TOKSYKOLOGIA

Toksykologia metali

Związane jest ono z:
ich właściwościami fizyko-chemicznymi,
biologiczną transformacją,
powinowactwem do poszczególnych
narządów, tkanek, układów
enzymatycznych, struktur
molekularnych.

Toksykologia metali

Metale są w środowisku bardzo
rozpowszechnione.
W rudach i skalach górotworu występują
najczęściej w postaci tlenków. Wówczas
są mało groźne dla środowiska.
Groźniejsze są metale ciężkie
występujące w postaci soli, roztworów,
produktów ubocznych oraz w ściekach
lub odpadach różnych gałęzi przemysłu.

Podstawowe źródła

narażenia:

Środowiskowe (huty i okolice),
Wynikające ze stosowania w medycynie
(leki),
Zawodowe (osoby pracujące przy
obróbce metali)

Leki

Au – tiojabłczan tioglukonian:
przeciwreumatycznie, nefrotoksycznie,
efekty szkodliwe u 50%,
Ag – przeciwbakteryjne,
Hg – diuretyki, przeciwbakteryjne,
Bi – zobojetniające: nefrotoksycznie,
Pt – cisplatyna- przeciwnowotworowy:
nefrotoksycznie.

Objawy zatrucia:

Mogą dotyczyć wszystkich układów:

1.

Pokarmowy: objawy ostrego nieżytu
żołądkowo-jelitowego, wymioty, biegunki,

2.

Oddechowy: toksyczne obrzęk płuc oraz
chemiczne zapalenie śródmiąższowe płuc,

3.

Większość rozpuszczalnych w wodzie soli
metali może stać się przyczyną ostrej
niewydolności krążenia.

Objawy zatrucia:

OUN – większość soli metali ciężkich w
ostrych zatruciach wywołuje objawy
encefalopatii z bólami głowy,
zaburzeniami świadomości i śpiączki.
Liczne z nich po wchłonięciu powodują
napady drgawek.

Związki ołowiu

Jest to jeden z najbardziej toksycznych
metali. Może kumulować się w
organizmie i wywoływać wiele
różnorodnych uszkodzeń w obrębie
układu nerwowego i krwiotwórczego, w
nerkach oraz przewodzie pokarmowym.
Najczęściej występują zatrucia przewlekłe
będące konsekwencją dlugotrwałego
narażenia na związki ołowiu.

Ten pierwiastek jest trucizną

kumulującą się w organizmie.
Zaabsorbowany ołów przenika do

krwiobiegu, gdzie jego większa część

wbudowuje się do czerwonych ciałek

krwi- średni czas przebywania wynosi

30 dni.
Stąd 25-40% jego zawartości przenika

do tkanek miękkich, około 15% do kości,

a pozostała ilość jest wydalana.
Czas przebywania w tkankach miękkich

wynosi około 30 dni, a w kościach 40-90

lat u dorosłego osobnika.

Wchłonięty ołów najpierw dostaje
się z krwią do wątroby, płuc, serca
i nerek (pula szybkowymienna),
potem metal gromadzi się w skórze
i mięśniach (średniowymienna),
żeby ostatecznie kumulować się w
tkance kostnej (proces
najwolniejszy lecz i najdłuższy)

Ołów -źródła narażenia

Produkcja akumulatorów, drutu, kabli,
barwników, stopów lutowniczych;
Środowiskowe- huty ołowiu i innych
metali, samochody.

Mechanizm zatrucia

Ołów odkłada się w tkankach, a szczególnie
w kościach w postaci trzeciorzędowego
ortofosforanu Pb3(PO4)2.
Najczęściej występują ostre stany kliniczne
spowodowane gwałtownym zwiększeniem
stężenia ołowiu we krwi w następstwie
uruchomienia depozytów tkankowych (w
gorączce, zaburzeniach RKZ i gospodarki
wapniowo-fosforanowej).

Mechanizm zatrucia

Toksyczne działanie ołowiu jest efektem jego
zdolności do wiązania się z grupami
sulfhydrylowymi enzymów i białek
komórkowych, co prowadzi do zmian
aktywności wielu enzymów i uszkodzenia
komórek.
W obrębie OUN mogą wystąpić zmiany
zwyrodnieniowe kory, móżdżku, jąder
podkorowych i ośrodków autonomicznych
podwzgórza.

Mechanizm zatrucia

Może pojawić się odcinkowa
demielinizacja włókien nerwów
obwodowych-jako następstwo
przewlekłej ekspozycji.
Duże stężenia ołowiu we krwi mogą
spowodować odwracalne uszkodzenie
części bliższej kanalików nerkowych lub
wolno narastającej niewydolności nerek
i postępującym zwłóknieniem.

Ostre zatrucia

Objawy hemolizy
wewnątrznaczyniowej, oraz
zahamowanie syntezy hemu.
Upośledzenie dojrzewania erytrocytów
oraz zahamowanie ATP-azy błonowej i
skrócenie ich przeżycia(niedokrwistość
ołowicza).

Przewlekłe zatrucia

Przy długim narażeniu na ołów mogą

wystąpić:
uszkodzenie nerwu słuchowego, narządu

wzroku, zakłócenia widzenia barwnego i

zaburzenia akomodacji oka,
u dzieci obniżenie wskaźnika inteligencji,

obniżenie sprawności psychomotorycznej,

wydłużenie czasu reakcji na bodźce

słuchowe, wzrokowe, zaburzenia w

koncentracji uwagi, obniżenie sprawności

szkolnej, nadmierna pobudliwość, agresja.

Przewlekłe zatrucia

Encefalopatia ołowicza – uszkodzenie
mózgu objawiające się zaburzeniami
fizjologiczno-psychicznymi: bezsenność
niepokój, drażliwość, zmęczenie,
nadpobudliwość, agresja, zakłócenia
pamięci.

Leczenie

Głównie szpitalne i polega na
podawaniu odtrutek i wysokich dawek
witaminy B1 i B12.

RTĘĆ

Rtęć występuje w 3 formach:
rtęć organiczna,
nieorganiczna,
metaliczna.
Związki organiczne rtęci powodują
zatrucia charakteryzujące się długim
okresem utajenia.

Wchłanianie

Wchłaniają się przez błonę śluzową
przewodu pokarmowego i przez krew
zostają rozprowadzone do wszystkich
tkanek, a kumulują się w narządach
miąższowych, głównie w nerkach,
wątrobie, mięśniach i kościach.

Wchłanianie

Wchłaniane do organizmu człowieka
alkilowe związki rtęci szybko przedostają
się po przez krwiobieg do komórek
mózgu, gdzie naruszają barierę krew-
mózg, co prowadzi do zaburzeń
metabolizmu układu nerwowego.
Również ten metal tworzy bardzo trwałe
połączenia z grupami tiolowymi białek i
enzymów, zakłócając ich funkcję.

Wchłanianie

Rtęć metaliczna bardzo słabo wchłania
się przez skórę -0,1 % i z przewodu
pokarmowego - 2%. Natomiast bardzo
dobrze wchłania się przez układ
oddechowy - 80%.

Zatrucia

Zatrucia ostre zdarzają się rzadko, i
prowadzą do niewydolności układu
oddechowego.
Przewlekłe zatrucia rtęcią zdarzają się w
zakładach pracy, w których używana jest jej
postać metaliczna lub sole.
Zatrucia te rozwijają się powoli i w
odróżnieniu od zatruć ostrych powodują
nieodwracalne zmiany w ośrodkowym
układzie nerwowym.

Objawy zatrucia

przewlekłego

a) zmiany w jamie ustnej - obrzęk
ślinianek, dziąseł i języka
b) zęby chwieją się i łatwo wypadają, a
w zębodołach tworzą się owrzodzenia
c) w dziąsłach dookoła kieszonek
dziąsłowych osadza się czarny ząbek
siarczku rtęciowego,

Objawy zatrucia

przewlekłego

d) ślinotok
e) bóle i zawroty głowy
f) wzmożona

pobudliwość

nerwowa,

trudność skupienia myśli, uczucie znużenia
g) drżenia powiek, języka, palców, które w
miarę upływu czasu rozszerzają się na całe
kończyny
h) trudności w mówieniu
i) nerwica rtęciowa

PESTYCYDY

Pestycydy są to grupy związków
chemicznych pochodzenia naturalnego
(roślinne) i syntetycznego stosowanych
do niszczenia pasożytów człowieka,
zwierząt hodowlanych i roślin. Używane
są również do zwalczania chorób roślin,
regulacji ich wzrostu i usuwania
chwastów.

PESTYCYDY

Nazwa pochodzi od łacińskiego
słowa pestis-zaraza, plaga i cedeo-
zabijać.
Innymi nazwami polskimi są:
środki szkodnikobójcze,
przeciwpasożytnicze lub -
najczęściej - środki ochrony roślin.

PESTYCYDY

Zagrożenie bezpośrednie
pestycydami są efektem
bezpośredniego z nimi kontaktu.
Zagrożenia pośrednie odnoszą się
do całej populacji, ze względu na
skażenie nimi gleby, wody,
produktów żywnościowych.

Klasyfikacja

Ze względu na działanie pestycydy
dzieli się na:
zoocydy - środki do zwalczania
szkodników zwierzęcych
insektycydy – zwalczające owady
rodentycydy – zwalczające
gryzonie
aficydy - zwalczające mszyce

Klasyfikacja

owicydy - zwalczające jaja owadów
i roztoczy
fungicydy – zwalczające grzyby
herbicydy – zwalczające chwasty
atraktanty - środki zwabiające.
repelenty - środki odstraszające

Podział pestycydów pod

względem chemicznym

Pestycydy nieorganiczne:
insektycydy arsenowe
insektycydy fluorkowe
herbicydy nieorganiczne
fungicydy nieorganiczne

Podział pestycydów pod

względem chemicznym

Pestycydy organiczne:
pestycydy chlororganiczne
pestycydy fosforoorganiczne
karbaminiany
pochodne kwasu fenoksyoctowego
pochodne triazynowe

Pestycydy są zaliczane do środków
chemicznych o wysokim stopniu ryzyka
zagrożenia toksykologicznego.
Są to bowiem substancje z natury
toksyczne, działające nie tylko na
organizmy szkodliwe, ale także na
organizmy pożyteczne.
Wśród pestycydów jest wiele znanych
kancerogenów, mutagenów i teratogenów

NATURALNE SUBSTANCJE SZKODLIWE W ŻYWNOŚCI
 

Naturalne substancje szkodliwe – substancje występujące w niektórych produktach roślinnych lub zwierzęcych na

skutek naturalnych reakcji metabolicznych określonych gatunków roślin lub zwierząt, w wyjątkowych przypadkach również w
wyniku stosowanych w przetwórstwie żywności procesów mikrobiologicznych.
amygdalina – glukozyd cyjanogenny występujący w migdałach, pestkach wiśni, śliw, brzoskwiń, moreli.

- bóle głowy,
- niepokój, lęk,
- uczucie drętwienia w jamie ustnej,
- ślinotok,
- ucisk za mostkiem,
- zaczerwienienie skóry,
- drgawki kloniczno-toniczne,
- śmierć.

 
b)

solanina – glikozyd steroidowy, występuje w ziemniakach i zielonych pomidorach.
- mdłości, wymioty,
- kolka,
- biegunka,
- niepokój,
- zaburzenia krążenia i oddychania,
- rozszerzenie źrenic,
- zniesienie odruchów,
- białkomocz.

 

c) toksyczność bobu – fawizm – występuje u osób z genetycznie uwarunkowanym niedoborem
dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej w erytrocytach.

- bóle i zawroty głowy,
- nudności i wymioty,
- podwyższona temperatura ciała,
- niedokrwistość hemolityczna z krwiomoczem i żółtaczką.

 
d)

substancje o właściwościach wolotwórczych – występuje w rzepaku i kapuście.

 
e)

kwas erukowy – występuje w oleju rzepakowym.
- hamuje wzrost,
- zmiany w mięśniu sercowym czynnościowe i histopatologiczne.

 
f)

kwas szczawiowy – występuje w szpinaku, szczawiu, rabarbarze, kakao, herbacie.
- zubożenie ustroju w wapń,
- kamica nerkowa.

 
g)

kwas fitynowy – występuje w mąkach grubego przemiału żyta, pszenicy i ryżu, orzechach.
- utrudnia wchłanianie z przewodu pokarmowego Ca, Fe, Mg, Zn.

 

h)

tyramina – występuje w serach dojrzewających.

- podwyższone ciśnienie tętnicze,
- nudności, wymioty,
- drgawki,
-krwawienie wewnątrzczaszkowe,
- śmierć.

 
i)

saksytoksyna – wytwarzana przez plankton i kumuluje się w skorupiakach.

- mrowienie jamy ustnej i języka,
- zaburzenia mowy,
- bóle i zwroty głowy,
- osłabienie mięśni.