Pielęgnowanie w

hipotermii

i w odmrożeniach

mgr Marzena Kowalska

Przechłodzenie organizmu

Hipotermia jest dolegliwością, w

wyniku której temperatura ciała (u
ludzi) spada poniżej bezwzględnego
minimum normy fizjologicznej czyli
36°C.

Stan taki jest spowodowany zbyt

szybkim ochładzaniem organizmu w
stosunku do jego zdolności
wytwarzania ciepła.

Przechłodzenie organizmu

Przechłodzenia i odmrożenia

zdarzają się również w
temperaturze powyżej 0°C.

Najczęściej jest to spowodowane

działaniem zimnego powietrza a
zwłaszcza zimnej wody i/lub
zahamowaniem procesów
przemiany materii.

Czynniki sprzyjające

Woda przewodzi ciepło znacznie

lepiej
i ochładza organizm 20 razy
szybciej niż powietrze.

Czynniki sprzyjające

• Ogólny stan organizmu
• Zmęczenie
• Ggłód
• Niedawno przebyta choroba
• Niska temperatura powietrza, w

połączeniu
z silnym wiatrem i dużą wilgotnością

Czynniki sprzyjające

Wiatr o sile 3 stopni Beauforta daje ten

sam efekt, co obniżenie temperatury o 5-
10°C, natomiast wiatr o sile ponad 7
stopni Beauforta daje ten sam efekt, co
temperatura niższa nawet o 20°C przy
bezwietrznej pogodzie. Ponadto na
wietrze występuje efekt tzw. "windchill",
polegający na przyspieszonym parowaniu
powierzchni skóry, co dodatkowo ochładza
organizm.

Czynniki sprzyjające

W komfortowych warunkach stała

temperatura utrzymywana jest w
obrębie całego organizmu, w
sytuacji krytycznej system
termoregulacji ogranicza się do
"ochrony" korpusu i głowy,
ograniczając dopływ krwi do
nadmiernie ochładzanych kończyn.

Okres obronny

Temperatura centrum ciała wynosi

36 - 34°C, skóra jest blada i zimna,
występuje "gęsia skórka", wargi są
sine, tętno i oddech przyśpieszone.

Podstawowym, najwcześniejszym

objawem wychłodzenia są
dreszcze.

Okres obronny

Pierwsze skutki wychłodzenia to

stopniowe osłabienie całego ciała.
Gdy dreszcze ustają, to sytuacja jest
już poważna. Najpierw traci się siły w
częściach ciała oddalonych od
tułowia, w rękach i nogach.
Stopniowo ogólne osłabienie
przechodzi w zdrętwienie, któremu
mogą towarzyszyć skurcze.

Okres obronny

W stanie hipotermii wszystkie procesy

życiowe ulegają zwolnieniu (np.

zmniejsza się zużycie tlenu w

procesach biochemicznych, a tym

samym maleje zapotrzebowanie na

tlen) i następuje obniżenie

efektywności mechanizmów

obronnych. Intensywność fizycznych

symptomów zależy od indywidualnej

odporności człowieka.

Łagodne objawy

34 - 35 C osoba jest w stanie sobie

pomóc

• uczucie marznięcia,
• zimne ręce i stopy,
• drżenie mięśni,
• osłabienie ramion i nóg
• zawroty głowy,
• dezorientacja i niepokój,

Umiarkowane objawy

30 - 34 C
• wzmocnione objawy takie jak powyżej, a

ponadto:

• ból z zimna,
• brak wrażliwości na bodźce,
• skurcze mięśni,
• utrata poczucia czasu i zachowania energii,
• apatyczne zachowanie i zaburzenia

świadomości.

Stadium wyczerpania

Temperatura centrum ciała wynosi 34 - 27°C,

ustaje drżenie z zimna, pojawia się kurczowe
drętwienie mięśni oddech staje się wolniejszy
i bardziej powierzchowny, występują przerwy
w oddychaniu, zwalnia również tętno i
pojawiają się zaburzenia rytmu, zanika
odczuwanie bólu, następuje apatia, człowiek
zapada w sen, poniżej temperatury 30°C
następuje utrata przytomności
i całe ciało staje się zimne,

Ostre objawy

28-30 C ofiara w średnim lub złym stanie
• zmniejszenie drżenia lub jego ustanie,
• wzrastająca sztywność mięśni,
• postępująca utrata świadomości,
• poszkodowany przypomina pijanego;

bełkot, niezborność ruchowa, może nie
pozwolić sobie pomóc,

Krytyczne objawy

poniżej 28 C
• utrata świadomości,
• stan ogólny przypominający śmierć,
• nikłe lub niewyczuwalne oddychanie,
• puls wolny i słaby lub niewyczuwalny,
• brak reakcji źrenic na światło,

spowodowany niedotlenieniem mózgu,

• zimna skóra, przyjmująca sino-zielony kolor.

Letarg

Gdy temperatura ciała spadnie

poniżej 25°C, dochodzi do
głębokiej utraty przytomności.
istnieje duże ryzyko zgonu
w następstwie zbyt niskiej
temperatury mózgu i serca.

Letarg

Kurczowe zdrętwienie mięśni

ustępuje wiotkiemu porażeniu,
brak przytomności, sztywne
źrenice, brak ruchów
oddechowych, tętno
niewyczuwalne, jeżeli najpóźniej w
tym okresie nie przystąpi się do
reanimacji, następuje zgon.

Śmierć

Następuje jeżeli temperatura ciała

spadnie

do 24 C

Zachowanie w razie wypadku na

mrozie

• Powinniśmy się trzymać blisko siebie
• Nie zdejmować butów, ani ubrania -

stanowią one pewną warstwę izolacyjną.

• Unikać zbędnych ruchów, które powodują

cyrkulację zimnej wody i powietrza, przez
co następuje szybsze wychłodzenie.

• Należy przyjąć pozycję embrionalną-

podkurczyć nogi, ręce trzymać blisko
tułowia.

Zachowanie w razie wypadku na

mrozie

• Mokra bawełna bardzo szybko wychładza

organizm, zalecana bielizna z polipropylenu
i polar, ubrania z neoprenonu

• Kurtka nie powinna przepuszczać wiatru
• Neoprenowa czapka, zakrywająca uszy,

zapewnia właściwą temperaturę głowie,
która według wszelkich danych, oddaje
najwięcej ciepła i jednocześnie najbardziej
go potrzebuje.

Pierwsza pomoc ratownika

medycznego

• Unikanie wszelkich zbędnych czynności przy

wyziębionym, badanie fizykalne

• Nie drażnić wyziębionego - szorstkie

postępowanie może spowodować zatrzymanie
akcji serca

• Podjęcie decyzji o przewiezieniu do szpitala –

SOR

• Na pęcherze założyć jałowy suchy opatrunek
• Okryć wyziębionego folią NRC
• Wkłucie wenflonu

Folia NRC

Koc ratunkowy, koc

przeciwwstrząsowy, folia termiczna,
folia izotermiczna – to cienka
metalizowana płachta z tworzywa
sztucznego.

Zapobiega wychłodzeniu organizmu w

sytuacjach ekstremalnych i poprawia
komfort termiczny.

Folia NRC

• Twarz poszkodowanego musi pozostać

odkryta.

• Ochrona przed zimnem - srebrna strona folii

skierowana do środka. Absorpcja 80% ciepła
ludzkiego ciała zapobiega przemarznięciu.

• Ochrona przed gorącem - srebrna strona

folii skierowana na zewnątrz. Promienie
słońca są odbijane i nie nagrzewają
poszkodowanego.

Folia NRC

Folia życia

Postępowanie SOR

• Delikatnie zdjąć przemoczone ubranie

(pociąć jeżeli konieczne)

• Ostrożnie wysuszyć, nie nacierając

ręcznikiem ani nie masując miejsc
odmrożonych

• Nie przekłuwać pęcherzy
• Ogrzewanie miejsc odmrożonych

wilgotnymi środkami rozgrzewającymi
(kąpiel, okłady)

Postępowanie SOR

• Podanie środków przeciwbólowych
• Ocena rozległości i głębokości

uszkodzenia tkanek

• Uodpornienie czynne i bierne przeciw

tężcowi wg zlecenia lekarza

• Miejscowe stosowanie leków w postaci

żelów, kremów, roztworów, maści

Postępowanie SOR

• Zakładanie i mocowanie jałowego

opatrunku typu kokon

• Natłuszczanie skóry wokół odmrożenia
• Stosowanie elewacji kończyny z

odmrożeniem

• Obserwacja w kierunku zakażenia

Postępowanie SOR

• Podawanie leków poprawiających krążenie

wg zlecenia lekarza

• Asystowanie podczas wykonywania

blokady zwojów nerwowych

• Wsparcie psychiczne poszkodowanego
• Instruowanie odnośnie nie manipulowania

w obrębie miejsc odmrożonych

• Pouczenie o konieczności ochrony miejsc

odmrożonych przed urazami i oziębieniem

Postępowanie SOR

• Podłączyć iv ciepłą 0,9% NaCl
• Podać ciepłe, słodkie napoje
• Temperatura ciała podczas ogrzewania

zmienia się wolniej niż temperatura
skóry, dlatego gorąca kąpiel lub gorący
prysznic może być fatalne
w skutkach (w najlepszym wypadku
może spowodować komplikacje)

Postępowanie SOR

•

Potrzeba wielu godzin by temperatura ciała
wróciła do normy

•

Obserwować temperaturę, dokumentować

•

Przyłożyć zewnętrzne, łagodne źródła ciepła
do głowy, pleców, szyi i ud, np. ustawić łóżko
blisko kaloryfera, unikać gwałtownego
ogrzewania.

•

Przykryć poszkodowanego kocami,
odizolować od przeciągu, zimna - również
szyję i głowę.

Postępowanie SOR

• Brak przytomności - badanie tętna osoby

nieprzytomnej będącej w hipotermii
powinno trwać przez 1 minutę.

• W przypadku stwierdzenia braku tętna

powinno się przez pierwsze 3 minuty
prowadzić tylko wentylację (w celu
ogrzania ciała od wewnątrz),
a następnie powtórzyć badanie tętna,
również przez 1 minutę.

Postępowanie SOR

• W przypadku potwierdzenia braku tętna

lub gdy nastąpi zatrzymanie oddechu,
należy niezwłocznie rozpocząć reanimację.

• Mocno wychłodzone komórki potrzebują

dużo mniej tlenu i substancji odżywczych
niż normalnie.

• Powracają do życia także bardzo powoli.

Człowieka w skrajnej hipotermii często
trudno odróżnić od martwego.

Postępowanie SOR

• Ból w odmrożeniach pojawia się po 3-4

dniach

• Kończyny pozostają zimne, widoczne jest

zblednięcie skóry

• Przy lekkich odmrożeniach skóra po czasie

powraca do normy, w wielu przypadkach na
całe życie zachowuje nadwrażliwość na
działanie zimna, przy chłodniejszej pogodzie
robi się sina
i szorstka.

Postępowanie SOR

• Skutki głębokich odmrożeń III stopnia

ujawniają się po 2-3 miesiącach, kiedy
na skórze występuje tzw. "linia
demarkacyjna", wskazująca, że część
kończyny obumarła.

• Po tej właśnie linii odmrożone części

ciała bywają amputowane.

Folia NRC

Zasady użycia

Folia NRC

Zasady użycia

Folia NRC

Zasady użycia

Odmrożenie

Skutki działania na tkanki niskiej

temperatury lub atmosfery o dużej
wilgotności. Ciężkość i rozległość
uszkodzenia skóry zależą od
temperatury otoczenia oraz czasu, w
jakim skóra była poddana działaniu
niskiej temperatury.

Odmrożenie

Temperatura tkanek poniżej 10ºC

wywołuje stan znieczulenia. Z
obkurczonych komórek nabłonkowych
odpływa osocze, co powoduje obkurczenie
krążenia włośniczkowego, a po ustaniu
dopływu ciepła następuje krystalizacja.
Kryształki lodu tworzą się pozakomórkowo
pobierając wodę z wnętrza komórek, co
doprowadza do ich odwodnienia,
hiperosmolalności zapaści i śmierci.

Odmrożenie

Przy głębokich odmrożeniach

zahamowanie krążenia włośniczkowego
rozprzestrzenia się na żyłki i tętniczki,
pozbawiając tkanki zaopatrzenia w tlen
i produkty odżywcze co powoduje
otwarcie połączeń tętniczo – żylnych i
ominięcie zamrożonych tkanek, a to
powoduje całkowite niedotlenienie i
martwicę.

Odmrożenie

Zmiany w naczyniach krwionośnych,

spowodowane spożyciem dużej ilości
alkoholu, powodują u poszkodowanych
ciężkie odmrożenia, często
przyczyniając się do nadmiernego
wychłodzenia ciała i śmierci.

Stopnie odmrożeń

I stopień charakteryzuje się
• zaczerwienieniem
• obrzękiem
• pieczeniem, drętwieniem
• świądem skóry

Stopnie odmrożeń

II stopień
• na skórze pęcherze z płynem

surowiczym

• w miejscu odmrożenia pęcherze

powierzchowne zawierające treść
surowiczą, otoczone obszarem obrzęku.

Stopnie odmrożeń

III stopień
• martwica powierzchowna skóry,
• występują głębokie pęcherze,

zawierające purpurowy lub
podbarwiony krwią płyn, które po około
dwóch tygodniach tworzą czarny strup

• zaburzenia czucia głębokiego

Stopnie odmrożeń

IV stopień
• martwica głęboka, której ulegają np.

palce, uszy lub nos.

W takim przypadku może dojść do

samoistnej amputacji odmrożonej części
ciała. Takie odmrożenie dotyczy tkankę
podskórną, kości, mięśnie. Prowadzi do
mumifikacji palców lub kończyn.

Powierzchowne

Dotyczy skóry i tkanki podskórnej

Charakterystyczne jest białe lub szare
zabarwienie tkanek, pęcherze. Skóra w
początkowym okresie czerwienieje, a
miejsce odmrożenia nie boli.

Głębokie

Dotyczy mięśni i kości, np. całego

palca lub innej części ciała. Skóra ma
kolor biały lub szary, jest twarda.
W obrębie odmrożonym tętno jest
niewyczuwalne, dochodzi do utraty
czucia.