MAKROEKONOMIA

MAKROEKONOMIA

Wykład

Popyt globalny,
polityka fiskalna i
handel zagraniczny

Opracowanie: Mgr Dariusz Prokopowicz

R. 22.



W większości krajów europejskich
państwo zakupuje bezpośrednio około
jednej piątej całej

produkcji krajowej

.



Mniej więcej drugie tyle stanowią wydatki
państwa na świadczenia społeczne
(

płatności transferowe

).



Źródłem finansowania obu tych rodzajów
wydatków są nakładane przez państwo

podatki

.

Polityka fiskalna

Polityka fiskalna

(inaczej:

budżetowa) to decyzje państwa
dotyczące wydatków i podatków.

Polityka fiskalna

Polityka fiskalna

Polityka fiskalna

zajmuje się

sposobami wykorzystania
dochodów i wydatków publicznych
w celu realizacji zadań stojących
przed państwem.

Deficyt budżetowy

jest to nadwyżka

wydatków państwa nad jego
dochodami.

Deficyt budżetowy i dług

publiczny

Dług publiczny

(narodowy) jest to

suma pozostałych do spłacenia
pożyczek państwowych.

Państwo finansuje zwykle swój deficyt
przez

sprzedaż obligacji

, zapożyczając się u

społeczeństwa.

Skutki deficytu budżetowego



nasilenie presji

inflacyjnych

w

gospodarce;



ograniczenie dostępnego w przyszłości

potencjału produkcyjnego

(

ograniczenie

możliwości wzrostu gospodarczego

).

Efekt wypychania



Wydatki budżetowe

(deficyt) powodują

wzrost zapotrzebowania państwa na
kredyty.



Wzrost popytu na

rynku kapitałowym

prowadzi do wzrostu stopy procentowej.



Wysoka stopa procentowa zmniejsza
zainteresowanie sektora prywatnego

inwestycjami

.

Mnożnik zrównoważonego budżetu

to mechanizm polegający na tym, że
wzrost wydatków państwa, któremu
towarzyszy taki sam wzrost
podatków, powoduje zwiększenie
produkcji.

Mnożnik zrównoważonego

budżetu

Budżetem

nazywamy zapis planu

wydatków i sposobów ich finansowania:
określonej osoby (gospodarstwa
domowego), przedsiębiorstwa lub
państwa.

Budżet państwa

Budżet państwa

Budżet państwa



zespół rachunków

, zestawiających na okres

jednego roku kalendarzowego wszystkie

wpływy i wydatki państwa;



prezentacja programu działania rządu

, w

którym ogólne cele polityczne i cele społeczno-

gospodarcze zostały przedstawione jako

finansowe zamierzenia;



zespół narzędzi i środków

służących realizacji

określonych zadań społeczno-gospodarczych

państwa.

Budżet państwa

Budżet państwa

Funkcje

Funkcje

polityki

polityki

budżetowej

budżetowej

a) alokacyjna

b) redystrybucyjna

c) stabilizacyjna

Funkcje polityki

Funkcje polityki

budżetowej

budżetowej

a)

alokacyjna

- kształtowanie podziału

czynników wytwórczych między sektor
prywatny (pośrednio przez korygowanie
cen, dotacji i podatków) i publiczny
(bezpośrednio przez przekazanie
funduszy na konkretne zadania) i ich
dalsza alokacja wewnątrz tych sektorów;

Funkcje polityki

Funkcje polityki

budżetowej

budżetowej

b)

redystrybucyjna

- oddziaływanie

państwa na ostateczny podział dochodów
indywidualnych poprzez:



bezpośrednią redystrybucję dochodów
pieniężnych (podatki i transfery socjalne);



bezpłatne (lub płatne częściowo)
zaspokajanie określonych potrzeb w ramach
usług społecznych (oświata, służba zdrowia);



oddziaływanie na warunki, w jakich
kształtuje się pierwotna dystrybucja
dochodów (np. szkolenia zawodowe);

Funkcje polityki

Funkcje polityki

budżetowej

budżetowej

c)

stabilizacyjna

- wykorzystanie budżetu

do osiągnięcia makroekonomicznych
celów gospodarczych (wysokiego
zatrudnienia, niskiej inflacji,
zrównoważonego tempa wzrostu
gospodarczego, stabilności bilansu
płatniczego) poprzez:



deficyt lub nadwyżkę budżetową



podatki



dług publiczny

Funkcje polityki

Funkcje polityki

budżetowej

budżetowej

Polityka stabilizacyjna

obejmuje

działania państwa zmierzające do
utrzymania wielkości produkcji blisko
poziomu zapewniającego pełne
wykorzystanie czynników wytwórczych
(pełne zatrudnienie).

Polityka stabilizacyjna a

Polityka stabilizacyjna a

produkcja zbliżona do

produkcja zbliżona do

potencjalnej

potencjalnej

Oddziaływanie państwa na

gospodarkę za pomocą

budżetu:

a) dochody publiczne
b) wydatki publiczne

Oddziaływanie państwa na gospodarkę za

pomocą budżetu

a)

dochody publiczne

:



oddziaływanie na koniunkturę

:



podatki dochodowe i obrotowe,



wpływy z eksploatacji zasobów

państwowych (wpływ na ceny niektórych

dóbr),



operacje pożyczkowe;



oddziaływanie na struktury

ekonomiczne

:



polityka podatkowa (specjalne strefy

ekonomiczne, cła protekcyjne),



wpływy z majątku publicznego,



wypuszczenie pożyczek;

Oddziaływanie państwa na gospodarkę za

pomocą budżetu

b)

wydatki publiczne:



oddziaływanie na koniunkturę

:

wydatki na wynagrodzenia w sektorze

publicznym,

świadczenia społeczne,
wydatki na roboty publiczne,
wydatki zbrojeniowe;



oddziaływanie na struktury
ekonomiczne

:

wydatki na inwestycje cywilne

.

Funkcje systemu

podatkowego

System podatkowy

(

najważniejszy

instrument polityki budżetowej

) spełnia

następujące cele:



zapewnia środki finansowe na
pokrycie wydatków publicznych;



umożliwia makroekonomiczne
kształtowanie popytu;



umożliwia realizację celów
społecznych.

Przy danym poziomie wydatków państwa

G

wzrost

stopy podatkowej

powoduje

zmniejszenie zarówno produkcji w punkcie
równowagi, jak i deficytu budżetowego.

Wydatki państwa

G

i stopa

podatkowa a produkcja

Wzrost wydatków państwa na dobra i
usługi

prowadzi do zwiększenia produkcji

zapewniającej równowagę.
Przy danej

stopie podatkowej

wpływy

podatkowe wzrastają. Mimo to powiększa
się deficyt budżetowy (lub zmniejsza się
nadwyżka budżetu).

Krzywa Laffera



Dopóki wzrost

stopy podatkowej

wiąże

się ze wzrostem produktu społecznego

(

państwo ma więcej pieniędzy na

zapewnienie odpowiednich warunków do

gospodarowania

), przychody budżetowe

rosną proporcjonalnie do obciążeń

podatkowych.



Po przekroczeniu przez stopę podatkową

pewnego poziomu, (

odpowiadającego

maksymalnej wielkości wydatków państwa

na poprawę warunków gospodarowania

),

przychody budżetowe będą maleć.

Rodzaje polityki

budżetowej

a) pasywna
b) aktywna

(

dyskrecjonalna

)

Rodzaje polityki

budżetowej

a)

pasywna

- opiera się na założeniu, że

określone elementy dochodów i wydatków
budżetowych cechuje tendencja do
automatycznego reagowania na zmiany
sytuacji gospodarczej (

tzw.

automatyczne

stabilizatory

); po stronie dochodów

dotyczy to podatków uzależnionych od
poziomu aktywności gospodarczej (

podatki

progresywne od dochodu, podatki pośrednie
od sprzedaży

), a po stronie wydatków -

transferów uzależnionych od sytuacji
materialnej jednostek (

zasiłki z tytułu

bezrobocia, pomoc społeczna, subsydia dla
rolnictwa

);

Rodzaje polityki

budżetowej

automatyczne stabilizatory

powodują

tendencje do powstawania nadwyżki
budżetowej w okresach ożywienia
gospodarczego i deficytu w okresie
recesji; automatyczne stabilizatory nie
są jednak w stanie oddziaływać na
strukturę gospodarki i dostarczać
bodźców do zmiany sytuacji w
gospodarce;

Rodzaje polityki

budżetowej

b)

aktywna

(dyskrecjonalna) - wymaga

od państwa dostosowywania
wyznaczników polityki fiskalnej do
zmian w cyklu gospodarczym poprzez:



zmiany stawek i struktury podatków,



zmiany wypłat przelewów (np. dla
samorządów),



zmiany wydatków na roboty i
inwestycje publiczne.

Bilans handlowy

jest to wartość

eksportu netto.

Nadwyżka handlowa

występuje wtedy, gdy

eksport jest większy od importu.

Deficyt handlowy

występuje w gospodarce

wtedy, gdy import przewyższa eksport.

Wpływ handlu zagranicznego na

dochód narodowy

Krańcowa skłonność do importu

(MPI

– ang. Marginal propensity to
import)obrazuje, jaką część każdej
dodatkowej jednostki dochodu
narodowego podmioty krajowe chcą
wydać na dodatkowy import.

Handel zagraniczny

Handel zagraniczny