BÓG A RELIGIE

BÓG A RELIGIE

Dlaczego jest tak wiele

religii, kiedy Bóg jest

jeden?

Fresk Michała Anioła „Stworzenie

Adama”

Religia

– pochodzi od słowa

łacińskiego religo, religare i oznacza:

wiązać, spajać, łączyć.

wiązać, spajać, łączyć.

Religia jest najogólniej mówiąc:

Religia jest najogólniej mówiąc:

relacją człowieka do Absolutu, do Boga.

relacją człowieka do Absolutu, do Boga.

Religia w najszerszym tego

słowa znaczeniu, jako relacja

człowieka do Boga nie jest

zjawiskiem kulturowym,

natomiast,

relacja ta realizuje się zawsze

relacja ta realizuje się zawsze

w pewnym obszarze

w pewnym obszarze

kulturowym i przybiera

kulturowym i przybiera

właściwe dla tego obszaru

właściwe dla tego obszaru

kulturowego formy.

kulturowego formy.

RELIGIA - WIARA

RELIGIA - WIARA

Niekiedy, aby rozróżnić dwa

wymiary religii, zewnętrzny i

wewnętrzny, niektórzy filozofowie

kultury dokonują rozróżnienia na

religię i wiarę.

•

Religia

Religia

byłaby tu wymiarem

kulturowym, zewnętrznym,

•

Wiara

Wiara

oznaczałaby najgłębszy,

duchowy związek z Bogiem

TRZY GŁÓWNE RELIGIE

TRZY GŁÓWNE RELIGIE

•

Islam

Islam

•

Judaizm

Judaizm

•

Chrześcijaństwo

Chrześcijaństwo

Każda z tych religii jest sposobem

na wyrażenie relacji człowieka do

Boga chociaż w każdej z tych

religii obraz wyobrażenia Boga

jest inny i inny jest Jego kult.

Pluralizm religijny pozwala dojrzeć, że

ludzi na całym świecie, bez względu

na miejsce ich życia, na kulturę w

której dorastają łączy

jeden cel:

pozostanie w związku z Absolutem i

wyrażanie tego związku poprzez

jakieś działanie przy udziale innych

ludzi.

BÓG I RELIGIE W

BÓG I RELIGIE W

TEOLOGII

TEOLOGII

Wielość religii jest faktem. Przez długi okres

czasu Chrześcijaństwo starało się pokonać

taki stan rzeczy i zapanować jako religia jedna

prawdziwa.

Chodziło o to, by wyznawców innych religii

nawrócić na chrześcijaństwo. Przeznaczeniem

innych religii miało być zniknięcie z

powierzchni ziemi, jako błędów, a wyznawcy

ich mieli odnaleźć prawdę w chrześcijaństwie.

W takim kontekście zagadnienie tożsamości

chrześcijaństwa nie przysparzało większych

problemów:

"jesteśmy jedyną i najdoskonalszą religią, tylko

"jesteśmy jedyną i najdoskonalszą religią, tylko

u nas można znaleźć zbawienie i tylko przed

u nas można znaleźć zbawienie i tylko przed

nami rozpościera się realna przyszłość".

nami rozpościera się realna przyszłość".

Od II Soboru Watykańskiego, który dostrzegł

zbawcze znaczenie innych tradycji

religijnych, wiele zmieniło się w podejściu

chrześcijaństwa do problemu wielości religii.

We współczesnej chrześcijańskiej teologii

religii można spotkać trzy podstawowe

próby odpowiedzi na pytanie o

tożsamość chrześcijaństwa w

kontekście wielości czy pluralizmu

religii:

Ekskluzywizm

Ekskluzywizm

Pluralizm

Pluralizm

Inkluzywizm

Inkluzywizm

Ekskluzywizm ("wyłączanie",

Ekskluzywizm ("wyłączanie",

"wykluczanie")

"wykluczanie")

To pogląd, według którego jedyną prawdziwą i

zbawczą religią jest chrześcijaństwo. Według

tego stanowiska wraz z przyjściem Jezusa

Chrystusa inne religie - nawet ta, która

przygotowywała Jego nadejście - straciły rację

bytu.

Inne religie, odciągając ludzi od jedynego

prawdziwego Objawiciela i Zbawiciela, mogą

być nawet dziełem szatana.

Taka skrajna teza była źródłem krytyki Kościoła.

Uniemożliwiała ona zbawienie wielu ludziom,

gdyż zbawienie zgodnie z tym twierdzeniem

osiąga się wyłącznie dzięki widzialnej

przynależności do Kościoła,

Wszak extra Ecclesiam salus nulla - "poza

Kościołem nie ma zbawienia".

Pluralizm

Pluralizm

Dokładnym przeciwieństwem ekskluzywizmu jest

stanowisko, które określa się mianem pluralizmu.
Mówiąc najogólniej, występuje ono w wersji:

 słabszej

 radykalnej.

Słabsza

wersja pluralizmu przyznaje

pozachrześcijańskim religiom prawdziwość i

zbawczą skuteczność, z jednoczesnym

zachowaniem normatywnej (najważniejszej ale nie

jedynej) pozycji Jezusa Chrystusa.

Radykalna

wersja głosi, iż Jezus Chrystus jest tylko

jednym pośród wielu równorzędnych religijnych

objawicieli, że jest Zbawicielem "prawdziwie, lecz

nie wyłącznie"

INKLUZYWIZM

INKLUZYWIZM

Jest to stanowisko najliczniej

reprezentowane we współczesnej

chrześcijańskiej teologii religii. Zajmuje

je Magisterium Kościoła katolickiego.

Przyznaje on religiom

pozachrześcijańskim posiadanie

elementów zbawczych na podstawie

powszechnej zbawczej woli Boga, z

jednoczesnym podkreśleniem tego, że

Jezus Chrystus jest jedynym

Pośrednikiem zbawienia, co oznacza, że

chrześcijaństwo jest religią wyjątkową i

dopełnia wszystkie istniejące religie.

ŹRÓDŁA RELIGII JAKO

ŹRÓDŁA RELIGII JAKO

RELACJI CZŁOWIEKA Z

RELACJI CZŁOWIEKA Z

BOGIEM

BOGIEM

• Człowiek jako istota materialno – duchowa, posiadająca ciało i

duszę, jest zanurzony zarówno w świecie materialnym, jak i w

swoim własnym świecie realizującym się w myśleniu. Człowiek,

zatem rozwijać się może i w istocie rozwija się poprzez

dwojakiego rodzaju działania.

•

Pierwsze to działania w sferze materialno – biologicznej. W

tej sferze człowiek zaspakaja głównie biologiczne potrzeby.

Poprzez swoje działania podporządkowuje on przyrodę dla

swoich własnych potrzeb biologicznych, czyni świat przyrody

coraz wygodniejszym miejscem życia. Współczesna nauka i

technika są nastawione na tego rodzaju wartości.

•

Drugie działania dokonują się w sferze kulturowej.

Działania te maja zaspokoić potrzeby duchowe człowieka.

Szczególnym rodzajem wartości tworzonych w tej sferze, są

wartości religijne, które wiążą człowieka z czymś, co przekracza

zarówno świat natury jak i świat kultury w szerokim tego słowa

znaczeniu.

Pruszkowski Tadeusz

„Melancholia”

Źródła dla faktu religii

odnajduje się więc w

samej naturze człowieka.

Natura człowieka

sprawia, że potrzebuje on

odniesienia do Absolutu,

i oraz odczuwa potrzebę

wyrażenia na zewnątrz

tej relacji.

WYRÓŻNIA SIĘ DWIE

WYRÓŻNIA SIĘ DWIE

PODMIOTOWE PODSTAWY

PODMIOTOWE PODSTAWY

FAKTU RELIGII:

FAKTU RELIGII:

1.

Przygodność osoby

ludzkiej

2.

Potencjalność osoby

ludzkiej

Przygodność osoby

Przygodność osoby

ludzkiej

ludzkiej

Istnienie człowieka jest niekonieczne,

przygodne i ostatecznie musi być

istnieniem pochodnym. Człowiek jako

istota rozumna jest świadoma

przygodności swojego istnienia, a to

uświadomienie nakierowuje człowieka

na Boga, Absolut – od którego wszelkie

istnienie przygodne zależy.

Fakt przygodności osoby ludzkiej jest więc

źródłem zawiązania relacji z Bogiem.

POTENCJALNOŚĆ OSOBY LUDZKIEJ

POTENCJALNOŚĆ OSOBY LUDZKIEJ

Człowiek realizuje siebie poprzez

adekwatne do swojej potencjalności

czyny, rozwija się i osiąga pełnie

zgodnie z potrzebami swojej natury.
Aktualizacja ludzkiej osoby ma

podwójny kierunek:

 wewnętrzny
 zewnętrzny

Aktualizacja wewnętrzna osoby ludzkiej

dokonuje się poprzez akty intelektualne

i wolitywne.

 Intelekt człowieka to władza poznawcza

ukierunkowana na prawdę.

 Wola człowieka to władza działania

ukierunkowana na dobro.

Ostatecznie potencjalność człowieka

nastawiona jest na absolutną prawdę i

absolutne dobro.

Absolutna prawda i dobro są ostateczną

aktualizacją potencjalności osoby

ludzkiej.

Aktualizacja zewnętrzna osoby

ludzkiej

dokonuje się poprzez kontakt z

innymi osobami. Człowiek tworzy

siebie poprzez związki, przede

wszystkim interpersonalne.

Dlatego naturalnym kontekstem

osoby jest społeczność osób

(rodzina, państwo, Kościół).

RELIGIA JAKO ZJAWISKO

RELIGIA JAKO ZJAWISKO

KULTUROWE.

KULTUROWE.

Wiara człowieka ma zazwyczaj

charakter tradycyjny, jest wiarą ojca,

dziadka, przodków. Człowiek przesiąka

od dzieciństwa wierzeniami tych,

między, którymi żyje i przeważnie nie

zadaje sobie trudu samodzielnego

ustosunkowania się do zawartych w

danej kulturze wierzeń i poglądów

.

Religia w tym sensie jest podbudowana

nie wiedzą, ale obyczajami panującymi

w danym kręgu kulturowym.

Religia, jako zjawisko kulturowe ulega zmianom

w zależności od przekształceń w życiu

społecznym i kulturalnym. Ta sama religia w

różnych okresach i kulturach nie jest dokładnie

taka sama.

Inaczej pojmowali Boga pierwsi Chrześcijanie,

inaczej pojmują Boga chrześcijanie dziś i z tego

powodu inaczej realizowała się relacja między

człowiekiem a Nim.

Podobnie w dzisiejszych czasach inaczej

rozumieją treści ewangeliczne ludzie żyjący w

Afryce, inaczej rozumieją je ludzie żyjący w

Europie. Można też zauważyć, że treści religijne

przeżywane są wielorako przez różnych ludzi z

różnych warstw społecznych, czy też regionów

tego samego kraju.

Każda w pełni rozwinięta religia

Każda w pełni rozwinięta religia

składa się z czterech

składa się z czterech

podstawowych elementów:

podstawowych elementów:

1. Doktryna
2. Kult
3. Etyka
4. Organizacja

DOKTRYNA

DOKTRYNA

W niej znajduje się jakaś wizja

Boga, określona koncepcja

świata oraz wizja człowieka.

Zatem w doktrynie można

wyróżnić zawsze teologię,

kosmologię i antropologię.

KULT

KULT

Kult to zespół

czynności, obrzędów,

ceremonii mających

na celu oddanie czci

Bogu.

ETYKA

ETYKA

Etyka to zbiór wartości, norm i ocen

postępowania związany z danymi

wierzeniami.

Za zasadę działania w Chrześcijaństwie

uważa się przede wszystkim „podwójne

przykazanie miłości”: „Będziesz miłował

Pana Boga swego całym swoim sercem,

całą swoją duszą i całym swoim

umysłem. To jest największe i pierwsze

przykazanie. Drugie podobne jest do

niego: Będziesz miłował swego bliźniego

jak siebie samego”

ORGANIZACJA

ORGANIZACJA

Zorganizowana

wspólnota

wiernych i

kapłanów,

zakonników.

W Każdej religii istniej przedmiot

W Każdej religii istniej przedmiot

aktywności religijnej – Bóg, Absolut.

aktywności religijnej – Bóg, Absolut.

W każdej religii Bóg jawi się jako

rzeczywistość doskonała, przewyższająca

człowieka w zakresie doskonałości

bytowej, moralnej, czy mocy. Absolut jest

różnie pojmowany w różnych religiach.

Zawsze natomiast jest uważany za źródło

życia i cel życia. Kontakt z Absolutem

nadaje jakiś określony sens ludzkiemu

życiu.

W każdej religii człowiek uznaje swoją

niewystarczalności ontyczną i życiową,

dostrzega jakiś brak w swojej

strukturze, który domaga się

uzupełnienia przez pomoc Absolutu.

Każda religia zawiera własne, niekiedy

bardzo różne interpretacje owego

braku w człowieku, pewnej skazy,

mankamentu, niedoskonałości. Niemal

zawsze łączy się z jednoczesnym

występowaniem poczucia winy u

człowieka i uznaniem potrzeby pomocy.

Każda religia wskazuje sposób

uszczęśliwienia, ocalenia,

wybawienia człowieka z niekorzystnej

dla niego sytuacji.

Każda religia w punkcie dojścia

zapewnia człowiekowi stan idealny,

stan, w którym wszystkie braki

zostaną zniwelowane. Stan doskonały

dla człowieka jest w każdej religii

inaczej opisywany. Łączy się go ze

zdrowiem, szczęściem, wolnością,

pokojem, sprawiedliwością, prawdą,

dobrem, pięknem

JOHN HICK

JOHN HICK

John Hick, na pytanie o
wielość religii w
kontekście Jednego
Boga odpowiada, że
wszystkie religie są
równowartościowymi
drogami prowadzącymi
człowieka do poznania
Boga i osiągnięcia
ostatecznego celu
życia.

Jego zdaniem, doktrynalne różnice

między religiami biorą się stąd, że

Bóg jest Rzeczywistością

Transcendentną na tyle "oddaloną"

od człowieka, że nie można w pełni

jej wyrazić za pomocą tylko

jednego systemu religijnego.

Bóg, Pełnia Bytu, nie ukazał się

ludziom w jednym wyjątkowym

objawieniu, lecz w formie

odrębnych i komplementarnych

objawień historycznych.

MIRCEA ELIADE

MIRCEA ELIADE

Dziś bardzo wielu ludzi, na
skutek przemyśleń i
doświadczeń mówi: „Wierzę
w Boga, ale nie Boga
Kościoła katolickiego, nawet
nie w Boga chrześcijan i nie
w dalekowschodnie bóstwa.
Wierzę w Boga, którego nie
ma w religii". Jednym z
filozofów, u którego odnaleźć
można podstawy do takiego
światopoglądu jest Eliade

Eliade w żadnym miejscu nie twierdzi, że

wierzy w Boga, czy też że Bóg istnieje.

Twierdzi jedynie, że refleksja nad ludzką

kulturą i historią daje podstawy, aby mówić o

jakimś sacrum.

"Oczywiście nie istnieje 'czyste' zjawisko

religijne, nie ma zjawiska wyłącznie i li tylko

religijnego. Religia jest zjawiskiem ludzkim, a

więc jest również zjawiskiem społecznym,

językowym, ekonomicznym, (...). Byłoby

jednak rzeczą złudną próbować wyjaśnić

religię za pomocą jednej z tych podstawowych

funkcji, które ostatecznie określają naturę

człowieka".

W tych słowach Eliade daje dowód, że dla

niego świat sacralny jest rzeczywistością

prawdziwą, nieredukowalną do tego, co

możemy odnaleźć tylko w sferze ludzkiej.

Religia, co należy podkreślić, jest faktem

zarówno jednostkowym, jak i społecznym w

każdym obszarze kulturowym. Jako fakt

jednostkowy obejmuje relację jednostki do

Boga, która to relacja jest zawsze

indywidualna i niepowtarzalna. Jako fakt

społeczny stanowi swoisty związek grupy

społecznej z Bogiem, przejawiający się w

kulcie. Religia jako fakt społeczny jest też

czynnikiem mocno integrującym społeczność.

Każda religia tworzy

w ludzkim

społeczeństwie

wydzielony obszar

świętości –

sacrum

przeciwstawiany

temu, co ziemskie –

profanum

.

W każdej też religii

można zauważyć

wyodrębnienie nie

tylko świętych

miejsc, przedmiotów,

zdarzeń, ale też

świętego czasu.

Religia jest ogromną siłą dynamizującą ludzką

aktywność. Każda kultura, jeśli przyjrzymy się

bliżej, była inspirowana i kształtowana przez jakąś

wielka religię. Ta inspiracyjna i wspomagająca moc

religii w stosunku do kultury przejawia się w trojaki

sposób:

1. Przez wskazanie, wprost na nieograniczone

możliwości rozwoju osoby ludzkiej i perspektyw

wiecznego trwania, przez co nabiera nieskończonej

wartości wszelka działalność człowieka, zwłaszcza

ta, która najbardziej rozwija ducha ludzkiego.

2. Przez to, że religia jest również sprawą społeczną i

musi się wyrazić na zewnątrz i w tym wyrazie religia

stanowi dziedzinę kultury – specjalny typ poznania,

języka, sztuki, architektury, literatury, organizacji.

3. Przez wzbogacenie motywacji dla aktywności

ludzkiej

.

KONIEC

KONIEC