Formy wypowiedzi

pisemnych w klasach I-III

List.

Formy użytkowe.

LIST

List to wypowiedź pisemna skierowana

do określonego adresata,

powiadamiająca go o czymś lub

nakłaniająca do pewnych zachowań;

najczęściej ma charakter prywatny,

choć znane są także formy listu

adresowanego do szerokich kręgów

społecznych, np. list otwarty,

pasterski, gończy (…). (J. Sławiński,

Słownik terminów literackich)

Charakterystyczne cechy listu:

a. Forma
• Podstawową formą podawczą listu jest

monolog, na co wskazuje wyraźne
adresowanie wypowiedzi do
określonego odbiorcy.

• List stanowi też pewną formę

oddziaływania na adresata- wzruszania

i przekonywania, informowania.

• List łączy w sobie elementy
kilku innych form wypowiedzi,
mianowicie:

opowiadania, w którym nadawca

zamierza przedstawić zdarzenia
przeważnie jego dotyczące, np. udziału
w zabawie noworocznej

opisu sytuacji (nie dotyczy I- III)
monologu lirycznego, gdy piszący

wyraża własne uczucia i nastroje, np.
bawiłam się znakomicie, nigdy tego
dnia nie zapomnę

opisu właściwego, czyli

przedstawienia wyglądu osób,

przedmiotów, miejsc, krajobrazu, itp.,

np. prezentacja przebranych uczniów

wywodu, jeśli nadawca posługuje się

argumentacją mającą na celu

udowodnienie swoich sądów lub

uzasadnienie propozycji przez siebie

wysuwanych czy też nakłonienie

adresata do określonego zachowania.

2. Kompozycja i układ
graficzny

• Trójdzielna kompozycja: wstęp,

rozwinięcie i zakończenie.

• Elementy uzupełniające:
nazwa miejscowości i data napisania

listu (w prawym górnym rogu),

nagłówek, będący bezpośrednim

zwrotem do adresata (umieszczany
zazwyczaj pośrodku, nad wstępem),

podpis nadawcy (pod

zakończeniem, z prawej strony),

postscriptum (P.S.), czyli dopisek,

dodatek do części zasadniczej
(umieszcza się go na końcu listu,
pod podpisem).

3. Warstwa językowa

• Warstwa językowa listu

charakteryzuje się przede wszystkim

Częstym używaniem w tekście

wyrazów i zwrotów odnoszących się
do adresata lub osób z nim
związanych, pisanych ze względów
grzecznościowych wielkimi literami,
np. rzeczowników: Rodziców, Ewo;
zaimków: Ci, Cię, Ciebie, Twoich, itp.

Stosowaniem słownictwa z języka

potocznego ze względu na

podobieństwo warstwy językowej listu

do języka rozmowy, np. byłoby super,

wlekliśmy się

Używaniem wyrazów i zwrotów

ekspresywnych, o silnym nacechowaniu

uczuciowym w celu oddania wrażeń i

uczuć nadawcy, np. wspaniała zabawa,

bawiłem się znakomicie

• Wprowadzeniem w zależności od

tematyki listu (słownictwa
kształtującego nastrój), np.
pękaliśmy ze śmiechu

• Stosowaniem trybu rozkazującego

czasowników, jeśli list lub jego
fragment ma charakter perswazyjny,
np. przeczytaj, wypożycz, idź, itp.

4. Styl i składnia

• Styl i składnia listu wynikają z istoty tej

formy wypowiedzi- wymiana

korespondencji posiada wiele cech

rozmowy. Przejawia się to we wplataniu

w tok wypowiedzi zdań i powiedzeń

charakterystycznych dla stylu

kolokwialnego, czyli stylu rozmowy:

skierowanych do odbiorcy, np. pewnie

wyobrażasz sobie, mówię Ci, wyobraź

sobie, jak wiesz

Nawiązujących do faktów mu znanych, np.

jak wiesz, jak Ci mówiłem

Mających formę ekspresywnych wtrąceń

wyrażonych wypowiedzeniami pytającymi

lub wykrzyknikowymi, np. Ale wymyślił!

W celu uniknięcia monotonii składniowej

należy różnicować wypowiedzenia także

pod względem ich budowy (pojedyncze

rozwinięte, złożone, równoważniki zdań).

Słownictwo i styl zależne są od

charakteru listu

i odbiorcy. 

Formy użytkowe

Pisma użytkowe to wypowiedzi pisane,

powstające w wyniku
zapotrzebowania spowodowanego
konkretną sytuacją.

Zaliczamy do nich zaproszenie,

życzenia, ogłoszenie.

Elementy, jakie musi zawierać
zaproszenie

• Nagłówek- Zaproszenie
• Kto zaprasza na uroczystość
• Kogo zaprasza
• Z jakiej okazji (na co)
• Kiedy, o której godzinie, gdzie

odbędzie się spotkanie

• Co jest przewidziane w programie
• Podpis zapraszającego

Życzenia

• Składane z różnych okazji. Mogą mieć różną

formę od tradycyjnej po niekonwencjonalną.

Zgodnie z Podstawą programową, uczeń

kończący klasę III:

• zna formy użytkowe: życzenia, zaproszenie,

zawiadomienie, list, notatka do kroniki; potrafi

z nich korzystać ;

• tworzy wypowiedzi: w formie ustnej i

pisemnej: kilkuzdaniową wypowiedź, krótkie

opowiadanie

i opis, list prywatny, życzenia, zaproszenia.