Początki

filmu

pierwotnie

opierały się na fotografii, którą
zajmował się Louis Daguerre.
Opracował on w roku 1839
tzw. dagerotyp, urządzenie
którego działanie polegało na
bardzo

szybkiej

transmisji

fotografii, statyczne obrazy
utrwalające kolejne fazy ruchu
mogły w efekcie dać złudzenie
płynnego zapisu tegoż ruchu,
ruchome scenki, klatka po
klatce

zmieniające

się

fotografie jako ciągłość pewnej
rzeczywistości.

Zasada

ta

okazała

się

być

krokiem

milowym w stronę rozwoju
przyszłej kinematografii.

Zasada

działania

dagerotypu okazała się być
krokiem milowym w stronę
rozwoju

przyszłej

kinematografii.

W

przyszłości

zasadę

tę

wykorzystano do budowy
wielu

urządzeń

np.

bioskopu opatentowanego
przez Williama Georga
Hornera w 1852 roku,
dzięki któremu widz mógł
oglądać krótką ruchomą
scenkę.

Kolejnym istotnym faktem
w ewolucji kinematografu
było

opatentowanie

w

1877

roku

przez

Hannibala

Goodwina

taśmy

celuloidowej.

Urządzenie to pozwoliło
przyspieszyć robienie zdjęć
w

szybkim

,

ciągłym

tempie dzięki umieszczonej
w aparacie taśmie, którą
można było przesuwać.

Wśród

wynalazców

i

konstruktorów na drodze do
kinematografu należy również
wymienić

Thomasa

Alvę

Edisona, który w 1893 roku
opatentował urządzenie pod
nazwą kinetoskop.

Następnie

Kazimierz

Prószyński,

zaprezentował

swoje

urządzenie

zwane

pleografem.

Najistotniejszą datą w dziejach
kinematografii jest rok 1895,
kiedy to w Paryżu odbyła się
pierwsza publiczna projekcja
filmowa zaprezentowana przez
braci Augusta i Ludwika
Lumiere dzięki urządzeniu
zwanym

kinematografem.

Były to krótkie niespełna
jednominutowe

filmy

pt.

„Wjazd pociągu na stację w La
Ciotat”

oraz

„Wyjście

robotników z fabryki”. Po raz
pierwszy

w

historii

zgromadzeni widzowie mogli
obejrzeć

prezentację

prawdziwego zapisu ruchu,
świat ożywiony na ekranie,
wierne odbicie rzeczywistości.

Od momentu, kiedy bracia Lumiere zaprezentowali swoje dzieło,

rozwój Kinematografii postępował niezwykle szybko i twórczo.

W wielu częściach świata prezentowano słynną nowinkę

techniczną ( jako ciekawostka, pierwsza projekcja na ziemiach

polskich miała miejsce już 14 listopada 1896 roku w Krakowie).

Bardzo szybko powstawało wiele wytwórni krótkich filmów

opartych na kręceniu krótkich scenek statyczną kamerą,

prostych dokumentalnych zapisów. Wprowadzano różne

urozmaicenia techniczne jak np. w filmie pt. „Wielki kanał”

Aleksandra Promio, gdzie operator ustawił kamerę na płynącej

gondoli, dzięki czemu uzyskał efekt panoramy.

Jednym

z

najbardziej

rewolucyjnych

twórców

filmowych początków kina był
Georges Meiles. Zajmował się
on

sztuką

teatralną

której

wartości

postanowił

wykorzystać dla sztuki filmowej
chcąc za pomocą wymyślnej
scenografii

i

niezwykłych

tricków wykreować rzeczywisty
świat na ekranie. W swoim
studio filmowym zajmował się
przede wszystkim wymyślaniem
fabuł, reżyserowaniem, będąc
sam

niekiedy

aktorem

we

własnych

projekcjach.

Konstruował

rozmaite

mechaniczne

urządzenia,

techniki

teatralne,

kukły,

dekoracje.

Wykorzystywał

zdjęcia nakładane, kolorował
taśmy filmowe i wprowadzał
montaż.

Do najbardziej znanych filmów tego okresu należą: „Sprawa Dryfusa” 1899,

„Podróż na Księżyc” 1902 na motywach powieści Juliusza Verne,

„Królestwo wróżek” 1903, „Fantastyczny wachlarz” 1904, „Podróż do

krainy niemożliwości” 1904, „Czterysta żartów diabelskich” 1906, „Tunel

pod Kanałem La Manche” 1907, „Cywilizacja na przestrzeni wieków” 1908,

„Zdobycie bieguna” 1912.

„Podróż na Księżyc”

Na początku XX wieku po raz pierwszy w paryskich wytwórniach

filmowych zaczęły powstawać filmy fabularne z dużą dozą realizmu. Z

biegiem czasu zarówno w Europie jak i w Stanach Zjednoczonych zaczęto

produkować filmy z podziałem na różne treści tematyczne oraz gatunki.

Od prostych form wypowiedzi, dialogów, całości akcji rozgrywanych

wewnątrz jednego kadru, mechanicznego sklejania kolejnych odsłon

przechodzono do wyższych technik filmowych, takich jak rozbicie

jedności obrazu, wprowadzanie zbliżeń z zachowaniem pełności planu,

wprowadzenie do filmu równoczesnych wydarzeń ale dziejących się w

innych miejscach co dało uwolnienie od sztywnych reguł następstwa

czasowego. Zmuszano tym samym widzów do głębszego myślenia i

rozwijania wyobraźni.

W Stanach Zjednoczonych nakręcono pierwszy Western w 1903 roku

z montażem równoległym, dzięki któremu udało się wprowadzić w

pewnym momencie nawet trzy wątki, co dodawało akcji dynamizmu i

nieobecnego dotąd w filmie tempa. Następnie w filmie wprowadzono

narrację aby w sposób zrozumiały dla widza przedstawiać fabularne

historie.

„Napad na ekspres”

w reż. Edwina S. Portera, z 1903 r.

„Kino jest syntezą malarstwa,

muzyki, architektury, rzeźby, poezji

i tańca.”

(Ricciotto Canudo, 1911)

Filmy w edukacji nie są zjawiskiem nowym – nauczyciele od dawna korzystają z nich

na lekcjach. Jednak obecnie materiały filmowe zyskują na znaczeniu jako narzędzie

edukacji. Wskazują na to wyniki badań realizowanych na świecie wśród uczniów i

nauczycieli. Dzięki rozwojowi technologii cyfrowych, dostępności urządzeń mobilnych

pozwalających rejestrować i odtwarzać pliki wideo, wykorzystanie filmu jako

narzędzia edukacji staje się zjawiskiem powszechnym.

Jednym z elementów wprowadzającym dzieci i młodzież w problematykę

nowoczesnego kształcenia może stać się edukacja filmowa.

Film oddziałuje na odbiorcę w sferze procesów myślowych, wyobraźni czy

psychiki. Dlatego nauczycielom, a w szczególności polonistom, którzy

przygotowują swoich wychowanków do świadomego uczestnictwa w

kulturze, film jako dzieło sztuki, powinien być bliski zarówno z powodu

ważności komunikacyjnej, jak i możliwości uzupełniania treści literackich

oraz umiejętności pogłębiania odbioru, wartościowania dzieła sztuki pod

względem ideologicznym, etycznym i estetycznym.

Edukacja filmowa dotyka zagadnień związanych z procesem powstawania

różnych rodzajów filmu w kontekście historycznym i technologicznym,

poznawaniem pojęć związanych ze sztuką filmową, wreszcie kształtowaniem

postawy krytycznego odbiorcy produktu w postaci filmu. Dzięki metodom i

formom typowym dla kultury masowej istnieje możliwość ułatwienia

młodzieży dostępu do kultury wysokiej, a także uwzględniając priorytety

edukacji XXI wieku - zbliżenie się do edukacji międzykulturowej. Istnieje

bardzo wiele filmów w kinematografii polskiej, europejskiej i światowej, które

właściwie wykorzystane stają się nośnikami elementów kultury, w której

zostały stworzone, a dzięki swojej dostępności i szerokim możliwościom

wykorzystania - są spoiwem międzykulturowym. Takie nauczanie spełnia,

zatem wszelkie wymogi nowoczesnej, wspólnej, globalnej edukacji.

Edukacja filmowa, którą również określa się mianem „edukacji wizualnej” (ang.

Visual Learning), staje się powoli jednym z ważniejszych światowych trendów w

nauczaniu. Nie tylko zasoby filmów tworzonych przez osoby uczące się rosną w

szybkim tempie, ale również coraz częściej to nauczyciele prowadzą zajęcia

korzystając z kamery cyfrowej, aparatu cyfrowego lub nawet telefonu komórkowego.

Trend ten wspierają coraz częściej również telewizje, które produkują programy nie

tylko do emisji telewizyjnej, ale również powiększają edukacyjne zasoby filmowe w

Internecie.

Entuzjazm dla wykorzystania filmów w nauczaniu jest wyraźnie widoczny w

środowisku oświatowym w krajach zachodnich. W Irlandii w szkołach podstawowych

uczniowie uczą się realizować metodą projektową filmy edukacyjne, w Wielkiej

Brytanii już od dawna funkcjonuje

Teachers.tv

,

która jest doskonałym zbiorem

narzędzi edukacyjnych zasilanym przez programy autorskie nauczycieli i uczniów.

Efektywność zastosowania filmu w edukacji polega na świadomym i celowym doborze

konkretnych treści wychowawczo-dydaktycznych ukazywanych w filmowej scenerii,

które winny być dostosowane do możliwości dzieci, a więc zarówno pod kątem

emocjonalnym, intelektualnym, społecznym i zdrowotnym. Współcześnie film

edukacyjny łącząc ze sobą obraz z dźwiękiem, odwołuje się równocześnie do dwóch

zmysłów - wzroku i słuchu, dlatego lepiej zapada w pamięci dzieci i silniej oddziałuje

na emocje widza. Zadaniem filmu edukacyjnego oprócz przekazania informacji

jest wywołanie wszechstronnej aktywności spostrzeżeniowej, wyobrażeniowej i

myślowej.

Film edukacyjny jako środek dydaktyczny w czasie zajęć lekcyjnych pobudza

dziecko do myślenia zarówno w czasie jego oglądania, jak i po zakończeniu

wyświetlania, kiedy to w czasie samorzutnych i ukierunkowanych przez

nauczyciela wypowiedziach dzieci przejawia się ich zwiększona aktywność

wyobrażeniowa i myślowa. Częsta zmiana stanowiska obserwacyjnego

powoduje, że dziecko, jak gdyby zbliża się i oddala od oglądanych rzeczy,

przygląda im się z różnych stron, wnika w ich wewnętrzną strukturę, obserwuje

ich funkcjonowanie oraz powiązanie części w całość. Te różnorodne sposoby

przedstawienia rzeczy i zjawisk w filmie mają bardzo korzystny wpływ na

rozwój osobowości każdego dziecka. Dlatego też film powinien stać się nie tylko

treścią, ale środkiem pracy wychowawczej. Odpowiednie ukierunkowanie treści

przekazu medialnego może być skuteczną formą jednoczenia społeczeństwa i

wychowania prospołecznego.

Gatunek filmowy, zespół cech charakteryzujący strukturę i dramaturgię

utworu w obrębie rodzaju filmowego. Wyznacznikami gatunku są: temat,

fabuła, stylizacja postaci, scenografia, sposób prowadzenia narracji,

oświetlenia itp. W obrębie gatunku wyróżnia się podział na odmiany.

Wszelkie gatunki filmowe, które znajdują zastosowanie w edukacji dzieci i

młodzieży klasyfikuje się jako filmy oświatowe. W pojęciu tym zawierają

się wszystkie filmy, które mogą mieć charakter zarówno dokumentalny jak

i inscenizowany. W Polsce tego rodzaju filmy realizowane są w Wytwórni

Programów Oświatowych I Programów Edukacyjnych PIF.

„Nie należy ulegać złudzeniu, że dzięki wykorzystaniu

technologii automatycznie sprawimy, że uczniowie będą

bardziej zmotywowani do nauki i będą więcej się uczyć.

Liczy się treść i to, w jaki sposób użyjemy mediów, żeby ją

przekazać. Znaczenie mają więc nie sama technologia, lecz

pedagogika, koncepcja przekazu edukacyjnego, sposób

podania wiedzy, podejście do nauczania – to są krytyczne

elementy tego procesu.”

Zmiany zachodzące w percepcji współczesnych odbiorców kultury audiowizualnej

doprowadziły do tego, że młody człowiek niejednokrotnie zatraca umiejętność

komplementacyjnej percepcji tekstów „wysokiej kultury”. Wpływ na to ma

różnorodność mediów, wielość przekazów i szybkość ich medialnego przepływu.

Przeciętny widz najczęściej poszukuje w filmie silnych przeżyć, szybkiego montażu,

zaskakujących animacji komputerowych, efektów specjalnych. Film pokazuje

określone rzeczy, zjawiska czy procesy, a elementy obrazowe w połączeniu z muzyką i

słowem silnie działają na wyobraźnię odbiorców. Film może nie tylko dostarczać

wiadomości i oddziaływać na intelekt, lecz przez odpowiednie zestawienie faktów

wywoływać głębokie przeżycia. Właśnie przez taki stan wypacza się u dzieci i

młodzieży obraz świata, narastają chęci do bycia takim, jak telewizyjny bohater, rodzą

się antyspołeczne postawy.

Przekaz audiowizualny obfitujący w zachowania agresywne, pobudza w procesie

obserwacji do agresji, powoduje naśladownictwo. Jak wykazują badania, szczególnie

podatne na oddziaływanie treści agresywnych są dzieci w wieku szkolnym od 7 do 9

lat. Należy pamiętać, że makabra i okrucieństwo pojawiające się w telewizji mają

realny wymiar, zjawiają się przed oczami widza niczym fizyczna rzeczywistość.

Pod wpływem filmu i telewizji powstaje niebezpieczeństwo stereotypów postaw,

zachowań i odruchów. Doraźne bezpośrednie skutki oddziaływania filmu na

zachowanie się dzieci i młodzieży są łatwo dostępne już obserwacji potocznej.

Nietrudno zauważyć, zwłaszcza w zabawach dzieci, odtwarzanie mniej czy bardziej

złożonych zachowań i sytuacji ukazanych w serialach telewizyjnych czy popularnych

filmach dla dzieci.

Dzieci naśladują w sposób trwały zachowania agresywne oglądane w filmach, uogólniają

je na inne sytuacje. Oddziaływanie scen przemocy i destrukcji jest tym silniejsze, im

bardziej programy są nimi nasycone. Większość filmów animowanych proponowanych

dzieciom to, brutalne kreskówki. Stacje telewizyjne prześcigają się w podsuwaniu

dzieciom filmów animowanych pokazujących skrajnie brutalny sposób zachowania.

Sposobem rozwiązywania konfliktów, zamiast dialogu, staje się bezlitosne łamanie

kończyn, sztyletowanie czy efektowne spalenie przeciwnika. Oprócz zachowań typowo

skrajnych, filmy dla najmłodszych nie stronią od scen pełnych grozy. Osobnicy

wyciągający sobie z paszcz węże i robaki, potwory grzebiące w ludzkich mózgach to tylko

preludium do tego co oglądają nasi najmłodsi. Często efektem takiego „przedstawienia”

stają się nocne koszmary, które notorycznie nękają amatorów „dobrej bajki”.. Bywa, że

młody człowiek dokonuje konfrontacji świata filmowego z rzeczywistym, chcąc sprawdzić,

czy potrafi tak samo, jak jego ulubiony super bohater - myśl zasady: „chciałem sprawdzić,

czy będzie jak w filmie”, co często kończy się nieszczęściem.

Telewizja i filmy opanowują czas wolny człowieka, przez co wypierają inne sposoby

wykorzystania tego czasu. Filmy atakują najważniejsze zmysły, wzrok i słuch, co

szczególnie u dzieci powoduje obciążenie układu nerwowego, a tym samym prowadzi

do zmęczenia, słabej koncentracji uwagi, niepokoju ruchowego, nadpobudliwości i

drażliwości. Na biernym, wielogodzinnym oglądaniu filmów, cierpi również nasz rozwój

fizyczny. W rodzinach spędzających dużo czasu przed telewizorem, więzi pomiędzy jej

członkami stopniowo się rozluźniają. W sytuacji, gdy rodzina jest pogrążona w

filmowym transie, nie ma czasu na rozmowę, wymianę myśli, uczuć, przekazywanie

różnych wartości. Rzeczywistość multimedialna potrafi zawładnąć czasem,

zdezorganizować życie, podporządkować inne czynności, ale także rozbudzić rozmaite

pragnienia i chęć posiadania różnych rzeczy i dóbr pozostawiając na uboczu

prawdziwe wartości.

Badacze zwracają uwagę na fakt, iż zbyt wczesne wchodzenie dzieci w świat

filmu, wywiera na nie negatywny wpływ, gdyż, dziecko jest nieprzygotowane

emocjonalnie i intelektualnie na wchodzenie w świat dorosłych. Dlatego

przygotowania dzieci do odbioru filmów należy rozpocząć od kształtowania

potrzeb poznawczych, społecznych i kulturalnych dziecka…

1. Dąbrowska M.: Telewizyjna fikcja a rzeczywistość w świadomości dziecka. „Problemy

Opiekuńczo-Wychowawcze” 2000, nr3.

2. Fiołek-Lubczyńska B.: Film, telewizja i komputery w edukacji humanistycznej, Kraków 2004

3. Jarecka R.: Uwaga na kreskówki. „Edukacja Twojego Dziecka” 2002, nr5.

4. Juszczyk S.: Człowiek w świecie elektronicznych mediów – szanse i zagrożenia. Katowice

2000.

5. Krzyśko M.: Jakim odbiorcą treści telewizyjnych jest młodzież. „ Rola mediów w wychowaniu

i socjalizacji” 2000

6. Sosa J.: Włącz mi kreskówkę, mamo. „Nowa Szkoła” 2000, nr2.

7. Wenta K.: Edukacja informacyjna Neomedia w społeczeństwie wiedzy, Szczecin 2009

ANNA GRZELAK
WIOLETTA KRÓLIKOWSKA
AGNIESZKA KOROLCZUK
POIR – studia magisterskie
2010/2011

TEMAT PREZENTACJI

„Film i jego zastosowanie w edukacji”

MEDIA W EDUKACJI

Wykład prowadzony przez prof. dr hab. Jana Kania