Normy (wartości

referencyjne)

• populacja referencyjna
• próba referencyjna
• wartości referencyjne
• rozkład referencyjny
• wartości referencyjne (normy)

Błąd przedlaboratoryjny

• złe przygotowanie
• interferencja leków
• zła technika pobrania krwi
• użycie niewłaściwego antykoagulantu
• hemoliza
• opóźnione oddzielenie osocza
• przechowywanie próbki

Materiał pobierany do

badań

• Krew

– krew pełna
– osocze
– surowica

• Mocz
• Płyn mózgowo-rdzeniowy
• Płyn wysiękowy
• Płyn przesiękowy

Materiał pobierany do

badań

• Krew

– krew pełna

• antykoagulanty: sole heparyny, wersenian potasowy,

cytrynian sodowy lub potasowy, szczawian sodu

fluorek sodu

– krew pełna - badania hematologiczne, hematokryt, OB,

gazometria

– krew pełna włośniczkowa – kontrola glikemii, czasami

morfologia krwi, bilirubina u noworodków

– Krew pełna włośniczkowa arterializowana - gazometria,

elektrolity

– krew tętnicza – gazometria
– osocze – płyn po usunięciu elementów komórkowych z

krwi pełnej - jonogram

– surowica – po oddzieleniu skrzepu krwi pełnej od

pozostałej fazy płynnej – RA (mocznik, kreatynina,

enzymy, itd.)

Krew - błędy

• niewłaściwy antykoagulant – wersenian

potasowy przy oznaczaniu jonów potasu

• Nadmierne rozcieńczenie

antykoagulantem

• Złe wymieszanie z antykoagulantem
• Hemoliza (K

+

, enzymy)

• Błąd stazy – zagęszczenie krwi –

zwiększenie hematokrytu, stężenia białka,
lipidów

Mocz

• Rodzaj badania

– Badanie ogólne moczu

– Dobowa zbiórka moczu (białkomocz, wydalanie elektrolitów

z moczem, badania hormonalne: katecholaminy)

– Badania bakteriologiczne

• Wysiłek fizyczny

• Zmiany ortostatyczne

• Menstruacja

• Typy próbek:

– Pierwsza poranna próbka moczu

– Druga poranna próbka moczu

– Próbka przypadkowa

• Uzyskanie próbki:

– Droga mikcji – środkowy strumień

– cewnik Foleya

– punkcja pęcherza

– urostomia

Materiał pobierany do

badań

• Morfologia – krew żylna – wersenian potasowy

(EDTA/K

2

)

• OB – krew żylna – 3.8% cytrynian sodowy

• Jony potasu – surowica (krew żylna na skrzep) lub

osocze – sól litowa heparyny – hemoliza!

• Jony sodu surowica (krew żylna na skrzep) lub

osocze – sól litowa heparyny

• Mocznik, kreatynina, AST, ALT, bilirubina,

lipidogram, ALP, GGT – surowica (krew pełna na

skrzep)

• Parametry układu krzepnięcia – cytrynian sodu

• Gazometria – krew pełna tętnicza lub żylna

arterializowana – sól litowa heparyny

PMR

•

Wygląd

–

Bezbarwny, przejrzysty

–

żółtawe zabarwienie – ksantochromia - krwotok do

przestrzeni płynowych (krwotok podpajęczynówkowy)

–

Zmętnienie – wzrost ilości komórek

–

Krwisty płyn – ksantochromia, próba benzydynowa

dodatnia; „skrwawienie” płynu podczas punkcji

•

Badanie cytologiczne

–

Określenie liczby komórek – cytoza

–

Identyfikacja komórek – cytogram

•

Badania biochemiczne:

–

Białko, glukoza, chlorki

•

Przeciwwskazania do punkcji lędźwiowej:

–

małopłytkowość, zmiany skórne, nadciśnienie

śródczaszkowe

Płyny z jam ciała

• Przesięki (transsudatum)

– Ciśnienie hydrostatyczne, onkotyczne

• Wysięki (exsudatum)

– Nienowotworowe (zapalne)
– Nowotworowe

Przygotowanie pacjenta –

czynniki wpływające na

wynik

• Dieta, tryb życia, czas od ostatniego posiłku –

mocznik, kreatynina, jony potasowe, glukoza, OB,

leukocytoza

• Cykl miesiączkowy- leukozytoza, hematokryt, OB,

hormony płciowe

• Pora dnia – sterydy kory nadnerczy
• Zmiana pory aktywności z dnia na noc, zmiana

stref czasowych

• Alkohol – zwiększa GGT i zmniejsza MCV
• Wysiłek fizyczny – glukoza, lipidy, ekstremalny

wysiłek: zwiększa białko, kreatyninę, CK, AST, LDH

Błędy pomiaru

• przypadkowy
• systematyczny
• omyłka (błąd trywialny)

Błąd przypadkowy

• różnica pomiędzy kolejnymi badaniami –

precyzja metody

• czynniki losowe
• odchylenie standardowe SD
• 144; 138; 148; 150; 140; 132  SD ?
• 145; 144; 144; 145.5; 145; 145 

SD ?

• współczynnik zmienności (CV) precyzja

w stosunku do wartości zmierzonej

1

-

N

)

X

(

2





i

X

%

100

x

X

SD

Błąd

systematyczny

• dokładność metody
• różnica średniej z wartości mierzonych i

wartości prawdziwej

• Wartość rzeczywista  140 mmol/l
• metoda 1 139.5 mmol/l
• metoda 2 145 mmol/l

Błąd

trywialny

• odstępstwo od poprawnej procedury

analitycznej

– kontaminacja próbki (badanie moczu)

• dotyczy pojedynczych próbek
• są trudne do kontroli i oceny

Błędy laboratoryjne

Jaka jest błąd przypadkowy i

Jaka jest błąd przypadkowy i

systematyczny?

systematyczny?

[Ca]

[Ca]

Wartośc

Wartośc

rzeczywista

rzeczywista

Błąd systematyczny

• metody definitywne -

wyspecjalizowane i kosztowne, najbliżej
wartości rzeczywistej

• metody referencyjne - służą do oceny

metod rutynowych

• metody rutynowe - uwzględniają

wymogi praktycznej dostępności

Kontrola jakości badań

laboratoryjnych

• Kontrola precyzji – zgodność wyników

przy wielokrotnym oznaczaniu stężenia

substancji w tej samej próbce

– Materiał kontrolny niemianowany (surowica

bydlęca, ludzka

– Powtarzalność

– Odtwarzalność

• Kontrola dokładności – porównanie

wyniku ze wzorcem

– Komitet Jakości Miar i Wag – procedury

definitywne

Czułośc analityczna

• Najmniejsza ilość badanej

substancji, która może być
miarodajnie oznaczona za pomocą
metody

Swoistośc analityczna

• Zdolność metody do wybiórczego

oznaczania tylko wybranej
substancji

Czułość testu

• Zdolność do wykrywania prawdziwie

chorych

• PD/(PD+FU)

Swoistość testu

• Zdolność do wykrywania prawdziwie

zdrowych

• PU/(PU+FD)

•

czerwony - dodatni

czerwony - dodatni

,

, zielony - ujemny

zielony - ujemny

•

chory, zdrowy

chory, zdrowy

Czułość i swoistość

Czułość i swoistość

Punkt odcięcia

Punkt odcięcia

•

czerwony - dodatni

czerwony - dodatni

,

, zielony - ujemny

zielony - ujemny

•

chorzy, zdrowi

chorzy, zdrowi

Czułość i swoistość

Czułość i swoistość

Punkt odcięcia

Punkt odcięcia

•

czerwony - dodatni

czerwony - dodatni

,

, zielony - ujemny

zielony - ujemny

•

chorzy, zdrowi

chorzy, zdrowi

Czułość i swoistość

Czułość i swoistość

Punkt odcięcia

Punkt odcięcia

ROC

Zdolność rozpoznawania i

wykluczania – wartości

predykcyjne

• Dodatnia wartość predykcyjna (PV)

PD/(PD+FD)

• Ujemna wartość predykcyjna (NPV)

PU/(PU+FU)

PV - przykład

• Oznaczanie CK w podejrzeniu zawału serca

– czułość 70%
– swoistość 80%

• Częstość zawału w grupie 40%

 CK u 28 pacjentów z zawałem (70% z 40)-> PD
 CK u 12 pacjentów bez zawału (20% z 60)-> FD
– 28/(28+12)=0,7 [PD/(PD+FD)]

• Częstość zawału w grupie 20%

 CK u 14 pacjentów z zawałem (70% z 20)-> PD
 CK u 16 pacjentów bez zawału (20% z 80)-> FD
– 14/(14+16)=0,47 (co drugi chory z CK ma zawał)

NPV - przykład

• Oznaczanie CK w podejrzeniu zawału serca

– czułość 70%
– swoistość 80%

• Częstość zawału w grupie 40%

 CK u 48 pacjentów bez zawału (80% z 60)-> PU
 CK u 12 pacjentów z zawałem (30% z 40)-> FU
– 48/(48+12)=0,80 [PU/(PU+FU)]

• Częstość zawału w grupie 20%

 CK u 64 pacjentów bez zawału (80% z 80)-> PU
 CK u 12 pacjentów z zawałem (30% z 20)-> FU
– 64/(64+12)=0,84 [PU/(PU+FU)]