Założenia systemu

rachunkowości

finansowej.

Regulacje prawne

Wykład 1



Istota



Normy prawne



Przedmiot rachunkowości



Podmiot rachunkowości



Zasady rachunkowości



System informacyjny rachunkowości



Zasady prowadzenia ksiąg rachunkowych

Rachunkowość może być

postrzegana jako:



dyscyplina naukowa,



język działalności gospodarczej,



zbiór unormowań prawnych
i standardów,



system pomiaru i ewidencji
zdarzeń gospodarczych,



system informacji gospodarczej.

Współcześnie rachunkowość jest

powszechnie postrzegana jako
prawnie uwarunkowany,
specyficzny system informacyjny
oparty na liczbowym zobrazowaniu
sytuacji finansowej i dokonań
podmiotu gospodarczego

Ustawa nie definiuje wprost pojęcia

"rachunkowość", natomiast określa
(

art. 4 ust. 3

) podstawowe działania

i czynności składające się na nią.

Są to:



przyjęte zasady (polityka) rachunkowości;



prowadzenie (na podstawie dowodów księgowych)

ksiąg rachunkowych, ujmujących zapisy zdarzeń w

porządku chronologicznym i systematycznym;



okresowe ustalanie lub sprawdzanie drogą

inwentaryzacji rzeczywistego stanu aktywów i

pasywów;



wycena aktywów i pasywów oraz ustalanie wyniku

finansowego



sporządzanie sprawozdań finansowych;



gromadzenie i przechowywanie dowodów

księgowych oraz pozostałej dokumentacji;



poddawanie badaniu i ogłoszenie sprawozdań

finansowych w przypadkach przewidzianych

ustawą.

Normy prawne polskiej
rachunkowości



międzynarodowe i krajowe
standardy rachunkowości,



międzynarodowe standardy
rewizji finansowej



dyrektywy Unii Europejskiej,



Ustawa o rachunkowości z
29.09.1994 r. (tekst jednolity).



Rozporządzenia Ministra
Finansów

Mianem "polskiego prawa
bilansowego" określana

jest

ustawa

o rachunkowości regulująca takie
zagadnienia, jak:



przepisy ogólne,



prowadzenie ksiąg rachunkowych,



inwentaryzacja,



wycena aktywów i pasywów oraz
ustalanie wyniku finansowego,



łączenie się spółek,

cd….



sprawozdania finansowe jednostki,



sprawozdania finansowe jednostek

powiązanych,



badanie i ogłaszanie sprawozdań finansowych,



ochrona danych,



odpowiedzialność karna,



przepisy szczególne i przejściowe,



zmiany w przepisach obowiązujących, przepisy

końcowe.



Wzory sprawozdań finansowych zawierają

załączniki do ustawy.

Przedmiot rachunkowości:



Przedmiotem rachunkowości są
środki gospodarcze (majątek) źródła
ich pochodzenia (fundusze –
kapitały) oraz procesy gospodarcze
(zaopatrzenie, produkcja), a także
wyniki finansowe osiągnięte z
działalności gospodarczej.

Podmioty objęte ustawą o
rachunkowości (art. 2 UoR)



1. Przepisy ustawy o rachunkowości stosuje się do mających siedzibę

lub miejsce sprawowania zarządu na terytorium Rzeczypospolitej

Polskiej:

1) spółek handlowych (osobowych i kapitałowych, w tym również w

organizacji) oraz spółek cywilnych,

2) osób fizycznych, spółek cywilnych osób fizycznych, spółek jawnych

osób fizycznych oraz spółek partnerskich, jeżeli ich przychody netto ze

sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych za poprzedni rok

obrotowy wyniosły co najmniej równowartość w walucie polskiej

1 200 000 EURO,

3) jednostek organizacyjnych działających na podstawie Prawa

bankowego, Prawa o publicznym obrocie papierami wartościowymi,

przepisów o funduszach inwestycyjnych, przepisów o działalności

ubezpieczeniowej lub przepisów o organizacji i funkcjonowaniu

funduszy emerytalnych, bez względu na wielkość przychodów,



4) gmin, powiatów, województw i ich związków, a także

państwowych, gminnych, powiatowych i wojewódzkich:

5) jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej,



6) zagranicznych osób prawnych, zagranicznych jednostek

nieposiadających osobowości prawnej oraz zagranicznych osób

fizycznych, prowadzących na terytorium Rzeczypospolitej

Polskiej działalność osobiście, przez osobę upoważnioną, przy

pomocy pracowników - w odniesieniu do działalności

prowadzonej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, bez

względu na wielkość przychodów,

7) jednostek niewymienionych w pkt 1-6, jeżeli otrzymują one

na realizację zadań zleconych dotacje lub subwencje z budżetu

państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego lub

funduszów celowych - od początku roku obrotowego, w którym

dotacje lub subwencje zostały im przyznane.



Osoby fizyczne, spółki cywilne osób
fizycznych, spółki jawne osób fizycznych oraz
spółki partnerskie

mogą stosować

zasady

rachunkowości określone ustawą również od
początku następnego roku obrotowego, jeżeli
ich przychody netto ze sprzedaży towarów,
produktów i operacji finansowych za poprzedni
rok obrotowy są niższe niż równowartość w
walucie polskiej 1 200 000 EURO. W tym
przypadku osoby te lub wspólnicy przed
rozpoczęciem roku obrotowego

są obowiązani

do zawiadomienia o tym urzędu skarbowego,

właściwego w sprawach opodatkowania
podatkiem dochodowym.



Jednostki sporządzające sprawozdania

finansowe zgodnie z Międzynarodowymi

Standardami Rachunkowości,

Międzynarodowymi Standardami

Sprawozdawczości Finansowej oraz związanymi

z nimi interpretacjami ogłoszonymi w formie

rozporządzeń Komisji Europejskiej, stosują

przepisy ustawy oraz przepisy wykonawcze

wydane na jej podstawie,

w zakresie

nieuregulowanym

przez MSR

.

Zasady (reguły, postulaty,

koncepcje) rachunkowości

Zbiór obowiązujących reguł,

procedur i norm, które znajdują
zastosowanie w praktyce
gospodarczej w celu dostarczenia
pełnych, rzetelnych, jasnych i
użytecznych informacji o sytuacji
majątkowej przedsiębiorstwa o
jego działalności gosp. i
osiąganych wynikach finansowych

Zasady rachunkowości

- kryteria podziału

-

Zakres szczegółowości

: zasady

uniwersalne, zasady ogólne (nadrzędne,

fundamentalne, podstawowe) i zasady

szczegółowe (podrzędne)

-

Obowiązek stosowania

: bezwzględnie

obowiązujące i zasady pozostawione do

wyboru jednostki

-

Przedmiot zainteresowania

: zasady

wyceny bilansowej i pomiaru wyn. fin.

oraz zasady prezentacji informacji

-

Sposób unormowania

: skodyfikowane w

prawie rachunkowości i zasady

zwyczajowe

Zasady rachunkowości-
uniwersalne

Zasady uniwersalne to takie reguły, które

są powszechnie stosowane w

rachunkowości we wszystkich krajach

bez względu na ich ustrój polityczny czy

system gospodarczy np.:



Zasada podwójnego zapisu każdej

operacji gospodarczej



Zasada periodyzacji czyli okresowych

sprawozdań finansowych (oznacza ona

ujmowanie działalności jednostek w

wyznaczonych jednostkach czasu, np.

rok obrotowy

czy

okres sprawozdawczy

)

Zasady rachunkowości-

nadrzędne (podstawowe) i

szczegółowe

zasady podstawowe i szczegółowe

są określane i wprowadzane do

praktyki w zależności od

przyjętych rozwiązań w

regulacjach prawnych danego

kraju lub poprzez stosowanie

międzynarodowych rozwiązań (np.

Międzynarodowych Standardów R

achunkowości

)

Zasady rachunkowości nadrzędne

(podstawowe)



zasadę kontynuacji (ciągłości) działania

(art. 5

ust.2) ,



zasadę memoriałową

(art. 6 ust. 1) :



zasadę kasową

,



zasadę współmierności przychodów i kosztów

ich uzyskania

(art. 6 ust. 2) ;



zasadę ciągłości

(art. 5 ust. 1), (art. 8 ust. 2)



zasadę ostrożnej wyceny

(art. 7 ust.1i2) ,



zasadę przewagi treści nad formą

(art. 4 ust

2)



zasadę istotności

(art. 4 ust 4) , (art. 8 ust. 1)



zasadę prawdziwego i rzetelnego obrazu (art.

4 ust 1i2)



Zasada kompensaty

(art. 7 ust. 3)

Zasady rachunkowości

szczegółowe (podrzędne)



zasadę porównywalności sprawozdań,



zasadę terminowości i aktualności,



zasadę wiarygodności,



zasadę dokumentacji,



zasadę kompletności,



zasadę jasności (zrozumiałości lub
przejrzystości),



zasadę wyceny majątku w oparciu o
"koszt historyczny".

Kierunki zmian w zakresie nadrzędnych

zasad rachunkowości

Nadrzędne zasady rachunkowości nie mają charakteru

trwałego

i podlegają ewolucji

W świetle dokonujących się zmian w rachunkowości trudno

uznać za fundamentalne:



Zasadę współmierności,



Zasadę ostrożności,



Zasadę kosztu historycznego

Ich znaczenie w rachunkowości się zmniejsza co oznacza, że

zakres ich stosowania jest mniej lub bardziej ograniczany

Przyczyny:



Nacisk na pomiar wartości przedsiębiorstwa a nie na pomiar

wyniku finansowego



Nacisk na przyszłość a nie przeszłość przedsiębiorstwa



Miarą coraz częściej stosowaną w wycenie jest wartość

godziwa (co często stoi w sprzeczności z zasadą ostrożności)

Rachunkowość jako proces

informacyjny (system

informacyjny rachunkowości)

Funkcje rachunkowości



INFORMACYJNA. Rachunkowość dostarcza informacje, potrzebne
do podejmowania decyzji w procesie zarządzania jednostką
(zaspokajając tym samym potrzeby wewnętrzne) oraz informacje dla
organów zewnętrznych (głównie poprzez sprawozdania finansowe).

KONTROLNA. Rachunkowość pomaga w ochronie i zabezpieczeniu
mienia, pełniąc funkcję kontrolną. Sprawny system pozwala na
wychwycenie nadużyć, pozwala na racjonalne wykorzystanie
posiadanych zasobów.

ANALITYCZNA. Rachunkowość - poprzez interpretację danych
liczbowych - pozwala na ocenę działalności danej jednostki.

Funkcje rachunkowości



SPRAWOZDAWCZA



STATYSTYCZNA

Rachunkowość jako proces

informacyjny – cd… 

1. Polityka
rachunkowości
2. Prowadzenie ksiąg
rachunkowych

Wykład 2

Według art. 10 ust. 1 jednostka
powinna posiadać dokumentację
opisującą w języku polskim przyjętą
przez nią politykę rachunkowości.

Należy podkreślić , iż kształtując tę
politykę podmiot musi mieć na uwadze
nadrzędne zasady rachunkowości, a w
szczególności reguły istotności i
ciągłości.



Na dokumentację przyjętej polityki
rachunkowości składają się w szczególności:

1) określenie roku obrotowego i wchodzących w

jego skład okresów sprawozdawczych,

2) wskazanie metod wyceny aktywów i pasywów

oraz procedury ustalania wyniku finansowego,

3) opis sposobu prowadzenia ksiąg rachunkowych,

4) prezentacja systemu ochrony danych.

Rok obrotowy

Rozumie się przez to rok kalendarzowy lub inny

okres trwający 12 kolejnych pełnych miesięcy

kalendarzowych, stosowany również do celów

podatkowych. Rok obrotowy lub jego zmiany

określa statut lub umowa, na podstawie której

utworzono jednostkę. Jeżeli jednostka rozpoczęła

działalność w drugiej połowie przyjętego roku

obrotowego, to można księgi rachunkowe i

sprawozdanie finansowe za ten okres połączyć z

księgami rachunkowymi i sprawozdaniem

finansowym za rok następny. W przypadku zmiany

roku obrotowego pierwszy po zmianie rok

obrotowy powinien być dłuższy niż 12 kolejnych

miesięcy.



Zagadnienia prowadzenia
ksiąg rachunkowych regulują :



Rozdział 2 UoR – „Prowadzenie

ksiąg rachunkowych” (art. 9 – 25),



rozdział 8 UoR – „Ochrona danych”

(art. 71 – 76),



polityka rachunkowości jednostki.

Otwarcie i zamknięcie ksiąg rachunkowych

W myśl art. 12 ustawy o rachunkowości

księgi rachunkowe otwiera się:



na dzień rozpoczęcia działalności,



na początek każdego następnego roku

obrotowego,



na dzień zmiany formy prawnej, połączenia lub

podziału jednostek powodującego powstanie

nowej jednostki,



na dzień rozpoczęcia likwidacji lub postępowania

upadłościowego w ciągu 15 dni od dnia tych

zdarzeń.

Księgi rachunkowe zamyka się:



na dzień kończący rok obrotowy,



na dzień zakończenia działalności, w tym

również sprzedaży i zakończenia likwidacji lub

postępowania upadłościowego,



na dzień poprzedzający zmianę formy prawnej,

postawienia w stan likwidacji lub upadłości,



nie później niż w ciągu trzech miesięcy od dnia

tych zdarzeń.

W myśl art. 12 ust. 4 ustawy o rachunkowości

ostateczne zamknięcie i otwarcie ksiąg

rachunkowych jednostki kontynuującej działalność

powinno nastąpić najpóźniej w ciągu 15 dni od

dnia zatwierdzenia sprawozdania finansowego za

rok obrotowy.



Do ksiąg rachunkowych miesiąca należy

wprowadzić każdą operację gospodarczą, która

nastąpiła w danym miesiącu.

Elementy ksiąg
rachunkowych

Art. 13 ust. 1. UoR



Księgi rachunkowe obejmują zbiory zapisów

księgowych, obrotów (sum zapisów) i sald, które

tworzą:



dziennik,



księgę główną,



księgi pomocnicze,



zestawienia: obrotów i sald kont księgi głównej

oraz sald kont ksiąg pomocniczych,



wykaz składników aktywów i pasywów (inwentarz).

Podstawę zapisów w księgach

rachunkowych stanowią dowody
księgowe.

Każdy dowód powinien zawierać co

najmniej (art. 21 ust. 1):



1) określenie rodzaju dowodu (np.
kasowy, bankowy, obrotu materia-
łowego) i jego numeru
identyfikacyjnego,



2) określenie stron (nazwy, adresy)
dokonujących operacji gospodarczej,

3) opis operacji oraz jej wartość , jeżeli to możliwe,

określoną tak że w jednostkach naturalnych,

4) datę dokonania operacji, a gdy dowód zosta ł

sporządzony pod inną datą – także datę

sporządzenia dowodu,

5) podpis wystawcy dowodu oraz osoby, której

wydano lub od której przyjęto składniki aktywów,

6) stwierdzenie sprawdzenia i zakwalifikowania

dowodu do ujęcia w księgach rachunkowych

przez wskazanie miesiąca oraz sposobu ujęcia

dowodu w księgach rachunkowych (dekretacja),

podpis osoby odpowiedzialnej za te wskazania.

Księgi rachunkowe
prowadzone przy użyciu
komputera (Art. 13 ust. 2. i
3. UoR)



Przy prowadzeniu ksiąg rachunkowych

przy użyciu komputera za

równoważne z nimi uważa się

odpowiednio zasoby informacyjne

rachunkowości, zorganizowane w

formie oddzielnych komputerowych

zbiorów danych, bazy danych lub

wyodrębnionych jej części, bez

względu na miejsce ich powstania i

przechowywania.



Warunkiem utrzymywania zasobów
informacyjnych systemu
rachunkowości w formie określonej w
ust. 2 jest posiadanie przez jednostkę
oprogramowania umożliwiającego
uzyskiwanie czytelnych informacji w
odniesieniu do zapisów dokonanych w
księgach rachunkowych, poprzez ich
wydrukowanie lub przeniesienie na
inny komputerowy nośnik danych.



Art. 13 ust. 6. UoR



Księgi rachunkowe należy wydrukować
nie później niż na koniec roku
obrotowego. Za równoważne z wydrukiem
uznaje się przeniesienie treści ksiąg
rachunkowych na inny komputerowy
nośnik danych, zapewniający trwałość
zapisu informacji, przez czas nie krótszy
od wymaganego dla przechowywania
ksiąg rachunkowych.

Cechy jakościowe ksiąg
rachunkowych

Art. 24 ust. 1 UoR



Księgi rachunkowe powinny być
prowadzone:



rzetelnie,



bezbłędnie,



sprawdzalnie,



bieżąco.

Dowody księgowe

1) zewnętrzne obce - otrzymane od

kontrahentów,

2) zewnętrzne własne - przekazywane w

oryginale kontrahentom,

3) wewnętrzne - dotyczące operacji

wewnątrz jednostki.

Ochrona danych



Art. 71 UoR



Księgi rachunkowe, dowody księgowe,

dokumenty inwentaryzacyjne i

sprawozdania finansowe, należy

przechowywać w należyty sposób i

chronić przed niedozwolonymi

zmianami, nieupoważnionym

rozpowszechnianiem, uszkodzeniem lub

zniszczeniem.

Przy prowadzeniu ksiąg rachunkowych przy

użyciu komputera ochrona danych polega

na:



stosowaniu odpornych na zagrożenia

nośników danych,



systematycznym tworzeniu rezerwowych

kopii zbiorów danych zapisanych na

nośnikach komputerowych,

zapewniających trwałość zapisu informacji

systemu rachunkowości przez czas nie

krótszy od wymaganego do

przechowywania ksiąg rachunkowych,



zapewnieniu ochrony programów

komputerowych i baz danych systemu

informatycznego rachunkowości poprzez

stosowanie odpowiednich rozwiązań

programowych, chroniących przed

nieupoważnionym dostępem lub

zniszczeniem,



doborze stosownych środków ochrony

techniczno-organizacyjnej.