Ruch

Ruch

konsumencki

konsumencki

–

określenie rozmaitych ruchów powstałych na fali kontestacji

młodzieżowej lat 60. XX wieku, przede wszystkim: ekologicznych,
feministycznych,
pacyfistycznych,

konsumenckich

,

antynuklearnych
mniejszości seksualnych
ruchów działających na rzecz praw człowieka

Określa się je jako "nowe" dla odróżnienia od "starych" ruchów
socjalistycznych i komunistycznych.
Nie można ich kwalifikować zgodnie z tradycyjnym podziałem na
prawicę, lewicę, centrum;
Od lat 80. często znajdują polityczną reprezentację w partiach
Zielonych, obecnie często włączają się w działania ruchu
alterglobalistycznego.

Definicja wg: Encyklopedia PWN, Wikipedia

Nowe ruchy społeczne

Nowe ruchy społeczne

Ruch konsumencki w Polsce rozwinął się po wydarzeniach, jakie
miały miejsce w Sierpniu 1980r. Wówczas to, na solidarnościowej
fali wiary, że zmiany naszego życia zależą w dużej mierze od nas
samych, odżyła idea powołania w Polsce organizacji konsumenckiej.

Ruch konsumencki w Polsce

Ruch konsumencki w Polsce

Podwaliny ruchu konsumenckiego  możemy

podzielić w Polsce na następujące etapy:

ETAP I – lata 1956 – 1973

Przełom październikowy skierował uwagę na warunki życia społeczeństwa.
Powstają pierwsze prace naukowe z zakresu konsumpcji
Powołano pierwsze instytucjonalne formy ochrony konsumentów (przy
Ministerstwie Handlu Wewnętrznego i Usług powstało Biuro Współpracy z
Konsumentem „Opinia”).
Pierwsze badania związane z tematyką konsumencką prowadził Instytut ds.
Rynku Wewnętrznego i Usług, SGPiS i Akademia Ekonomiczna

W 1973 r. na konferencji naukowej na temat ochrony i edukacji
konsumentów, podkreślono, że istnieje potrzeba:

• poprawy sytuacji polskich konsumentów i ochrony ich praw,

• włączenia różnych środowisk w problematykę ochrony konsumentów,
z uwagi na jej interdyscyplinarny charakter

Ruch konsumencki w Polsce

Ruch konsumencki w Polsce

ETAP II – lata 1973 – 1979

Po pewnej poprawie, na początku lat 70. – z upływem czasu sytuacja
konsumenta ulega systematycznemu pogarszaniu.
Równolegle rośnie zainteresowanie problematyką konsumencką wśród
ekonomistów, socjologów, prawników, a także dziennikarzy.

W 1977r. powstaje Departament Współpracy z Konsumentami

Ogólnopolska konferencja „Problemy ochrony konsumentów” (1977r.)
sformułowała wnioski o potrzebie:

• prawnego uregulowania działalności handlowej i usługowej,

• wzmocnienia rangi konsumenta,

• stworzenie społecznego systemu ochrony konsumentów,

• utworzenia Ogólnokrajowej Rady Konsumentów

Ruch konsumencki w Polsce

Ruch konsumencki w Polsce

ETAP III – lata 1980 – 1981

Dopiero „Sierpień’80” stał się trwałą podstawą dla utworzenia organizacji
konsumenckiej.

Determinacja doprowadzenia do zmian idących w kierunku demokracji i
gospodarki rynkowej stała się silnym bodźcem do podjęcia trudu
związanego z tworzeniem organizacji konsumenckiej.

• We wrześniu 1981r. w Instytucie Handlu Wewnętrznego i Usług
sformułowano projekt ustawy o Związku Konsumentów Polskich

• Na przełomie roku 1980 i 1981 w proces ten włącza się „Życie
Gospodarcze” publikując cykl artykułów o ochronie konsumentów na
świecie

• W kwietniu 1981r. przegłosowano koncepcję utworzenia Federacji
Konsumentów jako stowarzyszenia zarejestrowanego i podjęto prace nad
statutem, który został zarejestrowany 7 lipca 1981r

Ruch konsumencki w Polsce

Ruch konsumencki w Polsce

Realizacja postulatów Federacji Konsumentów znalazła

wyraz w:

 działających od 1991r. polubownych

sądach konsumenckich

,

 obowiązującej od 1997r.

Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej

. Jej

Art.76

zapisany jest w treści zaproponowanej przez Federację Konsumentów.
Nakłada on na wszystkie władze publiczne obowiązek ochrony
konsumentów, użytkowników i najemców przed działaniami zagrażającymi
ich zdrowiu, prywatności i bezpieczeństwu oraz przed nieuczciwymi
praktykami rynkowymi
 przekształceniu w 1996r. Urzędu Antymonopolowego w

Urząd Ochrony

Konkurencji i Konsumentów

, odpowiedzialny za kreowanie  i realizację

polityki konsumenckiej
 powołaniu w 1997r. Stałej Sejmowej Komisji Ochrony Konkurencji i
Konsumentów, a w czerwcu 2006r, po kilku latach przerwy, jej następczyni
-

Stałej Sejmowej Podkomisji Ochrony Konkurencji i Konsumentów

 powoływaniu od stycznia 1999r. powiatowych i miejskich

rzeczników

konsumentów

,



legislacji konsumenckiej

dostosowanej do wymogów gospodarki rynkowej

 tworzeniu od 1998r.

okresowych rządowych dokumentów programowych

„Polityka konsumencka rządu na lata…”.

Ruch konsumencki w Polsce

Ruch konsumencki w Polsce

Ustawiczne kształcenie konsumentów, czyli edukacja konsumencka
prowadzona od najmłodszych lat, pozwala budować społeczeństwo
odpowiedzialne, tzn. konsumenci są w stanie dokonać refleksji nad
indywidualnymi wzorcami konsumpcji, przeanalizować ich wpływ na
globalne społeczeństwo, środowisko i indywidualną jakość życia.
Innymi słowy rozumieją wagę trwałej i zrównoważonej konsumpcji,
stają się odpowiedzialni za tworzone jej wzorce, które uwzględniają
ograniczone zasoby naturalne.

Edukacja konsumencka

Edukacja konsumencka

Przykładowe poradniki:

Pasażer linii lotniczych

Odwołany lot/zgubiony bagaż

Zabawki

Zakładamy i prowadzimy firmę

Dziesięć przykazań zrównoważonej konsumpcji:

Według International Institute for Environment and Development

(Międzynarodowego Instytutu Środowiska i Rozwoju)

Określamy

zrównoważoną konsumpcję

jako

strategię kształtowania popytu zmierzającą do wykorzystania

zasobów środowiska i usług gospodarczych w celu zaspokojenia
potrzeb i podniesienia jakości życia wszystkich, przy
jednoczesnym odtworzeniu kapitału przyrodniczego dla
przyszłych pokoleń. Strategia składa się z następujących
kluczowych elementów:

1. Zmiany strukturalne polegające na przejściu od gospodarki i stylu życia

związanych z przemysłem do zrównoważonych, czyli idących dalej niż
przyrostowa poprawa efektywności.

2. Sprawiedliwa konsumpcja

Wzory zrównoważonej konsumpcji

Wzory zrównoważonej konsumpcji

(Sustainable consumption)

(Sustainable consumption)

3. Nacisk na usługi: strategia skupia się na relacjach między zasobami

środowiska a usługami, jakich wymaga spełnienie wszystkich potrzeb i
podniesienie jakości życia (m.in. pod względem sposobu odżywiania,
mieszkania, mobilności, czasu wolnego).

4. Zmiana możliwości rynkowych dla przedsiębiorców: strategia wymaga

wprowadzania na rynek nowej generacji zrównoważonych dóbr i usług i
rozszerzenia ich odpowiedzialności

5. Działania po stronie popytu stosowane w celu zapewnienia korzyści

społecznych, gospodarczych i ekologicznych w całym łańcuchu
produktowym.

6. Strategia zajmuje się wzorcami i czynnikami sprawczymi, takimi jak

dochody, czynniki demograficzne, technologia, kultura i wartości,
sposoby użytkowania ziemi i polityka społeczna oraz zachowaniami
konsumentów.

Wzory zrównoważonej konsumpcji

Wzory zrównoważonej konsumpcji

(Sustainable consumption)

(Sustainable consumption)

7. Punktem wyjścia jest potrójny imperatyw zmiany wzorców konsumpcji na

Północy, wynikający z 1) wysokich bezpośrednich kosztów ekologicznych
konsumpcji na Północy, 2) znaczenia jej konsumpcji dla handlu z innymi
regionami oraz przepływu do nich kapitału inwestycyjnego i technologii,
a także 3) znaczenia zmiany stylu życia na Północy jako przykładu dla
ekologizacji Południa.

8. W coraz większym stopniu zrównoważona konsumpcja stanowi

przedmiot troski w różnych krajach, bogatych i biednych. Natomiast
mają one odmienne priorytety, więc działania muszą być osadzone w
różnorodnych warunkach kulturowych.

9. Strategia uznaje indywidualny i zbiorowy wymiar konsumpcji — w

supermarkecie i w bibliotece.

10. Oparcie na wartościach: strategia opiera się na wartościach etycznych i

dąży do pobudzenia większej odpowiedzialności za wybór w zakresie
konsumpcji.

Wzory zrównoważonej konsumpcji

Wzory zrównoważonej konsumpcji

(Sustainable consumption)

(Sustainable consumption)

Siedmiopunktowy program działań ONZ jako cele do osiągnięcia

zrównoważonej konsumpcji:

1. Zapewnienie wszystkim możliwości spełnienia minimalnych potrzeb

konsumpcyjnych.

2. Rozwijanie eko-efektywnych dóbr i usług.
3. Wyeliminowanie „przewrotnych” subsydiów i zmiana systemu bodźców.
4. Wzmocnienie działań społeczeństwa w ochronie konsumenta.
5. Wzmocnienie międzynarodowych mechanizmów zmierzających do

ograniczenia

globalnych skutków konsumpcji.
6. Tworzenie silnych sojuszy między ruchami konsumenckimi, ruchami

walczącymi z ubóstwem i ruchami ekologicznymi.

7. Przyczynianie się do synergii między działaniami społeczeństwa

obywatelskiego, sektora prywatnego i władz

Źródło: Raport w sprawie rozwoju ludzkości (Human Development Report),

1998

Wzory zrównoważonej konsumpcji

Wzory zrównoważonej konsumpcji

(Sustainable consumption)

(Sustainable consumption)

Podstawowy dylemat, przed którym stoją konsumenci, wynika z

konfliktu interesów.

Z jednej strony, wiadomo, że zrównoważona konsumpcja przyniesie

korzyści środowisku naturalnemu, innym ludziom oraz przyszłym
pokoleniom.

Z drugiej strony, nie zawsze ma ona bezpośrednie i oczywiste

korzyści dla indywidualnych konsumentów.

Wręcz przeciwnie, zrównoważona konsumpcja często oznacza

wyższe ceny lub rezygnację z wielu rzeczy.

Młodzież to główna grupa, która może zmienić swoje nawyki

konsumpcyjne, dlatego ważne jest skoncentrowanie wysiłków

edukacyjnych na tej części konsumentów.

Wzory zrównoważonej konsumpcji

Wzory zrównoważonej konsumpcji

(Sustainable consumption)

(Sustainable consumption)

Od września 2006r. ekonsument realizuje ogólnopolską kampanię

pod hasłem „Kupuj odpowiedzialnie! Twoje pieniądze kształtują
świat”, której celem jest kształtowanie wśród ludzi młodych
postawy świadomego i odpowiedzialnego konsumenta.

W 100 szkołach gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych w 10

województwach w Polsce przeprowadzono zajęcia lekcyjne na
temat zasad zrównoważonej konsumpcji.

Wzory odpowiedzialności

Wzory odpowiedzialności

konsumenckiej i obywatelskiej

konsumenckiej i obywatelskiej

Od początku kampanii opracowano i wydano szereg publikacji:

• Poradnik "Dobre zakupy", który omawia etyczne aspekty codziennych

zakupów oraz stojącą przed nabywcą możliwość aktywnego wpływania
na działalność firm poprzez wybory dokonywane w czasie zakupów.

• Poradnik "Jak kupować by nie dać się upolować", który pokazuje zaś jak

bronić się przed rozmaitymi manipulacjami, na które jesteśmy
codziennie narażeni jako konsumenci.

• Kalendarz konsumencki na rok 2008

i inne

Wzory odpowiedzialności

Wzory odpowiedzialności

konsumenckiej i obywatelskiej

konsumenckiej i obywatelskiej

Kampania edukacyjna „Co młody konsument wiedzieć

powinien?”

W ramach projektu przygotowano:
poradniki edukacyjne:
- dla uczniów szkół podstawowych klas IV - VI
- dla uczniów szkół gimnazjalnych
- dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych
film edukacyjny „Co młody konsument wiedzieć powinien?”
materiały dydaktyczne dla nauczycieli w postaci szczegółowych

scenariuszy prowadzenia zajęć lekcyjnych:

- dla uczniów szkół podstawowych klas IV - VI
- dla uczniów szkół gimnazjalnych
- dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych

Wzory odpowiedzialności

Wzory odpowiedzialności

konsumenckiej i obywatelskiej

konsumenckiej i obywatelskiej

– międzynarodowy ruch alternatywnego handlu, przeciwstawiający
się niesprawiedliwym praktykom w handlu światowym, gwarantuje
producentom w ubogich krajach sprawiedliwe wynagrodzenie,
godne i bezpieczne warunki pracy oraz długoletnie umowy
handlowe. Wyklucza pracę dzieci i niewolników i umożliwia
pracownikom uczestnictwo w demokratycznym podejmowaniu
decyzji.

Idea sprawiedliwego/uczciwego

Idea sprawiedliwego/uczciwego

handlu

handlu

Problemy współczesnego świata związane z handlem

międzynarodowym:

 Praca w warunkach niewolniczych (pod przymusem, nadmiernie długi
dzień pracy, regularne bicie, brak wolności osobistej i niemożność zmiany
miejsca pobytu) np.: plantacje kakao na Wybrzeżu Kości Słoniowej

 Znaczne różnice w wynagrodzeniu - szwaczka w Chinach za godzinę
pracy otrzymuje zaledwie 13 centów (około 40 groszy). Za tę samą pracę w
Stanach Zjednoczonych, Europie czy Kanadzie otrzymuje się od 10 do 19
dolarów za godzinę (30 – 60 zł)

 80% rynku czekolady na świecie opanowane jest przez 6 korporacji
ponadnarodowych. Handel odbywa się przez pośredników, którzy zarabiają
wysokie prowizje, natomiast rolnicy w Afryce Zachodniej czy Ameryce
Środkowej dostają najwyżej 5% ceny, jaką płacimy za czekoladę.

 Każdego dnia na świecie wypijane są średnio dwa miliardy kubków kawy.
Jednak w Etiopii, uprawiający ją rolnicy żyją na skraju nędzy. Za zebranie
kilograma ziaren Etiopczyk dostaje 23 centy. W zachodnich kawiarniach
można z tego zaparzyć 80 filiżanek kawy – wartych 230 dolarów.

Idea sprawiedliwego/uczciwego

Idea sprawiedliwego/uczciwego

handlu

handlu

Cele Fair Trade:

 pomoc w rozwoju najuboższym producentom z krajów Trzeciego Świata

 zbudowanie trwałych, bezpośrednich relacji pomiędzy producentami w
krajach biednych a konsumentami w bogatych częściach świata

 tworzenie warunków dla zrównoważonego rozwoju (premie na projekty
rozwojowe dla społeczności lokalnej: budowy studni, wodociągów, dróg,
szkół, ośrodków zdrowia)

 dbanie o środowisko naturalne (unikanie chemicznych nawozów,
wycinania lasów)

Idea sprawiedliwego/uczciwego

Idea sprawiedliwego/uczciwego

handlu

handlu

Zasady sprawiedliwego handlu:

 wytwarzanie i sprzedaż produktów Sprawiedliwego handlu musi spełniać
kryteria międzynarodowe, określane odrębnie dla poszczególnych towarów.
Jeśli zasady są spełnione wydawany jest Certyfikat Sprawiedliwego handlu.

 dokonywanie zakupów bezpośrednio u drobnych producentów w Trzecim
Świecie, z pominięciem pośredników

 płacenie producentom godziwej ceny

 płacenie dodatkowej premii, by umożliwić rozwój społeczności lokalnej

 umowy długoterminowe, umożliwiające producentom planowanie i rozwój

 ochrona praw kobiet, dzieci i ludności tubylczej

 wykluczenie eksploatacji pracy dzieci i niewolników;

Idea sprawiedliwego/uczciwego

Idea sprawiedliwego/uczciwego

handlu

handlu

Zasady sprawiedliwego handlu c.d.:

 zapewnienie bezpiecznych i godnych warunków pracy

 poszanowanie środowiska naturalnego (standardy ekologiczne)

 promocja produkcji żywności metodami biologicznymi

 używanie specjalnych znaków handlowych, przyznawanych przez
niezależne organizacje kontrolne

 kształtowanie wśród konsumentów poczucia odpowiedzialności za decyzje
podejmowane w momencie nabywania produktów z krajów Południa

Idea sprawiedliwego/uczciwego

Idea sprawiedliwego/uczciwego

handlu

handlu

Produkty Sprawiedliwego handlu

kawa, herbata, kakao i jego przetwory (np. czekolada), miody
egzotyczne, cukier trzcinowy, banany i inne owoce egzotyczne oraz
ich przetwory (soki, owoce suszone, dżemy), orzechy, produkty
zbożowe (np. ryż) i ich przetwory (chrupki, makarony, musli),
nasiona roślin strączkowych, zioła, przyprawy i wiele innych

wyroby rękodzielnicze, jak dywany orientalne, biżuteria, ceramika,
rzeźby, plecionki, kosze, maty, ludowe instrumenty muzyczne,
artykuły papiernicze, zabawki, odzież, piłki sportowe

Idea sprawiedliwego/uczciwego

Idea sprawiedliwego/uczciwego

handlu

handlu

Znaki sprawiedliwego handlu

Od wiosny 2003 roku w całej Unii Europejskiej został ujednolicony
znak Sprawiedliwego Handlu dla produktów spożywczych.

Niektóre organizacje świadomie rezygnują z używania tych znaków. Tak
postępuje np. niemiecka firma Ökotopia, gdyż jej standardy socjalne i
ekologiczne są wyższe niż standardy Sprawiedliwego Handlu. Ale w związku
z tym rezygnuje też z określenia „Sprawiedliwy Handel” na rzecz „handel
solidarnościowy”

W roku 2004 r. IFAT - The International Fair Trade Assotiation –
wprowadziła Znak Organizacji Sprawiedliwego Handlu (FTO Mark).
Nie jest to znak certyfikacyjny dla towarów. IFAT przyznaje prawo
jego używania swoim handlowym organizacjom członkowskim z
całego świata, które spełniają standardy, określone przez system
monitoringu IFAT.

Idea sprawiedliwego/uczciwego

Idea sprawiedliwego/uczciwego

handlu

handlu

Światowy Dzień Sprawiedliwego Handlu – 10.05

Z tej okazji w kilku miastach w Polsce odbyły się konferencje prasowe,
warsztaty, imprezy okolicznościowe.

Idea sprawiedliwego/uczciwego

Idea sprawiedliwego/uczciwego

handlu

handlu

Zgodnie z obowiązującą ustawą podstawowym zadaniem Lasów
Państwowych jest prowadzenie trwale zrównoważonej gospodarki leśnej,
realizowane w oparciu o plany urządzania lasu z uwzględnieniem w
szczególności następujących celów:
 zachowania lasów i korzystnego ich wpływu na klimat, powietrze, wodę,
glebę, warunki życia i zdrowie człowieka oraz równowagę przyrodniczą;
 ochrony lasów, zwłaszcza ekosystemów leśnych stanowiących naturalne
fragmenty rodzimej przyrody lub lasów szczególnie cennych ze względu na
zachowanie różnorodności przyrodniczej, leśnych zasobów genetycznych,
walory krajobrazowe i potrzeby nauki;
 ochrony gleby i terenów szczególnie narażonych na zniszczenie lub
uszkodzenie oraz o specjalnym znaczeniu społecznym;
 ochrony wód powierzchniowych, głębinowych i retencji zlewni;
 produkcji, na zasadzie racjonalnej gospodarki, drewna oraz surowców i
produktów ubocznego użytkowania lasu.

Idea zrównoważonej gospodarki

Idea zrównoważonej gospodarki

leśnej

leśnej

Międzynarodowe certyfikaty FSC

Nadawane są przez Radę ds. Zrównoważonej Gospodarki Leśnej (Forest Stewardship

Council)

Aby otrzymać taki certyfikat rdLP poddaje się ocenie audytorów.
Audytorzy oprócz gospodarki leśnej, oceniają zagadnienia z zakresu:

 ochrony przyrody

 udostępniania lasów dla społeczeństwa

 praw pracowniczych

 planowania i dokumentowania działalności

 relacji z lokalnym społeczeństwem

Zasady i Kryteria Dobrej Gospodarki Leśnej opisują jak powinna wyglądać
zrównoważona gospodarka leśna.

Idea zrównoważonej gospodarki

Idea zrównoważonej gospodarki

leśnej

leśnej

Zasady Dobrej Gospodarki Leśnej FSC dotyczą:

 przestrzegania regulacji prawnych obowiązujących w danym kraju,

 przestrzegania praw własności do terenów leśnych,

 przestrzegania praw ludności rdzennej,

 przestrzegania zasad współpracy z lokalną ludnością i praw

pracowników,

 racjonalnego czerpania korzyści z lasów,

 ochrony przyrody i bioróżnorodności leśnej,

 zakresu planów gospodarczych,

 monitoringu poszczególnych elementów i oceny gospodarki leśnej,

 ochrony lasów o szczególnej wartości,

 gospodarki na plantacjach.

Idea zrównoważonej gospodarki

Idea zrównoważonej gospodarki

leśnej

leśnej

Dziękuję za uwagę!

Dziękuję za uwagę!

Anna Karpińska

Anna Karpińska