Zaburzenia pod
postacią
somatyczną

Hipochondria
Zaburzenia somatyzacyjne
Zaburzenia konwersyjne
Uporczywy ból
Dysmorficzne zaburzenia ciała

JM

Rakowska

Zaburzenia pod postacią somatyczną –
charakterystyka

1. Hipochondria – zaabsorbowanie obawą, że się ma chorobę

fizyczną.

2. Zaburzenia somatyzacyjne – wiele uporczywych, fizycznych

dolegliwości, które nie mają podstaw somatycznych.

3. Zaburzenia konwersji – wystąpienie sensorycznego lub

motorycznego objawu lub deficytu, bez fizjologicznego

podłoża.

4. Uporczywy ból – ból bez podłoża somatycznego.
5. Zaburzenia dysmorficzne ciała – koncentracja na

wyolbrzymionych lub nieistniejących defektach w fizycznym

wyglądzie.

Hipochondria
kryteria diagnostyczne

A.

Obawa , aby nie zachorować albo przekonanie, że

się jest chorym.

B. Obawa nie ustępuje mimo wyników badań lekarskich,

które nie potwierdzają choroby.

C. Przekonanie nie osiąga siły złudzeń. Osoba

rozpoznaje, że obawa jest nieuzasadniona lub

przesadna.

D. Koncentracja na objawach w ciele powoduje cierpienie

psychiczne lub upośledza funkcjonowanie.

E. Trwa przynajmniej 6 miesięcy.

F. Koncentracji na objawach cielesnych nie można lepiej

wyjaśnić zaburzeniami lękowymi lub epizodem depresji lub

innym zaburzeniem pod postacią somatyczną.

Hipochondria
występowanie

■Częstość występowania w przeciętnej populacji nieznana.
■ 4% -9% wśród osób leczących się u lekarzy (APA,

2000).

■ Mężczyźni i kobiety w podobnych proporcjach

przejawiają zaburzenie.

■ Początek najczęściej w wczesnej dorosłości. Ma

chroniczny charakter (Barsky 1998). Występuje też w
wieku młodzieńczym, średnim i w okresie starości
(Barsky i in 1990)

■ Współwystępuje z depresją lub zaburzeniami

lękowymi (Noyes 1997).

Hipochondria
etiologia –
teoria poznawcza

■ Interpretacja, że sensacje w organizmie są sygnałem poważnej

choroby (Bouman , Eifert Lejuez 1999; Salkovskis Warwick 2001). np.

kaszel jest sygnałem zapalenia płuc)

■ Wystąpienie sensacji jest sygnałem, że stanie się coś

zagrażającego zdrowiu: nieregularne bicie serca, pocenie się,

kaszel, wypryski, ból brzucha.

■ Przekonanie, że zdrowie oznacza stan wolny od objawów (Rief Hiller

Margraf 1998).

■ Lęk przed zachorowaniem powoduje fizjologiczne objawy lęku,

co potwierdza przekonanie, że się jest chorym.

■ Własną zdolność do poradzenia sobie z chorobą oceniana jest

bardzo nisko (Salkovskis i Bass 1996). Postrzeganie siebie jako

słabego i nie tolerującego wysiłku fizycznego lub ruchu (Rief i in 1998).

■ Badanie potwierdza tę teorię - Osoby z hipochondrią mocne bicie serca

interpretują jako oznakę choroby (MacLeod i in 1998). A czerwony

wyprysk na skórze jako oznakę raka skóry (Rief i in 1998).

Hipochondria
terapia

poznawczo-behawioralna

leki

1. Przyjęcie przekonania, że sensacje cielesne nie zagrażają zdrowiu

ani życiu.

Gdy pojawiają się sensacje cielesne, jak nieregularne bicie serca, pocenie

się, kaszel, wypryski, ból brzucha – celowe myślenie, że nie zagrażają

zdrowiu ani życiu.

2. Wywoływanie sensacji przez koncentrację na określonych partiach

ciała i zachęcanie do pozostania z lękiem

Zniechęcanie do szukania potwierdzenia u lekarzy, że jest się chorym

(Salkovskis i Warwick 1986; Visser i Bouman 1992).

Trwa 6-16 sesji.
Efekt: zmniejszają się objawy cielesne; zmniejsza się poziom lęku i depresji.
Terapia poznawczo –behawioralna ma potwierdzenie skuteczności w

badaniach (Barsky i Ahern 2004) Looper i Kirmayer 2002; Watter i in

2005).

■ Leki przeciwdepresyjne (SSRI) efektywne (Fallon 2004).

Zaburzenia somatyzacyjne
kryteria diagnostyczne

A. Dolegliwości fizyczne zaczynają się przed 30 rokiem życia i trwają kilka lat i

upośledzają funkcjonowanie społeczne lub zawodowe.

B. Są spełnione wszystkie z poniższych kryteriów, chociaż mogą występować w

różnym czasie trwania zaburzenia.

1. występuje ból związany z przynajmniej czterema miejscami lub czynnościami ciała

(np. głowa brzuch , plecy, stawy, kończyny piersi, odbyt, miesiączka stosunek seksualny,

wydalanie moczu).

2. występują dwa objawy zoładkowo-jelitowe inne niż ból (np. mdłości, krwawienia,

wymioty poza okresem ciąży, biegunka, nietolerancja pewnych pokarmów,

3. występuje jeden objaw seksualny inny niż ból (np. oziębłośc płciowa,zaburzenai

erekcji, i wytrysku, nieregularne miesiączki, obfite krwawienia miesiączkowe, , wymioty

przez cały okres ciąży).

4. występuje jeden objaw pseudoneurologiczny inny niż ból (objawy konwersyjne, np.

zaburzenia koordynacji ruchów, lub równowagi, miejscowy skurcz lub osłabienie mięśni,

trudności w przełykaniu, afonia = utrata głosu, zatrzymanie moczu, omamy, nieczułość

na dotyk lub ból, podwójne widzenie, głuchota , atak padaczki, objawy dysocjacyjne, jak

amnezja, utrata świadomości bez omdlenia).

C. Warunek (1) lub (2) nie da się wyjaśnić chorobą somatyczną , ani zażyciem jakiejś

substacji - narkotyku lub leku. Jeśli istnieje związek z chorobą somatyczną, to

dolegliwości są nieproporcjonalne do tego, czego można się spodziewać na podstawie

wyników badania.

D. Objawy nie są udawane ani wywołane celowo.

Zaburzenia somatyzacyjne
występowanie

■O,5% populacji przejawia zaburzenie somatyzacyjne przez

całe życie (Escobar 1987).

■ Częściej występuje u kobiet niż u mężczyzn (Cloninger i in.

1984).

■ Początek w okresie wczesnej dorosłości.
■ Czy jest chroniczne? Po roku czasu jedna trzecia badanych nie

spełnia kryteriów diagnostycznych (Simon i Gurje 1999).

■ Współwystępuje z konwersją, zaburzeniami lękowymi,

depresyjnymi, osobowości, używaniem środków
psychoaktywnych (Kirmayer i in., 1994).

■ Współwystępuje z depresją, alkoholizmem, i antyspołecznymi zaburzeniami osobowości (Golding i in

1992).

Zaburzenia somatyzacyjne
Etiologia –
Teoria poznawcza i behawioralna

1. Teoria poznawcza - interpretowanie doznań z ciała jako oznaki

choroby zagrażającej zdrowiu lub życiu (Kirmayer i in 1994; Rief i in
1998).

2. Teoria uczenia się – Istnieje lęk dotyczący konkretnych sytuacji

interpersonalnych. Np. opuszczenie przez osobę bliską lub
negatywna ocena.

■Zaburzenia somatyzacyjne = Manifestacja lęku w ciele
Lęk w systemie somatycznym odczuwany jest jako napięcie i lokalizuje się w

mięśniach np. brzucha i powoduje nudności i wymioty.

■ Koncentracja na bólu i dysfunkcji i cierpieniu somatycznym daje

korzyści:

●unikanie lęku związanego z sytuacją interpersonalną - wzmocnienie

negatywne.

● Fizyczne dolegliwości tłumaczą niepowodzenie; gdyby nie one

niepowodzenie byłoby osobistą porażką.

● zainteresowanie otoczenia - wzmocnienie pozytywne

Zaburzenia somatyzacyjne
Etiologia –
czynniki genetyczne i biochemiczne

1. Zaburzenie wiąże się z wysokim poziomem lęku. Poziom kortyzolu we

krwi osób cierpiących na zaburzenie jest wyższy niż u osób z przeciętnej

populacji (Rief i in 1998).

2. Podatność genetyczna – istnieją dyspozycje genetyczne wspólne dla

zaburzenia somatyzacyjnego, osobowości antyspołecznej i

alkoholizmu (Guze 1993)

■ Badanie nad dziećmi adaptowanymi:
Jeśli jedno lub obydwoje rodziców biologicznych było alkoholikami, to ich synowie

popadają w alkoholizm lub wykazują antyspołeczne zaburzenie osobowości. A

córki cierpią na zaburzenie somatyzacyjne (Guze 1993) .

■ Badanie nad bliźniętami jednojajowymi
12 par bliźniąt pokazuje, że zaburzenie nie występuje u bliźniąt z pary ani

jednojajowych ani dwujajowych (Torgerson 1989).

■ Badania wskazujace na istnienie podatosci
- Zaburzenie somatyzacyjne występuje u 20% krewnych pierwszego stopnia

(Guze 1993).

- Występuje 10 razy częściej wśród matek, córek, sióstr osób z zaburzeniem niż

wśród ogółu populacji (Woodruff i in 1971).

Zaburzenia somatyzacyjne
terapia behawioralna

1. Poszukiwanie żródeł lęku w interpersonalnych sytuacjach
2. Stosowanie technik zmniejszających lęk
■ Ekspozycja na bodźce lub sytuacje budzące lęk.
■ Uczenie brakujących umiejętności w radzeniu sobie ze stresującymi

sytuacjami:

- Trening asertywności
- Trening umiejętności społecznych (ten ostatni dotyczy podstawowych umiejętności -

rozmowy z ludźmi, kontaktu wzrokowego, proszenia o przysługi i przyjęcia krytyki,

udzielenia pochwały).

■ Techniki relaksacyjne - Kontrolowanie dolegliwości i zwiększanie aktywności

(Payne i Blancharad 1995;Simon 1998). W efekcie -redukcja lęku i bólu.

■ Zmienianie przekonań związanych z lękiem (Payne i Blancharad 1995;Simon

1998).

■ Eliminacja wzmocnień pozytywnych dolegliwości fizycznych – okazywanie troski i

wyręczanie w obowiązkach przez rodzinę; włącza się członków rodziny do terapii.

Terapia behawioralna ma potwierdzenie skuteczności w badaniach (Rakowska ,

2005).

Zaburzenia somatyzacyjne
terapia –
oddziaływanie lekarzy i farmakoterapia

Chorzy zgłaszają się do lekarzy.
■Postępowanie lekarzy redukujące dolegliwości - Utrzymanie

stałego kontaktu z pacjentami niezależnie od tego, czy

podają skargi na dolegliwości; nie kwestionowanie skarg;

minimalizowanie badań diagnostycznych i leków (Rost i in

1994; Monson Smith 1983).

■ Lek antydepresyjny - Amitryptylina redukuje dolegliwości

somatyczne (Van Kempen i in. 1992).

■ Leczenie lęku i depresji redukuje dolegliwości somatyczne

(Noyes i in. 1986; Smith 1992).

Zaburzenia konwersyjne
kryteria diagnostyczne

A. Jeden lub więcej objawów lub deficytów obejmujących

czynności ruchowe lub czuciowe i sugerujących schorzenie

neurologiczne lub inną chorobę fizyczną.

B. Wystąpienie objawu lub deficytu poprzedzają konflikty

interpersonalne lub inne stresujące wydarzenia.

C. Objaw lub deficyt nie jest udawany.
D. Objawu lub deficytu nie można wyjaśnić chorobą somatyczną ,lub

działaniem jakiejś substancji.

E. Objaw lub deficyt powoduje upośledzenie funkcjonowania

społecznego.

F. Objaw lub deficyt nie ogranicza się do bólu, czy dysfunkcji

seksualnych, nie da się lepiej wyjaśnić innymi zaburzeniami

psychicznymi.

4 kategorie objawów konwersyjnych

(1) sensoryczne - brak czucia, ślepota, głuchota,
(2) motoryczne - paraliż ciała – np.kończyn, afonia -szept,

trudność połykania i kula w gardle,

(3) ataki pseudo-epileptyczne,
(4) mieszane - złożone z trzech pierwszych objawów (APA,

2000).



W diagnozie różnicowej bierze się pod uwagę:



Brak atrofii w sparaliżowanych mięśniach (chyba, że paraliż długo

trwa)



Selektywna natura dysfunkcji: osoba ślepa nie wpada na przeszkody

w pomieszczeniu, osoba głucha słyszy własne imię; sparaliżowane

mięśnie mogą być użyte do pewnych aktywności



W hipnozie lub narkozie zwykle objawy pod wpływem sugestii

ustępują

Zaburzenia konwersyjne
mechanizm blokowania dopływu spostrzeżeń do świadomości

■ 5 eksperymentów = Konwersja polega na hamowaniu dopływu spostrzeżeń ze zmysłów do

świadomości (Hilgard 1977; Sackeim i in. 1979).

Dwa eksperymenty wskazują, że histerycznie ślepe osoby relacjonują, że nie widzą, ale rejestrują bodźce

wzrokowe

■ Pokazywano badanej świecący trójkąt i twierdziła, że widzi tylko zamazany obraz. Wykonała poprawnie

test sprawdzający, kiedy i w jakim miejscu trójkąt był eksponowany (Sackeim i in 1979).

Interpretacja – na poziomie świadomym nie odbiera bodźca wzrokowego, ale na poziomie nieświadomym

odbiera bodziec wzrokowy.

1. Wniosek – U osób z histeryczną ślepotą reprezentacja percepcyjna bodźców wzrokowych jest

zablokowana dla świadomości i dlatego osoby twierdzą, że nie widzą. Jednak mają

percepcyjne informacje, ponieważ odbierają na poziomie nieświadomym bodźce wzrokowe.

■ Osoba wykonuje testy percepcyjne gorzej (30% prób trafionych) niż można oczekiwać na zasadzie

przypadku (50% prób trafionych) (Theodor i Mandelcorn 1973).

Interpretacja - osoba badana widziała bodźce wzrokowe i chciała świadomie bądź nieświadomie utrzymać

ślepotę i przez wykonanie testów gorzej niż wykonałaby osoba ślepa.

2.Wniosek - To, czy osoby z histeryczną ślepotą pokazują, że widzą zależy od tego, na ile chcą

być uważane za ślepe.

■ Eksperyment trzeci –
●Osoba z objawami konwersji po prawej stronie ciała - drażnienie obszaru, w którym straciła czucie

powoduje reakcje w mózgu takie same, jak drażnienie lewej strony, w której zachowała czucie i takie

same jak u osoby bez zaburzenia (Lorentz i in 1998).

●Osoba, która miała za zadanie udawać zanik czucia - gdy drażniony był obszar, który miła uważać za

obszar pozbawiony czucia, jej mózg inaczej reagował niż gdy drażniony był obszar, przy którym nie

udawała braku czucia.

Interpretacja – Intencja nieczucia jest istotniejsza dla odbierania bodźców niż sama sensoryczna reakcja na

bodziec .

3. Wniosek – brak czucia jest spowodowany istnieniem intencjonalnej przeszkody w użyciu

sensorycznych informacji, aby kierować zachowaniem.

Zaburzenia konwersyjne
występowanie i przebieg

■Występuje u 0.005% przeciętnej populacji (APA ,2000). 1-3% wszystkich leczonych

psychiatrycznie zaburzeń.

■ Występuje w okresie od wczesnej adolescencji do wczesnej dorosłości

(Maldonado i Spiegel 2001).

■ Epizod konwersji powstaje nagle i trwa około 2 tygodni, jeśli stresory są

usunięte. Może wrócić w oryginalnej postaci albo w zmienionej.

■ Wśród przejawiających zaburzenie kobiety stanowią 60% (Tomasson i in.

1991;Faravelli i in 1997).

■ W czasie obu wojen więcej mężczyzn niż kobiet przejawiało zaburzenie

konwersyjne.

■ Współwystępuje z depresją, zaburzeniami lękowymi, somatyzacyjnymi,

używaniem środków psychoaktywnych, z zaburzeniami osobowości z

pogranicza lub histrionicznej z zaburzeniami dysocjacyjnymi (Binzer i in

1996;Rechlin i in 1997).

■ Często występowało w czasie obu wojen. (W warunkach bojowych paraliż

pozwalał uniknąć etykiety tchórza lub sądu wojennego). Obecnie traci obronną

funkcję, ponieważ wiedza medyczna jest rozpowszechniona i wiadomo, ze łatwo

jest wykazać, że nie ma podstaw organicznych. Pojawia się częściej u osób bez

wiedzy medycznej.

Zaburzenia konwersyjne
Etiologia-
wyjaśnienie psychoanalityczne

■ Podstawą jest konflikt psychiczny miedzy super-ego a id (sumieniem

a pragnieniami seksualnymi lub agresywnymi).

■ Mechanizm obronny ego wypiera konflikt do nieświadomości .
■ Energia biologiczna wypartego instynktu (seksualnego lub agresji)

szuka ujścia i zostaje skierowana przez ego do kanałów sensoryczno-

motorycznych i blokuje ich funkcjonowanie. Zaburzając czynności

narządów ciała, przekształca się w dolegliwości fizyczne.

■ Dolegliwość somatyczna symbolizuje źródłowy konflikt (Freud) Lub

najsłabsze miejsce w ciele (inni analitycy).

■ Ponieważ konflikt (impuls + lęk przed poczuciem winy) jest

przekształcony na dolegliwości fizyczne, myśli o powstałym objawie

są pozbawione lęku.





Zaburzenia konwersyjne
Etiologia-
teoria behawioralna

Korzyści z objawów = ucieczka ze stresującej sytuacji. Korzyści

wtórne = np. kompensacja finansowa.

■ Konwersję utrzymuje wzmocnienie negatywne w postaci redukcji

stresu albo wzmocnienie pozytywne w postaci pozytywnych

konsekwencji (Ullmann i Krasner 1975).

■Osoba przejawia objaw, aby osiągnąć określony cel.
Zachowuje się według własnego wyobrażenia choroby wpływającej na

zdolności motoryczne i sensoryczne.

Ma doświadczenie z taką rolą przez to, ze miała podobne problemy

fizyczne albo obserwowała je u kogoś.

Zaburzenia konwersyjne
Etiologia-
teoria komunikacyjna

■Zaburzenie konwersyjne = Obrona przed przeżywaniem

negatywnych emocji - gniewu, depresji, winy. Objaw pozwala

oddzielić się od emocji.

■ Objaw pełni też funkcje komunikacyjną - informuje bliskich, że

osoba go przejawiająca ma problem psychologiczny.

■ Nieświadomie osoba wybiera objawy odpowiadające jej koncepcji

choroby fizycznej. (Ktoś w rodzinie chorował na nią lub wybiera na

podstawie znaczenie, jakie choroba ma w kulturze. Zależy to od

poziomu wiedzy medycznej pacjenta (Ziegler i Imboden 1962).

Zaburzenia konwersyjne
Etiologia –

Czynniki kulturowe

Niższy poziom wykształcenia i wiedzy medycznej sprzyja

występowaniu zaburzenia.

■ Więcej osób niewykształconych z wiejskich obszarów i o niskim

statusie socjoekonomicznym przejawia zaburzenie (Binzer i in

1996).

■ Diagnoza histerii rzadsza w społeczeństwach uprzemysłowionych.

Np. w Anglii (Hare 1996). Częstsza w krajach

nieuprzemysłowionych. Np. w Libii (Pu i in 1986).

Zaburzenia konwersyjne
Etiologia –
wyjaśnienie biologiczne

Nie ma potwierdzenia w badaniach, żeby czynniki genetyczne

odgrywały rolę w powstaniu konwersji.

Dwa badania sugerują, że:
■ Konwersja nie wystąpiła u żadnego z braci lub sióstr badanych
12 bliźniąt jednojajowych i 12 dwujajowych, które przejawiały konwersję

(Slater 1961).

■ W 10 badanych przypadkach konwersji u bliżniąt jednojajowych i

dwujajowych nie stwierdzono, aby zaburzenie wystąpiło u któregoś z ich

braci lub sióstr.

Zaburzenia konwersyjne -

terapia behawioralna i psychoanaliza

Nie ma kontrolowanego badania nad skutecznością leczenia konwersji.
Studia przypadków dotyczące jej leczenia sugerują, że
■ Pomocne jest zalecanie ćwiczeń zmniejszających objawy i

nagradzanie pochwałą lub przywilejami za każdy postęp. I
eliminowanie korzyści z objawu (Simon 1998).

■ Psychoanaliza nie jest skuteczna w redukowaniu

zaburzenia (Simon 1998).

Psychoanaliza zakłada, że eliminacja masywnego wyparcia i

uświadomienie sobie konfliktu (impuls + lęk przed poczuciem winy)
powinno doprowadzić do wycofania energii z kanałów motoryczno-
sensorycznych i wycofania zaburzenia w postaci paraliżu lub
ślepoty. Używa się w tym celu wolnych skojarzeń.

Uporczywy ból
Kryteria diagnostyczne

A. Intensywny ból w jednym lub kilku miejscach ciała

wymagający interwencji lekarskiej;

(Najczęściej ból jest zlokalizowany w głowie, szyi,

barkach, ramionach, i dolnym odcinku kręgosłupa)

B. Wywołuje on pogorszenie samopoczucia lub

upośledza sferę relacji społecznych lub pracy.

C. Czynniki psychiczne mają udział w powstawaniu, i

utrzymywaniu się bólu;

D. Ból nie jest udawany ani wywołany celowo;
E. Ból nie da się wyjaśnić zaburzeniami nastroju, lękowymi, i

nie spełnia kryteriów dyspareunii.

Uporczywy ból
Etiologia –
obrona przed konfliktem

■ Wyniki badania (Manson 2002):
●Ból (zlokalizowany w głowie, szyi, barkach, ramionach, i dolnym

odcinku kręgosłupa) jest związany z unikaniem konfliktów i

brakiem asertywności wobec członków rodziny i współpracowników.

Interpretacja - Ból jest reakcją obronną przed uświadomieniem sobie

konfliktu wewnętrznego (odmówić lub odczuwać poczucie winy).

Wywieranie presji ze strony członków rodziny lub

współpracowników na spełnienie wymagań jest bodźcem

wywołującym konflikt.

● Osoby skarżące się na ból cechują się: niskim poziomem odczuwania

i wyrażania emocji, zaprzeczaniem negatywnym emocjom, brakiem

odwagi, aby się przeciwstawić, dają się wykorzystywać, i są nadmiernie

opiekuńcze.

● Wyniki MMPI wskazują na podwyższoną hipochondrię, depresję, i histerię. Taki

wynik interpretuje się jako triadę neurotyczną, cechującą pacjentów

neurotycznych. Jednak w przypadku uporczywego bólu schemat triady różni

się tym, że poziom histerii i hipochondrii są wyższe niż depresji.

■Wynik innego badania wskazuje na unikanie kontaktów społecznych.

Uporczywy ból
etiologia –
wyjaśnienie behawioralne

Wtórne korzyści z bólu – wzmocnieniem pozytywnym
Ból i koncentrowanie się na bólu utrzymują się, ponieważ są

wzmacniane przez okazywanie zainteresowania pozytywnego
przez osoby z otoczenia pacjenta np. przez troskliwego małżonka
lub przez obecność innych wtórnych korzyści związanych z
odczuwaniem dolegliwości. Wtórne korzyści z istnienia bólu
działają jako wzmocnienie pozytywne.

Uporczywy ból
etiologia –
wyjaśnienie biologiczne

Nie stwierdzono wpływu czynników genetycznych.
Badanie 7 przypadków bólu uporczywego u bliźniąt jednojajowych i

dwujajowych pokazuje, że zaburzenie nie wystąpiło u żadnego z

ich braci lub sióstr.

Patofizjologia nie została wyjaśniona. Badano brak aktywności

fizycznej jako zachowanie związane z bólem, zakładając, że brak

aktywności włókien mięśniowych może prowadzić do sztywności i

bólu i w ten sposób stać się czynnikiem ryzyka rozwoju

chronicznego bólu. Jedno badanie to potwierdza, że osoby z tym

zaburzeniem są nieaktywne fizycznie, inne tego nie potwierdza.

Uporczywy ból
Terapia psychodynamiczna wspomagana pracą z ciałem

Terapia obejmuje:
1. Eksploracja emocji w zakresie (1) świadomości, (2) tolerancji

na ich doznawanie, (3) ekspresji cielesnej oraz (4) werbalnej.

Emocje sa analizowane w kontekście relacji z ludźmi z otoczenia i relacji

z reprezentacjami osób znaczących.

2. Aktywizowanie określonych grup mięśni zaangażowanych w

odczuwanie lub wyrażanie emocji, przez ruch lub przez wykonanie

masażu tej grupy mięśni oraz przez pogłębienie oddychania.

(Średnio 33 sesje).
Efektem są zmiany w zakresie doświadczania i wyrażania

emocji, funkcjonowania interpersonalnego i redukcja bólu.

Skuteczność została potwierdzona empirycznie (Rakowska 2005)

Uporczywy ból
Terapia behawioralna

1. Edukacja na temat biopsychospołecznych uwarunkowań bólu.
2. Eliminowanie koncentrowania się na bólu osób z otoczenia
3. Eliminowanie zachowań pacjenta, które utrzymują koncentrowanie się na

bólu - unikanie poruszania się lub poruszanie się w sposób nadmiernie ostrożny.

4. Uczenie kontrolowania bólu
- relaksacja
- aktywności będących źródłem przyjemności,
- techniki wyobrażeniowe
- techniki odwracania uwagi od bólu.
- Stosowanie tych technik, kiedy ból się nasila.
5. Modyfikacja przekonań u podstaw koncentrowania się na bólu
6. Trening rozwiązywania problemów i stawiania celów.
7. Zachęca się do zmniejszania dawki leku przeciwbólowego
8. Wzmocnienia pozytywne, gdy pacjent kontroluje ból i zwiększa aktywność ze

strony personelu leczącego i przeszkolonych członków rodziny (Simon 2002)

■Poprawa następuje w zakresie kontrolowania bólu i redukcji bólu.
■Skuteczność została potwierdzona empirycznie (Rakowska 2005)

Uporczywy ból
Terapia farmakologiczna

■Leki przeciwdepresyjne powodują złagodzenie bólu ( Fishbain

i in 1998).

■ Małe dawki leku antydepresyjnego - imipramine (tofranil ) są

skuteczne w redukowaniu bólu chronicznego i napięcia -

przewyższają działanie placebo (Philip i Fickinger 1993).

■ Leki przeciwdepresyjne redukują ból, nawet gdy nie

redukują współwystępujacej depresji (Simon 1998).

Zaburzenia dysmorficzne ciała
kryteria diagnostyczne

A. Zabsorbowanie wyolbrzymionymi lub nieistniejącymi

brakami w wyglądzie.

B. Niezadowolenie z wyglądu upośledza funkcjonowanie

społeczne lub zawodowe.

C. Zaabsorbowania wyglądem nie można lepiej wyjaśnić innymi

zaburzeniami psychicznymi np. niezadowoleniem z sylwetki w

anoreksji.

Zaburzenia dysmorficzne ciała
częstość występowania, przebieg,

■ Występuje u 1-2 % populacji (Philips 2004).
■ Równie często wśród mężczyzn i kobiet (Phillips 2004).
■ Początek w okresie późnej adolescencji.
■ W większości przypadków ma chroniczny przebieg (Wilhelm i

in 1999).

■ Występuje z depresją (50%) lub fobią społeczną lub

zaburzeniem obsesyjno-kompulsyjnym (Allen i Hollander,
2004).

■ 75% osób szuka pomocy u chirurga plastycznego lub dermatologa.

Gdy otrzymują to, co chcą, są niezadowolone z efektu.

Zaburzenia dysmorficzne ciała
Etiologia

1. Predyspozycja genetyczna = neurotyzm
wspólny dla zaburzeń dysmorficznych, zaburzeń obsesyjno-

kompulsyjnych i innych zaburzeń lękowych (Butcher i in. 2005).

2. Socjokulturowy kontekst, który stawia atrakcyjność fizyczną

na pierwszym planie.

Potwierdzenie w badaniach - Osoby z zaburzeniem uznają atrakcyjność

jako wartość, na której opierają oceną siebie. 60% badanych uważa:

„Jeśli mój wygląd ma defekt, to ja jestem bez wartości” (Buhlmann i

Wilhelm 2004).

Przyczyny:
■ W dzieciństwie ocena wyglądu a nie zachowania przez osoby znaczące

(Neziroglu i in., 2004).

■ Krytyka wyglądu w dzieciństwie ze strony dzieci lub dorosłych i

skojarzenie wstydu i lęku z wyglądem lub częścią ciała na drodze

warunkowania. Na tej podstawie obrzydzenie do własnego wyglądu

Zaburzenia dysmorficzne ciała
terapia

■Leki antydepresyjne dają umiarkowaną poprawę u części

(Philips 2004).

■Behawioralna ekspozycja na sytuację , która budzi lęk, czyli

ujawnianie defektu z zapobieganiem reakcji unikania lęku

przez sprawdzanie defektu (szukanie upewnienia, sprawdzanie w

lustrze, porównywanie się z innymi, kamuflowanie). Efekt

znacząca poprawa u 50-80% leczonych (Sarwer i in 2002;Simon

2002).

Skuteczność ekspozycji z zapobieganiem reakcji sprawdzania

potwierdzona w badaniach (Looper i Kirmayer 2002;Sarwer i in

2004).