Psychometria 2009

Wykład 9

Testy projekcyjne

„Techniki projekcyjne”

• termin wprowadzony przez L.K. Franka (1939)
• początkowe rozumienie: projekcja w sensie

Freudowskim: mechanizm obronny polegający na

przypisywaniu innym własnych, nieakceptowanych

cech

• szersze rozumienie (Rapaport, 1942): „hipoteza

projekcyjna”: „wszelkie zachowanie człowieka jest

uzewnętrznianiem indywidualnych właściwości jego

osobowości”

• w tym szerszym rozumieniu projekcja ujawnia „nie

tylko to, co wyparte, lecz wszelkie treści

doświadczenia emocjonalnego i sposoby jego

poznawczej strukturyzacji, pozostające w różnym

stopniu poza werbalną i świadomą kontrolą

jednostki” (Stasiakiewicz, 2000)

Test projekcyjny

• „zespół zadań, w którym konstrukcja

testowa nadaje materiałowi
bodźcowemu otwarty znaczeniowo i
interpretacyjnie charakter”
(Stasiakiewicz, 2000)

Zachowanie projekcyjne

jest:

• indywidualne (nie jest zachowaniem

projekcyjnym zachowanie typowe dla
jakiejś grupy)

• istotne dla całościowej

charakterystyki osobowości

• nieświadome

• projekcja jest świadoma w tym

sensie, że badany świadomie
spostrzega i nadaje sens materiałowi,
lecz nieświadoma w tym sensie, że
badany nie zdaje sobie sprawy, o
jakich swoich cechach komunikuje
badającemu

• Interpretacja materiału gotowego:

– Test Rorschacha

– Test Apercepcji Tematycznej (TAT)

– Test Szondiego: „Spośród tych fotografii

wybierz osobę, którą uważasz za najbardziej i

najmniej przyjemną”

• Sporządzanie materiału:

– „Narysuj człowieka”; „Narysuj rodzinę”;

„Narysuj drzewo”

– Psychodrama

• Inne:

– Test Piramid Barwnych

Trzy rodzaje testów

projekcyjnych

Hermann Rorschach

• psychoanalityk i psychiatra

narodowości szwajcarskiej

• uczeń E. Bleulera (nauczyciela Junga)

Test Rorschacha

• Hermann Rorschach (Psychodiagnostik, 1921)
• 10 plam (tablic)
• badanemu pokazuje się kolejno 10 tablic, badany

ma powiedzieć, „co na każdym z tych obrazków
widzi”

• poucza się, że nie ma dobrych i złych odpowiedzi,

na obrazkach nie ma „poprawnego” obrazu, który
trzeba spostrzec

• poucza się, że niektóre skojarzenia samemu

badanemu mogą wydać się dziwaczne, ale trzeba
koniecznie o nich powiedzieć

• oceniana jest treść interpretacji, lecz także

wszelkie inne zachowania, np. obracanie tablicami

• 10 plansz, pięć czarnych, dwie

czarno-czerwone, trzy kolorowe

• Test Rorschacha nie odwołuje się do

żadnej teorii, nawet nie do
psychoanalizy Freuda

• współczesny system interpretacji:

John E. Exner (Exner, 1997)

Test Rorschacha ma badać:

• procesy emocjonalne
• procesy poznawcze
• obraz samego siebie
• podstawową strukturę psychiczną
• postawę wobec innych

Ogółem – ponad 100 wskaźników!!!

System Całościowy Exnera

• lokalizacja wypowiedzi (np.

jednoznaczna-wieloznaczna)

• determinanty wypowiedzi (np.

wrażenie ruchu, barwy na planszach
bezbarwnych)

• treść wypowiedzi
• frekwencja populacyjna

Interpretacji podlega”

• aspekt ekspresyjny – styl i

organizacja psychicznego
funkcjonowania jednostki

• aspekt znaczeniowy – mechanizmy i

funkcje regulacyjne psychiki

• aspekt adaptacyjny – repertuar

zachowań i ich adekwatność

Podstawowa struktura psychiczna

Zaangażowanie w zadanie
Otwartość na doświadczenia, wrażliwość na bodźce
Preferowany styl funkcjonowania (ekstra-, intratensywny lub
ambitendentny)
Zorganizowane zasoby psychiczne, które pozwalają działać w sposób

celowy
Stosunek dążenia do hamowania w słabo zorganizowanych zasobach
psychicznych
Słabo zorganizowane zasoby psychiczne (baza nieuporządkowanych

możliwości)
Kontrola zachowania i tolerancja na stres (potencjalna)
Współczynnik schizofrenii (patologii myślenia i spostrzegania)
Cechy osobowości paranoidalnej
Cechy osobowości obsesyjno-konpulsywnej
Współczynnik depresji
Deficyt mechanizmów zaradczych, mała zdolność radzenia sobie w
sytuacjach trudnych
Konstelacja samobójcza, autoagresja
Obniżona zdolność radzenia sobie ze stresem
Dezorganizacja psychiczna, trudności w odzyskaniu potencjalnych
możliwości kontroli i tolerancji na stres
Zwiększenie otwartości (wrażliwości) na zdobywanie nowych

doświadczeń i korygowania zachowań

Procesy poznawcze

Reakcje konwencjonalne
Spostrzeganie świata zrozumiałe i oczywiste dla otoczenia
Niekonwencjonalne spostrzeganie
Nieadekwatne (zniekształcone) spostrzeganie
Poziom realizmu w ocenie rzeczywistości (w odniesieniu do szerszego
kontekstu)
Sposób radzenia sobie z realiami życia codziennego
Inicjatywa poznawcza
Całościowe spostrzeganie
Dostrzeganie oczywistych aspektów sytuacji (oczywistych detali)
Koncentracja na mało istotnych detalach
Styl funkcjonowania poznawczego (proporcje syntezy do analizy)
Aspiracje poznawcze
Efektywność poznawczego organizowania informacji
Sztywność, dysfunkcje poznawcze, perseweracja
Poznawcze integrowanie (organizowanie) materiału
Powierzchowność, niedokładność w ocenie sytuacji
Powierzchowność, niedokładność w ocenie sytuacji z tendencją do
organizacji
Brak kontroli poznawczej nad podejmowanymi decyzjami
Aktywność poznawcza
Skłonność do przyjmowania biernej postawy
Elastyczność w podejściu do problemu; samodzielność radzenia sobie
z problemami

Procesy poznawcze

Aktywność myślenia
Bierne oddawanie się fantazjom
Elastyczność myślenia; samodzielność myślenia i funkcjonowania
społecznego
Przejawy zaburzeń myślenia
Wskaźnik patologii myślenia
Zakłócenia komunikowania się (przesłowienia)
Zakłócenia komunikowania się (nieadekwatne dygresje i komentarze)
Zaburzenia myślenia, dopuszczanie nieadekwatnych powiązań w
obrębie jednego obiektu
Zaburzenia myślenia, dopuszczanie nieadekwatnych relacji między

obiektami
Zaburzenia relacji przyczynowo-skutkowych (wnioskowania)
Zaburzenia myślenia, dopuszczanie nieadekwatnych powiązań, relacji
i zależności
Poziom zaburzeń myślenia
Uwewnętrznienie przeżyć
Nieadekwatne fantazjowanie, może się wiązać z halucynacjami
Zaburzenia myślenia urojeniopodobne
Napięcie wewnętrzne; wpływ niezaspokojonych potrzeb
Wpływ frustracji, reakcje popędowe, impulsywne
Niezorganizowane i nieuporządkowane myśli, napięcie wewnętrzne;
dążenie do zmian
Obniżona wydajność funkcjonowania poznawczego na skutek

wycofywania się ze współzawodnictwa

Procesy poznawcze c.d.

Duża inicjatywa poznawcza i skuteczność podejmowanych wysiłków
Ograniczanie się do prostych, bezpiecznych sytuacji
Unikanie wysiłku intelektualnego
perfekcjonizm
Zadaniowy stosunek do rzeczywistości, nieuwzględnianie niuansów
Nadmierne przywiązywanie wagi do oczekiwań społecznych
Nadmierna konwencjonalność, tłumienie własnej indywidualności
Nadmierne podkreślanie własnej indywidualności
Znacznie zniekształcone spostrzeganie świata
Fiksacja, trudności w spojrzeniu na sytuację z innej perspektywy
Brak patologii myślenia, nawet jeśli występują przejawy
nieuporządkowania

Procesy emocjonalne

Bogactwo doświadczanych uczuć
Powściągliwość w okazywaniu emocji
Ekspresyjne, słabo modulowane emocje
Żywiołowe, impulsywne (niekontrolowane intelektualnie) emocje
Płytkie i gwałtowne wyładowanie emocji z całkowitym wyłączeniem
intelektu
Sposób modulowania emocji
Podkreślanie własnej indywidualności, opozycja (>2 negatywizm,

złość)
Wycofanie emocjonalne, obawa przed angażowaniem się, uraz
emocjonalny
Poszukiwanie bliskości, potrzeba uczuć i zależności
Doświadczanie przykrej introspekcji, poczucia winy
Doświadczanie bezradności, lęku i poczucia bezsensu
Doświadczanie przykrych uczuć, skłonność do rezygnacji i

wycofywania się z działania
Niezorganizowane życie psychiczne (podświadome i nieświadome
źródła decyzji)
Poszukiwanie stymulacji emocjonalnej
Złożoność życia psychicznego i motywów leżących u podstaw
podejmowania decyzji
Doświadczanie konfliktów wewnętrznych typu dążenie-unikanie

Procesy emocjonalne c.d.

Bogactwo doświadczanych uczuć
Powściągliwość w okazywaniu emocji
Reakcje złożone uwarunkowane sytuacyjnie
Mechanizm „gwizdania w ciemności”, histrioniczne zaprzeczanie
negatywnym emocjom
Sztywność w okazywaniu emocji
Niedojrzałość i nadwrażliwość emocjonalna
Silny konflikt wewnętrzny między dążeniem do ujawniania emocji a

ich kontrolowaniem
Wycofywanie się z relacji emocjonalnej dominuje nad dążeniem do
niej

Obraz własnej osoby

Poziom egocentryzmu
Narcyzm
Wgląd, introspekcja, potrzeba spojrzenia z dystansu na własne
problemy
Koncentracja na własnym ciele
Poziom realizmu w spostrzeganiu siebie
Pesymizm, poczucie zranienia lub nieadekwatności
Intelektualizacja
Prawidłowy wgląd

Postawa wobec otoczenia

Nastawienie na współpracę
Ujawnianie agresji
Wyobrażenia o ludziach wynikające z realnych doświadczeń
Wyobrażenia o ludziach wynikające z fantazji
Zainteresowanie życiem społecznym
Zniekształcone spostrzeganie ludzi
Zniekształcone, karykaturalne spostrzeganie innych ludzi
(zaczerpnięte z fantazji)
Współczynnik izolacji
Potrzeba zależności
Koncentracja na tematyce seksualnej
Personalizacja
Skłonność do reakcji aspołecznych
Manifestowanie agresji w sposób akceptowany społecznie
Nieprawidłowe relacje interpersonalne
Izolacja i brak zainteresowania ludźmi
Typ pasywno-zależny
Typ pasywno-zależny (wszystkie warunki)
Konflikt wewn. między potrzebą zależności a dystansem psychicznym
wobec otoczenia
Poszukiwanie realizacji potrzeby opieki i oparcia przez relacje

seksualne
Nastawienie na branie, życie kosztem innych ludzi
Konflikt wewnętrzny miedzy potrzebą kontaktów a brakiem ich

realizacji

(FC> 3* (CF+C)) i

C=0

Sztywność

w

okazywaniu emocji

CF+C >= FC i C>0

Niedojrzałość

i

nadwrażliwość

emocjonalna

((Jeśli EB Type = E) i

FC > 2,5* (CF+C))

lub

(EB Type = I i

(CF+ C) > FC)

lub EB Type = I i

C>1

Silny

konflikt

wewnętrzny

między

dążeniem do wyrażania

emocji

a

ich

modulowaniem

2,5 * Sum C’> W

Sum C

Wycofywanie

się

z

relacji

emocjonalnej

dominuje

nad

dążeniem do niej

(Współcz. D <

Adj D)

Lub (EA<6)

Obniżona zdolność radzenia

sobie ze stresem

(Współcz. D <

Adj D i Adj D <=

0)

Lub

(Adj D - współcz.

D) > 2))

Dezorganizacja psychiczna

Współcz D< Adj D

i Adj D>1

Zwiększenie otwartości na

zdobywanie

nowych

doświadczeń i korygowanie

zach.

Test Rorschacha - zalety

• mało podatny na manipulację
• mało podatny na autoprezentację
• wyniki mierzalne na skalach

liczbowych

• szeroki zakres diagnozy

Test Rorschacha - wady

• niedookreślenie tego, co właściwie

mierzy (istnieje wiele systemów
klasyfikacyjnych; próba unifikacji: system
Exnera)

• „mierzalność liczbowa” wyników - tylko

pozorna

• czasochłonny w obliczaniu wyników
• wrażliwy na doświadczenie badającego
• wrażliwy na skrępowanie badanego

Odpowiedzi „bezpieczne”

• Nienadmiernie seksualne (plamy 3 i 7 mogą

bezpiecznie kojarzyć się z seksualnością)

• mówić raczej o pozytywnych niż

negatywnych skojarzeniach („dwa tańczące
króliki” vs „dwa walczące wampiry”)

• motyle, ludzie podający sobie ręce, liście,

góry

• oglądać każdą plamę ani zbyt krótko, ani

zbyt długo

http://www.stupidstuff.org/main/rorschach

.htm

Test Apercepcji Tematycznej

• Henry Murray (1943)
• ogółem trzydzieści obrazów
• badany ma ułożyć opowiadanie,

dotyczące tego, co przedstawia
obrazek

TAT - procedura

• Co doprowadziło do danej sytuacji,
• co się dzieje w momencie

pokazywanym na rysunku,

• co przedstawione osoby czują i

myślą,

• co się stanie w przyszłości - jak

zakończy się historia widoczna na
obrazku.

Interpretuje się:

• temat opowiadania
• osobę głównego bohatera
• charakterystykę postaci, zdarzeń itp.
• relacje między postaciami
• styl i język narracji
• adekwatność poznawczą