MIĘDZYNARODOWE
STOSUNKI
GOSPODARCZE

dr Sylwia

Machowska

PODSTAWY

FUNKCJONOWANIA

RYNKÓW

MIĘDZYNARODOWYCH

Podstawowe pojęcia



Rynek międzynarodowy to ogół
warunków i form organizacyjnych
umożliwiających kupno i sprzedaż
produktów, usług, czynników
produkcji i aktywów finansowych,
oferowanych przez podmioty
pochodzące z różnych krajów.



Transakcje dokonywane na runku
międzynarodowym wiążą się z
przekraczaniem granic państw i z
tego względu są księgowane w ……



Zakupy na rynku międzynarodowym
to import, sprzedaż zaś to ….

bilansach
płatniczych.

eksport
.



Popyt międzynarodowy to ilość dóbr i
usług, jaką kraje nabywców są
skłonne kupić przy…



Podaż to ilość dóbr i usług, jaką kraje
sprzedawców są gotowe zaoferować
przy …

różnym poziomie ceny.

różnym poziomie
ceny.

Determinanty popytu



Na wielkość popytu wpływają takie

czynniki jak:

-

Poziom dochodów (produkt krajowy

brutto per capita);

-

Preferencje popytowe w tym:

zapotrzebowanie na różnorodność,

elastyczność cenowa i dochodowa

popytu, stopień upodabniania się

preferencji popytowych między krajami.

Determinanty podaży



Podaż międzynarodowa zależy od
takich czynników jak:

-

Możliwości produkcyjne określone
przez zasoby naturalne, zasoby
czynników produkcji, korzyści skali,
poziom technologii;

-

Elastyczność podaży pozwalająca na jej
zwiększenie w sytuacji wzrostu popytu
na rynku międzynarodowym;

-

Dostępność specyficznych zasobów,

takich jak pracownicy o wysokich

kwalifikacjach, zaawansowana

organizacja produkcji i dystrybucji,

know-how i specjalistyczna wiedza;

-

Porozumienia chroniące zasoby

naturalne, które ograniczają możliwość

produkcji opartej na intensywnym

wykorzystywaniu tych zasobów;

-

Względy moralne, obyczajowe,

kulturowe, ograniczające możliwości

handlu.

Ceny



Ceny międzynarodowe powstają w
wyniku ścierania się wielkości
importowanych i eksportowanych przez
różne kraje.



Zależą one:

-

od poziomu kosztów określonego przez
warunki podażowe,

-

od wielkości popytu zgłaszanego na
rynkach międzynarodowych.



W warunkach wolnej konkurencji ceny
międzynarodowe są cenami równowagi
dostosowującymi wielkości zaoferowane
do wielkości zapotrzebowania.



Oznacza to, że ceny międzynarodowe
regulują proces alokacji zasobów i
produkcji pomiędzy krajami i grupami
krajów.

Konwergencja cenowa w skali
międzynarodowej



W krajach o wysokim stopniu otwartości na
transakcje międzynarodowe ceny
międzynarodowe oddziałują na poziom cen
krajowych, prowadząc do stopniowego
zrównania się cen rynku krajowego z
cenami rynku międzynarodowego.



Proces ten jest określany jako konwergencja
cenowa w skali międzynarodowej, czyli
działanie prawa jednej ceny.

Dyspersja cenowa



Jest zjawiskiem odwrotnym do
konwergencji cenowej. Dyspersja
cenowa, czyli zróżnicowanie cen
mierzone wskaźnikiem odchylenia
standardowego od poziomu przyjętego
jako wartość średnia.

Warunki działania prawa jednej
ceny



Prawo jednej ceny działa tylko na

niezakłóconych rynkach, na których

popyt zrównuje się z podażą przy

optymalnej strukturze specjalizacji

krajów gwarantującej dostarczanie

produktów po najniższych kosztach.



Sytuacja ta występuje w rzeczywistości

niezwykle rzadko, stąd jest w literaturze

traktowana jako koncepcja modelowa

odzwierciedlająca tendencję do

ustalania się równowagi rynkowej.

Zróżnicowanie cenowe



Na większości rynków obserwuje się
pewien poziom zróżnicowania cen.



Wpływa na to wiele czynników:

-

Różnice w poziomie dochodu narodowego
na mieszkańca (ceny w krajach
biedniejszych muszą być niższe niż w
krajach bogatych);

-

Relacja między cenami dóbr handlowych i
niehandlowych. Im większy udział dóbr
handlowych tym silniejsza tendencja do
zmniejszenia dyspersji cenowej;

H

P

N

P

dyspersja



-

Wysokość podatków pośrednich, takich

jak VAT i akcyza;

-

Koszty transportu;

-

Cła bariery pozataryfowe;

-

Zmowy przedsiębiorstw;

-

Obciążenia finansowe nakładane na

produkty i usługi przez władze krajowe,

inne niż podatki pośrednie (np. opłaty

rejestracyjne samochodów, opłaty

związane z ochroną środowiska);

-

Marże handlowe detaliczne i hurtowe.

Rodzaje rynków

międzynarodowych w

zależności od przedmiotu

wymiany



Rynek dóbr

Rynek dóbr



Rynek usług

Rynek usług



Rynek kapitału

Rynek kapitału



Rynek pracy

Rynek pracy



Rynek technologii

Rynek technologii



Rynek finansowy: pieniężny i kapitałowy

Rynek finansowy: pieniężny i kapitałowy



Rynek walutowy

Rynek walutowy

Kontakty importerów z

Kontakty importerów z

eksporterami

eksporterami



Kontakt bezpośredni



Za pomocą pośredników: giełdy
towarowe, giełdy papierów
wartościowych, giełdy walutowe,
aukcje (dzieł sztuki, koni),
pośrednictwo pracy.

Warunki wymiany

Warunki wymiany

Przy sprzedaży bezpośredniej ustalane są

warunki wymiany takie jak:

-

Formuły cenowe (np. Incoterms: CIF, FOB)*

-

Termin i sposób dostawy

-

Sposób płatności

-

Systemy zabezpieczeń

-

Warunki inwestycji

Przy sprzedaży pośredniej: ważne są notowania

cen na giełdach, system licytowania na

aukcjach czy też zasady zatrudniania za

granicą przy pośrednictwie pracy.

Międzynarodowa Izba

Międzynarodowa Izba

Handlowa

Handlowa



Międzynarodowa Izba Handlowa
(International Chamber of Commerce -
ICC) jest organizacją reprezentującą
interesy światowego biznesu wobec
rządów i organizacji międzynarodowych,
a ponadto zajmuje się ustalaniem reguł
dotyczących międzynarodowych
transakcji handlowych oraz
międzynarodowym arbitrażem
gospodarczym.



ICC to pozarządowa organizacja tysięcy

przedsiębiorstw i izb przemysłowo -

handlowych z ponad 130 krajów. ICC

jest stowarzyszeniem autonomicznych

i niezależnych Komitetów

Narodowych. Tylko Komitety Narodowe

mogą delegować reprezentantów do

światowej rady ICC i innych władz ICC

jak również do komisji kodyfikacyjnych i

Sądu Arbitrażowego.

Międzynarodowa Izba

Międzynarodowa Izba

Handlowa (Incoterms 2000)

Handlowa (Incoterms 2000)



Incoterms to światowe reguły
handlowe powszechnie
praktykowane w Unii Europejskiej.
Obecnie obowiązują Incoterms 2000
z 2002r., które jednak już wkrótce
zostaną zastąpione nowymi
Incoterms 3000.

Incoterms – obszary
uregulowań



Incoterms regulują prawa i obowiązki stron

kontraktu dotyczące podziału kosztów i ryzyka

oraz odpowiedzialności za zorganizowanie

transportu i ubezpieczenia. Nie stanowią one

sztywnych, nienaruszalnych formuł, strony umowy

mogą je dowolnie uzupełniać i modyfikować w

zależności od własnych potrzeb. Istnieje 13

formuł Incoterms, każda zasada stanowi

kombinację powyższych kwestii i jest oznaczona

trzyliterowym skrótem. W kontraktach, oprócz

skrótu wybranej reguły, oznacza się serię

Incorerms i miejsce docelowe przesyłki, np.:



FCA Kuala Lumpur Incoterms 2000



DDP Berlin Schmidt GmbH Warehouse 2

Incoterms 2000

Niektóre z formuł

Niektóre z formuł

Międzynarodowej Izby Handlowej

Międzynarodowej Izby Handlowej



EXW- Ex Works – gdy płatność za transport i

EXW- Ex Works – gdy płatność za transport i

ubezpieczenie od miejsca sprzedaży, łącznie

ubezpieczenie od miejsca sprzedaży, łącznie

z ryzykiem są ponoszone przez kupującego.

z ryzykiem są ponoszone przez kupującego.



CPT – gdy ryzyko i koszt ubezpieczenia ponosi

CPT – gdy ryzyko i koszt ubezpieczenia ponosi

nabywca od momentu dostarczenia towaru

nabywca od momentu dostarczenia towaru

przez przewoźnika, sprzedający ponosi koszty

przez przewoźnika, sprzedający ponosi koszty

transportu do miejsca przeznaczenia.

transportu do miejsca przeznaczenia.



CIF – gdy koszty transportu i ubezpieczenia

CIF – gdy koszty transportu i ubezpieczenia

do portu przeznaczenia pokrywa sprzedawca.

do portu przeznaczenia pokrywa sprzedawca.



FOB – wszystkie koszty transportu statkiem i

FOB – wszystkie koszty transportu statkiem i

ubezpieczenia pokrywa kupujący.

ubezpieczenia pokrywa kupujący.

Incoterms
2010 – nowe zmiany

od 1 stycznia 2011



Zamiast 13 formuł jest ich 11. Zniknęły

formuły: DAF, DDU, DEQ oraz DES. Zamiast

nich pojawią się nowe:

DAP (delivered at

place)

oraz

DAT (delivered at terminal)

.



Są one podzielone na dwie grupy:

pierwsza: dotycząca wszystkich

rodzajów transportów oraz druga

dotycząca tylko transportu morskiego.

Do pierwszej należą : EXW, FCA, CPT, CIP,

DAT, DAP, DDP.



Różnice między Incoterms 2000 a Incoterms

2010, w nowych formułach:

FCA- koszty odprawy celnej w eksporcie

ponosi sprzedający

CPT- ryzyko związane z ładunkiem przechodzi

już w momencie przekazania towaru

przewoźnikowi

DAT – nowa formuła. Sprzedający ma

obowiązek dostarczenia ładunku do

określonego terminalu w danym porcie. W tym

miejscu koszty i ryzyko przechodzi na

kupującego.

DAP – nowa formuła. Sprzedający dostarcza

towar do określonego miejsca. W tym miejscu

koszty (w tym koszt rozładunku) i ryzyko

przechodzi na kupującego.



W drugiej grupie są cztery pozostałe
warunki:
FAS
FOB
CFR
CIF

przykład

Free Alongside Ship- FAS –
franco wzdłuż burty statku

Sprzedający zgodnie z FAS powinien:



- dostarczyć towar zgodnie z umową wraz z

fakturą handlową i dodatkowymi dokumentami

zawartymi w umowie.



- uzyskać na własne ryzyko i koszt wszelkie

licencje i zezwolenia eksportowe



-postawić towar wzdłuż burty statku w

ustalonym terminie



- ponieść koszty formalności celnych, gdy jest to

wyraźnie zaznaczone w umowie



- zawiadomić kupującego o podstawieniu towaru

oraz pomóc, na koszt i ryzyko kupującego,



- ponieść ryzyko związane z utratą lub

uszkodzeniem towaru do momentu, gdy

będzie on postawiony do dyspozycji

kupującego, ponieść koszty czynności

takich jak liczenie, ważenie, mierzenie



- dostarczyć wskazane w umowie

opakowania, odpowiednio oznaczyć towar



- do udzielenia kupującemu na jego

prośbę, koszt i ryzyko, wszelkiej pomocy

związanej z uzyskaniem dodatkowo

wymaganych dokumentów potrzebnych do

sprawnej organizacji tranzytu lub importu.



Kupujący zaś zgodnie z FAS jest zobowiązany
do:



- zapłacenia ustalonej w umowie ceny



-uzyskania na własny koszt i ryzyko wszelkich
licencji importowych i zezwoleń związanych z
importem lub tranzytem towaru



- ponieść ryzyko utraty lub uszkodzenia
towaru oraz wszelkie koszty od chwili, kiedy
sprzedający dostarczył go w umówione
miejsce, a więc wzdłuż burty statku



- przyjęcia dostawy towaru lub poniesienia
kosztów jego nieodebrania lub nieudzielenia
instrukcji wysyłkowej



- poniesienia kosztów cła, podatków i innych
opłat celnych związanych z importem i
tranzytem



-jeśli nie ustalono inaczej, do poniesienia
kosztów kontroli przedwysyłkowej, za
wyjątkiem sytuacji, gdy jest ona wymagana
przez władze danego kraju

Reasumując, FAS różni się od FOB tym, że

przy formule FAS sprzedający dostarcza
towar wzdłuż burty statku, zaś przy FOB
odpowiada on aż do momentu kiedy towar
jest na pokładzie statku, a ściślej
przekracza burtę statku.

Rynek dóbr

Rynek dóbr



Dobra handlowe – te, które są

Dobra handlowe – te, które są

przedmiotem wymiany międzynarodowej

przedmiotem wymiany międzynarodowej



Dobra niehandlowe – trafiają na rynki

Dobra niehandlowe – trafiają na rynki

lokalne i krajowe

lokalne i krajowe



wysokie koszty transportu, opłaty celne, duży

wysokie koszty transportu, opłaty celne, duży

popyt krajowy, względy kulturowe, tradycja,

popyt krajowy, względy kulturowe, tradycja,

gusty, popyt ze strony zagranicy

gusty, popyt ze strony zagranicy



Niektóre usługi: fryzjerskie, pralnicze, biura

Niektóre usługi: fryzjerskie, pralnicze, biura

nieruchomości, transport lokalny,

nieruchomości, transport lokalny,

administracja publiczna, sądownictwo, policja.

administracja publiczna, sądownictwo, policja.



Podział ten jest elastyczny i może ulegać

Podział ten jest elastyczny i może ulegać

zmianie

zmianie

Podział dóbr wg kryterium stopnia

Podział dóbr wg kryterium stopnia

zróżnicowania:

zróżnicowania:



Dobra jednorodne – m.in.. Produkty masowe:

Dobra jednorodne – m.in.. Produkty masowe:

zboża, kawa, pasze, ropa naftowa, metale

zboża, kawa, pasze, ropa naftowa, metale

żelazne i nieżelazne, itp.

żelazne i nieżelazne, itp.



Dobra zróżnicowane funkcjonalnie- bliskie

Dobra zróżnicowane funkcjonalnie- bliskie

substytuty w konsumpcji

substytuty w konsumpcji



Obrót niektórymi produktami masowymi

Obrót niektórymi produktami masowymi

regulują organizacje, np.: Organizacja Krajów

regulują organizacje, np.: Organizacja Krajów

Eksportujących Ropę Naftową (OPEC),

Eksportujących Ropę Naftową (OPEC),

Międzynarodowa Organizacja Kawy,

Międzynarodowa Organizacja Kawy,

Międzynarodowa Organizacja Cukru,

Międzynarodowa Organizacja Cukru,

Międzynarodowa Organizacja Drewna

Międzynarodowa Organizacja Drewna

Tropikalnego, Międzynarodowa Grupa Studyjna

Tropikalnego, Międzynarodowa Grupa Studyjna

ds. Gumy, Międzynarodowa Organizacja Kakao,

ds. Gumy, Międzynarodowa Organizacja Kakao,

Międzynarodowa Grupa Studyjna ds. Miedzi.

Międzynarodowa Grupa Studyjna ds. Miedzi.

Organizacja Krajów

Organizacja Krajów

eksportujących Ropę Naftową

eksportujących Ropę Naftową

(OPEC)

(OPEC)



Powstała w 1960 r. podczas konferencji

Powstała w 1960 r. podczas konferencji

międzynarodowej w Bagdadzie, siedziba we

międzynarodowej w Bagdadzie, siedziba we

Wiedniu.

Wiedniu.



Celem organizacji jest kontrolowanie

Celem organizacji jest kontrolowanie

światowego wydobycia ropy, poziomu cen i

światowego wydobycia ropy, poziomu cen i

opłat eksploatacyjnych.

opłat eksploatacyjnych.



Wzrost znaczenia OPEC przypada na okres

Wzrost znaczenia OPEC przypada na okres

kryzysu naftowego lat 1973-1974 kiedy to

kryzysu naftowego lat 1973-1974 kiedy to

organizacja wielokrotnie podwyższała światowe

organizacja wielokrotnie podwyższała światowe

ceny ropy naftowej.

ceny ropy naftowej.



Organ naczelny: Konferencja OPEC

Organ naczelny: Konferencja OPEC



Organ wykonawczy: Rada Gubernatorów i

Organ wykonawczy: Rada Gubernatorów i

Komisja Ekonomiczna oraz Sekretariat

Komisja Ekonomiczna oraz Sekretariat

Kraje członkowskie OPEC

Kraje członkowskie OPEC



Algieria (1969),

Algieria (1969),



Angola (2007),

Angola (2007),



Arabia Saudyjska (1960),

Arabia Saudyjska (1960),



Ekwador (1973 -1992 i ponownie od 24

Ekwador (1973 -1992 i ponownie od 24

października 2007),

października 2007),



Indonezja (1962),

Indonezja (1962),



Irak (1960),

Irak (1960),



Iran (1960),

Iran (1960),



Katar (1961),

Katar (1961),



Kuwejt (1960),

Kuwejt (1960),



Libia (1962),

Libia (1962),



Nigeria (1971),

Nigeria (1971),



Wenezuela (1960),

Wenezuela (1960),



Zjednoczone Emiraty Arabskie (1967),

Zjednoczone Emiraty Arabskie (1967),

Kraje członkowskie OPEC

Kraje członkowskie OPEC

(zielone)

(zielone)

Podział dóbr wg kryterium udziału w handlu

Podział dóbr wg kryterium udziału w handlu

światowym:

światowym:



Dobra przemysłowe – podstawowe dobra w

Dobra przemysłowe – podstawowe dobra w

handlu między krajami wysoko rozwiniętymi.

handlu między krajami wysoko rozwiniętymi.



Dobra nisko przetworzone – w tym surowce i

Dobra nisko przetworzone – w tym surowce i

produkty rolne.

produkty rolne.



Stawki celne na poszczególne produkty

Stawki celne na poszczególne produkty

określa Światowa Organizacja Handlu (WTO)

określa Światowa Organizacja Handlu (WTO)

Cło



Cło – opłata pobierana przez
państwo w związku z
przemieszczaniem towarów przez
granicę celną (powszechnie stosuje
się cła importowe, niemniej w
niektórych państwach ocleniu
podlega również eksport i tranzyt).

Cło pobierane może być w celu:



zwiększenia wpływów do budżetu państwa;

typowym przykładem takiego zastosowania

jest nałożenie opłat na sprowadzanie

towarów nieprodukowanych w danym kraju,

ponieważ nie występuje wówczas motyw

ochrony rodzimych producentów



ochrona rynku wewnętrznego i rodzimych

producentów przed towarami

wyprodukowanymi za granicą



wywierania nacisku na partnera handlowego

w zakresie zmiany (bądź zaniechania

zmiany) warunków wymiany handlowej;

Cło stosowane głównie w funkcji ochrony

rodzimego przemysłu jest podstawowym

narzędziem protekcjonizmu

gospodarczego. Obecnie jednak wobec

postępujących procesów globalizacji cła

oraz inne narzędzia ochrony rynków

wewnętrznych tracą na znaczeniu, a

zaczyna dominować koncepcja wolnego

handlu w wymianie międzynarodowej.

Wiele państw tworzy unie celne, znosząc

tym samym cła w wymianie handlowej

między sobą przy jednoczesnym

ujednoliceniu polityki celnej wobec krajów

trzecich.

Światowa Organizacja Handlu

Światowa Organizacja Handlu

(WTO)

(WTO)



Siedziba – Genewa

Siedziba – Genewa



WTO stanowi kontynuację Układu Ogólnego w

WTO stanowi kontynuację Układu Ogólnego w

Sprawie Taryf Celnych i Handlu (GATT).

Sprawie Taryf Celnych i Handlu (GATT).



Została powołana w 1994 r. w Marakeszu w

Została powołana w 1994 r. w Marakeszu w

ramach tzw. rundy urugwajskiej GATT.

ramach tzw. rundy urugwajskiej GATT.



Polska była jednym z państw założycielskich –

Polska była jednym z państw założycielskich –

stosowne porozumienie ratyfikowała w roku

stosowne porozumienie ratyfikowała w roku

1995.

1995.



Organizacja, liczy 151 członków.

Organizacja, liczy 151 członków.



Ostatnim państwem przyjętym w szeregi

Ostatnim państwem przyjętym w szeregi

organizacji jest Tonga.

organizacji jest Tonga.

Członkowie Światowej Organizacji

Członkowie Światowej Organizacji

Handlu

Handlu

Główne zadania WTO

Główne zadania WTO



Liberalizacja międzynarodowego handlu

Liberalizacja międzynarodowego handlu

dobrami i usługami,

dobrami i usługami,



prowadzenie polityki inwestycyjnej wspierającej

prowadzenie polityki inwestycyjnej wspierającej

handel,

handel,



rozstrzyganie sporów dotyczących wymiany

rozstrzyganie sporów dotyczących wymiany

handlowej,

handlowej,



przestrzeganie praw własności intelektualnej.

przestrzeganie praw własności intelektualnej.



Kraje przystępujące do WTO zobowiązane są do

Kraje przystępujące do WTO zobowiązane są do

dostosowania wewnętrznego ustawodawstwa

dostosowania wewnętrznego ustawodawstwa

do norm Światowej Organizacji Handlu oraz

do norm Światowej Organizacji Handlu oraz

udzielania koncesji handlowych podmiotom

udzielania koncesji handlowych podmiotom

zagranicznym.

zagranicznym.

Specjalizacja

Specjalizacja

międzynarodowa

międzynarodowa



Specjalizacja międzynarodowa pojawia

się dzięki otwieraniu rynków na

konkurencję i uruchamianiu wymiany

między krajami.



Oznacza, że w krajach uczestniczących w

wymianie podejmowana jest bardziej

intensywna produkcja w pewnych

dziedzinach działalności w relacji do

dziedzin pozostałych.



Rozszerzenie produkcji w dziedzinach

wyspecjalizowanych umożliwia nie tylko

zaspokojenie potrzeb krajowych, lecz

także eksport.



Jednocześnie ograniczenia produkcji w

dziedzinach, w których kraj nie ma

przewagi kosztowej, oznacza, że

potrzeby krajowe są zaspokajane przez

import.



Specjalizacja oznacza więc szukanie
optymalnej alokacji zasobów w skali
międzynarodowej, a więc takiego
podziału pracy między krajami, który
zapewni największą efektywność
alokacyjną.

Podział specjalizacji

Podział specjalizacji

międzynarodowej

międzynarodowej



Specjalizacja międzygałęziowa –

przesuwanie zasobów dokonuje się

między wyraźnie wyodrębnionymi

gałęziami produkcji – np. między

przemysłem tekstylnym a maszynowym.



Specjalizacje wewnątrzgałęziowa – zasoby

przesuwane są w ramach gałęzi między

różnymi modelami czy odmianami

produktu – np. w ramach przemysłu

tekstylnego – między produkcją tkanin

wełnianych a sztucznych.

Przewagi absolutne i
komparatywne

Podstawą specjalizacji są przewagi

absolutne i komparatywne krajów.

Przewaga absolutna



Przewaga absolutna tworzy korzyści
absolutne kraju i oznacza, że kraj ma
zdolność do produkowania większej
ilości produktów z danych zasobów
wytwórczych niż pozostałe kraje.

Przewaga komparatywna



Tworzy korzyści komparatywne i
oznacza zdolność kraju do
produkowania niektórych dóbr po
kosztach relatywnie niższych niż
innych dóbr, w stosunku do
pozostałych krajów.

Przewagi konkurencyjne



Kraj może również wykazywać

przewagi konkurencyjne, jeśli w danej

dziedzinie zwiększa swoje udziały

rynkowe, wygrywając w konkurencji z

partnerami handlowymi.



Osiągnięta z tego tytułu korzyść

konkurencyjna wynika z wypychania

z rynku innych dostawców dóbr ze

względu na wyższą konkurencyjność

cenowo-kosztową lub jakościową.

Struktury rynkowe i
konkurencja



Na struktury rynków międzynarodowych

szczególny wpływ mają bariery rynkowe i

handlowe oraz formy konkurencji, jakie

na tych rynkach występują.



Na rynkach może występować

konkurencja doskonała lub niedoskonała

przy czy rynki międzynarodowe

charakteryzują się głównie

niedoskonałościami konkurencji.

Konkurencja doskonała



Konkurencję doskonałą definiuje się

jako sytuację w której żaden producent

nie może wywierać wpływu na cenę

rynkową. Każdy z nich jest cenobiorcą

tzn., że musi sprzedawać towar po

cenie obowiązującej na rynku. Taka

konkurencja charakteryzuje się bardzo

dużą liczbą małych przedsiębiorstw, z

których każde wytwarza identyczny

produkt i każde jest zbyt małe, by

wywierać wpływ na cenę rynkową.



W takich warunkach nie ma barier

wejścia do gałęzi, konsumenci mają

zbliżone gusty, a producenci

dostarczają dóbr jednorodnych.



Ze względu na brak podmiotów, które

zajmowałyby pozycje dominującą na

rynku mechanizm konkurencji nie

zależy również od strategicznych

interakcji pomiędzy producentami.

Konkurencja niedoskonała



Na niedoskonale konkurencyjnych
rynkach występuje asymetria udziału
poszczególnych dostawców w rynku.
Na takich rynkach tworzy się „władza
rynkowa” i siła monopolowa oraz ma
miejsce koncentracja działalności
gospodarczej w rękach określonej
grupy przedsiębiorców, co powoduje:



powstawanie firm dominujących,



stosowanie różnych form wykorzystywania

władzy rynkowej,



różny stopień intensywności rywalizacji

firm,



powstawanie nowych metod konkurowania,

zwłaszcza rywalizacji pozacenowej,



bariery wejścia i wyjścia.

Władza – siła rynkowa



Siłę rynkową mierzy się indeksem Lernera.

Edp

P

MC

P

1





P – cena produktu

MC – koszt krańcowy

Edp – elastyczność cenowa
popytu

Indeks wskazuje, że siła rynkowa, a więc
możliwość kształtowania ceny powyżej kosztu
krańcowego, zależy głównie od elastyczności
cenowej popytu.

Przy małej elestyczności monopolista ma
większą możliwość podnoszenia cen, przy
dużej elastyczności popytu możliwości te są
znacznie ograniczone.



Dla rynków oligopolistycznych stosuje się
rozszerzoną formułę Lernera:

nEdp

P

MC

P

1





n – liczba oligopolistów na rynku
zachowującym się tak, jak zakłada to
model Curnota.



W warunkach konkurencji niedoskonałej

tworzą się różne struktury rynkowe o

charakterze bardziej fragmentarycznym

(mniej skoncentrowanym) lub bardziej

segmentowym (bardziej skoncentrowanym).



Struktury te różnią się zarówno rodzajem

produktów, jak i formami konkurencji.

Typologia gałęzi według technologii i struktur
rynkowych

Intensywnoś

ć
technologicz
na

Struktura rynkowa

fragmentaryczna (niskie
narzuty na koszty- niska
marża, niski stopień
koncentracji)

Struktura rynkowa

segmentowa (wysokie
narzuty na koszty-
wysoka marża,
tendencja w kierunku

koncentracji)

Wysoka
intensywnoś
ć

technologicz
na

Konkurencja głównie przez
innowacje procesu
produkcyjnego: maszyny

nieelektryczne,
instrumenty, chemikalia,
pozostałe środki
transportu

Konkurencja głównie
przez innowacje
produktów oraz jakość:

lekarstwa komputery,
maszyny elektryczne,
sprzęt elektroniczny,
pojazdy mechaniczne,

samoloty

Niska
intensywnoś

ć
technologicz
na

Konkurencja głównie przez
koszty czynników

produkcji: tekstylia,
wyroby drzewne, wyroby
metalowe, papiernicze,
żywność, wyroby gumowe

i plastyczne, produkty
mineralne

Konkurencja głównie
przez korzyści skali:

metale żelazne i
nieżelazne, produkty
petrochemiczne,
budowa statków



Na rynkach międzynarodowych

zdominowanych przez konkurencję

niedoskonałą typu monopolistycznego lub

oligopolistycznego, szczególne znaczenie

mają bariery tworzone przez zachowania

przedsiębiorstw i władz publicznych.



Bariery te można podzielić na:

-

ogólnorynkowe, związane z wchodzeniem

i wychodzeniem firm z rynku

-

handlowe typowe dla rynku

międzynarodowego i związane z

przekraczaniem granic kraju.



Bariery wejścia są przeszkodami
ograniczającymi firmom spoza danego
rynku wejście i konkurowanie z już
istniejącymi przedsiębiorstwami.
Chronią władzę rynkową i gwarantują
firmom działającym w gałęzi zyski
wyższe od normalnych w długich
okresach.

Przykładowe bariery wejścia



Koszty informacji o rynku, koszty reklamy



Wymogi związane z np.: obsługą

serwisową produktu, terminami dostaw,

organizacją rynku (detalicznego,

hurtowego). Wymogom tym firmy mogą

nie sprostać ze względów: kosztowych,

logistycznych, technicznych.



Patenty, koszt badań naukowych,

zdobywanie doświadczenia.



Dostęp do środków finansowych, linii

kredytowych.



Ograniczenia prawne i regulacyjne. Są to
bariery związane restrykcyjnymi
przepisami prawa w zakresie tworzenia i
rozwoju przedsiębiorstw, własności,
prywatyzacji, funkcjonowania rynku pracy.

Do barier dotyczących rynków
produktowych zalicza się:



Bezpośrednią kontrolę działalności

gospodarczej przez państwo, bariery

rozwoju prywatnej przedsiębiorczości w

formie prawnych ograniczeń dostępu do

rynku, ciężary administracyjne i

utrudnienia w tworzeniu przedsiębiorstw

(system licencji, pozwoleń), bariery

regulacyjne dotyczące handlu

zagranicznego i zagranicznych inwestycji w

formie barier celnych, itp..

Do barier dotyczących rynków
pracy zalicza się:



Restrykcyjne dla przedsiębiorstw
przepisy prawa pracy w zakresie
zawierania i rozwiązywania kontraktów,
zcentralizowany system negocjacji
płacowych, inne utrudnienia
regulacyjne w zakresie zatrudniania i
zwalniania pracowników.

Bariery innego rodzaju: np.
system „drapieżnych” cen.



Jest to narzucanie cen poniżej progu
rentowności w celu wyrugowania
rywala.

Bariery handlowe:



Bariery taryfowe to różnego rodzaju cła i

instrumenty paracelne ograniczające

wymianę międzynarodową: podatki

graniczne, opłaty manipulacyjne związane z

przekraczaniem granic.



Bariery pozataryfowe:

-

Bariery fizyczne w formie kontroli towarów i

osób w punktach granicznych;

-

Bariery techniczne, takie jak zróżnicowane

narodowe standardy techniczne produktów,

dyskryminacja firm zagranicznych przy

przetargach na zamówienia publiczne;

- Bariery dla bezpośrednich inwestycji

zagranicznych, takie jak ograniczenia

tworzenia filii przedsiębiorstw

zagranicznych;

-

Bariery dla swobodnego świadczenia

usług;

-

Bariery fiskalne związane z różnicami w

opodatkowaniu pośrednim dóbr i usług;

-

Bariery wynikające z pomocy publicznej

dla przedsiębiorstw krajowych.

Usuwanie barier
pozataryfowych



Usuwaniu barier służy proces
międzynarodowej standaryzacji i
normalizacji, realizowany przez takie
międzynarodowe instytucje jak:



Światowa Organizacja Normalizacyjna
(International Standardization
Organization) a także europejskie
organizacje normalizacyjne oraz

Światowa Organizacja Handlu (WTO).

Światowa Organizacja Handlu (WTO).