i
bezzwrotne świadczenie pieniężne na rzecz
Skarbu Państwa, województwa, powiatu lub
gminy, wynikające z ustawy podatkowej.

SYSTEM PODATKOWY

W POLSCE

Przepisy Ordynacji podatkowej stosuje się

również do opłat i innych niepodatkowych
należności budżetu państwa i budżetów
jednostek samorządu terytorialnego, do
których ustalania lub określania uprawnione
są organy podatkowe, oraz opłat, o których
mowa w przepisach o podatkach i opłatach
lokalnych.

SYSTEM PODATKOWY

W POLSCE

Zasadniczy podział podatków jest

następujący:

1. bezpośrednie, czyli:



podatek dochodowy od osób fizycznych,



podatek dochodowy od osób prawnych,



podatek od spadków i darowizn,



podatek od czynności cywilnoprawnych,



podatek rolny,



podatek leśny,



podatek od nieruchomości,



podatek od środków transportowych.

SYSTEM PODATKOWY

W POLSCE

2. pośrednie:



podatek od towarów i usług,



podatek akcyzowy,



podatek od gier.

Część materialna ogólna i część
proceduralna prawa podatkowego
została uregulowana przepisami
Ordynacji podatkowej.

SYSTEM PODATKOWY

W POLSCE

W polskim systemie podatkowym funkcjonują

również umowy międzynarodowe w sprawie

zapobieżenia podwójnemu opodatkowaniu.

Według prawa międzynarodowego umowy

ratyfikowane, zawarte za zgodą Sejmu, są

ważniejsze od ustaw krajowych.

Poprzez zawarcie i ratyfikowanie Traktatu

podpisanego w Atenach 16 kwietnia 2003 r.,

w polskim systemie podatkowym znalazły się

unijne dyrektywy, które mają nadrzędny

charakter nad lokalnym, polskim prawem

podatkowym.