Marta Pawlak, Paulina

Marta Pawlak, Paulina

Pietras

Pietras

Ozonosfera

To warstwa zwiększonej koncentracji ozonu w

stratosferze, znajdująca się na wysokości ok. 20-50
km nad pow. Ziemi. Ozonosfera pełni funkcje
ochronne dla życia na Ziemi, gdyż pochłania część
promieniowania UV docierającego do Ziemi ze
Słońca, które jest szkodliwe dla organizmów żywych.
Dzięki niej jest możliwe życie na lądzie. Ozonosfera
przyczynia się także do wzrostu temperatury w
stratosferze, w wyniku pochłaniania promieniowania
UV.

Dziura ozonowa

Dziura ozonowa

To zjawisko zmniejszonego stężenia

ozonu (O3) w stratosferze, występujące
głównie w obszarach podbiegunowych.
Powstawanie dziury związane jest
zazwyczaj z emisją freonów
spowodowaną działalnością człowieka.
Po raz pierwszy dziurę ozonową
zaobserwowano w 1985 r. nad
Antarktydą. Doprowadziło to do
uchwalenia Konwencji Wiedeńskiej o
Ochronie Warstwy Ozonowej.

To zjawisko zmniejszonego stężenia

ozonu (O3) w stratosferze, występujące
głównie w obszarach podbiegunowych.
Powstawanie dziury związane jest
zazwyczaj z emisją freonów
spowodowaną działalnością człowieka.
Po raz pierwszy dziurę ozonową
zaobserwowano w 1985 r. nad
Antarktydą. Doprowadziło to do
uchwalenia Konwencji Wiedeńskiej o
Ochronie Warstwy Ozonowej.

KONWENCJA WIEDEŃSKA O

KONWENCJA WIEDEŃSKA O

OCHRONIE WARSTWY OZONOWEJ

OCHRONIE WARSTWY OZONOWEJ

Sporządzona w Wiedniu 22 marca 1985 r.

obowiązuje w krajach UE.

RP przystąpiła do tej konwencji 25 czerwca 1990 r.

Strony konwencji, świadome szkodliwych zmian w
warstwie ozonu wpływających na zdrowie ludzkie i
środowisko wymagają działań międzynarodowych, które
powinny opierać się na zabezpieczeniach naukowych i
technicznych

oraz

badaniach

i

systematycznych

obserwacjach.

Zobowiązały się one do:

Zobowiązały się one do:

•

badań i systematycznych obserwacji nad

•

procesami fizycznymi i chemicznymi, mającymi wpływ na warstwę

ozonową;

zmianami w warstwie ozonowej, w wyniku zmian w nadfioletowym
promieniowaniu słonecznym, mającym skutki biologiczne oraz dla
materiałów użytecznych ludzkości

skutkami klimatycznymi wynikającymi ze zmian w warstwie
ozonowej;

substancjami i technologiami alternatywnymi;

•

wymiany informacji na szczeblu krajowym i

międzynarodowym

•

podjęcia środków ustawodawczych lub administracyjnych

oraz wyznaczyć właściwe kierunki polityki w celu ochrony
warstwy ozonowej;

•

współpracy w rozwoju i transferze technologii przez:



dostarczanie niezbędnego wyposażenia i urządzeń do badań i

systematycznych obserwacji;

odpowiednie szkolenie personelu naukowego i technicznego.

Dodatkowo Konwencja ustala coroczną organizację konferencji stron w celu
dokonywania ciągłego przeglądu i nadzoru realizacji jej postanowień.

W wyniku przeprowadzonych badań i obserwacji ustalono, że modyfikacje w

warstwie ozonowej wpływają na zmiany wielkości nadfioletowego promieniowania

słonecznego ze skutkami biologicznymi (UV-B) oraz na zmiany struktury

temperatury atmosfery, z konsekwencjami dla pogody i klimatu.

W konwencji

zawarto spis substancji chemicznych

pochodzenia naturalnego i antropogenicznego, które

uważa się za mające potencjalny wpływ na zmiany

właściwości chemicznych warstwy ozonowej:

a) Substancje węglowe

• Tlenek węgla (CO) odgrywa główną rolę w procesach fotochemicznych

troposfery oraz pośrednią w stratosferze.

• Dwutlenek węgla (CO2) oddziałuje na ozon stratosferyczny przez wpływ na

termiczną strukturę atmosfery.

• Metan (CH4) wpływa na ozon w troposferze i stratosferze.

• Niemetanowe mieszaniny węglowodorów odgrywają bezpośrednią rolę w

procesach fotochemicznych troposfery i pośrednią w stratosferze.

b) Substancje azotowe

• Podtlenek azotu (N2O) odgrywaja istotną rolę w kontrolowaniu obfitości ozonu
w stratosferze.

• Tlenki azotu (NOx) odgrywają główną rolę tylko w fotochemicznych procesach
troposfery i pośrednią w stratosferze

c) Substancje chlorowe

• Chlorofluorowęglowodory (CFC; głównie freony) odgrywa istotną rolę w
procesach fotochemicznych ozonu, szczególnie w rejonie na wysokości 30-50 km.

d) Substancje bromowe

• Halony - wysoki potencjał niszczenia ozonu

e) Substancje wodorowe

• Wodór (H2) odgrywa małą rolę w procesach fotochemicznych stratosfery.

• Woda (H2O) odgrywa istotną rolę w procesach fotochemicznych troposfery i
stratosfery.

W ramach polskiego prawa uchwalono jeszcze

Ustawę o substancjach zubożających warstwę

ozonową z dnia 20 kwietnia 2004 r.

Określa ona:

  1)   zasady używania oraz obrotu substancjami zubożającymi warstwę
ozonową, zwanymi dalej "substancjami kontrolowanymi" (czyli SK),
oraz produktami, urządzeniami i instalacjami zawierającymi te
substancje;

  2)   obowiązki podmiotów używających SK oraz produktów, urządzeń i
instalacji zawierających te substancje;

  3)   organy i jednostki zajmujące się sprawami zw. z postępowaniem z
SK;

4)  zasady stosowania produktów oraz eksploatacji urządzeń i instalacji
zawierających SK na statkach morskich.

Zastosowania substancji kontrolowanych:



instalacji chłodniczych (lodówki, chłodziarki, klimatyzacja),



produkcji spienionych tworzyw sztucznych,



środki gaśnicze,



gaz napędowy do pojemników ciśnieniowych (gaśnice,

kosmetyki, leków),



produkcji rozpuszczalników,



środków czyszczących (gł. preparatów do mycia urządzeń

elektronicznych i do odtłuszczania urządzeń klimatyzacyjnych),



w przemyśle motoryzacyjnym jako dodatek do lakierów.

Ewidencja i oznakowanie substancji

kontrlowanych

Podmiot używający SK na terytorium RP jest zobowiązany do prowadzenia ich
ewidencji oraz do przekazywania informacji wyspecjalizowanej jednostce.

Ewidencja SK obejmuje w szczególności:

  1)   rodzaj oraz jej nazwę chemiczną i handlową;
  2)   ilość używanej substancji w poszczególnych miesiącach;
  3)   źródło pochodzenia;
  4)   sposób używania.

Podmiot wprowadzający do obrotu na terytorium RP produkty, urządzenia i
instalacje zawierające SK jest obowiązany do ich oznakowania, a także do
oznakowania pojemników zawierających te substancje.

Użytkownik urządzeń lub instalacji zawierających powyżej 3kg SK
jest ponadto zobowiązany do założenia karty obsługi technicznej i
naprawy urządzenia lub instalacji oraz do regularnego ich serwisu.

Użytkownik urządzeń zawierających SK jest zobowiązany do
zapobiegania ich emisji do środowiska.

 Minister określa:

  1)   sposób oznakowania produktów, urządzeń i instalacji

zawierających SK, a także pojemników zawierających te substancje,

  2)   wzór oznakowania, w zależności od rodzaju SK oraz stopnia

zagrożenia dla warstwy ozonowej.



Pozwolenia na wprowadzanie i obrót SK wydawane są

przez ministra na czas nie dłuższy niż rok i mogą one być
cofnięte.



Nadzór w zakresie postępowania z SK sprawuje minister za

pośrednictwem Inspekcji Ochrony Środowiska.

Zakazy, opłaty

Na terytorium RP zakazuje się:

  1)   obrotu produktami, urządzeniami i instalacjami zawierającymi

chlorofluorowęglowodory z wyjątkiem nieodzownych zastosowań określonych w

Protokole montrealskim (1987);

  2)   obrotu urządzeniami i instalacjami chłodniczymi, klimatyzacyjnymi i pompami

ciepła zawierającymi SK jako czynniki chłodnicze;

  3)   obrotu spienionymi tworzywami sztucznymi i wyrobami je zawierającymi

wyprodukowanymi przy użyciu SK;

  4)   rozbudowy urządzeń i instalacji chłodniczych i klimatyzacyjnych z

wykorzystaniem SK.

Ponadto

zakazuje

się

składowania

urządzeń

klimatyzacyjnych,

chłodniczych

lub

gaśniczych

zawierających

SK

i

będących

odpadami.

Podmiot

prowadzący składowisko odpadów jest obowiązany
odmówić

przyjęcia

na

składowisko

wymienionych

odpadów.

Opłatę za wprowadzanie na terytorium Polski SK ponosi

podmiot wprowadzający je po raz pierwszy do obrotu.

Substancjami tymi są:

  1)   wodorochlorofluorowęglowodory (HCFC), z wyjątkiem

wykorzystywanych do produkcji innych substancji,

  2)   chlorofluorowęglowodory (CFC), z wyjątkiem wykorzystywanych do

produkcji leków,

  3)   bromometan, z wyjątkiem zastosowań kwarantannowych i

przedwysyłkowych.



Minister określa wysokość opłaty za SK, uwzględniając ich

potencjał niszczenia ozonu w zależności od ich ilości

wprowadzanych do obrotu.

Pieniądze z tych opłat przeznaczane są na działania

związane:

  1)   ze zbiórką odpadów zawierających SK;
  2)   z odzyskiwaniem SK;
  3)   z gromadzeniem SK;
  4)   z unieszkodliwianiem SK.

Kary

Za produkcję lub wprowadzanie do obrotu SK na obszarze

UE wbrew zakazom wymierza się kary pieniężne. Ponadto

nielegalnie wprowadzone SK na obszar Wspólnoty

Europejskiej podlegają cofnięciu poza ten obszar, a gdy jest

to niemożliwe, traktowane są jako odpady i podlegają

unieszkodliwieniu na koszt osoby je wprowadzającej lub

przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki

Wodnej.

Stawka kary pieniężnej za 1kg SK wynosi pięciokrotność

opłaty za emisję do środowiska 1kg chlorowcopochodnej

węglowodoru

(CFC-12), ustalonej w przepisach prawa ochrony środowiska

(2001).

Podsumowanie

Badania stężenia ozonu w atmosferze ziemskiej

wykazały, że w ciągu ostatnich kilkunastu lat

zmniejsza się ono (średnio 0,2% rocznie),

natomiast uchwalenie Konwencji Wiedeńskiej i

przestrzeganie jej postanowień zahamowało proces

powiększania dziury ozonowej, w związku z czym

przyszłość zapowiada się

optymistycznie

. Emisja freonów powoli, ale

systematycznie maleje, jednak okres potrzebny na

odbudowanie warstwy ozonowej szacuje się na

kilkadziesiąt lat.