SKÓRA

Skórę tworzą:

naskórek (epiderma)

skóra właściwa (derma)

tkanka

podskórna

(hypoderma)

NASKÓREK ŻYWY

warstwa Malphigiego

warstwa podstawna, rozrodcza (stratum basale) –

tu następują pierwotne podziały i rozpoczyna się
różnicowanie komórek; komórki posiadają jądra i
połączone są między sobą za pomocą desmosomów.
Komórka warstwy podstawnej dzieli się na dwie
komórki potomne. Proces odnowy naskórka trwa u
zdrowego człowieka 26-28 dni. Występują ponadto:
melanocyty, komórki Langerhansa, komórki Merkela.

warstwa kolczysta (stratum spinosum) – komórki

ulegają spłaszczeniu w kierunku powierzchni skóry.
W przestrzeniach międzykomórkowych znajduje się
odżywiająca komórki limfa. Jest to najgrubsza
warstwa naskórka biorąca udział w procesie
pigmentacji.

Naskórek

rogowaciejący

• warstwa ziarnista (stratum granulosum)

– tu

rozpoczyna się proces keratynizacji.

• Bariera Reina (Blanca)

– to najważniejsza bariera w

naszej skórze. To granica między żywymi a martwymi
komórkami. Jest mieszaniną: ceramidów, wolnych kwasów
tłuszczowych,

cholesterolu,

kwasów:

linolenowego,

palmitynowego. Jest przepuszczalna dla: gazów, lipidów, wit.
A, D, E, K, NNKT, B5, enzymów, aminokwasów, hormonów,
fitohormonów, glukozy, UV, kwasów, zasad, nikotyny, metali
ciężkich.

• Warstwa jasna (stratum lucidum)

komórki są

silnie spłaszczone i tworzą wąskie pasmo.

• Warstwa rogowa (stratum corneum)

- zawiera już

tylko 10-15 % wody. Warstwa ta jest bardzo cienka i słaba.
Komórki są spłaszczone, pozbawione jąder i wypełnione
keratyną. Keratyna stanowi 58% warstwy rogowej.

WYTWORY NASKÓRKA

• Paznokcie
• Włosy
• Gruczoły łojowe: występują na całej powierzchni

skóry z wyjątkiem wewnętrznej strony dłoni, stóp i
przestrzeni

międzypalcowych.

Liczniej

nagromadzone są na twarz, między łopatkami, w
okolicach mostka, na owłosionej skórze głowy. Ich
ujścia na powierzchni skóry, to tzw. pory skóry.
Wydzieliną jest sebum (łój skórny). Sebum tworzy
warstwę składającą się z: kwasów tłuszczowych
(palmitynowego,

stearynowego,

oleinowego,

linolowego), trójglicerydów, wosków, cholesterolu,
skwalenu.

Warstwa

łoju

rozprowadzana

na

powierzchni naskórka to płaszcz tłuszczowy skóry
(PTS, płaszcz hydrolipidowy)

• Gruczoły potowe - dzielą się na:

Ekrynowe- czynne od urodzenia na całej powierzchni
skóry; ich funkcja to regulacja cieplna. W 99% to
woda, resztę stanowi Na, K, Cl, mocznik, aminokwasy i
inne.
Apokrynowe – istnieją od urodzenia, ale uczynniają
się dopiero w okresie pokwitania. Oprócz potu
wydzielają substancje lotne określające indywidualny
zapach

człowieka.

Znajdują

się

w

okolicach

pachowych, pachwinowych, w otoczkach brodawek
sutkowych, na obrzeżach powiek, na skroniach.
Obecne w skórze bakterie powodują jego nieprzyjemny
zapach. Związki decydujące o naszym zapachu mogą
być częściowo świadomie odbierane przez inne osoby i
stanowić powód ich sympatii lub antypatii. Inne
komponenty zapachowe odbierane są nieświadomie
przez określone komórki w ściankach nosa.

CEMENT

MIĘDZYKOMÓRKOWY

Cement międzykomórkowy spaja zrogowaciałe komórki warstwy
rogowej. W tej warstwie można wyróżnić trzy składowe:
-

białkowa (keratyna w korneocytach);

-

lipidowa (ceramidy, sterole, fosfolipidy i wolne kwasy tłuszczowe);

-

wodna

Strukturę spoiwa międzykomórkowego tworzą uporządkowane lamelle
lipidowe. W skład lamelli wchodzą: ceramidy (40%), woski, wolne

kwasy

tłuszczowe (do 25%) i sterole. Lamelle zanurzone są w roztworze NMF-

u.

NMF z kolei tworzą: aminokwasy (40%), kwas piroglutaminowy i jego
sole sodowe, mocznik, kreatynina, amoniak, kwas moczowy,

glikozamina,

jony Na, Ca, K, Mg, P, Cl, sole kwasu mlekowego, mrówkowego i
cytrynowego.

SKÓRA WŁAŚCIWA

W skład skóry właściwej wchodzą

następujące elementy komórkowe:

1.

Histocyty

-

elementy

systemu

odpornościowego

2. Komórki tuczne, które wytwarzają:
- hormony tkankowe – odpowiadają za reakcje

skórne na różne bodźce, np. histamina

- enzymy

tkankowe

–

mucynazę

i

hialuronidazę odpowiedzialne za prawidłowe
rozmieszczenie

w

skórze

mukopolisacharydów.

3. Fibroblasty to prekursory białek budujących

włókna

skóry

właściwej

i

substancję

międzykomórkową.

4. Włókna kolagenowe – główny budulec skóry

właściwej. Cząsteczkę kolagenu budują trzy

łańcuchy polipeptydowe zwinięte wokół siebie w

prawoskrętną potrójną helisę.

- 80-90% kolagenu to kolagen I (w kosmetyce

wykorzystywany w postaci hydrolizatów);

- 10-15% kolagenu to kolagen III. Oplata on

włókna kolagenu I. Po 30-stym roku życia zanika

jego synteza w skórze; kolagen III przeważa w

skórze płodu, noworodka oraz w tkance blizn;

- 2-4% kolagenu to kolagen V

Przyspieszacze syntezy kolagenu:

• hormony tarczycy
• estrogeny
• androgeny
• Parathormon

Właściwości destrukcyjne wykazują:

• hormony kory nadnerczy
• progesteron
• somatostatyna
• neurohormon

5. Włókna sprężyste (elastynowe) występują w

mniejszej ilości i oplatają włókna kolagenowe.
Odpowiadają za giętkość i elastyczność skóry. Z
wiekiem włókna ulegają elastozie.

6. Włókna retikulinowe (srebrochłonne) – tworzą

siatkę w warstwie brodawkowej. Ich ilość wzrasta
w czasie przewlekłych stanów zapalnych.

7. Substancja międzykomórkowa (podstawna)- w

młodej skórze to półpłynny żel. W jej skład
wchodzą: glikozaminoglikany, mukopolisacharydy,
np. kwas hialuronowy, siarczan chondroityny,
białka,

mucynaza

i

hialuronidaza,

kwas

chondroitynosiarkowy.

Kolagen,

elastyna

i

mukopolisacharydy tworzą proteoglikany.

TKANKA PODSKÓRNA

• Ma znaczenie podporowe dla skóry i pełni

ochronną

rolę

w

przypadku

urazów

mechanicznych.

• Stanowi ochronę przed zimnem.
• Współdecyduje o kształcie ciała i jędrności

skóry.

• Składa

się

ze

zrazików

tłuszczowych

przedzielonych zbitą tkanką łączną włóknistą.
Od ilości i wielkości tych zrazików zależy
grubość tkanki tłuszczowej.

Czynniki decydujące o

zdolności przenikania

substancji przez skórę:

- małocząsteczkowość,
- ciężar cząsteczkowy, maksymalnie do 3000
daltonów,
- zdolność składnika do wiązania się ze
strukturami

białkowymi skóry,
- obojętny ładunek elektryczny,
- hydrofilność, lipofilnośc o dużym stężeniu,
- forma chemiczna,
- czas,
- stężenie substancji,
- baza – emulsja najbardziej zbliżona do składu
płaszcza
hydrolipidowego skóry,
- wilgotność i temperatura naskórka i
otoczenia
(vapozon, ciepły kompres, maski ziołowe),

- część ciała,
- choroby skóry,
- wiek,
- dokładne oczyszczenie i odtłuszczenie
powierzchni
skóry,
- pobudzenie krążenia (masaż),
- mechaniczne lub chemiczne usuniecie
wierzchniej
warstwy naskórka,
- niektóre zabiegi, np.: body – wrapping.

Drogi przenikania skórnego:

Można wyróżnić trzy rodzaje przenikania
skórnego (permeacji):
-

przez

naskórek:

w

przestrzeniach

międzykomórkowych,
- przez błony komórkowe,
- przez ujścia gruczołów łojowych, pory skóry,
mieszki
włosowe (około 1%).