Wyprawy krzyżowe, inaczej krucjaty, to wyprawy wojenne

podejmowane przez europejskie chrześcijaństwo. Wyprawy te

odbywały się między XI a XIII wiekiem n.e., miały na celu wyzwolenie

miejsc świętych i chrześcijan spod panowania muzułmanów.

Ważnym powodem krucjat było dążenie papieży do szerzenia wiary

chrześcijańskiej oraz do zorganizowania na Wschodzie nowych państw

chrześcijańskich.

Uczucia religijne nie były jednak jedyną motywacją do wzięcia udziału

w takiej wyprawie. Książęta i rycerze brali udział w krucjatach, mając

nadzieje na zdobycie nowych ziem i łupów, a chłopi uciekali tam przed

głodem i wyzyskiem (nadzieja na zbudowanie królestwa

sprawiedliwości w Palestynie). Uczestnicy krucjat, krzyżowcy,

korzystali z pomocą Bizantyńczyków i muzułmanów ze specjalnych

przywilejów, m. in. oprócz odpustów, Kościół zapewniał opiekę nad

pozostałymi w ojczystym kraju rodziną i majątkiem.

Przyjmuje się, że odbyło się siedem krucjat.

WYPRAWY

KRZYŻOWE

PIERWSZA KRUCJATA

Pierwsza wyprawa krzyżowa trwała 3 lata. Rozpoczęła się w 1096 roku, a jej

koniec dobiegł w roku 1099.

Gdy podejmowano decyzję o krucjacie, nie wiedziano jeszcze, że zapoczątkuje

ona serię takich właśnie wypraw, których ostatecznie odbyło się siedem.

Pierwsza krucjata rozpoczęła się na prośbę papieża Urbana II oraz cesarza

bizantyjskiego Aleksego I Komnena. Jej celem było odzyskanie utraconej przez

cesarstwo wschodnio-rzymskie Azji Mniejszej oraz odebranie muzułmanom

świętego miasta – Jerozolimy, do której wstęp chrześcijanom utrudniał sułtanat

seldżucki (sułtanat seldżucki to twór państwowy, który powstał z niewielkiej

początkowo ordy tureckiej, po czym zapanował nad prawie całym Bliskim

Wschodem).

Pierwsza krucjata, jako jedyna w historii wypraw krzyżowych, odniosła pełny

sukces, czego wynikiem było powstanie Królestwa Jerozolimy, istniejącego

później niemal 200 lat.

Powstanie, a następnie bardzo szybki rozwój sułtanatu seldżuckiego

spowodowało, że Turcy zapanowali nad prawie całym Bliskim Wschodem, więc

również nad Jerozolimą, do której bardzo utrudniony dostęp mieli chrześcijanie,

którym ostatecznie w 1079 roku sułtan Sulejman zakazał wstępu do świętego

miasta. Pomimo, że zdarzenie w poniższym przykładzie miało miejsce kilkanaście

lat przed wprowadzeniem definitywnego zakazu, również tu widać wyraźnie

bardzo utrudniony dostęp wiernych do Jerozolimy. Mianowicie w roku 1065 roku

została zatrzymana licząca około 2000 osób pielgrzymka do Ziemi Świętej.

Ten sam sułtan, który wprowadził zakaz wstępu chrześcijanom do Jerozolimy, kilka

lat wcześniej (w 1071 roku) rozgromił wojska Bizancjum w bitwie pod Manzikert,

dzięki czemu zdobyła Anatolię.

Pomimo szybkiego rozwoju, sułtanat seldżucki rozpadł się wkrótce, dając większe

szanse cesarstwu bizantyjskiemu na odzyskanie Anatolii i Palestyny.

Jednak pomimo okazji, cesarstwo wschodniorzymskie nie odzyskało szybko ani

Anatolii, ani Palestyny, ponieważ miało rozbitą armię po bitwie pod Manzikert, a

jego skarbiec świecił pustkami. Te wydarzenia skłoniły papieża Urbana II i

cesarza Bizancjum – Aleksego I Komnena do zorganizowania wspólnej, wielkiej

wyprawy krzyżowej, w celu odbicia utraconych terenów i przejęcia kontroli nad

Jerozolimą.

I tak podczas synodu w Clermont, Urban II ogłosił oficjalnie, że pierwsza krucjata

będzie miała miejsce. Na jej dzień rozpoczęcia obrano 15 sierpnia 1096 roku.

Znakiem wyprawy wybrano czerwony krzyż.

Niecały rok przed rozpoczęciem

pierwszej wyprawy krzyżowej, tłum

chętnych (około 40 tys.) do wzięcia

udziału w krucjacie chłopów stawił

się przed Konstantynopolem.

Cesarz nie wpuścił ich do miasta,

lecz wysłał do Anatolii, gdzie

niezbrojni i niezorganizowani chłopi

poniosły klęskę w bitwie pod Nikeą,

gdzie zabił większość z nich

(oczywiście nie osobiście) sułtan Ar

Rumu Kilidż Arsłana.

Zdobycie Jerozolimy podczas pierwszej

krucjaty w 1099 roku. Rysunek ze

średniowiecznego rękopisu.

DRUGA KRUCJATA

Jak pierwsza wyprawa krzyżowa zakończyła się wielkim sukcesem, tak druga

zapisała się w historii jako wielka porażka chrześcijan. Trwała 2 lata – od 1147 do

1149 roku. Inicjatorami krucjaty byli papież Eugeniusz III oraz św. Bernard z

Clairvaux, a dowódcami – król francuski Ludwik VII oraz król niemiecki Konrad III.

Podobno zagładą dla tej krucjaty było podzielenie rycerstwa na dwie grupy: jedna

z nich szła z niemieckim królem, a druga – z francuskim.

I tak niemiecka grupa już na początku wyczerpała swoje siły męczącym marszem

do Konstantynopola, aby po chwili ponieść klęskę w bitwie pod Dyroleum. Ocaleni

albo zawrócili, albo dołączyli do grupy francuskiej, która powędrowała do

Jerozolimy. Tam zebrała się rada królewska, która postanowiła o zaatakowaniu

niegroźnego, ale bogatego Damaszku.

Damaszek, po 5 dniach oblężenia, nie został zdobyty. Podobno ze względów na

kłótnie między dowódcami, a tym samym dezorganizację. Armia w rozsypce

usiłowała wracać do Królestwa, jednak wielu z rycerzy poległo w drodze

powrotnej z powodu braku wody i pożywienia lub po prostu byli zabijani przez

wojowników lekkiej jazdy tureckiej, która nękała ich bardzo w drodze powrotnej.

Ogromna porażka, która przeważyła losy II Krucjaty, przyniosła krzyżowcom

wielkie straty; zarówno w ludziach, jak i w prestiżu. Dzięki pogromie pod

Damaszkiem, minął mit niezwyciężonych armii krzyżowych.

Sytuację wykorzystał Nur ad-Din, który zajął neutralny do tej pory Damaszek.

TRZECIA KRUCJATA

Trzecia krucjata trwała od roku 1189 do roku 1192. Była zdecydowanie bardziej

udana niż zakończona totalną klęską druga wyprawa, ale i tak sukcesy i korzyści

płynące z organizacji trzeciej krucjaty były skromne (to był powód, dla którego

zorganizowano czwartą wyprawę).

Dowódcami rycerstwa, którego celem było odzyskanie Ziemi Świętej z rąk

sułtana seldżuckiego Saladyna (zdobył w 1187 roku Jerozolimę, zakazując przy

tym rzezi chrześcijan i plądrowania ich domów), byli tym razem cesarz Fryderyk I

Barbossa, król francuski Filip II August oraz król angielski Ryszard Lwie Serce.

Przyczyną konfliktu był fakt, iż jeden z muzułmańskich władców Nur ad-Din miał

bardzo szerokie perspektywy, które skutecznie zaczął realizować. Po klęsce II

krucjaty podbił on Damaszek, zjednoczył Syrię i rósł niebezpiecznie szybko w

siłę. Nur ad-Din szukał kolejnych państw, które mógłby podbić. Tym razem jego

uwagę zwróciło egipskie państwo Fatymidów. W 1163 roku wysłał nad Nil

ekspedycję wojskową, której dowodził generał Szirkuha.

W obliczu zagrożenia egipski sułat Szawar, wezwał na pomoc króla

jerozolimskiego Amalryka I, który wkrótce stanął na czele swych wojsk na

ziemiach egipskich i otoczył Szirkuha.

Tymczasem Nud ad-Din najechał Antiochię i zgromił broniące jej wojska

chrześcijańskie. Wziął tam za jeńców wielu dowódców poprzednich krucjat. Aby

przyspieszyć rozwój spraw w Egipcie, posłał swemu generałowi skalpy

chrześcijańskich wodzów, co zaowocowało wycofaniem się obu wojsk z Egiptu.

Nud ad-Din nie miał zamiaru rezygnować z podporządkowania sobie Egiptu. W

1167 roku ponownie wysłał tam Szirkuha. Szawar ponownie wezwał na pomoc

Amalryka I, co przyniosło efekt wycofania się syryjskiego generała pod

Aleksandrię. Jednak wódz jerozolimski tym razem uknuł zdradę, która potem

okazała się dla niego zgubna. Stanął przeciw Szawarowi, a ten połączył szybko

siły z Szirkuhem i razem wypędzili Amalryka z Egiptu. Nud ad-Din zabił Szawara i

przejął władzę w Egipcie.

Po kilku latach, w 1169 roku zmarł Szirkuh, któremu powierzono władzę w Egipcie.

Kontrole nad państwem przejął jego syn Saladyn. Również w Syrii władza trafiła w

ręce młodego syna, ponieważ Nud ad-Din zmarł w 1174 roku. W tym samym roku

umarł również Amalryk, pozostawiając Królestwo Jerozolimskie w rękach swego 13-

letniego syna.

Niemiecki król Fryderyk I Barbarossa

wyruszył jako pierwszy w wyprawę,

zbierając ogromne wojsko. Po przejściu

przez Europę. Rok po wyruszeniu w

wyprawę, w 1190 roku Niemcy pokonali

Turków w bitwie pod Ikonium.

Niestety podczas przeprawy przez rzekę

Salef, wódz niemiecki spadł z konia i

utopił się. Dowodzenie przejął jego syn

Fryderyk Szwabski. Nie potrafił on jednak

utrzymać dyscypliny w armii. Doprowadził

ją do Antiochii, gdzie pochował ojca. Kilku

żołnierzy niemieckich dopadła tam

natomiast zaraza.

Wyprawa angielskiego władcy Ryszarda

Lwie Serce również miała kłopoty. Po

wyruszeniu z Sycylii, flota napotkała

sztorm, w skutek którego zatonęło kilka

statków. Jeden z nich wiozący narzeczoną

Ryszarda i złoto, rozbił się na Cyprze.

Ryszard wypłynął z portu i spotkał się z

Izaakiem Komnenosem (władcą Cypru),

który postanowił oddać skarb i wysłać

dodatkowo 500 żołnierzy do Ziemi

Świętej. Jednak władca Cypru zmienił

szybko zdanie, co rozwścieczyło Ryszarda,

który podbił wyspę w kilka dni.

Krzyżowcy.

CZWARTA KRUCJATA

Czwarta wyprawa krzyżowa była najdłuższą tego typu eskapadą – trwała 4 lata

(1200 – 1204). Również w przypadku tej krucjaty, inicjatywa wyszła od papieża

Innocentego III. Biskup Rzymu chciał pomóc państwom łacińskim w Palestynie,

ponieważ byli oni coraz mocniej naciskani przez muzułmanów, a przecież III

krucjata przyniosła dość mierne rezultaty.

Wielu przywódców zadeklarowało wzięcie udziału w IV krucjacie. Pierwszym z nich

był młody hrabia Szampanii Tybald. Potem dołączyli hrabiowie: Ludwik, Charters,

Blois, Baldwin z Flandrii, Hugon z Saint-Pol, Gotfryd z Perche oraz kasztelan Brugii

Jan z Nesle.

W 1201 roku wenecjanie zgodzili się na przetransportowanie krzyżowców drogą

morską do Palestyny. Datę wypłynięcia ustalono na czerwiec 1202 roku. Zaraz po

podpisaniu umowy z Wenecją, wyprawę spotkało pierwsze nieszczęście – zmarł

hrabia Szampanii Tybald, jej przewódca. Po Tybaldzie długo nie można było wybrać

nowego wodza, aż zgodził się pełnić tą funkcję Bonifacy z Montferrat.

Ci krzyżowcy, którzy zgodzili się na usługi Wenecjan (były one bardzo drogie,

więc niektórzy rycerze dopływali do Zadaru na własną ręke) wypłynęli więc w

październiku 1202 roku z Wenecji, a miesiąc później (dokładnie 10 listopada)

byli już w Zadarze.

Opisy kronikarzy skrajnie się różnią w tym momencie. Jeden z nich, Robert de

Clari, twierdzi, że miasto poddało się najeźdźcom bez walki, a z kolei Gotrfryd z

Villehardouin pisze, że trwały walki o Zadar. Według tego drugiego kronikarza

oblężenie trwało od 13 listopada do 24 listopada 1202 roku.

Atak na Zadar potępił papież i ekskomunikował krzyżowców. Po pewnym czasie

jednak, uczestnicy wyprawy poprosili głowę Kościoła o rozgrzeszenie. Otrzymali

je tylko Frankowie, natomiast Wenecjanie – nie. W tej sytuacji część krzyżowców,

pomimo, że działała w imię chrześcijaństwa, była po prostu poza Kościołem.

Po zdobyciu Zadaru, zwycięskie

wojska przezimowały tam, ponieważ

ryzyko żeglugi po morzu podczas

zimy było podobno zbyt duże.

Jednak nie śpieszyło się zbytnio

krzyżowcom do dalszej drogi, bo

dopiero w kwietniu 1203 roku

wyruszyli dalej, najpierw paląc i

burząc resztki Zadaru. Po

zniszczeniu miasta, Frankowie i

Wenecjanie wyruszyli na

Konstantynopol, zatrzymując się po

drodze na wyspie Korfu. Tam

okazało się, że połowa krzyżowców

nie chce ataku na Konstantynopol i

że chce od razu płynąć na Palestyne.

Po długich negocjacjach konflikt

załagodzono.

Pod koniec czerwca 1203 krzyżowcy

dopłynęli do Konstantynopola, a już

5 lipca doszło do starcia z Grekami.

Tego dnia obalili oni cesarza, a dzień

później podbili Galatę. 17 lipca

krzyżowcy wdarli się do miasta.

Bezpośrednimi skutkami IV krucjaty

było powstanie w Konstantynopolu

Cesarstwa Łacińskiego oraz

powstanie nowych państw

łacińskich w Europie na miejsce

Cesarstwa Bizantyjskiego.

Wejście krzyżowców do Konstantynopola, stolicy

Cesarstwa Bizantyjskiego. Obraz Eugene Delacroix z

1840 roku.

KRUCJATA DZIECIĘCA

Krucjata dziecięca odbyła się w 1212 roku i

miała na celu oswobodzenie z rąk

muzułmanów Ziemi Świętej. Jednak nie siłą i

walką, a czystością serc dzieci. Niestety, co

było do przewidzenia – krucjata ta

zakończyła się absolutnym fiaskiem, a dzieci

biorące w niej udział zostały zamordowane

lub wzięte w niewolę.

Podobno krucjata doszła do skutku dlatego,

ponieważ pewien chłopiec opowiadał, że

został nawiedzony przez Chrystusa, który

kazał mu zorganizować krucjatę dziecięcą.

Domniemane cuda ściągnęły aż 20 tys.

dzieci, które poprowadzone przez

nawiedzonego chłopca, miały przeprawić się

przez Morze Śródziemne. Jednak nie

łodziami, ponieważ morze na znak cudu

bożego miało się rozstąpić przed dziećmi i

udostępnić im drogę do Palestyny.

Nietrudno się domyślić, że tak się nie

stało... Dwóch kupców zaoferowało

transport do Ziemi Świętej, jednak dzieci

nie trafiły do Palestyny, a do Tunezji, gdzie

zostały sprzedane w niewolę. Inna wersja

mówi, że „krzyżowcy” zginęli w sztormie.

Jeszcze inna wersja twierdzi, że dzieci nie

dotarły nigdzie, bo umarły po drodze z

głodu i wycieńczenia. Którą wersję by nie

przyjąć – krucjata zakończyła się tragicznie.

Krucjata dziecięca według Gustava Dore’a.

PIĄTA KRUCJATA

Papieże, dowódcy i królowie nie stracili zapału do krucjat po miernych wynikach trzeciej

i czwartej wyprawy, nie mówiąc o drugiej. Nie zaniechali kolejnych krucjat również po

totalnej głupocie, jaką było zwołanie krucjaty dziecięcej, która zakończyła się tragicznie

dla niewinnych dzieci.

Dzięki nieskończonemu optymizmowi i wierze w to, że wreszcie któraś z krucjat

powtórzy wielki sukces pierwszej, zorganizowano piątą wyprawę.

I tak rozpoczęto kolejną wyprawę w 1217 roku. Była to długa krucjata – trwała cztery

lata. Bezpośrednimi inicjatorami i organizatorami byli oczywiście papież, król Węgier

Andrzej II oraz austriacki król Leopold VI. Krucjatę wspomogli wenecjanie.

Oprócz wojsk austriackich i węgierskich, na ekspedycję wyruszyła również armia Francji

i Włoch.

Krucjata nie była skazana na klęskę. Gdy w 1217 roku zaatakowano Egipt i po długim

oblężeniu zdobyto Damiettę, krucjata była na dobrej drodze do sukcesu. Jednak

dotychczasowe wygrane na nic się zdały, gdy wojska krzyżowe zostały rozgromione pod

Kairem. Przez tą przegraną, krzyżowcy musieli oddać Damiettę i wycofać się z Egiptu.

Nie pierwszy i nie ostatni raz krzyżowcy przegrali.

Walka o Damiettę

podczas piątej krucjaty.

SZÓSTA KRUCJATA

Ogólnie rzecz biorąc szósta krucjata miała prawie identyczny przebieg, jak

wyprawa piąta. Różnią się detale pod koniec wyprawy, daty oraz postacie.

Poza tym szósta wyprawa jest powieleniem piątej.

Szósta krucjata rozpoczęła się w 1248 roku, a skończyła w 1250, więc była o

połowę krótsza niż piąta. Celem ponownie był Egipt. Tym razem na czele

wojsk stanął król francuski Ludwik IX. Można powiedzieć, że była to krucjata

francuska, ponieważ brały w niej udział prawie tylko wojska Francji.

Krzyżowcy ruszyli na Egipt i z początku zdobyli Damiettę, którą później

musieli oddać, ponieważ w bitwie pod Kairem Ludwika IX wzięto w niewolę, a

żeby król mógł odzyskać wolność, wojska krzyżowe musiały oddać Damiettę.

Po opuszczeniu Damietty i wypuszczeniu Ludwika IX, krzyżowcy wrócili do

Europy. Kolejna wyprawa zakończyła się fiaskiem.

Ludwik IX wraz z

wojskami szturmuje

Damiettę.

SIÓDMA KRUCJATA

Siódma krucjata nie okazała się wcale szczęśliwą. Ludwik IX postanowił, że po klęsce

szóstej, nie zostawi plamy na swoim honorze i po raz kolejny zaatakuje zbrojnie. W

ostatniej krucjacie, tak jak w szóstej, udział wzięło prawie tylko rycerstwo francuskie.

I tak w 1270 roku król francuski wyruszył ze swą armią na Tunis, gdzie liczył na pomoc
miejscowego sułtana. Oczekiwanej pomocy nie dostał. Co więcej, tuż po przybyciu pod

Tunis, w armii rozpętała się epidemia dżumy, której ofiarą padł sam Ludwik IX. Zmarł

wkrótce, a wojska bez dowódcy wróciły w popłochu do Europy.

Tak zakończyła się siódma, ostatnia z krucjat. Można powiedzieć, że tylko pierwsza z

wypraw spełniła oczekiwania organizatorów i samych uczestników. Druga, piąta, szósta i

siódma zakończyły się klęską. Nie mówiąc już o wyprawie dziecięcej. Jedynie jeszcze

trzecia i czwarta wyprawa przynosiły efekty, jednak mierne. Właśnie dzięki klęskom i

kiepskim rezultatom organizowano kolejne wyprawy aż w końcu stanęło na siedmiu

krucjatach.

Jeden z zamków

wybudowanych przez

krzyżowców. Ten

pokazany na zdjęciu

znajduje się w

egipskiej zatoce

Akaba.

W późniejszych latach

miały miejsce próby

organizowania wypraw

krzyżowych, jednak bez

powodzenia.

Państwa krzyżowców

przetrwały na

wschodzie do schyłku

XIII wieku.

Ostatnia forteca Akka

utracona została w 1291

roku.

Pracę przygotował Bartosz Jurkiewicz

- - - - -

Źródła:

Wikipedia.pl

Nowa encyklopedia powszechna PWN 1998

Encyklopedia Audiowizualna Britannica. Historia II

2006

- - - - -

Wszystkie zdjęcia z wikipedia.pl