PROCES UCZENIA

PROCES UCZENIA

SIĘ

SIĘ

Uczenie się

Uczenie się

„Proces powstawania

„Proces powstawania

poprzez doświadczenie

poprzez doświadczenie

względnie trwałych zmian

względnie trwałych zmian

w zachowaniu się

w zachowaniu się

jednostki”

jednostki”

Wyróżnia się dwa

podstawowe rodzaje

uczenia się:

Warunkowanie klasyczne
–

Pawłowskie

Warunkowanie
instrumentalne-

sprawcze

WARUNKOWANIE

WARUNKOWANIE

KLASYCZNE

KLASYCZNE

Poprzez warunkowanie

Poprzez warunkowanie

klasyczne jednostki uczą się

klasyczne jednostki uczą się

przewidywać pojawianie się

przewidywać pojawianie się

ważnych wydarzeń w

ważnych wydarzeń w

środowisku (np. pokarm lub

środowisku (np. pokarm lub

ból) i przygotowywać się na

ból) i przygotowywać się na

nie.

nie.

Jest to proces, w którego

Jest to proces, w którego

przebiegu początkowo

przebiegu początkowo

obojętny dla organizmu

obojętny dla organizmu

bodziec w wyniku

bodziec w wyniku

długotrwałego podawania

długotrwałego podawania

go wraz z bodźcem, który

go wraz z bodźcem, który

bez uprzedniego uczenia

bez uprzedniego uczenia

wywołuje określoną

wywołuje określoną

wrodzoną, odruchową

wrodzoną, odruchową

reakcję organizmu,

reakcję organizmu,

nabiera zdolności do

nabiera zdolności do

wywoływania tej reakcji

wywoływania tej reakcji

•

Bodziec, który bez uczenia wywołuje

Bodziec, który bez uczenia wywołuje

reakcję organizmu to bodziec

reakcję organizmu to bodziec

bezwarunkowy (Bb, Sb)).

bezwarunkowy (Bb, Sb)).

•

Wrodzona reakcja organizmu –

Wrodzona reakcja organizmu –

reakcja bezwarunkowa lub odruch

reakcja bezwarunkowa lub odruch

bezwarunkowy(Rb).

bezwarunkowy(Rb).

•

Bodziec, który w wyniku podawania

Bodziec, który w wyniku podawania

go z bodźcem bezwarunkowym nabrał

go z bodźcem bezwarunkowym nabrał

zdolności wywoływania podobnej

zdolności wywoływania podobnej

reakcji to bodziec warunkowy

reakcji to bodziec warunkowy

(Bw,Sw), a reakcja przez niego

(Bw,Sw), a reakcja przez niego

wywołana to reakcja warunkowa lub

wywołana to reakcja warunkowa lub

odruch warunkowy (Rw).

odruch warunkowy (Rw).

Mechanizm warunkowania klasycznego

Mechanizm warunkowania klasycznego

odkrył Iwan Pawłow, który badając

odkrył Iwan Pawłow, który badając

trawienie u psów – zauważył, że często

trawienie u psów – zauważył, że często

zaczynały one wydzielać ślinę , zanim

zaczynały one wydzielać ślinę , zanim

jeszcze zobaczyły pokarm np. na widok

jeszcze zobaczyły pokarm np. na widok

laboranta, sygnału dźwiękowego,

laboranta, sygnału dźwiękowego,

światła. Pawłow doszedł do wniosku,

światła. Pawłow doszedł do wniosku,

że musi zachodzić jakiś rodzaj uczenia

że musi zachodzić jakiś rodzaj uczenia

się, sprawiającego, że reakcja

się, sprawiającego, że reakcja

początkowo wywoływana przez

początkowo wywoływana przez

pokarm zaczyna być wywoływana

pokarm zaczyna być wywoływana

przez bodźce skojarzone z pokarmem.

przez bodźce skojarzone z pokarmem.

TYPY WARUNKOWANIA

TYPY WARUNKOWANIA

KLASYCZNEGO

KLASYCZNEGO

W warunkowaniu klasycznym

W warunkowaniu klasycznym

czas ma istotne znaczenie.

czas ma istotne znaczenie.

Sw i Sb muszą być podawane

Sw i Sb muszą być podawane

wystarczająco blisko siebie w

wystarczająco blisko siebie w

czasie, aby dany organizm

czasie, aby dany organizm

spostrzegł je jako powiązane ze

spostrzegł je jako powiązane ze

sobą.

sobą.

•

Warunkowanie następcze

Warunkowanie następcze

– Sw pojawia się

– Sw pojawia się

przed Sb i twa przynajmniej do podania

przed Sb i twa przynajmniej do podania

tego ostatniego.

tego ostatniego.

•

Warunkowanie śladowe

Warunkowanie śladowe

– Sw przestaje

– Sw przestaje

działać tuż przed podaniem Sb.

działać tuż przed podaniem Sb.

•

Warunkowanie równoczesne

Warunkowanie równoczesne

– Sw i Sb

– Sw i Sb

podaje się równocześnie.

podaje się równocześnie.

•

Warunkowanie wsteczne-

Warunkowanie wsteczne-

Sw następuje po

Sw następuje po

Sb.

Sb.

•

Warunkowanie jest zazwyczaj

Warunkowanie jest zazwyczaj

najbardziej efektywne wtedy, gdy

najbardziej efektywne wtedy, gdy

stosuje się warunkowanie

stosuje się warunkowanie

następcze, przy krótkim odstępie

następcze, przy krótkim odstępie

czasu między pojawieniem się Sw i

czasu między pojawieniem się Sw i

Sb.

Sb.

•

WYGASZANIE REAKCJI

WYGASZANIE REAKCJI

– zachodzi

– zachodzi

wtedy, gdy po Sw nie następuje już

wtedy, gdy po Sw nie następuje już

Sb.

Sb.

Gdy jakiś bodziec jest podobny do Sw

Gdy jakiś bodziec jest podobny do Sw

uczestniczącego w warunkowaniu, ale nie

uczestniczącego w warunkowaniu, ale nie

identyczny, Rw może wystąpić lub nie.

identyczny, Rw może wystąpić lub nie.

•

Generalizacja bodźca

Generalizacja bodźca

– jest mechanizmem

– jest mechanizmem

sprawiającym, że bodźce podobne do

sprawiającym, że bodźce podobne do

oryginalnego Sw mogą wywołać Rw.

oryginalnego Sw mogą wywołać Rw.

•

Różnicowanie

Różnicowanie

– jest mechanizmem

– jest mechanizmem

sprawiającym ,że nowy bodziec podobny

sprawiającym ,że nowy bodziec podobny

do starego jest od niego odróżniany i

do starego jest od niego odróżniany i

reakcja warunkowa nie występuje

reakcja warunkowa nie występuje

.

.

Warunkowanie klasyczne

Warunkowanie klasyczne

wyjaśnia wiele reakcji

wyjaśnia wiele reakcji

emocjonalnych a także

emocjonalnych a także

może odgrywać znaczącą

może odgrywać znaczącą

rolę w uzależnieniach.

rolę w uzależnieniach.

WARUNKOWANIE

WARUNKOWANIE

INSTRUMENTALNE

INSTRUMENTALNE

Poprzez warunkowanie

Poprzez warunkowanie

instrumentalne jednostki uczą

instrumentalne jednostki uczą

się, które zachowania są

się, które zachowania są

korzystne a które nie – uczą się,

korzystne a które nie – uczą się,

które reakcje warto powtarzać, a

które reakcje warto powtarzać, a

których lepiej unikać.

których lepiej unikać.

Warunkowanie instrumentalne

Warunkowanie instrumentalne

jest uczeniem się następującym w

jest uczeniem się następującym w

wyniku aktywnych (sprawczych)

wyniku aktywnych (sprawczych)

zachowań organizmu (np.człowieka)

zachowań organizmu (np.człowieka)

w interakcji z otoczeniem.

w interakcji z otoczeniem.

Warunkowanie instrumentalne

Warunkowanie instrumentalne

nazywa się też sprawczym.

nazywa się też sprawczym.

Badaczem, który

Badaczem, który

zapoczątkował prace nad

zapoczątkował prace nad

warunkowaniem

warunkowaniem

instrumentalnym był

instrumentalnym był

E.Thorndike.

E.Thorndike.

W 1898r. przedstawiał on jedno z

W 1898r. przedstawiał on jedno z

podstawowych praw psychologii

podstawowych praw psychologii

– PRAWO EFEKTU.

– PRAWO EFEKTU.

PRAWO EFEKTU

PRAWO EFEKTU

– zachowanie, które w

– zachowanie, które w

danej sytuacji wywołuje odczucie

danej sytuacji wywołuje odczucie

zadowolenia, zostaje skojarzone z tą

zadowolenia, zostaje skojarzone z tą

sytuacją i jeśli w przyszłości sytuacja ta

sytuacją i jeśli w przyszłości sytuacja ta

się powtórzy, to wzrasta

się powtórzy, to wzrasta

prawdopodobieństwo, iż powtórzone

prawdopodobieństwo, iż powtórzone

zostanie także to zachowanie. Jeżeli

zostanie także to zachowanie. Jeżeli

natomiast w danej sytuacji zachowanie

natomiast w danej sytuacji zachowanie

wywoła odczucie dyskomfortu, to spada

wywoła odczucie dyskomfortu, to spada

prawdopodobieństwo powtórzenia się

prawdopodobieństwo powtórzenia się

tego zachowania w podobnych warunkach

tego zachowania w podobnych warunkach

w przyszłości.

w przyszłości.

TYPY RELACJI MIĘDZY

TYPY RELACJI MIĘDZY

ZACHOWANIEM A JEGO

ZACHOWANIEM A JEGO

KONSEKWENCJAMI

KONSEKWENCJAMI

Wzmocnienie – nagroda.

Wzmocnienie – nagroda.

2 typy wzmocnień:

2 typy wzmocnień:

•

WZMOCNIENIE POZYTYWNE

WZMOCNIENIE POZYTYWNE

– każda

– każda

konsekwencja zachowania, która powoduje

konsekwencja zachowania, która powoduje

zwiększenie się prawdopodobieństwa

zwiększenie się prawdopodobieństwa

powtórzenia się tego zachowania w

powtórzenia się tego zachowania w

przyszłości. Udziela się nagród zaraz po

przyszłości. Udziela się nagród zaraz po

wystąpieniu zachowania, nasilając je.

wystąpieniu zachowania, nasilając je.

WZMOCNIENIE NEGATYWNE

WZMOCNIENIE NEGATYWNE

– takie

– takie

wykonanie reakcji, które pozwala

wykonanie reakcji, które pozwala

uniknąć przykrych, awersyjnych

uniknąć przykrych, awersyjnych

konsekwencji, co powoduje

konsekwencji, co powoduje

zwiększenie się prawdopodobieństwa

zwiększenie się prawdopodobieństwa

powtórzenia tej reakcji w przyszłości.

powtórzenia tej reakcji w przyszłości.

Ma miejsce wtedy, gdy usuwa się

Ma miejsce wtedy, gdy usuwa się

jakiś nieprzyjemny bodziec, co

jakiś nieprzyjemny bodziec, co

zwiększ prawdopodobieństwo

zwiększ prawdopodobieństwo

danego zachowania.

danego zachowania.

•

KARANIE

KARANIE

– jest procedurą, która

– jest procedurą, która

zmniejsza prawdopodobieństwo

zmniejsza prawdopodobieństwo

występowania reakcji poprzez

występowania reakcji poprzez

zastosowanie nieprzyjemnego

zastosowanie nieprzyjemnego

bodźca.

bodźca.

•

POMIJANIE

POMIJANIE

– zmniejsza

– zmniejsza

prawdopodobieństwo występowania

prawdopodobieństwo występowania

reakcji poprzez usuwanie

reakcji poprzez usuwanie

przyjemnego bodźca.

przyjemnego bodźca.

Wzmacnianie może być zarówno

Wzmacnianie może być zarówno

ciągłe jak i sporadyczne.

ciągłe jak i sporadyczne.

•

WZMACNIANIE CIĄGŁE

WZMACNIANIE CIĄGŁE

–

–

organizm jest nagradzany za

organizm jest nagradzany za

każdym razem, gdy zachowa się

każdym razem, gdy zachowa się

w pożądany sposób.

w pożądany sposób.

•

WZMACNIANIE SPORADYCZNE

WZMACNIANIE SPORADYCZNE

–

–

organizm jest nagradzany

organizm jest nagradzany

według pewnego rozkładu

według pewnego rozkładu

.

.

Wzmacnianie ciągłe

Wzmacnianie ciągłe

prowadzi do szybszego

prowadzi do szybszego

uczenia się. Wzmacnianie

uczenia się. Wzmacnianie

sporadyczne powoduje

sporadyczne powoduje

większa trwałość

większa trwałość

wyuczonych reakcji.

wyuczonych reakcji.

ROZKŁADY WZMACNIANIA

ROZKŁADY WZMACNIANIA

Są cztery główne , najczęściej

Są cztery główne , najczęściej

stosowane rozkłady.

stosowane rozkłady.

Można wśród nich wyróżnić dwa

Można wśród nich wyróżnić dwa

typy:

typy:

•

Rozkłady oparte na proporcjach –

Rozkłady oparte na proporcjach –

wzmacnianie następuje po pewnej

wzmacnianie następuje po pewnej

liczbie pożądanych reakcji.

liczbie pożądanych reakcji.

•

Rozkład według stałych proporcji

Rozkład według stałych proporcji

– wzmocnienie zawsze następuje

– wzmocnienie zawsze następuje

po określonej liczbie reakcji.

po określonej liczbie reakcji.

•

Rozkład według zmiennych

Rozkład według zmiennych

proporcji – z góry ustalana jest

proporcji – z góry ustalana jest

przeciętna liczba reakcji między

przeciętna liczba reakcji między

wzmocnieniami.

wzmocnieniami.

Rozkłady oparte na odstępach

Rozkłady oparte na odstępach

czasowych – oznaczają

czasowych – oznaczają

udzielenie wzmocnień co jakiś

udzielenie wzmocnień co jakiś

czas, pod warunkiem, że w tym

czas, pod warunkiem, że w tym

czasie pojawiła się choć jedna

czasie pojawiła się choć jedna

pożądana reakcja, niezależnie

pożądana reakcja, niezależnie

od liczby tych reakcji.

od liczby tych reakcji.

•

Rozkład o stałych odstępach

Rozkład o stałych odstępach

czasowych – czynnik wzmacniający

czasowych – czynnik wzmacniający

podaje się po pierwszej reakcji

podaje się po pierwszej reakcji

wykonanej po upływie określonego

wykonanej po upływie określonego

czasu od poprzedniego

czasu od poprzedniego

wzmocnienia.

wzmocnienia.

•

Rozkłady o zmiennych odstępach

Rozkłady o zmiennych odstępach

czasowych – z góry ustala się

czasowych – z góry ustala się

przeciętny odstęp czasowy.

przeciętny odstęp czasowy.