Jak słuchać (i mówić),

Jak słuchać (i mówić),

aby dzieci chciały

aby dzieci chciały

rozmawiać?

rozmawiać?

Język akceptacji

Język akceptacji

Jak to się dzieje, że potrafimy –

obcej osobie – opowiedzieć nasze

całe życie?

• AKCEPTACJA

„wyrażenie zgody” na

odmienność i indywidualność drugiej osoby;

• Na co pozwala drugiemu

człowiekowi?

• & wzrost
• & rozwijanie się
• & przeprowadzenie konstruktywnych zmian w życiu
• & nauka rozwiązywania problemów
• & urzeczywistnianie wszystkich swoich możliwości

Akceptacja

„ jest jak żyzna ziemia,

która pozwala
drobnemu nasionku
rozwinąć się w miły
kwiatek, który tkwił w
nim w zarodku”

„akceptacja jest jak

ziemia, która
umożliwia dziecku
urzeczywistnienie jego
własnych możliwości”

Problem tkwi w tym, że rodzice

nie umieją akceptować swoich

dzieci!

• zasady,oceny,krytyka → przekaz: brak

akceptacji

• bezstronny doradca: akceptacja mimo wszystko

• brak akceptacji?
• & zamyka ludzi
• & lęk przed mówieniem
• & niesmak
• & pozycja defensywna

Gdy rodzice potrafią okazać

dziecku akceptację...

DZIECKO:
• lubi samego siebie
• ma poczucie własnej

wartości

• rozwija swoje talenty
• Samodzielnie stara

się żyć i rozwiązywać
problemy

• NAJWAŻNIEJSZE →

DZIECKO CZUJE,
ŻE JEST
KOCHANE!

Komunikacja terapeutyczna

• Komunikaty o działaniu uzdrawiającym:
• & wyrażenie swoich własnych odczuć
• & wzrost poczucia własnej wartości i szacunku

do samego siebie

• Komunikaty destrukcyjne,

„nieterapeutyczne”:

• & poczucie winy wynikające z osądu
• & poczucie zagrożenia
• & powodują, że człowiek jeszcze bardziej broni

swego (złego) postępowania

Rodzaje akceptacji

BEZ SŁÓW

(komunikaty
bez słów:
gest,mimika,pos
tawa ciała,wyraz
twarzy):

1) niewtrącanie

się

2) bierne

słuchanie

PRZEKAZYWAN

A SŁOWNIE

(rozmowa z

dzieckiem)

1) Niewtrącanie się jako znak

akceptacji

• niewtrącanie się w działalność dziecka
• pozostawienie dziecka na uboczu, samemu sobie
• pozwolenie dziecku „być sobą”

• błędy:
• → narzucanie wyobrażeń dorosłych

→ nadmierna ochrona przed popełnieniem
błędu → nadmierna chęć odczuwania, że
rodzic jest potrzebny
→ narzucanie nauki
→ co inni
pomyślą o moim dziecku

2) Bierne słuchanie jako wyraz

akceptacji

• bierne słuchanie = milczenie
• większe wrażenie, że ktoś mnie słucha
• milczenie rodziców:
• * uaktywnia „moment rozwojowy”

* dziecko chce mówić i czuje się słuchane

* często może odreagować

* dziecko samo dochodzi do

pewnych wniosków i rozwija umiejętność

samostanowienia o sobie

• uwagi są niewskazane!

AKCEPTACJA

AKCEPTACJA

PRZEKAZYWA

PRZEKAZYWA

NA SŁOWAMI

NA SŁOWAMI

„

„

TYPOWA

TYPOWA

DWUNASTKA“

DWUNASTKA“

Kategorie, pod które podpadają słowne

odpowiedzi rodziców na problemy ich

dzieci.

1. Rozkazywać,

zarządzać,

komenderować.

•Jest mi obojętne, co robią inni rodzice.

Ty musisz wykonywać prace domowe.

•Nie odzywaj się tak do swojej matki!

•Wracaj i baw się z Ginny i Joyce.

•Przestań się skarżyć!

2. Ostrzegać, upominać,

grozić.

•Kiedy to zrobisz, będzie Ci przykro!

•Jeszcze jedna taka uwaga i opuścisz

pokój!

•Dałbyś temu spokój, gdybyś wiedział,

co jest dobre dla Ciebie.

3. Perswadować,

moralizować,wygłaszać

kazania

.

•Nie powinieneś tak się zachowywać.

•Powinieneś...

•Musisz zawsze okazywać szacunek

dorosłym.

4. Radzić, dyktować

rozwiązania lub robić

propozycje.

•Dlaczego nie zaprosisz razem Ginny i

Joyce, żeby tu się pobawiły?

•Poczekaj jeszcze parę lat, zanim

zdecydujesz, czy pójść na uniwersytet.

•Proponuję, żebyś to omówił ze swoimi

nauczycielami.

•Idź i zaprzyjaźnij się z kilkoma innymi

dziewczynkami.

5. Robić wyrzuty,

pouczać, przytaczać

logiczne argumenty.

•Studia mogą stać się najpiękniejszym

przeżyciem, jakiego kiedykolwiek doświadczysz.

•Musimy kiedyś rozpatrzeć perspektywy różnych

zawodów.

•Dzieci muszą uczyć się, jak żyć w zgodzie ze

sobą nawzajem.

•Zastanów się choć raz nad tym, że Twoja matka

potrzebuje pomocy w domu.

•Kiedy byłam w Twoim wieku, musiałam robić dwa

razy tyle, co Ty.

6. Osądzać, krytykować,

sprzeciwiać się,

obwiniać.

•Ty nie myślisz logicznie.

•To nie jest dojrzały punkt widzenia.

•Zupełnie nie masz racji!

•Jestem zupełnie innego zdania niż Ty.

7. Chwalić, aprobować.

•Teraz widzę, że jesteś miły.

•Masz możność tego dokonać.

•Stwierdzam, że masz rację.

•Jestem tego samego zdania.

8. Zwymyślać,

ośmieszyć, zawstydzić.

•Jesteś źle wychowanym bachorem!

•Słuchaj, panie przemądrzały...

•Zachowujesz się jak dzikie zwierzę!

•Pięknie, niemowlaku.

9. Interpretować,

analizować, stawiać

diagnozy.

•Ty jesteś tylko zazdrosna o Ginny.

•Mówisz to, żeby mnie nastraszyć.

•W rzeczywistości sam w to wszystko

nie wierzysz.

•Masz to poczucie, bo w szkole nic nie

robisz.

10. Uspokajać,

współczuć, pocieszać,

podtrzymywać.

•Jutro inaczej będziesz o tym myślał.

•Wszystkie dzieci przechodzą przez to czasem.

•Nie martw się, wszystko będzie dobrze.

•Przy Twoich zdolnościach mógłbyś być

świetnym uczniem!

•Najpierw też tak myślałem.

•Z innymi dziećmi zgadzasz się przecież bardzo

dobrze.

11. Badać, wypytywać,

indagować.

•Kiedy miałeś to poczucie po raz

pierwszy?

•Dlaczego myślisz, że nienawidzisz

szkoły?

•Czy dzieci mówiły Ci kiedyś, dlaczego

nie chcą się z Tobą bawić?

•Z iloma dziećmi rozmawiałeś o pracy,

którą one wykonują?

•Co będziesz robił, jeśli nie pójdziesz

na studia?

12. Odciągać uwagę,

kierować w inną stronę,

rozweselać, zabawiać.

•

•Po prostu już o tym nie myśl.

•Nie mówmy o tym przy stole.

•Chodź, porozmawiamy o

przyjemniejszych rzeczach.

•Ja to wszystko już wcześniej

przeszedłem.

„

„

TYPOWA DWUNASTKA“

TYPOWA DWUNASTKA“

Odpowiedzi tych nauczyciele i

terapeuci radzą unikać w pracy z

dziećmi (zarówno szkolnymi, jak i

własnymi).

„

„

TYPOWA DWUNASTKA“

TYPOWA DWUNASTKA“

•NIETERAPEUTYCZNA

•DESTRUKTYWNA

„

„

AUTOMATY DO

AUTOMATY DO

OTWIERANIA DRZWI“

OTWIERANIA DRZWI“

Odpowiedzi na problemy uczniów,

które zachęcają ich do mówienia.

„

„

AUTOMATY DO

AUTOMATY DO

OTWIERANIA DRZWI“

OTWIERANIA DRZWI“

• Opowiedz mi o tym!
• Chciałbym coś o tym

usłyszeć.

• Interesowałby mnie

Twój punkt widzenia.

• Porozmawiajmy o

tym.

• Opowiedz mi całą

historię!

• To wydaje się być

czymś dla Ciebie
bardzo ważnym.

•Aha

•Och!

•Hm..hm...

•Interesujące
.

•Rzeczywiści
e.

•Serio?!

•Ty to
zrobiłeś, co?

•Doprawdy?

Czynne słuchanie

DZIECKO

głód

DZIECKO

głód

proces
zaszyfrowania

DZIECKO

głód

proces
zaszyfrowania

kod

„Kiedy kolacja
będzie gotowa,
mamusiu?”

głód

proces
zaszyfrowani
a

KOD

„Kiedy
kolacja
będzie
gotowa,
mamusiu?”

proces
rozszyfrowani
a

DZIECKO

MATKA

„Ono jest
głodne”

Czynne słuchanie

„Jestem bardzo głodny”

Wypowiedzi

Wypowiedzi

<<ja>>,

<<ja>>,

wypowiedzi

wypowiedzi

<<ty>>

<<ty>>

Większość nieskutecznych

wypowiedzi kierowanych

przez rodziców do dzieci

zaczyna się od słowa „ty”

lub je zawiera, np.:

„Przestań!”

„Nie powinieneś tego robić.”

„Nie wolno ci nigdy…”

„Jeśli z tym nie skończysz,

to…”

ZMĘCZON
Y
RODZIC

„JESTEŚ
NIEZONOŚNY”

DZIECKO:
„JESTEM
ŹLE
WYCHOWA
NE”

KO
D

„

„

WYPOWIEDŹ

WYPOWIEDŹ

<<TY>>”

<<TY>>”

JEST ZORIENTOWANA NA DZIECKO,

KTÓRE ODSZYFROWUJE JĄ JAKO

OCENĘ SIEBIE.

„Jesteś bałaganiarzem”

„Zawsze się spóźniasz”

„Twoje zachowanie jest okropne”

ZMĘCZON
Y
RODZIC

„JESTEM
ZMĘCZONY”

KO
D

DZIECKO:
„OJCIEC
JEST
ZMĘCZONY
”

„

„

WYPOWIEDŹ <<JA>>”

WYPOWIEDŹ <<JA>>”

PRZEKAZUJE UCZUCIA, KTÓRE

ODCZUWA RODZIC. JEST

NIEDWUZNACZNY I DOKŁADNY.

„Nie mam (ja) ochoty na zabawę,

kiedy jestem zmęczona”

„Jestem załamana, kiedy widzę, że

moja czysta kuchnia jest znów

zabrudzona”

DLACZEGO

DLACZEGO

WYPOWIEDZI <<JA>>

WYPOWIEDZI <<JA>>

SĄ SKUTECZNIEJSZE?

SĄ SKUTECZNIEJSZE?

 Wypowiedzi <<ja>> o wiele mniej
nadają się do prowokowania oporu i
buntu. Poprzez nie przekazujemy nasze
odczucia związane z zachowaniem
dziecka, nie wytykamy jego wad, np.
„Au! To mnie mocno zabolało – nie
lubię, kiedy ktoś mnie depcze.”

DLACZEGO WYPOWIEDZI

DLACZEGO WYPOWIEDZI

<<JA>> SĄ

<<JA>> SĄ

SKUTECZNIEJSZE?

SKUTECZNIEJSZE?

 Składają odpowiedzialność na zmianę
zachowania w ręce dziecka.
 Ponieważ są szczere, skłaniają do
tego, by dziecko pod ich wpływem
przekazywało podobne szczere
wypowiedzi.
 Dają mniej możliwości do sprzeczek.
Dzięki ich stosowaniu unikamy
wzajemnego obwiniania się.

Człowiekowi potrzeba odwagi,

aby odkrywać przed kimś

swoje odczucia. Nadawca

szczerej wypowiedzi naraża się

na niebezpieczeństwo, że ktoś

drugi pozna go takim, jakim

jest naprawdę.

Szczerość i otwartość sprzyjają

jednak zażyłości. Dzięki nim

wzajemne stosunki stają

autentyczne.

WPROWADZENIE W

WPROWADZENIE W

ŻYCIE WYPOWIEDZI

ŻYCIE WYPOWIEDZI

<<JA>>

<<JA>>

Pan G.: Jestem głęboko
przekonany, że opuściłeś się w
swoich obowiązkach.
Paul: Dlaczego?
Pan G.: No, weź tylko twoją
pracę – koszenie trawnika.
Zawsze się gniewam, kiedy się
wykręcasz. Jak w zeszłą
sobotę. Byłem zły na ciebie, bo
poszedłeś i nie ściąłeś trawy.
Stwierdziłem, że to był brak
odpowiedzialności i byłem
oburzony.

ZAMASKOWANA

ZAMASKOWANA

„WYPOWIEDŹ <<TY>>”

„WYPOWIEDŹ <<TY>>”

Zaczynanie wypowiedzi od

czasownika w pierwszej osobie

wcale nie znaczy, że stosujemy

„wypowiedź <<ja>>”.

„Stwierdzam, że jesteś

nieporządny jest taką samą

„wypowiedzią <<ty>>” jak

„Jesteś nieporządny”.

NIE PODKREŚLAJCIE TEGO,

NIE PODKREŚLAJCIE TEGO,

CO UJEMNE

CO UJEMNE

Nie możemy używać wypowiedzi

<<ja>> wyłącznie do podkreślania

tego, co ujemne.

Dzieci należy też chwalić. Dzięki temu

zyskują poczucie własnej wartości.

Kierowanie do dzieci pełnych miłości

wypowiedzi, pozwala im odczuć, że są

dla nas ważne, zależy nam na ich

dobru.

WYSYŁAĆ CHŁOPCA,

WYSYŁAĆ CHŁOPCA,

ABY WYKONAŁ PRACĘ

ABY WYKONAŁ PRACĘ

MĘŻCZYZNY

MĘŻCZYZNY

WYSYŁAĆ CHŁOPCA,

WYSYŁAĆ CHŁOPCA,

ABY WYKONAŁ PRACĘ

ABY WYKONAŁ PRACĘ

MĘŻCZYZNY

MĘŻCZYZNY

Początkowo trudno jest nadać

wypowiedź <<ja>>, która

odpowiada intensywności naszych

uczuć . Kiedy je pomniejszamy,

nasze wypowiedzi zwykle nie robią

wrażenia na dziecku i nie

występuje w nich żadna zmiana

zachowania.

WYBUCHAJĄCY

WYBUCHAJĄCY

WEZUWIUSZ

WEZUWIUSZ

Czasem „wypowiedzi <<ja>>” są

pretekstem do wyrzucenia z siebie

nagromadzonych emocji, aby sobie

ulżyć. Dawanie upustu naszemu

gniewowi spowoduje, że dziecko

poczuje się poniżone, odpowiedzialne

i świadome winy, jak przez

„wypowiedź <<ty>>”.

Gniew zawsze jest skierowany przeciw

drugiemu człowiekowi.

Jak możemy nauczyć

Jak możemy nauczyć

się unikania

się unikania

gniewnych

gniewnych

wypowiedzi <<ty>>?

wypowiedzi <<ty>>?

Należy nauczyć się nadawania

swoich pierwotnych uczuć ,

zamiast dawać upust wtórnym,

gniewnym.

Rodzic jest zły, ponieważ

rozczarował się zachowaniem syna

- nie wrócił on do domu o ustalonej

porze. Zamiast wyrażać gniew,

który jest uczuciem wtórnym,

należy powiedzieć o swoim

pierwotnym uczuciu -

rozczarowaniu.

To właśnie ono doprowadziło ojca

do gniewu.

CO MOGĄ SPRAWIĆ

CO MOGĄ SPRAWIĆ

SKUTECZNE

SKUTECZNE

„WYPOWIEDZI <<JA>>”?

„WYPOWIEDZI <<JA>>”?

Dzieci często nie wiedzą jak ich

zachowanie działa na innych.

Uświadomienie im tego bardzo

często powoduje w nich zmianę

złego zachowania. Mówią wtedy:

„Nie wiedziałem, że tak bardzo cię

rozgniewałem. Przepraszam. To już się

nie powtórzy.”

„Dlaczego wcześniej nie powiedziałaś,

że było ci przykro? Nie chcę sprawiać

ci przykrości.”

PRZEKAZYWAĆ MAŁYM

DZIECIOM BEZSŁOWNE

„WYPOWIEDZI <<JA>>”

Większość rodziców nie docenia

zdolności małych dzieci do

rozumienia „wypowiedzi <<ja>>”,

jednak większość z nich w wieku

do dwóch lat nauczyła się, kiedy

rodzice akceptują ich zachowanie,

a kiedy nie. Znają oni bardzo

dobrze znaczenie rodzicielskich

„wypowiedzi <<ja>>”, np.

„Aj, to boli”.

„Aj, to boli”.

„Mama nie chce się bawić”.

„Mama nie chce się bawić”.

Przykład:

Sue bierze trochę jedzenia

z talerza matki. Matka

zabiera z powrotem to

jedzenie i daje Sue jej porcję

z półmiska. (Wypowiedź: „To

jest moje jedzenie i nie

chcę, żebyś mi zabierała je

z talerza”.)

Tego rodzaju wypowiedzi

rozumieją nawet bardzo

małe dzieci. Dają one

dziecku do zrozumienia,

jakiego zachowania

oczekują od nich rodzice.

TRZY PROBLEMY Z

TRZY PROBLEMY Z

„WYPOWIEDZIAMI

„WYPOWIEDZIAMI

<<JA>>”

<<JA>>”

Często dzieci ignorują „wypowiedzi

<<ja>>” zwłaszcza wtedy, gdy

rodzice dopiero zaczynają się nimi

posługiwać. Wolą nie słyszeć, jak przez

swoje zachowanie powodują, że

rodzice coś odczuwają.

Co wtedy zrobić?

Należy nadać drugą wypowiedź,

bardziej intensywniejszą, głośniejszą

która będzie zawierała więcej uczucia.

Druga wypowiedź mówi dziecku:

„Posłuchaj, ja rzeczywiście tak

uważam”.

Czasami „wypowiedzi <<ja>>”

stwarzają dziecku problemy. Wtedy

należy okazać mu zrozumienie i

akceptację, np.

Matka: Masz poczucie, że moje

wymagania są zbyt wysokie i że zbyt

poważnie podchodzę do problemu wyglądu

mieszkania.

Syn: Tak.

Matka: W porządku. Pomyślę o tym. Ale

zanim się zmienię, czuję się w każdym

przypadku cholernie zniechęcona, kiedy

widzę, że cała moja praca idzie na marne.

W tej chwili jestem bardzo zła z powodu

bałaganu w twoim pokoju.

Gdy dziecko zauważy, że rodzic

zrozumie jego odczucia, często

zmieni zachowanie. Potrzebuje ono

zrozumienia dla swoich uczuć –

wtedy ma motyw, aby zrobić coś

bardziej konstruktywnego ze

względu na uczucia swojego

rodzica.

Dziecko czasem wzbrania się

przed zmianą swojego

zachowania, nawet wtedy, gdy

zrozumiało, jak to zachowanie

oddziałuje na rodziców. Potrzeba

dziecka, aby zachowywać się w

pewien określony sposób stanowi

konflikt z potrzebą rodziców, aby

zaprzestało tego działania.

Jest to tzw. sytuacja

konfliktu

konfliktu

potrzeb

potrzeb

i występuje we

wszystkich ludzkich stosunkach.

ROZWIĄZYWANIE

ROZWIĄZYWANIE

KONFLIKTÓW

KONFLIKTÓW

METODĄ BEZ

METODĄ BEZ

PORAŻEK

PORAŻEK

Metody rozwiązywania
konfliktów:

 metoda zwycięstwa

 metoda porażki

 metoda trzecia

METODA TRZECIA

 posługują się nią często małżonkowie,
wspólnicy, związkowcy, menadżerowie
przedsiębiorstw gospodarczych,

 żadna ze stron nie jest zwycięzcą ani
pokonanym,

 to metoda bez stosowania siły,

 konflikty rozpracowuje się,

 daje możliwość znalezienia najlepszego
dla obu stron rozwiązania

DLACZEGO

ROZWIĄZYWANIE

KONFLIKTÓW METODĄ BEZ

PORAŻEK JEST

SKUTECZNE?

 wyższy stopień motywacji ze strony
dziecka,

 dorosły ujawnia postawę zaufania,

 są duże szanse na znalezienie
najlepszego rozwiązania,

 metoda ta rozwija sprawność
myślenia,
ćwiczy umiejętność
argumentacji,

 zbliża do siebie rodziców
i dzieci,

 

 wzmacnia i pogłębia więzi
międzyludzkie,

 trzecia metoda nie potrzebuje tylu
wzmocnień przekonywania,

 likwiduje konieczność stosowania siły,

 dociera do istoty problemu,

 dzieci czują, że rodzice traktują ich
problemy jako ważne,

 owocuje często zmianą
zachowania u dzieci

RODZICIELSKIE TROSKI

I OBAWY ZWIĄZANE Z

TĄ METODĄ

 rodzice uważają, że jest podobna do metody
konferencji rodzinnej,

 traktuje się ją, jako „rodzicielską słabość”,

 mit głosi, że tylko jednostki mogą podejmować
decyzje, a nie grupy ludzi,

 trzecia metoda zabiera wiele czasu,

 rodzice uważają, że mają prawo stosować
pierwszą metodę, bo są starsi i mają większe
życiowe
doświadczenie,

 istnieją wątpliwości, czy trzecia metoda
może być stosowana wobec małych dzieci,

 zdarzają się sytuacje, gdy trzeba użyć
pierwszej metody,

 możliwe jest utracenie szacunku
u dzieci

Metoda bez

Metoda bez

porażek

porażek

Praktyczne zastosowanie

6 KROKÓW:

•

Rozpoznanie i nazwanie konfliktu.

•

Znalezienie możliwych rozwiązań.

•

Krytyczna ocena możliwych rozwiązań.

•

Zdecydowanie się na najlepsze z nich.

•

Wypracowanie sposobów realizacji.

•

Badanie oceniające rozwiązanie.

Trudności czyhające na

rodziców:

•

Podejrzliwość i sprzeciw.

•

Złamanie uzgodnień.

•

Dziecko przyzwyczajone do
zwycięstwa.

Oboje rodziców

wplątanych w konflikt

:

1. Każdy sam dla siebie.
*

Różnice postaw:

- konflikty dotyczące skaleczeń ciała
- kontakty towarzyskie
- korzystanie z samochodu
- sprawy czystości i porządku

2. Jedno z rodziców stosuje metodę.