Rachunek kosztów dla

inżynierów

Wprowadzenie

Dr inż. Eugeniusz Neumann

[e-mail]

2

Literatura



Drury Colin, Rachunek kosztów

wprowadzenie, PWN, Warszawa 1996



Kaplan R.S., Cooper R., Zarządzanie

kosztami i efektywnością, Oficyna

Ekonomiczna, Kraków 2002



Mantura W., Rachunkowość

przedsiębiorstw przemysłowych dla

menedżerów, WPP, Poznań 1996



Warnecke H., Bullinger H., Huchert R.,

Voegele A., Rachunek kosztów dla

inżynierów, PWE, Warszawa 1993

3

Nakład



Nakładem jest wszelkie nagromadzenie

wartości związane z działalnością podmiotu

gospodarczego. Wartość ta powstaje w wyniku:



Inwestycji (budynki, budowle, maszyny...)



Nagromadzenia materiałów i surowców (do procesów

głównych i pomocniczych, usługowych i zarządzania)



Badań rozwojowych



Szkolenia i podwyższania kwalifikacji załogi



Reklamy i form promocji wyrobów i firmy



Nakład powstaje niezależnie od zapłaty za

dostarczone wartości.

4

Koszt



Koszt jest to wartość zużytych środków

nagromadzonych (nakładów) w działalności firmy

(analizowanej jednostki gospodarczej)



Powstaje z chwilą całkowitego lub częściowego

przeniesienia wartości na produkty działalności firmy.



Przez koszty możemy rozumieć wyrażone w

pieniądzu zużycie dóbr i usług w pewnym okresie

czasu, związane z uzyskaniem efektów (wytworzenie

i sprzedaż produktów lub szeroko pojętych usług).



Kosztem nazywa się prezentowaną w mierniku

pieniężnym wycenę poświęcanej wartości

ekonomicznej.

5

Komponenty kosztów



Koszty to przede wszystkim ilościowo

wymierne zużycie dóbr (zarówno

elementów majątku trwałego jak i

obrotowego) jak i usług świadczonych przez

dostawców usług. Do kosztów zaliczamy

również wydatki związane z podatkami

lokalnymi lub ogólnopaństwowymi.

Podatki można przez daleko idącą analogię

potraktować jako usługi państwa na rzecz

społeczeństwa, a w tym również na rzecz

przedsiębiorstwa (usługi bezpieczeństwa

zewnętrznego i wewnętrznego, usługi w

zakresie rozstrzygnięcia sporów itp.).

6

Komponenty kosztów



Zużycie szeroko pojętych dóbr i usług musi być

wycenione w pieniądzu. Pieniądz pozwala sprowadzić

do wspólnego mianownika zużycie różnorodnych

czynników produkcji i dlatego można porównywać koszty

różnorodnych technologii i wybrać na tej podstawie taką

technologię, która pozwala wytworzyć dany produkt

najtaniej. Bardziej ogólnie możemy powiedzieć, że

koszty pozwalają podejmować racjonalne decyzje z

punktu widzenia celu jaki stawia sobie przedsiębiorstwo.



Koszty muszą dotyczyć pewnego okresu czasu

dlatego, że w praktyce życia gospodarczego ponosimy

nakłady (wycenione w pieniądzu zużycie dóbr i usług),

które dotyczą efektów, które uzyskamy w przyszłych

okresach (nakłady na opracowanie nowego modelu

samochodu).

7

Pojęcie rachunku kosztów

Rachunek kosztów jest nazwą stosowaną w

odniesieniu do dyscypliny naukowej oraz do

systemów objaśniających proces powstawania

kosztów w podmiotach mikroekonomicznych i

tworzących określone informacje o kosztach dla

procesów zarządzania.

Powstanie i rozwój rachunku kosztów, rozumianego

współcześnie jako system, należy wiązać z

okresem tworzenia się zasad gospodarki

kapitalistycznej i rozwojem tego systemu

gospodarczego. Początkowo rachunek kosztów w

przedsiębiorstwach prywatnych budowany był przez

księgowych praktyków, a w późniejszym czasie w

jego doskonaleniu uczestniczyli również teoretycy.

8

Definicja



Przez rachunek kosztów w praktyce
rozumie się całość operacji rachunkowych,
logicznych i innych dokonywanych w
związku z pozyskiwaniem, przetwarzaniem
oraz emisją informacji o kosztach i stratach



Jeśli koszty odgrywają zasadniczą rolę w
zarządzaniu przedsiębiorstwem, to
mówimy o metodzie zarządzania przez
koszty.

9

Rachunek kosztów jako

źródło informacji



Rozbudowana struktura rachunku kosztów umożliwiała

realizację stawianych przed nim zadań obejmujących

tworzenie informacji o kosztach, przychodach i wynikach

dla procesów planowania i kontroli w przedsiębiorstwie w

krótkim okresie oraz dla potrzeb sprawozdawczości rocznej

(bilans, rachunek zysków i strat). Sprostanie tym zadaniom

wymagało budowania w przedsiębiorstwach rachunku kosztów

opartego na rachunku kosztów zmiennych oraz rachunku

kosztów pełnych, co nadawało tym rachunkom charakter

mieszany.



Wielozadaniowy rachunek kosztów zintegrowany z

procesami zarządzania w krótkim okresie budowany był w

przedsiębiorstwach jako jeden z dziedzinowych

podsystemów informacyjnych przedsiębiorstwa. Wszystkie

modele rachunku kosztów zbudowane wcześniej w teorii i

praktyce, ze względu na ich znaczenie dla tworzenia systemów

informacyjnych przedsiębiorstw, określano często w

literaturze powojennej jako systemy.

10

Zakres

Rachunek kosztów to proces ustalania

kosztów prowadzenia działalności
gospodarczej, polegającej na wytwarzaniu
wyrobów, świadczeniu usług i wykonywaniu
funkcji



Przedmiot rachunku – koszty prowadzenia
działalności gospodarczej wymagającej
wykorzystania zasobów majątkowych firmy i
pracy ludzkiej



Podmiot rachunku – jednostki gospodarcze
prowadzące daną działalność gospodarczą

11

Cele rachunku kosztów

Dostarczanie informacji potrzebnych dla:



Ustalania kosztów wytworzenia wyrobów,

świadczonych usług



Obliczania uzyskanych efektów, wyników



Wartościowej wyceny zapasów



Ustalania cen sprzedaży produktów



Oceny efektywności gospodarowania



Kontroli działalności



Podejmowania decyzji bieżących i

strategicznych

12

Funkcje rachunku kosztów



Informacyjna. Tworzenie informacji



Rejestracyjna. Dokumentowanie wykorzystujące

podsystem ewidencyjny rachunkowości



Klasyfikacyjna. Ujmowanie kosztów na

odpowiednich kontach



Sprawozdawcza. Sporządzanie raportów,

sprawozdań dla różnych adresatów



Analityczna. Badanie i interpretacja informacji



Optymalizacyjna. Dokonywanie optymalnych

wyborów



Motywacyjna. Lepsze wykorzystanie

posiadanych zasobów



Kontrolna. Ocena stopnia realizacji zadań

13

Doświadczenie a koszty

Rys. 1. Efekt doświadczenia

14

Aktywny rachunek

kosztów

Mechanizm działania walki konkurencyjnej zmusza

przedsiębiorstwo do wprowadzenia nowoczesnego

rachunku kosztów, który będzie sprzężony z procesami

planowania - realizacji - kontroli działalności w

przekroju poszczególnych produktów (tzw. nośników

kosztów - po co koszty zostały poniesione),

poszczególnych miejsc powstawania kosztów

(wydziały produkcji podstawowej i pomocniczej), ale

również koszty komórek zaopatrzenia i sprzedaży.

Aktywny rachunek kosztów może spełnić jedynie

swoje zadanie, gdy będzie się składał z:



planistycznego rachunku kosztów (i efektów).



retrospektywnego rachunku kosztów (i efektów),



analizy retro-prospektywnej kosztów i efektów.

15

Rachunek kosztów i

efektów

Rys. 2. Rachunek kosztów i efektów

16

Klasyfikacja kosztów



Koszty dla wyceny zapasów



Koszty produktu i okresu



Elementy kosztu produkcji



Kalkulacja zleceniowa i procesowa



Koszty dla podejmowania decyzji



Zachowanie kosztów



Koszty znaczące



Koszty „zapadłe”



Koszty utraconych korzyści



Koszty krańcowe i przyrostowe



Koszty dla kontroli



Zachowanie kosztów



Koszty kontrolowane i nie dające się kontrolować

17

Inne klasyfikacje rachunku

kosztów



Według kryterium klasyfikacji kosztów:



Według rodzaju



Według miejsc powstawania



Według nośników



Według zmienności



Według kryterium czasu:



Rachunek przeszłościowy (ex post,

aposterioryczny, historyczny)



Rachunek przyszłościowy (ex ante, aprioryczny)



Koszty postulowane (planowane, normatywne,

standardowe)



Koszty prognozowane

18

Inne kategorie kosztów



Koszty marginalne (krańcowe, graniczne) – przyrost

kosztu wywołany przyrostem produkcji



Koszty średnie (przeciętne) – to iloraz kosztów

całkowitych danego nośnika przez wielkość produkcji



Koszty przerobu – suma kosztów robocizny

bezpośredniej i kosztów wydziałowych



Koszty znaczące (istotne) i nieznaczące (nieistotne)



Koszty ciągnione – ponoszone w wyniku decyzji i

działań podjętych w poprzednich okresach (np.

amortyzacja)



Koszty utraconych korzyści – odzwierciedlają utratę

wartości związanych z alternatywnym i zaniechanym

sposobem działania