Farmakologia

ogólna z

elementami chemii

leków

Farmakologia - definicja

• Farmakologia (gr. Farmakon – lek,

logos – słowo, nauka)

• Rozumiana w znaczeniu szerszym,

jest nauką o działaniu na organizm
różnych związków chemicznych i
substancji biologicznie czynnych.

• W znaczeniu ścisłym, medycznym,

dotyczy różnych aspektów związanych
z mechanizmem działania leków na
organizm nie tylko w zakresie
działania leczniczego, lecz także
działań niepożądanych i toksycznych,
losów leku w organizmie, interakcji
między różnymi lekami, zasad badania
działania leku na poziomie
przedklinicznym i klinicznym, a nawet
zagadnień związanych z ekonomią
farmakoterapii.

•Farmakologia jest zatem

interdyscyplinarną dziedziną
wiedzy medycznej, powiązaną
z wieloma podstawowymi
gałęziami nauk biologicznych i
medycznych (biochemia,
genetyka, fizjologia,
patofizjologia i inne) oraz
dyscyplinami klinicznymi.

•Farmakodynamika –

zajmuje się wpływem leków
na czynność poszczególnych
układów i narządów.

•Farmakokinetyka – zajmuje

się losami leków w
organizmie.

Środki farmaceutyczne

• Środkami farmaceutycznymi są leki,

surowce farmaceutyczne i środki
antykoncepcyjne

Leki w rozumieniu

ustawy

• lekami są surowce farmaceutyczne oraz

ich mieszaniny, które w drodze procesu
technologicznego zostały przygotowane
w postaci nadającej się do stosowania
w leczeniu, zapobieganiu, diagnostyce
chorób ludzi i zwierzat, a także w celu
poprawy cech użytkowych zwierząt, z
wyjątkiem preparatów

stosowanych poza organizmem żywym

Leki gotowe

• lekami gotowymi są leki wytwarzane

przez uprawnionych do tego
wytwórców,

Leki recepturowe

• lekami recepturowymi są leki

sporządzone w aptece na podstawie
receptylekarskiej

Surowce farmaceutyczne

• surowcami farmaceutycznymi są

substancje oraz ich mieszaniny i
przetwory przeznaczone do
produkcji i sporządzania leków.

Materiały medyczne:

1)materiały i preparaty opatrunkowe przeznaczone dla

celów medycznych i

weterynaryjnych oraz środki ich mocowania,
2) chirurgiczne materiały szewne,
3) materiały stomatologiczne,
4) środki dezynfekujące stosowane w medycynie i

weterynarii

5) surowce, półprodukty i wyroby przeznaczone do

czasowego lub trwałego stykania sie z powłokami

ciała, w tym środki antykoncepcyjne, lub

pozostawania w tkankach w związku z ich

stosowaniem dla celów leczniczych, zapobiegawczych

bądź diagnostycznych u ludzi i zwierząt (z wyjątkiem

instrumentów chirurgicznych i weterynaryjnych),

6) opakowania bezpośrednie środków

farmaceutycznych i materiałów medycznych.

Jakość środków farmaceutycznych

i materiałów medycznych

oraz ich rejestracja

• Środki farmaceutyczne oraz

materiały medyczne podlegają
wpisowi do Rejestru Środków
Farmaceutycznych i Materiałów
Medycznych

Wpisowi do rejestru nie

podlegają:

1) leki recepturowe,
2) leki gotowe, określone przez ministra

właściwego do spraw zdrowia, w drodze

rozporządzenia:

a) w których skład wchodzą pojedyncze,

nieprzetworzone surowce farmaceutyczne, z

tym ze w przypadku surowców roślinnych

mogą one być w postaci rozdrobnionej,

b) będące preparatami galenowymi, płynami

infuzyjnymi wytwarzanymi w zakładach opieki

zdrowotnej lub lekami złożonymi,

Wpisowi do rejestru nie

podlegają (cd):

3) surowce farmaceutyczne, dla których

ustanawiane są wymagania dotyczące

jakości w trybie przepisu art. 17,

(określone w Farmakopei Polskiej)

4) leki homeopatyczne,
5) inne środki farmaceutyczne i materiały

medyczne określone przez ministra

właściwego do spraw zdrowia, w drodze

rozporządzenia, uwzględniając leki,

których skład nie wymaga szczegółowych

badan klinicznych.

Pochodzenie leku

• Związki określane jako leki mogą

być pochodzenia mineralnego,
roślinnego, zwierzęcego, lub też
mogą być otrzymywane w wyniku
syntezy lub półsyntezy chemicznej
oraz metodami inżynierii
genetycznej

Postaci leku:

• Postać stała:

- Proszki
- Tabletki
- Drażetki
- Pigułki
- czopki

• Płynnej lub półpłynnej:

- Roztwory
- Wyciągi
- Napary
- Nalewki
- Mieszanki
- syropy

• W formie aerozoli:

- np. niektóre leki przeciw astmie

oskrzelowej

• W formie par i gazów:

- leki stosowane do znieczulenia

ogólnego

Fazy działania leku:

drogi podania leków:

• Doustna (p.o. – per os)

• Parenteralnie (przez powłoki ciała)
- podanie podskórne (s.c. – sub cutaneus)
- podanie domięśniowe (i.m. – intramusculare)
- podanie dożylne (i.v. - intra vene)
- podanie dotętnicze (i.a. – intra arteriae)

• Podjęzykowo (s.l. – sub lingua)

• doodbytniczo (p.r. – per rectum)

• dopochwowo (p.v. – per vaginam)

• Dospojówkowo

• Wziewnie

• Podanie na skórę

• Podanie podoponowe

Nazewnictwo leków

• Każdy lek posiada:
- Nazwę handlową (podana przez

producenta)

- Nazwę międzynarodową
- Wzór chemiczny, ewentualnie

określenie budowy chemicznej lub
bliższej charakterystyki związku
czynnego

Nazwa międzynarodowa

• Nazwa ta w odróżnieniu od nazwy

handlowej, orientuje o podstawowej

budowie chemicznej związku, z którego

wywodzi się dany lek, opiera się bowiem

zawsze na elementach etymologicznych

nazwy chemicznej.

• Nazwy międzynarodowe nie są

zastrzeżone i mogą być używane

dowolnie, przez każdego producenta leku

na świecie, dla identycznego pod

względem chemicznym związku.

Nazwy grupowe leków

• Określają one sam charakter

działania leków należących do danej
grupy, niezależnie od ich
pochodzenia, budowy chemicznej,
właściwości fizykochemicznych i
innych.

Właściwości leków i rodzaje

reakcji organizmu na ich

działanie

• Synergizm
Jest zjawiskiem polegającym na tym, że 2

leki lub więcej leków zastosowanych

jednocześnie lub w krótkich odstępach

czasu wspiera się wzajemnie w działaniu

farmakologicznym. Wynikiem tego jest

albo sumowanie, albo potęgowanie

działania jednocześnie podanych leków.

Na tej podstawie odróżnia się synergizm

addycyjny i hiperaddycyjny.

Synergizm addycyjny

• Występuje wówczas, gdy działanie 2

lub więcej leków podanych razem
jest równe o podobnym punkcie
uchwytu i mechanizmie działania

Synergizm

hiperaddycyjny

• Określany również jako

potencjalizacja lub potęgowanie,
zachodzi wówczas, gdy działanie
leków podanych razem jest większe
niż suma działania poszczególnych
składników.

Antagonizm

• Polega na wzajemnym oddziaływaniu

2 leków działających przeciwnie,
dającym w rezultacie zahamowanie
lub zniesienie ich działanie
farmakologicznego.

Tachyfilaksja

• Jest to zjawisko polegające na

szybkim wygaszeniu działania leku.
Np.. Przy dożylnym podaniu
efedryny po każdym następnym
wstrzyknięciu występuje coraz
słabsze podwyższenie ciśnienia
tętniczego krwi, aż w końcu
naczynia przestają reagować na
wprowadzony lek

Tolerancja

• Jest procesem podobnym do tachyfilaksji

lecz rozwijającym się wolniej. Do uzyskania

tej samej reakcji staje się konieczne

stopniowe zwiększanie dawki leku.

Lecznicza dawka morfiny dla dorosłego

człowieka wynosi 10-15mg, ale w przypadku

rozwoju tolerancji na ten lek do uzyskania

pełnego działania przeciwbólowego staje się

niezbędna coraz większa dawka dobowa

morfiny, która z czasem zacznie przekraczać

nawet dawkę toksyczną

Nadwrażliwość na leki

• Jest zjawiskiem uwarunkowanym

genetycznie lub nabytym.

• Objaw ten występuje na tle

uczuleniowym u osób z wrodzoną
skłonnością do reagowania w sposób
gwałtowny i nietypowy na minimalne
nawet dawki leków lub innych
związków, w stosunku do których
wykazują uczulenie

Idiosynkrazja

• Jest to stan zwiększonej

odczynowości organizmu na
określony związek chemiczny. Ta
odmienna ilościowo reakcja na lek,
związana z osobniczą wrażliwością,
wynika z nieprawidłowości przemian
biochemicznych leku w organizmie.
Stan uwarunkowany genetycznie lub
nabyty.