SYTUACJE PRAWNE

SYTUACJE PRAWNE

Normy prawne wyznaczają określone
zachowanie swoim adresatom a w związku
z tym prowadzą do powstania określonej
sytuacji prawnej

-

Dla adresatów normy (norma nakazująca

wydać sądowi orzeczenie, dłużnikowi
oddać dług, każdemu zakazująca kraść)

-

Dla recypientów – podmiotów, do

których odnosi się zachowanie adresatów
(powód, wierzyciel, pokrzywdzony
przestępstwem kradzieży)

Podstawowe i pochodne sytuacje

Podstawowe i pochodne sytuacje

prawne

prawne



Podstawowa sytuacja prawna podmiotu

polega na tym, że jakieś jego

zachowanie jest mu nakazane, zakazane

(jest dla niego przedmiotem obowiązku)

czy też jest dla niego dozwolone,

fakultatywne bądź indyferentne



Pochodne sytuacje prawne podmiotu to

takie, które powstają dla jakiegoś

podmiotu ze względu na obowiązki

adresata normy zachowania się

skierowanego właśnie ku sprawom tego

podmiotu – zalicza się do niego

uprawnienia i kompetencje

Podstawowe sytuacje

Podstawowe sytuacje

prawne

prawne



OBOWIĄZEK - norma wyznacza nakaz albo

zakaz zachowania (zakazane jest zaniechanie

czynu

nakazanego,

ale

także

czynienie

wszystkiego, co uniemożliwia spełnienie czynu

nakazanego) – jest zawsze ograniczeniem

możliwości wyboru



Formalny – czyn prosty (np. zakaz deptania

trawników)



Materialny – nakaz utrzymywania zieleni

miejskiej w określonym stanie



Warunkowy – obowiązek aktualizuje się, jeśli

ziści się warunek określony w normie (zdarzenie

przyszłe i niepewne) – np. udzielenie pomocy

poszkodowanemu w wypadku (musi zaistnieć

wypadek,

ogłoszenie

stanu

zagrożenia

epidemiologicznego, stanu wyjątkowego)

Inne niż obowiązek sytuacje

Inne niż obowiązek sytuacje

prawne:

prawne:



Czy dozwolony – nie jest przez normę

podmiotowi zakazany (każdy czyn nakazany

jest dozwolony, nie każdy dozwolony jest

nakazany) – wolność jednstronna



Czyn fakultatywny – nie jest przez normę

podmiotowi nakazany



Czyn indyferentny – jest dla podmiotu

zarówno

dozwolony,

jak

i

fakultatywny(sytuacja prawa podmiotu polega

na wolności zrealizowania danego czyny, jak i

wolności

powstrzymania

się

od

jego

zrealizowania)- wolność dwustronna UWAGA:

indyferentność czynu nie oznacza, że nie są z

nim związane konsekwencje prawne (np.

zawarcie umowy jest czynem indyferentnym,

ale rodzi skutki)

Pochodne sytuacje prawne

Pochodne sytuacje prawne

(związane z pozycją

(związane z pozycją

recypienta)

recypienta)



Uprawnienie (podmiotu B)- sytuacja, która

polega na tym, że jakiemuś podmiotowi A

nakazane jest wykonać na rzecz B

odpowiednie świadczenie, powstaje więc ze

względu na normę adresowaną do A i

wyznaczającą mu obowiązek określonego

zachowania na rzecz B (np. zapłata

wynagrodzenia, zwrot przedmiotu pożyczki)



Wolność prawnie chroniona (podmiotu

B) - polega na tym, że podmiotom nie-B

zakazane

jest

wykonywanie

działań

ingerujących w jakąś sferę zachowań

podmiotu, świadczenie w tym przypadku

polega na zaniechaniu działania (np. prawo

własności)

Inne niż obowiązek sytuacje

Inne niż obowiązek sytuacje

prawne:

prawne:



Kompetencja

(upoważnienie)

do

dokonywania czynności konwencjonalnych –

nazywa się nią (nim) sytuację prawna

polegającą na tym, że jeżeli podmiot B

dokona danej czynności konwencjonalnej, to

inne podmioty będą miały obowiązek na tę

czynność zareagować, bowiem przez nią

zaktualizuje się obowiązek określonego

zachowania.

Upoważniony

>>>

podmiot

podległy

kompetencji



Kompetencja prawodawcza/nieprawodawcza

Prawo przedmiotowe/prawo w sensie

Prawo przedmiotowe/prawo w sensie

podmiotowym

podmiotowym



Prawo

w

sensie

przedmiotowym

-

uporządkowany zbiór norm postępowania o

szczególnych właściwościach



Prawo w sensie podmiotowym – „czyjeś

prawo” – odnoszące się do konkretnej

osoby(prawo wystąpienia o paszport, prawo

wnoszenia powództwa przeciwko dłużnikowi,

prawo głosowania)

Ktoś ma prawo czynić, jeśli jakiś czyn jest dla niego

dozwolony, jeśli ma dwustronną wolność działania w

pewnym zakresie, wolność prawnie chronioną, jeżeli

przysługuje mu uprawnienie, jeśli ma kompetencję

ale także wtedy, gdy jego sytuacja jest złożona i

składa się z powiązanych kompetencji, uprawnień i

wolności prawnie chronionych (np. prawo własności)

Przywilej/immunitet/roszcz

Przywilej/immunitet/roszcz

enie

enie



Przywilej - obowiązujące normy nakazują na rzecz

uprzywilejowanego świadczyć więcej, niż na rzecz

innych lub zwalniają go z obowiązków lub świadczeń,

podczas gdy inni z tego zwolnienia nie korzystają (np.

obniżony wymiar czasu pracy matki karmiącej)



Immunitet – przysługuje podmiotowi B, gdy jest on

zwolniony od podlegania kompetencji podmiotu A



Roszczenie – takie uprawnienie, które jest już

wymagalne

(np.

nadszedł

termin

spełnienia

świadczenia oznaczony w treści czynności prawnej)

albo złożoną sytuację podmiotu B polegającą na tym,

że podmiot B ma uprawnienie, ale obowiązany do

świadczenia na jego rzecz podmiot A świadczenia

tego dobrowolnie nie spełnia i wówczas B aktualizuje

się kompetencja (upoważnienie), aby domagać się od

państwa działań interwencyjnych wobec A (dochodzić

swego prawa)

- zobowiązania naturalne