Mikroekonomia



„Pojęcie i rodzaje rynków. Popyt,
podaż dóbr na rynku. Równowaga
rynkowa. Cena minimalna i
maksymalna. Model pajęczyny”.



Zajęcia nr 3

Opracowanie: mgr Tomasz Skica

2



Rynek

to zespół warunków, które doprowadzają do kontaktu pomiędzy
kupującymi i sprzedającymi w procesie wymiany dóbr i usług.



Rynek

jest formą poziomych więzi między różnymi podmiotami gospodarczymi i
konsumenckimi próbującymi sprzedać i kupić towar.

Schemat struktury rynkowej

Rynek

Sprzedając

y

Kupujący

Regulacja

procesów

gospodarczych

Kształtowanie

ceny

dóbr na rynku

Popyt na

dobra

Podaż dóbr

Przepływ

pieniądza

Opracowanie: mgr Tomasz Skica

3



Między przedsiębiorcami toczy się nieustanna konkurencja…………

Za jej pośrednictwem uczestnicy rynku, dążąc do realizacji swych

interesów, próbują przedstawić korzystniejsze od innych pod względem

ceny, jakości, jego wyglądu, opakowania, uprzejmości obsługi klienta itp. w

celu wywarcia wpływu na korzystne zawarcie transakcji kupna – sprzedaży



Konkurencja może przyjmować dwojaką postać:

1. Konkurencji cenowej:
a) obniżki cen (promocje, rabaty etc.),
b) sprzedaż ratalna na preferencyjnych warunkach,
c) upusty cenowe przy zakupach gotówkowych,

d) karty stałego klienta upoważniające do zniżek,

2. Konkurencji niecenowej:
a) jakość produktów,
b) reklama,

interesujące formy promocji (np. zbieranie punktów

na nagrody),
c) fachowa obsługa, otwarcie na klienta,

d) dłuższa gwarancja i serwis pogwarancyjny,

Opracowanie: mgr Tomasz Skica

4

Kryteria Klasyfikacji Rynków

Kryteria Klasyfikacji Rynków

Rynek ze względu

na Przedmiot

Obrotu na Rynku

Rynek ze względu

na Przedmiot

Obrotu na Rynku

Rynek ze

względu Zasięg

Działania

Rynek ze

względu Zasięg

Działania

Rynek ze

względu na

Sytuację

Rynkową

Rynek ze

względu na

Sytuację

Rynkową

Rynek ze

względu na

Charakter Rynku

Rynek ze

względu na

Charakter Rynku

Rynek ze

względu na

Stopień Zrówno-

ważenia Ceny

Rynek ze

względu na

Stopień Zrówno-

ważenia Ceny

Rynek Dóbr i usług

Konsumpcyjnych

Rynek Dóbr i usług

Konsumpcyjnych

Rynek Czynników

Produkcji (Pracy,
Ziemi, Kapitału)

Rynek Czynników

Produkcji (Pracy,
Ziemi, Kapitału)

Rynek Lokalny

Rynek Lokalny

Rynek Regionalny

Rynek Regionalny

Rynek Krajowy

Rynek Krajowy

Rynek

Międzynarodowy

Rynek

Międzynarodowy

Rynek Światowy

Rynek Światowy

Rynek Nabywcy

Rynek Nabywcy

Rynek Sprzedawcy

Rynek Sprzedawcy

Rynek

Homogeniczny

(Jednorodny)

Rynek

Homogeniczny

(Jednorodny)

Rynek

Heterogeniczny

(Niejednorodny)

Rynek

Heterogeniczny

(Niejednorodny)

Rynek Doskonały

Rynek Doskonały

Rynek

Niedoskonały

Rynek

Niedoskonały

Opracowanie: mgr Tomasz Skica

5



Kiedy mamy do czynienia z rynkiem doskonałym?

Kryterium zrównoważenia ceny wyróżnia rynek

doskonały, kierując się trzema postulatami

Kryterium zrównoważenia ceny wyróżnia rynek

doskonały, kierując się trzema postulatami

Postulatem Przejrzystości
który oznacza że sprzedający i kupujący dysponują pełnymi
informacjami o cenach płaconych za dany towar.

Postulatem Przejrzystości

który oznacza że sprzedający i kupujący dysponują pełnymi
informacjami o cenach płaconych za dany towar.

Postulatem Racjonalności Aktów Kupna i Sprzedaży
który oznacza, że sprzedający i kupujący podejmują swe decyzje
wyłącznie na podstawie cen, że czynniki pozacenowe nie wpływają na
decyzje.

Postulatem Racjonalności Aktów Kupna i Sprzedaży

który oznacza, że sprzedający i kupujący podejmują swe decyzje
wyłącznie na podstawie cen, że czynniki pozacenowe nie wpływają na
decyzje.

Postulatem Jednorodności Dóbr Oferowanych na Rynku
który oznacza, że towary posiadające jednakowe cechy fizyczne są
postrzegane przez nabywców jako jednakowe, niezależnie od tego jaki
producent je wyprodukował

Postulatem Jednorodności Dóbr Oferowanych na Rynku

który oznacza, że towary posiadające jednakowe cechy fizyczne są
postrzegane przez nabywców jako jednakowe, niezależnie od tego jaki
producent je wyprodukował

Opracowanie: mgr Tomasz Skica

6



Rynek pełni funkcję regulatora procesów gospodarczych.



Poprzez grę popytu i podaży dokonuje obiektywnej wyceny
poszczególnych towarów, czyli ustala ich ceny.



Cena dla poszczególnych podmiotów gospodarujących jest
parametrem, który umożliwia im

przeprowadzenie poprawnego

rachunku ekonomicznego

, czyli podjęcie ekonomicznie

uzasadnionych decyzji warunkuje racjonalne rozdysponowanie
zasobów między poszczególne dziedziny wytwarzania, warunkuje
dopasowanie struktury produkcji do struktury społecznego zapotrze-
bowania.



Nakłady

Efekty

Rachunek ekonomiczny

nakładów do efektów

Opracowanie: mgr Tomasz Skica

7



Popyt, podaż i rynek.

Popyt

to takie zapotrzebowanie na dane dobro, za które nabywca gotowy jest zapłacić

ustaloną na rynku cenę, dysponując do tego celu odpowiednią sumą dochodu

pieniężnego.

Popyt

(inaczej mówiąc to) ilość dobra jaka nabywcy są gotowi zakupić przy różnym poziomie

ceny.

Popyt jest

Funkcją:

Popyt jest

Funkcją:

Ceny

Ceny

Dochodu

Dochodu

Dobra

Substytucyjne

Dobra

Substytucyjne

Dobra

Komplementarne

Dobra

Komplementarne

Opracowanie: mgr Tomasz Skica

8



Dobra substytucyjne

są to dobra wzajemnie zastępowalne, jak np. długopis i pióro, masło i
margaryna, olej i oliwa, spodnie jeansowe i sztruksy, etc. Dotyczą one
przede wszystkim różnych gatunków tej samej grupy towarów np.
wędlin, butów, ubrań;



Dobra komplementarne

są to dobra wzajemnie się uzupełniające, np. bezyna i samochód,
komputer i monitor, pióro i atrament, etc.



Indywidualne preferencje

Nabywca danego dobra kieruje się indywidualnymi preferencjami przy
zakupie danego dobra czyli upodobaniami, gustami itp.

Popyt na dany towar jest wielkością wielu zmiennych
noszących miano determinant popytu:

• wysokości realnych dochodów,
• poziomu ceny danego dobra,
• poziomu ceny dóbr substytucyjnych i komplementarnych,
• oczekiwań zmian cen i dochodów,
• indywidualnych preferencji konsumenta, liczby konsumentów itp.

Opracowanie: mgr Tomasz Skica

9



Prawo popytu

to funkcjonalna zależność pomiędzy wysokością popytu na dany
towar, a poziomem ceny rynkowej.



Popyt zmienia się w przeciwnym kie-runku do ceny. Jednakże to prawo
obowiązuje tylko przy założeniu

ceteris paribus.



Zasada ceteris paribus

zakłada, że wszystkie pozostałe czynniki oprócz analizowanego, które
mogą wywierać wpływ na popyt nie ulegną zmianie.

Opracowanie: mgr Tomasz Skica

10



Krzywa popytu

Zmiana popytu spowodowana zmianą ceny.

P

0 q1 q2 q3

popyt na dany towar (P)

C

1

C

2

C

3

Cena jednostkowa

towaru (C)

W przypadku zmiany popytu wywołanej

zmianą ceny przesunięcie krzywej popytu

oznacza ruch wzdłuż krzywej popytu

w górę i w dół

Opracowanie: mgr Tomasz Skica

11



Wyjątki od reguły popytu:



W szczególnych sytuacjach możliwe jest zachowanie jednokierunkowe
gdy rosnącej cenie odpowiada rosnący popyt.

tzw. „wyjątki” od

reguły prawa

popytu

Wzrost ceny przy wysokich dochodach, może być
powodem zwiększonych zakupów jakiegoś luksusowego
towaru, dokonywanych przez konsumenta w celu swoistego
dowartościowania swojej osobowości.

Dotyczy on dóbr podstawowych. Mimo, że ceny rosną np.
ziemniaków lub chleba, popyt na nie może także wzrosnąć
jeśli inne produkty żywnościowe nie są łatwo dostępne.

EFEKT GIFFENA
Dotyczy dóbr podstawowych

EFEKT VEBLENA (tzw. efekt snoba)
Dotyczy dóbr luksusowych

Wzrostowi ceny może towarzyszyć wzrost popytu, jeśli
konsumenci przewidują, że w najbliższym okresie ceny będą
nadal rosły (kupowanie na zapas). Podobnie spadkowi ceny
może towarzyszyć spadek popytu jeśli konsumenci
przewidują, że w najbliższym okresie ceny spadną.

POPYT SPEKULACYJNY

Opracowanie: mgr Tomasz Skica

12



Krzywa popytu

Zmiana wielkości popytu spowodowana zmianą innych niż cena czynników

P2

P1

P3

0 q1 q2 q3 popyt na dany
towar (P)

Cena

jednostkowa

towaru (C)

C1

Wzrost popytu

Spadek popytu

W przypadku kiedy zmiana

popytu wywołana jest czynnikami

innymi aniżeli cena – krzywa

popytu przesuwa się do wewnątrz

i na zewnątrz

układu współrzędnych

Opracowanie: mgr Tomasz Skica

13



Podaż i prawo podaży



Podaż

to zaoferowanie dobra przez producenta lub sprzedawcę na rynku.



Podaż to

(inaczej mówiąc) ilość dobra jaką sprzedawcy są gotowi zaoferować przy
różnym poziomie ceny na rynku.



Prawo podaży

(w przeciwieństwie do prawa popytu) zwraca uwagę na dodatnią
zależność między zmianą ceny, a zmiana wielkości podaży. Inaczej
bowiem na zmianę reaguje konsument, a inaczej producent.

Opracowanie: mgr Tomasz Skica

14



Prawo podaży wg. podmiotów funkcjonujących na rynku

Rynek

Konsument

Producent

Konsument dąży do

maksymalizacji ilości

dóbr na rynku

Producent dąży do

minimalizacji ilości dóbr

na rynku

Uzasadnieniem takiego działania

producenta na rynku jest

możliwość uzyskania prymatu

nad konsumentami poprzez

możliwość ustalania ceny dobra

na wysokości dogodnej dla

producenta

Uzasadnieniem takiego działania

konsumenta na rynku jest

możliwość nabycia dobra za

niższą cenę niż w przypadku

kiedy ilość dóbr na rynku jest

mała a popyta na nie

stosunkowo duży

Opracowanie: mgr Tomasz Skica

15



Krzywa podaży

Wpływ ceny oraz innych czynników na położenie krzywej podaży

S3

S2

S1

0 q1 q2 q3

podaż(S)

C

2

C

1

Cena

(C)

Spadek podaży

Wzrost podaży

Przesunięcie krzywej podaży

wywołane czynnikami poza

-cenowymi ilustrują krzywe

S2 i S3

Przesunięcie krzywej podaży

spowodowane czynnikami

cenowymi obrazuje przesunięcie

krzywej podaży wzdłuż

krzywej S1

Opracowanie: mgr Tomasz Skica

16



Stan równowagi i nierównowagi poszczególnych dóbr na rynku.

Nadwyżka

Niedobór

P

E

S

0 popyt (P) i podaż (S)

C

1

C

E

C

2

Cena (C)

Opracowanie: mgr Tomasz Skica

17

Stan równowagi dóbr na rynku

Nadwyżka dóbr na rynku

Niedobór dóbr na rynku

Trzy

podstawowe

„stany” w jakich

dobra znajdują

się na rynku

Równowaga na rynku jest określana przez cenę C

E

w punkcie

przecięcia się krzywej popytu i podaży E. Oznacza to, że
dostępna podaż jest rozdzielona między nabywców, którzy są
skłonni i zdolni zapłacić tę cenę C

E.

Przy cenie C

E

nie występuje

ani nadwyżka, ani niedobór.

Nadwyżka podaży nad popytem pojawi się przy cenie C

1.

Wzrost

ceny spowoduje ograniczenie popytu ze strony konsumentów, a
równocześnie zwiększenie podaży ze strony producentów.

Niedobór z kolei istnieje tylko dlatego, że cena towaru C

2

jest

zbyt niska. W rezultacie popyt ze strony konsumentów staje się
zbyt duży w stosunku do podaży, jaka producenci są skłonni
zaoferować przy tej cenie.



Popyt na dobra i podaż dóbr na rynku

Opracowanie: mgr Tomasz Skica

18



Współzależności popytu, podaży i ceny w krótkim i długim okresie.

Bardzo krótki okres czasu Średni okres czasu Bardzo długi okres

czasu

P

P

1

E

E`

S

q1

Popyt (P) i podaż (S)

C

e

n

a

(C

)

C

2

C

1

E

E`
`

P

P

1

S

C

e

n

a

(C

)

C

3

C

1

q1 q2

Popyt (P) i podaż (S)

S

E

E`
`

P

P

1

C

1

C

e

n

a

(C

)

q1 q3

Popyt (P) i podaż (S)

S

1

Opracowanie: mgr Tomasz Skica

19



Cena równowagi a cena maksymalna i minimalna



AD 1. Cena maksymalna

B

A

Niedobór

P

E

S

popyt (P) i podaż (S)

C

1

Cmax

C

e

n

a

(

C

)

Opracowanie: mgr Tomasz Skica

20



AD 2. Cena minimalna

Cena
(C)

C

min

C

r

Nadwyżka

P

E

S

0 popyt (P) i
podaż (S)

Opracowanie: mgr Tomasz Skica

21



Cena minimalna i cena maksymalna – wyjaśnienia

.



Cenie maksymalnej regulowanej przez państwo towarzyszy zjawisko
niedoboru podaży w stosunku do popytu. O dostępie do dobra decyduje
wówczas nie cena rynkowa lecz kryteria pozarynkowe oparte na stopniu
pilności podstawowej potrzeby społecznej. Wprowadza się wówczas
określone kryteria racjonalnego dobra rzadkiego.



Wskazane pułapy cen maksymalnych i minimalnych należy traktować jako
wyjątki podyktowane pewnymi względami o działaniu bardziej
długookresowmym.



Racjonalna alokacja kapitału i pracy oraz racjonalna struktura spożycia
wymagają aby ceny rynkowe były poza nielicznymi wyjątkami,
kształtowane przez obiektywne prawo popytu i podaży.



Rynek regulowany przez państwo może mieć uzasadnienie w szczególnych
sytuacjach np. w oknie wojny lub klęsk gospodarczych; W normalnych
warunkach gospodarczych może mieć zastosowanie jedynie w odniesieniu
do tych nielicznych produktów lub usług gdy występuje ważny interes
społeczny.

Opracowanie: mgr Tomasz Skica

22



Model pajęczyny

Schemat procesu: od podjęcia decyzji o produkcji do wprowadzenia

wyrobu na rynek:

Model gospodarki rynkowej

Model gospodarki rynkowej

Model pajęczyny

W modelu równowagi rynkowej przyjęliśmy
założenie o natychmiastowej reakcji podaży na
zmieniającą się cenę

Są pewne rodzaje rynków których podaż dóbr
podąża za ceną z pewnym opóźnieniem natomiast
ceny dostrajają się niemal natychmiastowo. Jeżeli
przedstawilibyśmy taki model w poszczególnych
następujących po sobie okresach czasu
zaobserwowalibyśmy jego wygląd podobny do
pajęczyny i stąd nazwa „model pajęczyny.”

Podjęcie

decyzji o

produkcji dobra

„X”

Długotrwały

Proces

Produkcji dobra

„X” np. w

Rolnictwie

Wprowadzenie

na rynek dobra

„X”

Opracowanie: mgr Tomasz Skica

23



Oscylacje występujące w ramach „modelu pajęczyny”:



TO Z KTÓRYM PRZYPADKIEM MODELU PAJĘCZYNY BĘDZIEMY MIEĆ DO
CZYNIENIA ZALEŻY OD NACHYLENIA KRZYWYCH POPYTU I PODAŻY.

1. Malejącą amplitudę wahań obserwujemy wtedy gdy nachylenie krzywej popytu jest

większe od nachylenia krzywej podaży. Mamy wtedy do czynienia z oscylacją
gasnącą.

2. Jeżeli krzywa popytu ma nachylenie mniejsze od krzywej podaży to występują

oscylacje wybuchowe, czyli te odchylenia są coraz to większe.

3. Kiedy obie krzywe mają takie samo nachylenie. Odchylenia są takie same i występuje

oscylacja periodyczna.

1. Oscylacja Gasnąca

(tłumiona)

2. Oscylacja Wybuchowa

3. Oscylacja Periodyczna

(cykliczna)

„Model Pajęczyny”

obejmuje trzy przypadki

Opracowanie: mgr Tomasz Skica

24



Oscylacje gasnące (tłumione)



Model jest stabilny ponieważ Nachylenie krzywej popytu jest większe od
nachylenia krzywej wielkości podaży.



Czyli stabilność zachodzi wtedy gdy relacja nachyleń popytu do podaży jest
większa od jedności.

t

Q

0

Q

2

Q

E

Q

1

Q

S

D

P

P

0

P

2

P

E

P

1

E

E

0

Opracowanie: mgr Tomasz Skica

25



Oscylacje periodyczne (doskonałe wahania cykliczne):



Model jest niestabilny.



Cena stale oscyluje pomiędzy P1. a P2. ilość zaś oferowana na sprzedaż waha się

pomiędzy Q1 a Q2 .Mamy tu do czynienia z doskonałymi wahaniami cyklicznymi

ceny i podaży ponieważ bezwzględne wartości nachylenia linii popytu i podaży

są jednakowe. Równowaga w tym modelu nie jest więc stabilna

t

Q

0

Q

E

Q

1

Q

S

D

P

P

0

P

E

P

1

E

E

0

Opracowanie: mgr Tomasz Skica

26



Oscylacje wybuchowe



Model jest niestabilny



Niestabilność rynku występuje również w sytuacji wystąpienia oscylacji
wybuchowych o wzrastającej amplitudzie wahań.



Zatem w przypadku modelu pajęczyny o charakterze oscylacji wybuchowych
mamy do czynienia z modelem niestabilnym.

t

Q

2

Q

0

Q

E

Q

1

Q

3

Q

S

D

P

P

2

P

0

P

E

P

1

E

E

0