ISTOTA I ZAKRES POLITYKI

SPOŁECZNEJ

Polityka społeczna to celowa działalność

państwa i innych instytucji publicznych
w dziedzinie kształtowania optymalnych
warunków życia i pracy ludności oraz
stosunków międzyludzkich; także nauka
o celowym oddziaływaniu na układ
stosunków społecznych i
przekształcaniu warunków życia
ludności.

Jako nauka polityka społeczna posługuje się

teorią, czyli systemem twierdzeń logicznie
i rzeczowo uporządkowanych oraz
spełniających kryteria naukowości. Już
powyższa definicja wyraźnie rozdziela
element praktyczny polityki społecznej od
jej znaczenia jako dyscypliny naukowej.
Jest to podstawowe rozróżnienie, obecne
w definicjach wielu autorów publikacji
dotyczących tego zagadnienia.

Polityka społeczna- praktyczne

oddziaływanie na społeczeństwa - J. Au-
leytner: Polityka społeczna to działalność
państwa, samorządów i organizacji
pozarządowych, której celem jest
poprawa położenia materialnego,
asekuracja przed ryzykami życiowymi i
wyrównywanie szans życiowych grup
społeczeństwa ekonomicznie i socjalnie
najsłabszych.

Polityka społeczna rodzaj polityki

publicznej wiąże się z instrumentalnym
wykorzystaniem władzy w państwie do
osiągania wszechstronnego dobrobytu
wszystkich obywateli z
uwzględnieniem nierówności socjalno-
ekonomicznych oraz nierówności
władzy między różnymi grupami
obywateli.

Polityki społeczna - działalność państwa,

samorządów i organizacji
pozarządowych, zmierzająca do
kształtowania ogólnych warunków pracy i
bytu ludności, prorozwojowych struktur
społecznych oraz stosunków
społecznych, opartych na równości i
sprawiedliwości społecznej, sprzyjających
zaspokajaniu potrzeb społecznych na
dostępnym poziomie.

Autorem pojęcia „polityka społeczna" jest

francuski myśliciel i reformator Charles
Fourier, działający na przełomie XVIII i
XIX wieku. W XIX w. nastąpiło
upowszechnienie tego terminu, m.in.
dzięki wpływowi kanclerza Niemiec.
Ottona von Bismarcka, którego badacze
zagadnienia uważają za twórcę
nowoczesnej polityki społecznej.

Zapoczątkował w Niemczech reformy,

które zaowocowały utworzeniem w
Europie pierwszego kompleksowego
systemu ubezpieczeń społecznych. Rząd
niemiecki wprowadził obowiązkowe
ubezpieczenia chorobowe, wypadkowe,
dzięki czemu pracujący mogli liczyć na
renty i emerytury, a także przyczynił się
do stopniowego skracania czasu pracy.

Nastąpiło pewne upolitycznienie kwestii

społecznych i zastosowanie rozwiązań
socjalnych w walce wyborczej. Był to
sygnał, że rządy europejskie były gotowe
odejść od liberalnej koncepcji tzw. stróża
nocnego na rzecz przemyślanego
interwencjonizmu socjalnego, mając na
celu nie tylko poprawę warunków życia
ludności, ale również zdobycie głosów
wyborców.

Koniec I wojny światowej- próby

tworzenia światowego systemu
polityki społecznej. Postęp w
dziedzinie ochrony pracy,
ubezpieczeń i walki z bezrobociem,
rola instytucji państwa jako gwaranta
podstawowych praw socjalnych
społeczeństw.

Obok funkcjonowania polityk

społecznych, kreowanych przez
poszczególne rządy, widać narodziny
krajowych i międzynarodowych
organizacji, których celem była walka
o socjalne uświadomienie
społeczeństw i uzyskanie dla nich jak
najlepszego standardu życia,
zagwarantowanego prawem.

Międzynarodowa Organizacja Pracy

( 1919) - cel - rozwiązanie
kluczowych problemów socjalnych :
wprowadzenie ośmiogodzinnego dnia
pracy, walka z bezrobociem, ochrona
macierzyństwa, ustalenie
minimalnego wieku pracy w
przemyśle oraz praca nocna kobiet i
młodocianych.

Cele - przedmiot pierwszych

międzynarodowych konwencji, na
których dyskutowano i negocjowano
najlepsze możliwe gwarancje socjalne.
W latach 20. i 30. XX w. w rozwiniętych
państwach europejskich oraz w USA
regulacje prawne, usprawniające
polityki społeczne, w kolejnych latach
naśladowane w wielu krajach.

Dostrzegano potrzebę podejmowania prób

harmonizowania polityki gospodarczej i
społecznej - współzależność. W USA -
ustawa o zabezpieczeniu społecznym,
wprowadzająca m.in. rządowe dotacje
dla poszczególnych stanów z
przeznaczeniem na: świadczenia dla
ludzi starszych, świadczenia dla dzieci
pozbawionych opieki rodzinnej;

świadczenia dla bezrobocia; dotacje na

matek samotnie wychowujących
dzieci; dotacje na nowe programy
ochrony zdrowia i pomoc dla
niewidomych.

Po II wojnie światowej w

poszczególnych państwach -
koncepcje systemów społecznych, od
liberalnych, w których ograniczano
podatki kosztem świadczeń
społecznych, do nastawionych na
zapewnienie jak najwyższego
poziomu zabezpieczenia socjalnego.

Z tych ostatnich wyróżniają się

koncepcje „państwa opiekuńczego",
„państwa dobrobytu" czy „socjalnego
państwa prawnego". Przykładem są
realizowane po II wojnie światowej
polityki społeczne w Wielkiej Brytanii,
Szwecji czy Republice Federalnej
Niemiec.

W państwach bloku socjalistycznego

państwo wykorzystywało silny wpływ
na sprawy bytowe i socjalne, by
kontrolować społeczeństwo,
nadopiekuńczość socjalna osłabiała
naturalne cechy ludzkie: zaradność,
kreatywność, czy chęć zaspokajania
potrzeb przez własne działania.

Kraje Europy Zachodniej i Ameryki

Północnej po II wojnie światowej
zintensyfikowały prowadzone polityki
społeczne. Wprowadzono wiele nowych
świadczeń, dzięki czemu poprawiła się
sytuacja wielu rodzin, zwłaszcza
wielodzietnych. Już nie tylko robotnicy i
najubożsi, ale także szeroko pojęta klasa
średnia mogła liczyć na objęcie
świadczeniami.

Wspólne cechy działań o charakterze

społecznym podejmowanych w kolejnych
dekadach II połowy XX :



rozbudowa służb socjalnych,



wzrost roli związków zawodowych w
kształtowaniu polityki społecznej,



dostosowanie wysokości emerytur, rent i
innych świadczeń socjalnych, a także płac,
do wzrostu kosztów utrzymania lub wzrostu
płac realnych,



dążenie do harmonizacji i
ujednolicenia zasad polityki
społecznej w skali regionalnej,
uchwalanie postanowień w tym
zakresie w skali globalnej,



wzrost udziału wydatków na cele
socjalne w budżetach państw,
rozszerzenie form pomocy materialnej
dla bezrobotnych,

przy jednoczesnym braku skutecznych

środków zwalczania samego zjawiska
bezrobocia, które stanowiło i stanowi
najważniejszy z nierozwiązanych
dotąd problemów społecznych.



wzrost liczby korzystających ze
świadczeń emerytalnych ,w okresie
choroby, macierzyństwa, jak również
świadczeń na rzecz bezrobotnych,

proces upowszechniania kształcenia w

szkołach ponadpodstawowych, czego
wynikiem stało się także zwiększenie
liczby studentów.

Europejska Karta Społeczna (EKS)

dokument Rady Europy, dotyczący
praw społeczno-ekonomicznych
obywateli. EKS przyjęto w 1961 r., a
Polska jest jej stroną od 1997 r.

Po nowelizacji w 1991 r. wyznacza dzisiaj

podstawowy standard społeczny Unii
Europejskiej. Uniwersalne zasady
społeczne - Międzynarodowy Pakt Praw
Gospodarczych, Społecznych i
Kulturalnych (MPPGSiK) ONZ – 16.12.
1966 r. Postanowienia - prawo narodów do
samostanowienia i gwarancje równości
grup wobec stanowionego prawa; prawo
do pracy,

korzystania ze sprawiedliwych i

korzystnych jej warunków, prawo do
tworzenia związków zawodowych i ich
swobodnej działalności, prawo do
zabezpieczenia społecznego, specjalnej
ochrony rodziny, matek, dzieci, do życia
na odpowiednim poziomie, prawo do
ochrony zdrowia, do korzystania z nauki,
do udziału w życiu kulturalnym, czy prawo
do korzystania z postępu naukowego.

Deklaracja ONZ o Społecznym Postępie i

Rozwoju z 11.12. 1969 r. Regulacje
wprowadzane wśród państw
członkowskich ONZ wytyczyły nowe
standardy społeczne: każdy człowiek i
każdy lud powinien mieć równe prawo do
życia w godności i wolności, do
korzystania z owoców postępu
społecznego i powinien ze swej strony
przyczyniać się do niego.

Warunki konieczne do realizacji

powyższych celów: wyeliminowanie
wszystkich form nierówności,
wyzysku, kolonializmu i rasizmu. W
dokumencie tym nawiązuje się
również do jak najpełniejszego
przyjęcia i honorowania praw
człowieka, wymienionych w
MPPGSiK .

1972 r. rozpoczęcie realizacji wspólnej

polityki społecznej w ramach EWG.
Do tego czasu EWG w sferze
społecznej korzystało z dorobku
prawnego Rady Europy (EKS). 1986
r. Jednolity Akt Europejski-
kodyfikacja dotychczasowych
osiągnięć w sferze wspólnej polityki
społecznej.

Postanowienia traktatu z Maastricht (1992

r) Europejski Komitet Ekonomiczno-
Społeczny- wpływ na decyzje
podejmowane w Unii Europejskiej w
sprawach społecznych. Praktycznie przy
każdej reformie funkcjonowania Unii
Europejskiej zapadają decyzje odnośnie
do wspólnej polityki społecznej,
usprawniające jej funkcjonowanie.

1995 – Kopenhaga- Światowy Szczyt

Społeczny ONZ - najważniejsze
zagrożenia dla postępu społecznego i
rozwoju ludności świata: bezrobocie,
ubóstwo i patologia społeczna.
Zgromadzenie Ogólne Narodów
Zjednoczonych proklamowało również
pierwszą w dziejach tej organizacji
Dekadę Walki z Ubóstwem (1997-2006).

W końcu lat 70. XX w. wystąpiły

symptomy kryzysu w funkcjonowaniu
polityk społecznych wielu państw,
związane z ogólną stagnacją
gospodarczą państw rozwiniętych i
rosnącymi trudnościami w obsłudze
zadłużenia zagranicznego państw
rozwijających się, spowodowanym
kryzysem naftowym.

Wzrastające koszty prowadzenia

aktywnej polityki społecznej
spowodowały, że kasy
zabezpieczenia społecznego nie były
w stanie sprostać koniecznym
wydatkom społecznym. Próby
dostosowania systemu świadczeń
socjalnych do zmniejszonych
możliwości finansowych.

Zmiany dotyczyły szczególnie zaostrzenia

kryteriów korzystania ze świadczeń i
zmiany priorytetów w polityce
społecznej na korzyść ludzi młodych i
osób aktywnych zawodowo. Do dzisiaj
podejmowane są różnorodne próby w
tym zakresie, np. rozwijanie różnych
form przekwalifikowania zawodowego,
dodatkowych szkoleń czy wspierania

mobilności wykwalifikowanej siły

roboczej. Nie dziwi też fakt
znacznych nieraz różnic poglądów
partii politycznych, które często
traktują kwestie społeczne jako
ważną część swych programów. Do
utrzymania obecnego stanu rzeczy
dążą natomiast związki zawodowe.

Po rozpadzie ZSRR i bloku państw

socjalistycznych dotychczasowe
satelickie państwa wkroczyły na
własne drogi rozwoju polityki
społecznej. Wiele z nich, Polska, jest
dzisiaj członkiem Unii Europejskiej, w
pełni przejmując dorobek wspólnej
polityki społecznej UE, jak również
wpływając na przyszły jej kształt.

Działy i zakres polityki społecznej
Polityka społeczna jest nauką

interdyscyplinarną. Wpisuje się w
szeroką dziedzinę nauk społecznych.
Badacze polityki społecznej najczęściej
wskazują na jej powiązanie z teorią
ekonomii (zwłaszcza z ekonomiką pracy),
z socjologią, psychologią, demografią

filozofią, a także prawem pracy, z nauką o

polityce. W ujęciu praktycznym - związki
polityki społecznej z nauką i praktyką
opisującą warunki życia i pracy. Polityka
społeczna - ścisłe związki z:



medycyną pracy,



higieną
ergonomią,



urbanistyką

Polityka społeczna, wraz z jej elementami

teoretycznymi i praktycznymi, zawiera
w sobie szereg działów, na których
koncentrują się jej badania i działania
praktyczne:



politykę rodzinną,



politykę demograficzną (populacyjną),



politykę zatrudnienia, płac, warunków i
ochrony pracy,



politykę mieszkaniową,



politykę ochrony zdrowia,



politykę oświatową,



politykę kształtowania kultury,



politykę zabezpieczenia społecznego
i opieki społecznej (socjalna),



politykę ochrony środowiska
naturalnego,



politykę prewencji, zwalczania zjawisk
patologii społecznej,



gerontologię społeczną.

Polityka rodzinna- całokształt norm

prawnych, działań i środków
przeznaczonych przez państwo w celu
stworzenia odpowiednich warunków dla
rodziny, jej powstania, prawidłowego
funkcjonowania i spełniania przez nią
wszystkich ważnych społecznie ról.

Politykę demograficzna - wszelkie

działania państwa i jego instytucji,
mające na celu ukształtowanie takich
stosunków ludnościowych, aby
osiągnięta została określona liczba oraz
struktura ludności. Państwo wpływa
zatem m. in. na strukturę ludności wg
płci lub wieku, na przyrost naturalny
bądź na rozmieszczenie terytorialne.

Jest to taka polityka, której zadaniem jest

wpływanie na zachowania
demograficzne ludności danego
państwa.

Polityka zatrudnienia - czynne

oddziaływanie władz państwowych na
rynek pracy pod kątem potrzeb
gospodarki kraju oraz godzenia
interesów pracodawców i pracowników.

Zadaniem polityki mieszkaniowej

jest badanie i ocena problemu
mieszkaniowego oraz podejmowanie
działań w celu wyrównywania szans
społecznych w dostępie do mieszkań.



Polityka ochrony zdrowia - zespół działań,
zmierzający do zapewnienia społeczeństwu
jak najlepszej opieki zdrowotnej,
wykorzystując do tego celu wyspecjalizowane
osoby i instytucje. Politykę kształtowania
kultury - zaspokojenie potrzeb kulturalnych
społeczeństwa - upowszechnianie dóbr
kultury i rozwijanie aktywnych form w życiu
kulturalnym.

Zakres przedmiotowy polityki

społecznej

Traktując politykę społeczną jako

działalność praktyczną - trzy rodzaje
potrzeb człowieka:

- potrzeby związane ze sferą bytu

( wyżywienie, mieszkanie, pomoc
materialna w przypadku zdarzeń
losowych, niezdolność do pracy),

-

potrzeby sfery pozamaterialnej
(jak ochrona zdrowia, edukacja, usługi
i działalność kulturalna, w tym
rekreacja),

-

potrzeby o charakterze
psychospołecznym (jak aktywność
społeczna, satysfakcja z pracy,
uznanie, poczucie bezpieczeństwa
ekonomicznego i społecznego)

W zakres przedmiotowy polityki społecznej,

oprócz badania potrzeb ludzkich, wchodzi
ich rozbudzanie, a nawet programowanie.

Zadania polityki społecznej:



opracowywanie metodyki i planowania
społecznego,



określenie kierunków działania
zapewniającego zaspokojenie potrzeb
ludności,



tworzenie narzędzi
najdokładniejszego mierzenia stopnia
zaspokojenia po trzeb ludności,



kształtowanie bieżących,
użytecznych statystyk z zakresu
polityki społecznej.

Współzależność między polityką

gospodarczą a polityką społeczną

Polityka gospodarcza

(ekonomiczna)- świadome
oddziaływanie władz państwowych na
gospodarkę narodową - na jej
dynamikę, strukturę i funkcjonowanie,
na stosunki ekonomiczne w państwie
oraz na jego relacje z zagranicą.

Rozwój społeczny elementem ściśle

powiązanym ze wzrostem
gospodarczym, powinien być
podporządkowany celom rozwoju
społecznego. Oznacza to, że wzrost
gospodarczy nie może być celem
samym w sobie, szczególnie gdy nie
towarzyszy mu podniesienie stopy
życiowej społeczeństwa.

ZASADY I INSTRUMENTY POLITYKI

SPOŁECZNEJ



Zakres polityki społecznej obejmuje
podstawowe potrzeby społeczne, a więc
wartości uznawane przez społeczeństwo
za istotne do zaspokojenia w celu
zapewnienia godnego życia:



pracę zgodną z kwalifikacjami,



odpowiedni dochód z pracy,



zachowanie bezpieczeństwa i higieny
pracy,



ochronę zdrowia i pomoc w chorobie,



odpowiednie warunki mieszkaniowe,



możliwość wypoczynku i kulturalne
spędzanie czasu wolnego od pracy



możliwość kształcenia zawodowego,



upowszechnianie kultury,



walkę ze zjawiskami patologii społecznej.

Realizacja polityki społecznej odbywa

się poprzez wiele ogólnych dyrektyw
i norm, jakimi powinny się kierować
podmioty polityki społecznej.
Dyrektywy i normy zawierają zasady
zaspokajania określonych celów
polityki społecznej.

Zasady polityki społecznej

współczesnych państw:



zasada przezorności,



zasada samopomocy,



zasada solidarności społecznej
(solidaryzmu),



zasada pomocniczości (subsydiarności),



zasada partycypacji (uczestnictwa),



zasada samorządności,



zasada dobra wspólnego,



zasada wielosektorowości,

Zasada przezorności określana jako

zasada motywowania ludzi do
przezorności - cel motywowanie
ludzi do zachowania, które obroni ich
przed skutkami ewentualnych ryzyk.

Polityka społeczna wspomaga owe

zachowania, wprowadzając różnego typu
zachęty. Dwojaki charakter: fakultatywny
np. dotyczy instytucji finansowych czy
też pewnej części instytucji
ubezpieczeniowych możliwość
dobrowolnego skorzystania. Istnieje
natomiast część polityki społecznej
wyrażanej zasadą przezorności, która ma

charakter obligatoryjny np. w postaci

obowiązkowych ubezpieczeń
społecznych i zdrowotnych,
obowiązkowych badań kontrolnych czy
szczepień.

Zasada samopomocy-istnienie i rozwój

pomocy wzajemnej ludzi zmagających
się z podobnymi problemami życiowymi
oraz pomocy silniejszych dla słabszych.

Dwoisty charakter- wyraża się w

dobrowolnym wyborze ludzi, istnieją
jednak szczególne przypadki
określające jej obowiązkowy
charakter, jak na przykład
przymusowe leczenie nakazane
sądownie.

Zasada solidarności społecznej

wyraża się w przenoszeniu
konsekwencji działań z jednostek na
społeczeństwo - zasada
solidaryzmu oznacza wyższość
wspólnych interesów członków
społeczeństwa nad interesami
poszczególnych jednostek, grup czy
środowisk.

Każda osoba jest nierozdzielnie związana

z losem całego społeczeństwa i
powinna angażować się w jakimś
stopniu na rzecz dobra wspólnego i
wzajemnej odpowiedzialności.

Zasada pomocniczości odnosi się do

rozdzielenia pomocy państwa od
możliwości realizacji celów przez
jednostki.

Zgodnie z tą zasadą, wyrażoną w encyklice

Centessimus Annus: Społeczność
wyższego rzędu nie powinna ingerować w
wewnętrzne sprawy społeczności
niższego rzędu, pozbawiając ją
kompetencji, lecz raczej winna wspierać
ją w razie konieczności i pomóc w
koordynacji jej działań z działaniami
innych grup społecznych, dla dobra
wspólnego.

Zasada partycypacji oznacza taką

organizację życia społecznego, aby
poszczególni ludzie mieli możliwość
pełnej realizacji swoich ról
społecznych. Jednocześnie zasada ta
podkreśla równowartość miejsc
poszczególnych jednostek w
społeczeństwie.

Partycypacja społeczna świadomy i

aktywny udział mieszkańców (osób
indywidualnych, grup i organizacji
społecznych) w rozwiązywaniu ich
problemów oraz we wszystkich
istotnych sprawach na przykład na
terenie gminy.

Zasada samorządności realizowana

jest poprzez taką organizację życia
społecznego, by jednostki i grupy
miały zagwarantowane prawo do
aktywnego udziału w istniejących
instytucjach społecznych i tworzenia
nowych instytucji w celu
skuteczniejszego zaspokajania i
realizowania interesów.

Zasada dobra wspólnego - działania

władz publicznych uwzględniające
korzyści i interesy wszystkich obywateli i
polegające na poszukiwaniu
kompromisów tam, gdzie interesy te są
sprzeczne. Dobro wspólne suma tych
warunków życia społecznego, dzięki
którym jednostki, rodziny i zrzeszenia
mogą pełniej i łatwiej osiągać własną
doskonałość.

Zasada wielosektorowości polega na

równoczesnym funkcjonowaniu
publicznych podmiotów polityki
społecznej, organizacji pozarządowych
i instytucji rynkowych, które wspólnie
dostarczają środków i usług służących
zaspokajaniu potrzeb społeczeństwa.
Podmioty dostarczające świadczeń
społecznych

powinny należeć do różnych sektorów

instytucjonalnych (państwowego,
społecznego i rynkowego).

Wartości związane z polityką społeczną :



indywidualne wolności i prawa
człowieka,



emancypacja grup zagrożonych
wykluczeniem lub dyskryminacją,



wartości wspólnotowe (solidarność,
odczuwanie więzi z innymi i wzajemnego
szacunku, prawo do samostanowienia
rodziny, narodu, cywilizacji),
bezpieczeństwo i ochrona ludzi przed
szkodliwymi skutkami ryzyk, równość
sytuacji i szans na sukces w rozmaitych
rodzajach aktywności życiowej, dłuższe
życie, lepsze zdrowie, rozwój ludzkiego
gatunku i ochrona przyrody,ciekawa

i doceniana praca, twórczość, rozwój

wiedzy naukowej, różnorodność
życia, która cieszy, a nie przeraża,
satysfakcjonująca konsumpcja,
dostępny czas wolny, własność
dziedziczona lub zdobyta własnym
wysiłkiem, prywatna lub grupowa,
wiara religijna, patriotyzm, szczęście
osobiste i rodzinne.

Wartości pełnią w polityce społecznej

dwie podstawowe funkcje:
programową, która podporządkowuje
wartościom cele polityki społecznej.
Motywacyjną - dążenie do zdobycia
wartości staje się bodźcem do
działania.

Metody i style realizacji polityki

społecznej

Realizacja polityki społecznej wymaga

opracowania metodyki i planowania
społecznego, a także określenia
kierunków działań zapewniających
zaspokojenie potrzeb ludności, posługuje
się w badaniach odpowiednimi dla
przedmiotu metodami.



diagnozowaniem - określeniem
przyczyny stanu rzeczy,
„wyznaczeniem pola manewru", jak
również określeniem poziomu
środków na rozwiązanie problemu,



prognozowaniem - wyznaczeniem
wariantowych propozycji rozwiązania
problemu,



programowaniem - ustaleniem i
wyborem kierunku działania, celów i
środków realizacji. Poznanie przyczyn
zachowań ludzkich i wyznaczenie
działań w celu ich ukierunkowania na
pożądane tory następuje poprzez
zastosowanie stylów realizacji
polityki społecznej. Dopasowane do
specyficznych cech ich adresatów,



które stanowią przyczyny niepożądanych
zachowań lub wpływają na typy
motywacji rządzące ich zachowaniami.

Cztery style realizacji:



styl wyzwalający ( liberalny) skuteczny
, gdy jedynym problemem adresatów
programu, mających właściwe aspiracje i
kompetentnych, jest to, że nie mogą oni
realizować swych zamierzeń,

na ich drodze życiowej pojawiły się

bariery; działania w tym stylu dają
wolność jednostkom, są wyrazem
zaufania do ich kompetencji;

styl opiekuńczy - tam, gdzie głównym

powodem braku zachowań
pożądanych jest brak umiejętności i
możliwości (ludzie, nawet jeśli chcą
postępować we właściwy

sposób, to nie potrafią bądź nie mogą;

jeżeli zaś nie chcą, może to być wtórny
przejaw adaptacji do nieusuwalnego
stanu niemożności, może to więc
wynikać z rezygnacji).

styl bodźcowy - ludzie potrafią i mogą

wstrzymać się od zachowań potępianych
lub podjąć zachowania pożądane, ale nie
chcą, dopóki nie dostaną nagrody.

Zachowania sprzeczne z ich chęciami

można od nich uzyskać, oferując w
zamian dobra, które naprawdę chcą
zdobyć (np. dochody w zamian za
wykonywanie nielubianej pracy);
kontrakty te mogą być tzw.
propozycjami nie do odrzucenia, jednak
pozostawią pewną wolność wyboru
nawet słabszym stronom umowy;

styl rygorystyczny jest najmniej

przyjemny dla odbiorców - zestaw
instrumentów dopasowany do założenia,
że adresaci programu (np. osoby
nadużywające alkoholu lub przestępcy)
potrafią i mogą - ale nie chcą -
wstrzymać się od zachowań potępianych;
że niechciane zachowania można wymóc
na nich jedynie pod presją strachu przed
dolegliwymi sankcjami.

Instrumenty polityki społecznej
Można je utożsamiać z narzędziami polityki

publicznej, czyli konkretnymi metodami,
za pomocą których nadaje się strukturę
jakiemuś wspólnemu działaniu
zmierzającemu do rozwiązania problemu.

Są to narzędzia, środki działania

oddziałujące na zachowania tych ludzi, do
których kieruje ona swoje programy,

jak i tych, którzy są wykonawcami lub

tworzą środowisko społeczne, w
którym programy polityki społecznej
są realizowane. Cechą ich jest dążenie
do instytucjonalizacji, formalizacji i
organizowania warunków życia całej
zbiorowości. Często instrumenty
polityki społecznej sprowadzane są
wyłącznie do świadczeń socjalnych.



Trzy typy: instrumenty karzące,
nagradzające oraz nakazujące.

Cechy instrumentów polityki społecznej:



obywatele mają do nich uprawnienia,



są bezpłatne lub częściowo odpłatne,



całkowity lub częściowy ich koszt jest
finansowany ze środków publicznych.

Typologia instrumentów polityki społecznej:



instrumenty ekonomiczne,



instrumenty prawne,



instrumenty informacyjne.



instrumenty kadrowe,



instrumenty przestrzenno-czasowe
( kształtowanie przestrzeni oraz
gospodarowanie czasem).



Instrumenty ekonomiczne regulują dostęp
do dóbr będących wytworem gosp.,dostęp
do własności, prawa właścicieli. Dostęp
następuje poprzez pracę lub różnego rodzaju
świadczenia społeczne.

Są to: polityka konsumpcyjna, kształtowanie

dostępu do dóbr konsumpcyjnych (dobra
służące zaspakajaniu ludzkich potrzeb):

- dostęp do pracy zarobkowej

-

zasad wynagradzania za pracę,

-

zasad opodatkowania dochodów,

-

polityki cen,

-

zasad i praktyki udzielania kredytów:
konsumpcyjnych i preferencyjnych,
pozwalających antycypować przyszłe
dochody,

-ochrony konsumenta nabywającego

towary na rynku,

-uprawnień do świadczeń społecznych:

pieniężnych, rzeczowych, usługo wych i
zakładowych,

możliwości i warunków wytwarzania

dóbr konsumpcyjnych w
gospodarstwie domowym na własny
użytek,

Świadczenia społeczne, czyli formy

bezekwiwalentnego przepływu pieniędzy
i usług z różnego rodzaju instytucji dla
uprawnionych do ich odbioru osób.
Stanowią one ważną część polityki
społecznej nie tylko ze względu na swoją
masowość i skalę wydatków, ale również
ze względu na funkcje, jakie spełniają,
zasady ich przekazu i strukturę
odbiorców.

Organizację i gwarancję świadczeń

społecznych uznaje się za powinność
państwa.

Świadczenia społeczne- funkcje:
1.zabezpieczająca podstawy

egzystencji, związaną z wypłatami
świadczeń dla emerytów,

rencistów, bezrobotnych uprawnionych do

pobierania zasiłków oraz osób
korzystających ze świadczeń pomocy
społecznej,

2.egalitaryzująca - sprzyjająca

wyrównywaniu szans przede w młodszych
fazach życia i przejawiającą się obecnie w
sferze oświaty na szczeblu podstawowym i
średnim oraz ochrony zdrowia,

3.bodźcowa - wynikającą z działalności

socjalnej zakładów pracy,

4.integracyjna - powiązaną z funkcją

bodźcową i sprzyjającą integracji załóg
z zakładem pracy i układami
ustrojowymi,

5.edukacyjna - wyrażającą się poprzez

upowszechnienie edukacji i efektów
twórczości kulturalnej .

Dwa rodzaje instrumentów

finansowych polityki społecznej:
nagradzające i karzące. Wśród
„marchewek" wyróżnić można:
subwencje, dotacje, ulgi i zwolnienia
podatkowe, kredyty preferencyjne,
bony oraz świadczenia pieniężne.
Natomiast „kije" stanowią opłaty i
kary finansowe.

Instrumenty prawne - regulacje

prawne składające się na państwowy
system prawny, który bardziej lub
mniej bezpośrednio określa
uprawnienia i zachowania obywateli
związane z zaspokajaniem ich
potrzeb.

Zapisane w konstytucji i

skonkretyzowane w aktach prawnych
niższego rzędu prawa i wolności
obywatelskie, a także szczegółowe
regulacje prawne dotyczące
zachowań ludzi (np. prawo pracy i
prawo rodzinne).

W dokumentach międzynarodowych,

Konstytucji RP i konkretyzowane w
aktach prawnych niższego rzędu prawa
i wolności obywatelskie (tzw. prawa
negatywne, polegające na nieingerencji
państwa) oraz prawa socjalne (będące
prawami pozytywnymi w tym sensie, że
ich urzeczywistnienie wymaga
aktywnego działania państwa);

Szczególna rola - akty prawne chroniące

przed dyskryminacją; regulacje
prawne dotyczące poszczególnych
dziedzin życia, zwłaszcza zachowań
ludzi jako pracowników i pracodawców
(prawo pracy) oraz jako członków
rodzin (prawo rodzinne) - te dwie
gałęzie prawa stanowią trzon tzw.
ustawodawstwa społecznego.

Współcześnie coraz większego znaczenia

nabierają „kontraktualne" stosunki
między ludźmi obsługiwane przez prawo
cywilne; prawo procesowe, prawo karne.

Instrumenty informacyjne znajdują się w

dyspozycji wszystkich podmiotów
dopuszczonych do głosu przez państwo.

Do najważniejszych z nich należy zaliczyć:

- informacje przekazywane za

pośrednictwem systemu szkolnego,
częściowo obowiązkowego, w całości
uregulowanego przez prawo,
kontrolowanego przez resort
edukacji, adresowane do całego
młodego pokolenia.

-informacje publikowane za

pośrednictwem środków społecznego
przekazu (mass mediów), emitowane
w przestrzeń społeczną, obecne w
Internecie, formalnie dostępne dla
wszystkich (bo niereglamentowane
przez prawo), co nie znaczy, że dla
wszystkich dostępne ekonomicznie
lub intelektualnie.

-poradnictwo indywidualnie

adresowane do osób mających
szczególne potrzeby Za szczególny
rodzaj poradnictwa (któremu często
towarzyszy przydzielanie dóbr
ekonomicznych) trzeba uznać pracę
socjalną.

Instrumenty kadrowe - zasoby ludzkie.

Ludzie, którzy świadczą usługi społeczne i
decydują o przyznaniu dóbr
ekonomicznych potrzebującym, stanowią i
stosują prawo, a także informują,
wychowują, uczą i radzą. Zasoby ludzkie,
których zadaniem jest podejmowanie
decyzji o kierunkach polityki społecznej
(politycy, parlamentarzyści,
samorządowcy, związkowcy i inni),

Zasoby ludzkie zajmujące się

świadczeniem profesjonalnych usług dla
ludności, a których działalność mieści się
w obszarze tzw. służb społecznych
(nauczyciele, pedagodzy,
resocjalizatorzy, pracownicy socjalni,
kuratorzy, lekarze, pielęgniarze,
rehabilitanci, inspektorzy pracy, doradcy
zawodowi i ubezpieczeniowi, a także
policjanci, sędziowie, komornicy),

Zasoby ludzkie, których działalność

opiera się na wolontariacie.

Instrumenty przestrzenno-czasowe

- obiekty infrastruktury będące
efektami procesów inwestycyjnych,
służące zaspokajaniu ludzkich potrzeb
- takie jak szkoły czy szpitale,
zabudowa mieszkaniowa, sieć
drogowa i kolejowa.

PODMIOTY POLITYKI SPOŁECZNEJ
Założenia polityki społecznej oraz

wynikające z nich zadania realizowane
są przez podmioty tej polityki. Stanowią
one wszystkie organy, instytucje i
organizacje, których zadaniem jest
kształtowanie zasad polityki społecznej
i realizacja jej celów.

Ze względu na obszar działania:



podmioty globalne, do których
zaliczane będą podmioty związane z
organizacjami międzynarodowymi,



podmioty regionalne, obejmujące
swym zasięgiem obszar kontynentu



podmioty krajowe działające w
ramach granic konkretnego państwa.

Ze względu na charakter podmiotu:



organizacje publiczne realizujące
podstawowe funkcje
konstytucyjnego porządku
społecznego,



organizacje pozarządowe
uzupełniające działania państwa w
sferze socjalnej.

Ze względu na rodzaj podmiotu:



ustawodawcze,



wykonawcze,



podmioty kontrolne,



podmioty sądownicze

ONZ- głównym jej celem jest utrzymanie

międzynarodowego pokoju i
bezpieczeństwa oraz popieranie
przyjaznych stosunków i rozwijanie
współpracy między państwami. Dla
ustalania i realizacji międzynarodowych
zasad polityki społecznej
najważniejszym organem ONZ jest Rada
Gospodarcza i Społeczna.

W jej skład wchodzą 54 państwa

wybierane przez Zgromadzenie Ogólne
ONZ na okresy 3-letnie zgodnie z
zasadą sprawiedliwej geograficznie
dystrybucji miejsc: 14 miejsc przypada
grupie państw afrykańskich, 11
azjatyckich, 6 wschodnioeuropejskich,
10 latynoskich, 13
zachodnioeuropejskich i innych.

W ramach Rady działają komisje:

Socjalna, Praw Człowieka, Praw Kobiet
i Ludnościowa. Rada, przy zachowaniu
podległości w stosunku do
Zgromadzenia Ogólnego odpowiada
za następujące obszary:



promocję lepszych warunków życia,
pełnego zatrudnienia oraz postępu i
rozwoju gospodarczego i społecznego,



wskazywanie rozwiązań
międzynarodowych problemów
gospodarczych, społecznych i
zdrowotnych,



ułatwianie międzynarodowej
współpracy kulturalnej i oświatowej,
zachęcanie do powszechnego
przestrzegania praw człowieka i
podstawowych wolności.



Dla realizacji powyższych celów oraz
ustalania przedmiotu polityki społecznej
na szczeblu międzynarodowym
największe znaczenie ma Pakt Praw
Gospodarczych, Społecznych i
Kulturalnych- uchwalony przez ONZ –
1966, określa obowiązki państwa
sygnatariuszy w obszarach: pracy,
ochrony zdrowia, zabezpieczenia
społecznego, ochrony rodziny ,oświaty.

Jednym z ważniejszych dokumentów

UE przyjętym w ostatnich latach jest
Europejska Agenda Społeczna
ogłoszona na posiedzeniu Rady
Europejskiej w Nicei w 2000 roku,
obejmująca plan działań z
perspektywą jego realizacji do roku
2005. W Agendzie sformułowane
zostały następujące cele:



osiągnięcie pełnego zatrudnienia,



rozwiązanie problemu starzenia się
społeczeństw,



wzmocnienie społecznej spójności,



wzrost społecznego znaczenia
procesu globalizacji.

W ramach tych ogólnych celów wyznaczono

do realizacji sześć priorytetowych zadań,
sformułowanych następująco:



stworzenie dużej liczby wysokiej jakości
miejsc pracy,



osiągnięcie równowagi pomiędzy
elastycznością rynku pracy a
bezpieczeństwem socjalnym
pracowników,



zwalczanie ubóstwa, wszelkich form
wykluczenia społecznego oraz
dyskryminacji,



unowocześnienie systemów ochrony
socjalnej (emerytalnego, ochrony
zdrowia),



wzmocnienie polityki społecznej w
kontekście rozszerzenia i stosunków
zewnętrznych Unii Europejskiej.

Ważnym uzupełnieniem Agendy i

obecnie najistotniejszym
dokumentem UE w obszarze polityki
społecznej jest Strategia Lizbońska,
której założenia przyjęto na
posiedzeniu Rady Europejskiej w
marcu 2000 r. w Lizbonie.

Strategiczny cel, jakim jest uczynienie z UE

najbardziej konkurencyjnej i dynamicznej,
opartej na wiedzy gospodarki na świecie,
zdolnej do trwałego wzrostu,
zapewniającej coraz więcej lepszych
miejsc pracy oraz większej spójności
społecznej. Określone w Strategii cele
oraz sposoby ich osiągania wyznaczają
nowe kierunki europejskiej polityki
społecznej .

Oparta o nowoczesne narzędzia działania,

w szczególności zwiększenie dostępu do
edukacji, wyrównywanie szans i rozwój
regionów zacofanych i peryferyjnych.
Nowoczesna polityka społeczna ma
przede wszystkim skupiać się na
tworzeniu warunków do samorealizacji
jednostki, a nie tworzenia osłon
socjalnych i uzależniania jej od
biurokratycznego państwa socjalnego.

Inne międzynarodowe podmioty polityki

społecznej np. organizacje pozarządowe,
z których najbardziej istotną rolę
odgrywają związki zawodowe (Światowa
Federacja Związków Zawodowych,
Konfederacja Wolnych Związków
Zawodowych, Międzynarodowa
Konfederacja Chrześcijańskich Związków
Zawodowych) oraz instytucje i
stowarzyszenia

międzynarodowe (Międzynarodowe

Stowarzyszenie Zabezpieczenia
Społecznego, Międzynarodowe
Towarzystwo Rehabilitacji Inwalidów,
Międzynarodowa Konfederacja Służby
Zdrowia).

Podmioty ustawodawcze,

wykonawcze, sądownicze i
kontrolne

Polityka społeczna na poziomie

krajowym realizowana jest przez
wiele instytucji, które przejmują na
siebie obowiązki zapewnienia
obywatelom danego państwa
odpowiednich warunków do życia.



Rozwój opiekuńczego modelu państwa,
w szczególności w Europie, nakłada na
organy państwowe coraz szersze
obowiązki związane ściśle z polityką
społeczną. Krajowe podmioty polityki
społecznej działające w ramach
państwa podzielić można na:



ustawodawcze,



wykonawcze,



sądownicze



kontrolne.

Sejm oraz Senat nadają kształt

ustawodawstwu, również temu z
zakresu polityki społecznej. W
ramach Sejmu działają liczne
komisje, z których polityką
społeczną zajmują się
następujące:

• Komisja Polityki Społecznej i Rodziny, do

której należą sprawy kształtowania
polityki społecznej państwa, problemów
socjalnych, ubezpieczeń społecznych,
świadczeń socjalnych, pomocy
społecznej, komunalnego budownictwa
mieszkaniowego i problemów osób
niepełnosprawnych i kombatantów oraz
sprawy prawa pracy, w tym ochrony
pracowników,

bezpieczeństwa i higieny pracy, równego

traktowania w zatrudnieniu, a także
systemów płac i kosztów utrzymania,
walki z bezrobociem, rynku pracy,
kosztów pracy, zatrudnienia i ochrony
praw pracowniczych obywateli polskich
w krajach Unii Europejskiej, zatrudnienia
absolwentów oraz aktywizacji osób w
wieku przedemerytalnym,

a także sprawy wynikające bezpośrednio z

funkcjonowania rodziny, wypełniania jej ról
i zadań oraz występowania z propozycjami
regulacji prawnych dotyczących tych
zagadnień oraz sprawy dotyczące ochrony
praw kobiet i zapewnienia im równych
szans w życiu zawodowym i społecznym, a
także sprawy związane z przestrzeganiem
konstytucyjnej zasady równych praw kobiet
i mężczyzn;



Komisja Edukacji, Nauki i Młodzieży,



Komisja Samorządu Terytorialnego i
Polityki Regionalnej;



Komisja Zdrowia;



Komisja Mniejszości Narodowych i
Etnicznych

Najważniejszym wykonawczym

podmiotem polityki społecznej jest
administracja centralna, a w jej
ramach orany naczelne, do których
zalicza się Radę Ministrów, Prezesa
Rady Ministrów i wchodzących w jej
skład ministrów oraz
przewodniczących komitetów.

Dla określania kierunków i realizacji

zadań w obszarze polityki społecznej
kluczowe znaczenie dla Ministerstwo
Pracy i Polityki Społecznej, które
odpowiedzialne jest za takie działy
administracji rządowej jak praca,
zabezpieczenie społeczne i sprawy
rodziny. W dziale praca Ministerstwu
podlegają sprawy:



zatrudnienia i przeciwdziałania
bezrobociu,



stosunków pracy i warunków pracy,



wynagrodzeń i świadczeń
pracowniczych,



zbiorowych stosunków pracy i sporów
zbiorowych

Dział zabezpieczenie społeczne

obejmuje sprawy:



ubezpieczeń społecznych i
zaopatrzenia społecznego,



funduszy emerytalnych,



pomocy społecznej i świadczeń na
rzecz rodziny,



świadczeń socjalnych, zatrudnienia,
rehabilitacji społecznej i zawodowej
osób niepełnosprawnych,



kombatantów i osób
represjonowanych,



koordynacji systemów zabezpieczenia
społecznego, z wyjątkiem rzeczowych
świadczeń leczniczych,



działalności pożytku publicznego, w tym
nadzoru nad prowadzenie tej działalności
przez organizacje pożytku publicznego, z
wyłączeniem nadzoru nad działalnością
w zakresie ratownictwa i ochrony
ludności. W sferze rodziny Ministerstwu
podlegają zagadnienia: rozwój i ochrona
instytucji małżeństwa, dzieci i rodziny;
opracowywanie i wdrażanie rządowych

programów wspierania rodziny;

przeciwdziałanie patologiom i
dyskryminacji w rodzinie;
uwarunkowania demograficzne kraju;
koordynacja i organizowanie
współpracy organów administracji
publicznej, organizacji poza
rządowych i instytucji w zakresie
realizacji praw rodziny, dzieci i osób

starszych potrzebujących wsparcia oraz

współpraca międzynarodowa
dotycząca realizacji i ochrony praw
rodziny, dzieci, młodzieży, kobiet,
mężczyzn i osób starszych.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych-

ustawa 13.10. 1998 r.- jest jednostką
organizacyjną posiadającą osobowość
prawną.

Nadzór nad zgodnością działań

Zakładu z obowiązującymi
przepisami sprawuje Prezes Rady
Ministrów, natomiast w postępowaniu
administracyjnym organem wyższego
stopnia w stosunku do Zakładu jest
Minister Pracy i Polityki Społecznej.

Zadania ZUS:



stwierdzanie i ustalanie obowiązku
ubezpieczeń społecznych,



ustalanie uprawnień do świadczeń i
ubezpieczeń społecznych oraz
wypłacanie tych świadczeń,



wymierzanie i pobieranie składek na
ubezpieczenia społeczne,



ubezpieczenie zdrowotne, fundusz
Pracy, Fundusz Gwarantowanych
Świadczeń Pracowniczych,



prowadzenie rozliczeń z płatnikami
składek z tytułu należnych składek i
wypłacanych przez nich świadczeń
podlegających finansowaniu z
funduszy ubezpieczeń społecznych,



prowadzenie indywidualnych kont
ubezpieczeniowych i kont płatników
składek,



opiniowanie projektów aktów
prawnych z zakresu ubezpieczenia
społecznego



realizacja umów i porozumień
międzynarodowych w dziedzinie
ubezpieczeń społecznych,



dysponowanie środkami finansowymi
funduszów ubezpieczeń społecznych,



kontrola orzecznictwa o czasowej
niezdolności do pracy,



kontrola wykonywania przez
płatników składek i przez
ubezpieczonych obowiązków w
zakresie ubezpieczeń społecznych.,

Inne: Ministerstwo Zdrowia, Edukacji

Narodowej, Nauki i Szkolnictwa
Wyższego, czy Ministerstwo Spraw
Wewnętrznych i Administracji.

Naczelny Sąd Administracyjny oraz

wojewódzkie sądy administracyjne
sprawują kontrolę nad działalnością
administracji publicznej. Kontrola ta
obejmuje również orzekanie o
zgodności z ustawami uchwał
organów samorządu terytorialnego i
aktów normatywnych terenowych
organów administracji rządowej.

Uzupełnieniem dla systemu administracji

publicznej są organy kontrolne, które
sprawują nadzór nad prawidłowością ich
działania. Dla polityki społecznej
szczególne znaczenie mają takie
podmioty, jak Najwyższa Izba Kontroli,
Rzecznik Praw Obywatelskich, rzecznik
Praw Dziecka, Państwowa Inspekcja Pracy
oraz Państwowa Inspekcja Sanitarna.

Najwyższa Izba Kontroli jest najwyższym

organem kontroli państwowej i podlega
Sejmowi. W obszarze działalności NIK
znajduje się kontrola organów
administracji rządowej, NBP,
państwowych osób prawnych i innych
jednostek organizacyjnych. Może ona
kontrolować również działalność organów
samorządu terytorialnego i komunalnych
osób prawnych.

W strukturze NIK podstawową jednostką

organizacyjną jest departament. W
obszarze polityki społecznej działa
Departament Pracy, Spraw Socjalnych
i Zdrowia. Do jego właściwości należy
m.in. przeprowadzanie postępowania
kontrolnego w zakresie:



zatrudnienia i przeciwdziałania
bezrobociu,



ubezpieczeń społecznych
zaopatrzenia społecznego,



pomocy społecznej,



koordynacji systemów
zabezpieczenia społecznego,



świadczeń socjalnych, zatrudnienia,
rehabilitacji społecznej i zawodowej
osób niepełnosprawnych,



ochrony zdrowia i opieki zdrowotnej,



nadzoru nad produktami leczniczymi,



ubezpieczeń zdrowotnych.

Rzecznik Praw Obywatelskich jest

konstytucyjnym, niezależnym i niezawisłym
organem ochrony prawnej, którego
zadaniem jest stanie na straży wolności i
praw człowieka i obywateli określonych w
konstytucji i innych aktach prawnych.

Bada , czy wskutek działania lub zaniechania

organów organizacji i instytucji nie nastąpiło
naruszenie prawa, zasad współżycia i
sprawiedliwości społecznej.

Rzecznik Praw Dziecka stoi na straży praw

dziecka, a w szczególności prawa do życia i
ochrony zdrowia, prawa do wychowania w
rodzinie, prawa do godziwych warunków
socjalnych oraz prawa do nauki.

Państwowa Inspekcja Pracy jest organem

podlegającym Sejmowi, nad którą
nadzór sprawuje Rada Ochrony Pracy.
Jednostkami organizacyjnymi PIP są
Główny Inspektorat Pracy oraz
okręgowe inspektoraty pracy.
Głównego Inspektora pracy powołuje i
odwołuje Marszałek Sejmu po
zasięgnięciu opinii Rady Ochrony Pracy.

Działania PIP koncentrują się w

szczególności na następujących
działaniach:



nadzorze i kontroli przestrzegania
przepisów prawa pracy, w
szczególności przepisów i zasad
bezpieczeństwa i higieny pracy,
przepisów dotyczących stosunków
pracy i wynagrodzenia za pracę,



kontroli legalności zatrudnienia,



podejmowaniu działań zapobiegających i
eliminujących zagrożenia w środowisku
pracy, współdziałaniu z organami ochrony
środowiska w zakresie kontroli
przestrzegania przez pracodawców
przepisów o przeciwdziałaniu zagrożeniu
dla środowiska,



opiniowaniu projektów aktów prawnych z
zakresu prawa pracy,



współdziałaniu z urzędami państw
członkowskich UE odpowiedzialnymi
za nadzór nad warunkami pracy i
zatrudnienia pracowników.

W realizacji swoich zadań PIP

współpracuje z komisjami Sejmu i
Senatu, Prezesami NIK, ZUS i KRUS,
oraz ministerstwami: Zdrowia,
Rolnictwa i Rozwoju Wsi.

Rola samorządów w realizacji polityki

społecznej

Samorząd określany jest przez następujące

komponenty:



wyodrębniona grupa społeczna, powołana
do wykonywania zadań administracji
państwowej w granicach przez prawo
określonych, w sposób samodzielny, w
formach właściwych dla administracji
państwowej posiadająca własną



organizację, ustaloną w przepisach
prawnych o charakterze
przedstawicielskim, pozostająca pod
kontrolą tej grupy społecznej, która ja
wybrała,



organizacja samorządu, zbudowana jest
na zasadzie decentralizacji (działając na
podstawie prawa pozostaje tylko pod
nadzorem organów państwowych),



organy samorządu, nie będąc
organami administracji państwowej,
wchodzą w skład jednolitego aparatu
administracyjnego jako całość.

Cechy samorządu :



niezależność od administracji rządowej,



kolektywne (zbiorowe, grupowe) prawo
określonej społeczności do zarządzania
swoimi sprawami,



indywidualne prawo każdego członka tej
społeczności do czynnego i
nieskrępowanego udziału w działalności
samorządu,

Powstająca z mocy prawa

przymusowość i obligatoryjność
członkostwa (odróżniająca samorząd
od stowarzyszeń i innych organizacji,
opartych na zasadzie dobrowolności
członkostwa), przejęcie od państwa
przez samorządy określonych
kompetencji w zakresie sprawowania
administracji publicznej.

Podmiotem samorządu

terytorialnego jest społeczność
lokalna zamieszkała na danym
terenie, zorganizowana w
terytorialny związek
samorządowy. Związek ten uzyskuje
osobowość prawną, co stanowi
praktyczne „upodmiotowienie"
jednostki samorządu terytorialnego.

Celem powołania samorządu jest

wykonywanie przez niego
określonych zadań. Przedmiot
samorządu terytorialnego uznaje
się wykonywanie przez niego
zadań publicznych. Ich
wykonywanie oparte jest na trzech
podstawowych zasadach,
określających istotę samorządności.



1.zasadzie pomocniczości
(subsydiarności),



2.samodzielności,



3.zasadzie domniemania właściwości
samorządu terytorialnego

1. Zadania publiczne służące zaspokajaniu

potrzeb swoich mieszkańców. Powiat i
województwo, jako jednostki działające
na większym obszarze - pełnią funkcję
pomocniczą w stosunku do gmin, czyli
wykonują zadania o charakterze
ponadgminnym. Wykonują zadania z
zakresu administracji rządowej, o ile to
wynika z uzasadnionych potrzeb
państwa.

2. Samodzielność jednostek

samorządu terytorialnego podlega
ochronie sądowej. Są one więc
niezależne od organów administracji
rządowej oraz niezależne wobec
siebie, czyli gmina, powiat i
województwo nie są sobie
hierarchicznie podporządkowane.

3. Domniemania właściwości

samorządu terytorialnego, oznacza,
iż w przypadku, gdy przepis ustawy
nie zastrzega wyraźnie właściwości
do załatwienia określonej sprawy dla
administracji państwowej, to sprawa
ta należy do właściwości organów
samorządu terytorialnego.

Uchwalona 2 kwietnia 1997 Konstytucja

RP. Według jej zapisów ustrój państwa
oparty został o następujące zasady:



unitarności, czyli jedności państwa
polskiego,



podziału i wzajemnego równoważenia
się władz,



decentralizacji władzy publicznej.

Zasady decentralizacji, stanowiącej

jeden z elementów ustroju państwa,
oznacza, że nie jest ona szczególnym
przywilejem społeczności lokalnych i
regionalnych, lecz podstawową
zasadą ten ustrój tworzącą.

Artykuł 16. Konstytucji - umocowanie

samorządu i zakres jego samodzielności. ust.
1. ogół mieszkańców jednostek zasadniczego
podziału terytorialnego stanowi z mocy prawa
wspólnotę samorządową, ust. 2. samorząd
terytorialny uczestniczy w sprawowaniu
władzy publicznej i wykonuje przysługującą
mu w ramach ustaw istotną część zadań
publicznych w imieniu własnym i na własną
odpowiedzialność.

Gmina - podstawowa jednostka

samorządu terytorialnego, wykonuje
wszystkie zadania samorządu nie
zastrzeżone dla innych jednostek
samorządu terytorialnego,



Jednostki samorządu terytorialnego
mają osobowość prawną i przysługują
im prawo własności i inne prawa
majątkowe,

Samodzielność jednostek samorządu

terytorialnego podlega ochronie sądowej,



zadania publiczne służące zaspokajaniu
potrzeb wspólnoty samorządowej są
wykonywane jako zadania własne.
Jednostkom samorządu terytorialnego,
zapewnia się udział w dochodach
publicznych odpowiednio do
przypadających im zadań,



Dochodami jednostek samorządu są
ich dochody własne oraz subwencje
ogólne i dotacje celowe z budżetu
państwa, jednostki samorządu
terytorialnego mają prawo ustalania
wysokości podatków i opłat lokalnych
w zakresie określonym w ustawie,



Jednostki samorządu terytorialnego mają
prawo zrzeszania się.

Po reformie 1998 roku, wprowadzającej

trójstopniowy samorząd terytorialny
opierający się na gminie (jako
podstawowej jednostce samorządu
terytorialnego), powiecie i
samorządzie województwa, polski
ustrój osiągnął, przynajmniej na
poziomie systemu prawnego,
pożądany stopień decentralizacji.

Centralne miejsce zajmuje gmina,

będąc najbliższą społeczności
lokalnych władzą, wypełniającą
niemal wszystkie zadania
administracyjne na poziomie
lokalnym. W zadaniach tych
niezwykle istotne znaczenie mają
obszary ściśle związane z polityką
społeczną.

Zadania własne gminy obejmują

sprawy:



ładu przestrzennego, gospodarki
nieruchomościami, ochrony
środowiska i przyrody oraz
gospodarki wodnej,



gminnych dróg, ulic, mostów, placów
oraz organizacji ruchu drogowego,



wodociągów i zaopatrzenia w wodę,
kanalizacji, usuwania i oczyszczania
ścieków komunalnych, utrzymania
czystości i porządku oraz urządzeń
sanitarnych, wysypisk i
unieszkodliwiania odpadów
komunalnych, zaopatrzenia w energię
elektryczną i cieplną oraz gaz,



ochrony zdrowia,



pomocy społecznej, w tym ośrodków i
zakładów opiekuńczych,



gminnego budownictwa
mieszkaniowego,



edukacji publicznej,



kultury, w tym bibliotek gminnych i
innych instytucji kultury oraz ochrony
zabytków i opieki nad zabytkami,



kultury fizycznej i turystyki, w tym
terenów rekreacyjnych i urządzeń
sportowych,



lokalnego transportu zbiorowego,



targowisk i hal targowych,



zieleni gminnej i zadrzewień,



cmentarzy gminnych,



porządku publicznego i
bezpieczeństwa obywateli oraz
ochrony przeciwpożarowej i
przeciwpowodziowej w tym
wyposażenia i utrzymania gminnego
magazynu przeciwpowodziowego,



utrzymania gminnych obiektów i
urządzeń użyteczności publicznej oraz
obiektów administracyjnych,



polityki prorodzinnej, w tym
zapewnienia kobietom w ciąży opieki
socjalnej, medycznej i prawnej,



wspierania i upowszechniania idei
samorządowej,



promocji gminy,



współpracy z organizacjami
pozarządowymi,



współpracy ze społecznościami
lokalnymi i regionalnymi innych
państw. Oprócz konkretnych zadań
wymienionych przez ustawę gminie
powierzono również „wszystkie
sprawy publiczne o znaczeniu
lokalnym", które nie zostały
zastrzeżone ustawami dla innych
pomiotów.

Samorząd stanowi pierwszy

szczebel w realizacji polityki
społecznej przez państwo, dlatego
też od jakości i sprawności jednostek
samorządowych w tym obszarze
zależy w głównej mierze
postrzeganie i ocena społeczeństwa
sprawowania funkcji społecznej przez
państwo.

MODELE POLITYKI SPOŁECZNEJ
Polityka społeczna traktowana jest

jako działalność podmiotów Unii
Europejskiej, państw
członkowskich, samorządów i
organizacji pozarządowych,
której celem staje się poprawa
warunków pracy i życia obywateli
Unii;

Zabezpieczenie przed ryzykami

życiowymi oraz wyrównywanie
szans życiowych grup najsłabszych
ekonomicznie i socjalnie

Polityka społeczna Unii Europejskiej

polega z jednej strony na prowadzeniu
działań osłonowych, z drugiej
zapobiega zagrożeniom społecznym.

Kwestie socjalne w Unii Europejskiej są

rozpatrywane w układzie lokalnym
(mała przestrzeń społeczna),
narodowym (obszar kraju) i
ponadnarodowym (obszar Wspólnoty
Europejskiej).

Wartości oraz idee socjalne Unii

Europejskiej znalazły się w Karcie
Podstawowych Praw Obywateli Unii
Europejskiej (Nicea - 2000) podpisanej
przez Radę Europy. Stały się one
integralną częścią traktatu lizbońskiego
(Lizbona -2007). Do wartości zaliczono w
pierwszym rzędzie godność, równość,
wolność, solidarność, sprawiedliwość i
subsydiarność

Godność traktowana jest jako wyznacznik

absolutnych praw człowieka, które
przysługują bez żadnych ograniczeń
wszystkim. Wszystkie prawa muszą być
gwarantowane, a przysługujące
uprawnienia są nienaruszalne i
niezbywalne. W godności wyraża się
przekonanie o wartości osoby ludzkiej, na
którą składają się wolność, świadomość i
odpowiedzialność (za siebie).

W Karcie Podstawowych Praw

Obywateli Unii Europejskiej wpisano
godność człowieka, która jest
nienaruszalna. Z godności tej wynika
prawo do życia oznaczające również,
że nikt nie może być skazany na karę
śmierci ani nie może nastąpić jej
wykonanie.

Prawo do integralności osoby ludzkiej -

poszanowanie integralności fizycznej i
psychicznej, co wiąże się m.in. z zakazem
reproduktywnego klonowania istot
ludzkich. Do praw wynikających z
godności ludzkiej, zalicza się również
zakaz stosowania tortur i nieludzkiego lub
poniżającego traktowania (np.
molestowania seksualnego) oraz karania
chłostą.

Z godności ludzkiej wynika zakaz

niewolnictwa (m.in. handel istotami
ludzkimi jest zakazany) i pracy
przymusowej. Dla polityki
społecznej godność osoby
ludzkiej oznacza potrzebę
minimum socjalnego, które
powinno być gwarantowane
przez państwo.

Wolność-niezbywalne prawo człowieka,

gwarantuje możliwość korzystania ze
swobody w całokształcie życia
społecznego-gospodarczego i
kulturalnego. W płaszczyźnie
wewnętrznej : wolność myśli,
sumienia, poszukiwania prawdy, a
więc wszystkiego co wiąże się z
pojęciem świata własnych przekonań.

Prawo do wolności może być

rozpatrywane w kontekście kulturowym
gwarantującym człowiekowi m.in. takie
wolności, jak: poszukiwanie prawdy,
własnych przekonań i opinii, możliwość
ich wyrażania na zewnątrz, wolność
poszukiwań naukowych, wolność
słowa, czy swobodnej twórczości
artystyczno-kulturalnej.

Kolejny obszar wolności dotyczy życia

małżeńsko-rodzinnego, dającego
człowiekowi wolność wyboru
określonego stanu cywilnego, zawarcia
małżeństwa, założenia rodziny,
wychowania dzieci zgodnie z własnymi
przekonaniami, wolność podejmowania
i wyboru pracy, gromadzenia się i
zrzeszania, swobodnego poruszania.

Równość - jednakowy dla wszystkich

ludzi dostęp do dóbr i wartości, które
są nieodzowne dla życia ludzkiego.
Oznacza równość w życiu
politycznym (równość wobec prawa),
równość wobec dóbr gospodarczych,
równość kulturową oraz równość w
szansach życiowych.

Pełny udział we współzarządzaniu i

współodpowiedzialności, jednakową
pozycję prawną i społeczną w życiu
poszczególnych społeczeństw państw
członkowskich Unii Europejskiej.
Zakaz dyskryminacji osób, równość
niezależnie od płci, rasy, koloru
skóry, pochodzenia etnicznego lub
społecznego, cech genetycznych,

języka, religii lub przekonań, opinii

politycznych, przynależności do
mniejszości narodowej, majątku,
urodzenia, niepełnosprawności,
wieku lub orientacji seksualnej.

Solidarność - szczególny rodzaj więzi

międzyludzkich. Wspólnotowość i jedność
jest elementem konstytutywnym pojęcia
solidarności, oznaczającym wspólne
działania na rzecz dobra wspólnego.
Współzależność międzyludzka i
współodpowiedzialność za wszystkich, co
oznacza zaangażowanie się na rzecz
dobra wspólnego.

Solidarność jest wyznacznikiem

przynależności do wspólnoty,
podkreśla jej jedność w staraniach o
lepszy kształt życia ludzkiego.
Solidarność jest zasadą życia
społecznego, wspomagającą działania
na rzecz wyrównywania nierówności
społecznych między całymi regionami,
grupami społecznymi i pokoleniami.

Solidarność - wartość i postawa,

przyczyniająca się do zbliżenia
standardu i poziomu życia różnych
grup ludności. Obejmuje zbiorową
aktywność na rzecz przezwyciężania
zagrożeń, a także na rzecz realizacji
wspólnych przedsięwzięć, również w
Unii Europejskiej.

Uznane w pełni jest prawo

pracowników do informacji i
konsultacji w przedsiębiorstwie,
prawo do rokowań i działań
zbiorowych, prawo do ochrony przed
nieuzasadnionym zwolnieniem z
pracy, sprawiedliwe i godne warunki
pracy, ochronę dzieci i młodocianych
i w

miejscu pracy, ochronę życia rodzinnego,

zabezpieczenie i pomoc społeczną,
ochronę zdrowia oraz dostęp do usług
świadczonych w ogólnym interesie
ekonomicznym. Istota sprawiedliwości
bezwzględne poszanowanie uprawnień
człowieka, równe traktowanie wszystkich
ludzi w zakresie przysługującym im dóbr
w ramach życia społecznego.

Subsydiarność - pomocniczość dla

osoby ludzkiej oraz jej rozwoju. Ta
pomocniczość jest jedynym celem
społeczności. W państwach unijnych
realizowana jest poprzez
decentralizacją władzy, czyli
przekazywanie uprawnień władzy
państwowej na szczebel regionalny
oraz lokalny.

Prawo do pracy zostało zapisane w

Europejskiej Konwencji Praw
Człowieka Rady Europy, w Paktach
Praw Człowieka oraz Europejskiej
Karcie Społecznej. Zapisy dotyczące
tych kwestii znajdują się w źródłach
pierwotnych (traktaty) i wtórnych
(dyrektywy, rozporządzenia, decyzje,
zalecenia i opinie).

Rozwiązania modelowe
W europejskiej polityce społecznej

wyróżniamy modele R. Titmussa, N.
Fur-nissa, T. Tiltona oraz G. Esping-
Andersena.

R. Titmuss wyróżnia trzy modele

wynikające z relacji pomiędzy
polityką społeczną i ekonomiczną:



I. model liberalny, nazywany też
modelem marginalnym lub
rezydualnym;



II. model podażowy, nazywany
służebnym;



III. model instytucjonalno-
redystrybucyjny;

I. Model marginalny opiera się na

założeniu, że rynek prywatny i
rodzina stanowią naturalne kanały,
za pomocą których powinny być
zaspokajane potrzeby ludzkie. Jeżeli
tak się nie dzieje, dopuszcza się
wkroczenie polityki społecznej, ale
traktowanej jako rozwiązanie
doraźne.

Większość społeczeństwa potrafi

samodzielnie zaspokoić swoje potrzeby
socjalne przy ewentualnej pomocy
rodziny i organizacji charytatywnych.
Stąd rozbudowa państwowej polityki
społecznej jest traktowana jako
niepotrzebna, niosąca negatywne
skutki w postaci utraty motywacji do
pracy czy osłabienia moralności.

Państwo powinno interweniować

jedynie w stosunku do tych grup
społeczno-zawodowych, które nie są
w stanie same sobie poradzić,
działania o charakterze selektywnym,
natomiast świadczenia socjalne są z
reguły fakultatywne, zależne od
osiągniętego standardu materialnego
osoby korzystającej.

II. Model służebny traktuje politykę

społeczną jako dodatek do ekonomii,
natomiast potrzeby społeczne mają
być zaspokajane na podstawie
kryterium zasług i wydajności.
Oparcie na wzorach ubezpieczeń
prywatnych, nie pomoc jako taka,
ale raczej na samopomoc społeczna.

Jednostki i grupy społeczno-zawodowe są

stymulowane do samodzielnego
zapewnienia sobie ochrony przed
różnymi zdarzeniami losowymi -
dobrowolne ubezpieczenia. Zakres
ochrony społecznej zależy – działania
własne ludzi, efektywność świadczeń zaś
od długości stażu pracy bądź wysokości
opłacanych składek ubezpieczeniowych.

III. Model instytucjonalny -

zintegrowana działalność polityki
społecznej w ramach danego
społeczeństwa. Powstaje rodzaj instytucji,
państwo zaś nie wyznacza żadnych
granic swojego zaangażowania w
działalność socjalną. Odpowiedzialność
za zagwarantowanie dobrobytu i
bezpieczeństwa każdej jednostki ponosi
społeczeństwo.

Rodzina, wolny rynek nie mogą zapewnić

każdemu zaspokojenia potrzeb na
wymaganym poziomie, więc planowa
działalność państwa zastępuje
mechanizmy rynku w zaspokajaniu
potrzeb. Polityka społeczna ma w tym
wypadku uniwersalny charakter,
polegający na tym, że wszyscy obywatele
mają pełne uprawnienia do przyzwoitego
standardu życia.

Mają pełne prawo do świadczeń

socjalnych bez spełnienia jakichkolwiek
warunków wstępnych. W modelu tym
polityka społeczna spełnia funkcję
redystrybucji dochodów, co ma
stwarzać możliwość dostępu do
świadczeń według kryterium potrzeb,
niezależnie od funkcjonowania rynku i
udziału własnego poszczególnych ludzi.

I tak w USA i Kanadzie polityka

społeczna zachowała wiele cech
właściwych modelowi marginalnemu,
spośród krajów europejskich
najbliższa temu modelowi jest
polityka realizowana w Wielkiej
Brytanii.

N. Furniss i T. Tilton dzielą modele polityki

społecznej według możliwości ingerencji
państwa w wolną grę sił rynkowych.
Wyróżniają trzy rodzaje państwa
opiekuńczego.



Państwo pozytywne chroni właścicieli
kapitału przed skutkami gry sił ryn kowych
i przed żądaniami redystrybucji dochodów.
Dokonuje tego poprzez rozwój
ubezpieczeń społecznych.



Państwo bezpieczeństwa
socjalnego gwarantuje minimalny
dochód wszystkim obywatelom. Takie
minimum służy stworzeniu
społeczeństwa równych szans.



Państwo dobrobytu społecznego
nie ogranicza się do zapewnienia mini
mum. Zabezpiecza równość szans i
stara się wyrównywać poziom życia.

G. Esping-Andersen przedstawił trzy modele

polityki społecznej, których kryterium
oparte zostało na dostępie do świadczeń
oraz na relacji pomiędzy państwem a
rynkiem prywatnym w ubezpieczeniach
społecznych.



Państwo liberalne proponuje
świadczenia opiekuńcze oraz
umiarkowany program ubezpieczeń
społecznych.

Reformy socjalne są ograniczane przez

liberalny etos pracy, zaś dostęp do
świadczeń niepełny. Decydującą rolę spełnia
rynek prywatny. Państwo pomaga w
sytuacji gdy jednostka nie może sama sobie
poradzić. Przestrzega się zasady wolności
jednostki, równego traktowania, wolnego
rynku, woluntaryzmu i uniwersalizmu.

Cechy tego modelu występują

najsilniej w Wielkiej Brytanii oraz
fragmentarycznie we Francji, w
Holandii, Niemczech, Dani i we
Włoszech. Najmniej elementów tego
modelu jest w Austrii, Belgii,
Finlandii, Irlandii i Szwecji.

Państwo konserwatywne realizuje

model paternalistyczny, oparły na
ubezpieczeniach społecznych, gotowe
zastąpić rynek jako dostarczyciela
świadczeń. Znaczenia marginalnego
nabierają ubezpieczenia prywatne i
świadczenia od pracodawcy. Występują
silne wpływy Kościoła i przywiązanie
do tradycyjnych wartości rodzinnych.

Władze publiczne interweniują w sytuacji

braku zdolności rodziny do pomocy
swoim członkom. Rodzina jest podmiotem
samodzielnym o określonych prawach i
obowiązkach. Dominuje obowiązek
dostarczenia środków utrzymania
rodzinie. Cechy takie posiada polityka
społeczna Austrii, Belgii, Francji, Niemiec
i Włoch. Fragmentarycznie występuje w
Holandii, Irlandii i Finlandii.

Państwo socjaldemokratyczne stara się

budować państwo dobrobytu
gwarantujące równy dostęp do wysokiego
poziomu życia. Dominuje zasada
solidarności, kolektywizmu i
uniwersalizmu. Duże znaczenie
odgrywają związki zawodowe. Wysokość i
jakość świadczeń socjalnych jest na
dobrym poziomie. Zapewnia ochronę
socjalną pracobiorcom.

Kryteria wznawiania potrzeb rodziny oraz

dostępu do świadczeń dzielonych przez
instytucje publiczne są przedmiotem
ciągłego przetargu politycznego.
Wyrównywanie warunków życia odbywa
się poprzez równy udział w dochodzie
społecznych. Obowiązkiem instytucji
publicznych jest sprawiedliwie zabrać i
sprawiedliwie podzielić dochód społeczny.

Typowym przykładem takiej polityki jest

Szwecja. Silne jego fragmenty można
spotkać w Danii, Finlandii i Holandii.

W Unii Europejskiej najsłabiej rozwinięte

systemy polityki społecznej mają kraje
śródziemnomorskie - Grecja, Hiszpania,
Portugalia i Włochy- ten model
nazywany jest południowoeuropejskim
lub elementarnym.

Typowym przykładem takiej polityki jest

Szwecja. Silne jego fragmenty można
spotkać w Danii, Finlandii i Holandii.



W Unii Europejskiej najsłabiej
rozwinięte systemy polityki społecznej
mają kraje śródziemnomorskie - Grecja,
Hiszpania, Portugalia i Włochy -model
nazywany jest południowoeuropejskim
lub elementarnym.

Model elementarny występuje w

krajach, w których polityka społeczna
jest najsłabiej rozwinięta. Prawa
socjalne stanowią częściowo
zinstytucjonalizowaną obietnicę, a
prawo do pracy i do pomocy bywa
realizowane w niewielkim stopniu.
Silnie rozwinięta jest tradycja
działalności charytatywnej Kościoła.

Założenia tego modelu wywodzą się z

zasad nauki społecznej Kościoła
katolickiego, w tym głównie z zasady
pomocniczości (subsydiarności).
Podmiotem polityki społecznej nie
jest państwo, ale właśnie rodzina,
różne organizacje samych obywateli i
wspólnoty lokalne, a także Kościół i
organizacje charytatywne.

Innym rozwiązaniem jest niemiecka

koncepcja polityki społecznej oparta na
modelu motywacyjnym.

Model motywacyjny (korporacyjny)

charakterystyczny dla idei społecznego
liberalizmu (socjalnej gospodarki
rynkowej). Możliwość o wiele szerszej
ingerencji państwa w sprawy socjalne
niż w modelu marginalnym.

Wyznacza się jednak wyraźną granicę tej

ingerencji; programy socjalne powinny
jak najmniej zakłócać mechanizmy
funkcjonowania gospodarki rynkowej i w
możliwie największym stopniu sprzyjać
rozwojowi gospodarczemu .Potrzeby
ludzkie powinny być zaspokajane
przede wszystkim zgodnie z kryterium
stażu pracy, zasług i wydajności.

Silne uzależnienie prawa do pomocy i

wysokości świadczeń od statusu danej
osoby na rynku pracy. Świadczenia
przysługują głównie osobom
ubezpieczeniowym, a same
ubezpieczenia są obowiązkowe i mają
powszechny charakter podmiotowy i
przedmiotowy (tzn. obejmują zasadniczo
wszystkich pracujących obywateli i ich
rodziny

i wszystkie typowe zdarzenia losowe,

których wystąpienie może powodować
utratę dochodu lub pojawienie się
nowych potrzeb).

Model komunalny, nazywany też

wspólnotowym, jest ściśle związany
z programami ruchów Zielonych oraz
tzw. nowej lewicy. Nacisk na znaczenie
szczebla lokalnego, samostanowienie,

ekologię, równość i pokojową

koegzystencję wielu różnych kultur.
Głównymi podmiotami świadczącymi
pomoc powinny być różne
organizacje społeczeństwa
obywatelskiego, opierające się na
zasadzie samopomocy i pomocy
wzajemnej, a nie instytucje
organizujące pomoc ludziom.

W państwach Europy Wschodniej i

Środkowej realizowany jest model pań-
stwowo-kolektywistyczny,
biurokratyczno-kolektywistyczny.
Podobieństwa zarówno do modelu
instytucjonalnego, jak i motywacyjnego.
Z pierwszym łączy go traktowanie
państwa jako głównego podmiotu od
realizacji wszystkich do świadczeń i usług
socjalnych

oraz dążenie do powszechności

polityki społecznej. Związek z drugim
modelem polega na silnym
uzależnieniu praw socjalnych do
pozycji na rynku pracy oraz
rozwiązań ubezpieczeń społecznych.
Wskazać jeszcze należy na
rozwiązania w krajach południowo-
wschodniej Azji.

Model konfucjański -ograniczenie

partycypacji pracowniczej oraz
leseferyzm z brakiem szacunku dla
własności indywidualnej. Bezpieczeństwo
socjalne zostało oparte nie na
programach rządowych, lecz na rodzinie,
zakładzie pracy, wspólnocie lokalnej, na
sformalizowanych i nieformalnych
działaniach o charakterze wolontariatu.

Ten ostatni rodzaj aktywności rzadko

kiedy ma żywiołowy charakter, z
reguły jest odgórnie kształtowany,
koordynowany, subsydiowany w o
wiele większym wymiarze, niż
przyjęło się to w Europie.

W dokumentach Komisji Europejskiej

można spotkać podział realizowanej
polityki społecznej na dwa rodzaje:

Model Beveridge'a, - długookresowa

ochrona socjalna oraz rozbudowany
system zabezpieczenia społecznego
(wysoki poziom świadczeń). Spotkać
go można w północnej części Unii -
Szwecja, Finlandia i Dania.

Jego fragmenty występują w Austrii, we

Francji, w Belgii, Holandii i Luksemburgu;

Model Bismarcka - eliminuje z

kompetencji państwa ubezpieczenia
społeczne i zdrowotne. W krajach
śródziemnomorskich wynika to z
tradycyjnego typu społeczeństwa, w
których obowiązek socjalny spoczywa na
rodzinie.

W Wielkiej Brytanii i Irlandii system

zabezpieczenia społecznego opiera się na
prywatnych ubezpieczeniach
społecznych. Ubezpieczenia te odgrywają
też ważną rolę w Niemczech. W
państwach członkowskich Unii
Europejskiej najczęściej występują
mieszane systemy polityki społecznej,
które wzajemnie się przenikają i
uzupełniają.

Wymiar regionalny
Regionalizm jest współpracą

międzynarodową państw określonego
regionu, powiązanych wspólnotą
interesów. Powstanie i rozwój
regionalizmu to wynik przekonania, że
obecnie większość państw nie jest w
stanie samodzielnie rozwijać się
gospodarczo i społecznie.

Państwa dążą do integracji regionalnej

przez wykorzystywanie środków
zmierzających do umocnienia cech
podobieństw, eliminacji przeszkód
oraz upodabniania struktur.

Początki rzeczywistej polityki regionalnej

Wspólnot Europejskich pochodzą z połowy
lat siedemdziesiątych (w 1975 roku
powołano do życia Europejski Fundusz
Rozwoju Regionalnego - EFRJR).
Działalność tego funduszu zyskała na
znaczeniu w momencie przyjęcia do
Wspólnot Grecji, Hiszpanii i Portugalii, w
których to krajach regiony najsłabsze do
dziś występują najczęściej .

W 1985 roku powstała Rada Regionów

Europejskich, mająca charakter mię
dzyregionalnego zgromadzenia
parlamentarnego. Uległa ona w 1987
roku prze kształceniu w
Zgromadzenie Regionów
Europejskich, z sekretariatem w
Strasburgu, skupiające ponad 170
regionów z całej Europy.

W obowiązującym od 1 lipca 1987 roku

Jednolitym Akcie Europejskim
stwierdza się wyraźnie, że „celem
Wspólnoty będzie zmniejszenie
dysproporcji między różnymi
regionami oraz zmniejszenie
zacofania regionów mających
najmniej korzystne warunki rozwoju.

W powołanym w 1989 roku Komitecie

Rozwoju i Rekonwersji Regionów w
delegacji Belgii i RFN znaleźli się
przedstawiciele władz regionów. Było to
wynikiem nacisku, który w latach
osiemdziesiątych na Wspólnoty zaczęły
wywierać landy niemieckie w celu
dopuszczenia ich przedstawicieli do
tworzenia regionalnej polityki Wspólnot.

Ta sytuacja uległa przewartościowaniu w

1988 roku, wraz z utworzeniem
Konsultacyjnej Rady Władz Regionalnych
i Lokalnych, złożonej z wybieranych na
trzy lata czterdziestu dwóch
przedstawicieli gmin i regionów krajów
członkowskich. Zadaniem Rady stało się
opiniowanie dla Komisji Wspólnot
Europejskich propozycji dotyczących
polityki regionalnej.

Przeobrażenia polityczne, gospodarcze

i społeczne, które zaszły w końcu XX
stulecia, wskazują, iż ważne miejsce
we wzajemnych stosunkach między
państwami Europy będzie zajmowała
polityka regionalna i subregionalna.

Powstanie w 1949 roku Rady Europy

umożliwiło osiąganie stanu większej
jedności między państwami europejskimi,
co zostało sformułowane w art. 1 Statutu
Rady Europy. Do najbardziej znaczących
osiągnięć tego organu należy zaliczyć
uchwalenie Europejskiej konwencji o
ochronie praw człowieka i podstawowych
wolności w 1950 roku.

oraz Europejskiej karty społecznej w

1961 roku (Turyn), uzupełnionej
Protokołem dodatkowym w 1988
roku, a zrewidowanej w 1996 roku
(Strasburg).

Europejska Konwencja Praw

Człowieka jest najistotniejszym
narzędziem ochrony praw
obywatelskich i politycznych, natomiast
Europejska karta społeczna dotyczy
uznania i ochrony praw socjalnych.
Rozróżnienie obu tych dokumentów
wynika ze stopnia akceptacji rodzajów
praw. Oznacza , że o ile

uda się osiągnąć szerokie

porozumienie w kwestii
obywatelskich i politycznych, o tyle
powstaną trudności dotyczące
stosowania i ochrony praw
socjalnych. Najlepszym tego
przykładem jest fakt, że do 1997
roku Europejską kartę społeczną
ratyfikowało 21 państw europejskich .

Karta po rewizji składa się z

preambuły, pięciu części oraz
załącznik. W zawarto podstawowe
cele, do których należy zmierzać
(korzystanie z praw socjalnych bez
dyskryminacji; podnoszenie poziomu
życia; rozwój dobrobytu
społecznego).

Część pierwsza Europejskiej karty

społecznej zawiera 31 praw, które po
procedurze ratyfikacji nie mogą być
naruszane. Ratyfikowanie oznacza
bowiem obowiązek respektowania
przyjętych norm.

W części drugiej Karty określone zostały

szczegółowo gwarancje realizacji praw
zapisanych w części pierwszej.

W części trzeciej ustalono minimum

zobowiązań koniecznych do ratyfikacji
Karty. Wskazano tu dziewięć artykułów z
części drugiej (art. 1, 5, 6, 7, 12, 13, 16,
19, 20), z których co najmniej sześć musi
być zaakceptowanych przez państwo
ratyfikujące

Ponadto kraj przystępujący do Karty musi

uznać swoje związanie z dodatkowymi
postanowieniami tego dokumentu w taki
sposób, by ogólna liczba akceptowanych
zobowiązań obejmowała nie mniej niż 16
artykułów lub 63 swobodnie wybrane
ustępy. Czwarta część Karty zawiera
postanowienia dotyczące zasad kontroli
jej przestrzegania.

W części piątej zawarto postanowienia

końcowe oraz klauzule derogacyjne,
zezwalające na uwolnienie się od
zobowiązań w związku ze specjalnymi
okolicznościami.

W załączniku umieszczono pojęcia i zasady

interpretacyjne do postanowień Karty,
natomiast Protokół dodatkowy stanowi
integralną cześć dokumentu i ma taką
samą strukturę.

Przyjęta w 1989 roku Karta socjalna

Wspólnoty Europejskiej, nazywana dziś
Kartą socjalną Unii Europejskiej, jest
dokumentem zbliżającym kraje do idei
zjednoczonej Europy. Tworzy podstawy
integracji państw Unii w aspekcie
socjalnym, jednocześnie będąc
dokumentem określającym minimalne
standardy socjalne, które powinny być
stosowane w krajach Unii Europejskiej.

Karta ma charakter deklaratywny,

dlatego nie może być podstawą
roszczeń ze strony pracobiorców;
stanowi wytyczną, według której
państwa-sygnatariusze powinny
kształtować swoją politykę socjalną
(dążąc do zharmonizowania
warunków życia i pracy w ramach
Unii Europejskiej ).

Karta jest pierwszym, z pewnością nie do

końca kompletnym, projek tem socjalnym
Europy. Przewidziane w tym dokumencie
standardy objęły dwanaście dziedzin
wspólnotowej polityki społecznej:



swoboda poruszania się i wyboru miejsca
zamieszkania,



równy dostęp do zatrudniania, warunków
pracy i wynagrodzenia,



prawo do poprawy warunków życia i
pracy,



prawo do ochrony socjalnej i świadczeń
systemu zabezpieczenia społecznego,



swoboda zrzeszania się i negocjowania
umów zbiorowych,



dostęp do kształcenia zawodowego,



równego traktowania mężczyzn i kobiet,



prawo do informacji, konsultacji i
udziału pracobiorców w zarządzaniu,



prawo do ochrony zdrowia i
bezpieczeństwa pracy,



ochrony dzieci i młodzieży,



przyzwoity standard życia oraz pomoc
społeczna dla ludzi starych,



opieka nad ludźmi niepełnosprawnymi.

Karta ma pewne niedostatki

wynikające z faktu, że dokument ten
jest w pewnym sensie tworem
korporacyjnego sposobu myślenia,
zawężającego często problematykę
zatrudnienia i pozostałe kwestie
socjalne do stosunków zachodzących
między pracodawcami i związkami
zawodowymi.



Zadania i kompetencje organów
administracji publicznej w zakresie
ochrony porządku publicznego i
bezpieczeństwa społeczności lokalnych

Przeciwdziałanie współczesnym

zagrożeniom i osiągnięcie społecznie
akceptowanego poziomu
bezpieczeństwa jest zadaniem
złożonym, wymagającym łączenia sił i

możliwości wielu podmiotów,

wspólnego zaangażowania. Ochrona
bezpieczeństwa państwa albo inaczej
administrowanie sprawami
bezpieczeństwa jest jednym z
elementów podsystemu celów, zadań
i wartości całego systemu
administracji publicznej.

Bezpieczeństwo publiczne - „stan w

którym ogółowi obywateli
indywidualnie nieoznaczonemu,
żyjącemu w państwie i
społeczeństwie nie grozi żadne
niebezpieczeństwo i to niezależnie od
tego, jakie były jego źródła".

„Bezpieczeństwem publicznym jest

stan prawny, w którym człowiek ma
poczucie pewności, oparte w
sprawnie i praworządnie działającym
systemie organów władzy z zakresu
bezpieczeństwa i porządku
publicznego"

Porządek publiczny - system urządzeń

prawno - publicznych i stosunków
społecznych powstających i kształtujących
się w miejscach publicznych, którego
celem i zadaniem jest ochrona życia,
zdrowia i mienia obywateli, zapewnienie
normalnej działalności instytucji oraz
eliminowanie uciążliwości
niebezpiecznych lub niedogodnych dla
społeczeństwa i jednostek.

Porządek publiczny - normy prawne i

pozaprawne, których przestrzeganie
warunkuje normalne życie w
państwie. Bezpieczeństwo i
porządek publiczny dość często
występują w przepisach prawnych
łącznie.

Oddzielenie stanu bezpieczeństwa

publicznego i obywateli od stanu
porządku publicznego - dwoisty
przedmiot ochrony, to znaczy chroni
się pewne dobra (życie, zdrowie,
mienie) i pewne stany
(bezpieczeństwo, porządek, spokój
publicznych).

Działania zarówno ochronne, jak i

prewencyjne w dziedzinie bezpieczeństwa
obywateli i porządku publicznego winny
być generalnie ukierunkowane na:



ochronę porządku prawnego i trybu życia
ustalonego w danej wspólnocie.



ochronę członków wspólnoty przed
zewnętrznymi niebezpieczeństwami
naturalnymi (np. różnego rodzaju żywioły).



ochronę członków wspólnoty przed
niebezpieczeństwami pochodzącymi
od poszczególnych jej członków lub
ich zbiorowości, a także innych
jednostek i zbiorowości ludzkich,



ochronę dóbr materialnych i
intelektualnych, których zagrożenie
wpływa na status
społeczno-polityczny danej wspólnoty



Konstytucyjny obowiązek
prowadzenia polityki w dziedzinie
zapewnienia bezpieczeństwa
wewnętrznego państwa i porządku
publicznego należy do Rady
Ministrów i administracji rządowej.

O bezpieczeństwo i porządek

publiczny dba nie tylko państwo, ale
także jednostki samorządu
terytorialnego, którym zgodnie z
zasadą decentralizacji przysługują
istotne środki działania (uprawnienia
i obowiązki) w tym zakresie.

Przepisy ustaw o administracji

rządowej w województwie i o
samorządzie województwa wyraźnie
wskazują, że zadania i kompetencje
podzielone zostały między
funkcjonujące na tym samym
szczeblu administracje rządową i
samorząd regionalny

Samorząd województwa i jego organy

mają nieliczne kompetencje w zakresie
ochrony bezpieczeństwa publicznego,
ponieważ pełnią funkcję uzupełniającą w
stosunku do samorządu gminy i
powiatu, co powoduje, że wykonują tylko
te zadania, które gminy i powiaty nie są
w stanie wykonać, albo ich charakter
jest ze swej istoty ponadlokalny.

Nowe kompetencje marszałka

województwa polegające na przejęciu
od l stycznia 2006 r. obowiązków
przewodniczącego Wojewódzkiej
Rady Bezpieczeństwa Ruchu
Drogowego działającej jako
wojewódzki zespół koordynacyjny w
sprawach bezpieczeństwa ruchu
drogowego.

Do kompetencji tych należy wiele

zagadnień w dziedzinie ruchu
drogowego, które wykonuje przy
pomocy urzędu marszałkowskiego i
wojewódzkich samorządowych
jednostek organizacyjnych.

Znikome kompetencje marszałka

województwa o charakterze
doraźnym odnoszą się do zagrożeń
nadzwyczajnych oraz uczestnictwa w
realizacji zadań z zakresu
zarządzania kryzysowego i
planowania cywilnego.

Wojewoda jako przedstawiciel Rady

Ministrów w województwie
odpowiada za wykonywanie polityki
rządu na obszarze województwa.
Będąc zwierzchnikiem zespolonej
wojewódzkiej administracji rządowej
zadanie swoje wykonuje głównie przy
pomocy kierowników zespolonych
służb, inspekcji i straży wojewódzkich

Zadania wojewody działającego w

charakterze organu administracji ogólnej:



zapewnienie współdziałania wszystkich
jednostek organizacyjnych administracji
rządowej i samorządowej działających na
obszarze województwa i kierowanie ich
działalnością w zakresie zapobiegania
zagrożeniu życia, zdrowia lub mienia

Oraz zagrożeniom środowiska,

bezpieczeństwa państwa i
utrzymania porządku publicznego,
ochrony praw obywatelskich a także
zapobiegania klęskom żywiołowym i
innym nadzwyczajnym zagrożeniom
oraz zwalczania i usuwania ich
skutków na
zasadach określonych w ustawach,

dokonywanie oceny stanu

zabezpieczenia
przeciwpowodziowego województwa,
opracowanie planu operacyjnego
ochrony przed powodzią oraz
ogłaszanie i odwo
ływanie pogotowia i alarmu
przeciwpowodziowego,

wykonywanie i koordynowanie zadań w

zakresie obronności i bezpieczeństwa
państwa na podstawie odrębnych ustaw.
Szczególnym środkiem działania
wojewody w zakresie wykonywania
funkcji przedstawiciela Rady Ministrów
jest kompetencja do wydawania poleceń
obowiązujących wszystkie organy
administracji rządowej,

a w sytuacjach nadzwyczajnych

obowiązujących również organy
samorządu terytorialnego. Wojewoda
w sferze ochrony bezpieczeństwa i
porządku publicznego spełnia rolę
koordynatora wszystkich działań
podejmowanych przez organy
administracji publicznej na obszarze
województwa.

W sprawach bezpieczeństwa może

korzystać z doradztwa kolegium:
wicewojewodów, dyrektora generalnego
urzędu wojewódzkiego, komendanta
wojewódzkiego Policji, komendanta
wojewódzkiego Państwowej Straży
Pożarnej oraz innych osób
wymienionych w statucie urzędu
wojewódzkiego lub zaproszonych do

udziału w pracach i posiedzeniach

kolegium w szczególności kierowników
zespolonych służb, inspekcji i straży
wojewódzkich oraz dyrektorów
wydziałów. Może wydawać
rozporządzenia porządkowe, jeżeli jest to
niezbędne do ochrony życia, zdrowia lub
mienia oraz do zapewnienia porządku,
spokoju i bezpieczeństwa publicznego,

ale tylko w zakresie nieuregulowanym - w

ustawach lub innych przepisach
powszechnie obowiązujących.

Ustawa o samorządzie powiatowym zalicza

do kategorii zadań własnych powiatu
wykonywanie zadań publicznych o
charakterze ponadgminnym w zakresie
porządku publicznego i bezpieczeństwa
obywateli, ochrony przeciwpowodziowej w

tym wyposażenia i utrzymania

powiatowego magazynu
przeciwpowodziowego, ochrony
przeciwpożarowej i zapobiegania innym
nadzwyczajnym zagrożeniom życia i
zdrowia ludzi oraz środowiska. Wyłączna
właściwość rady powiatu do uchwalania
powiatowego programu zapobiegania
przestępczości oraz ochrony
bezpieczeństwa obywateli i porządku

publicznego, a także dokonywania oceny

stanu bezpieczeństwa
przeciwpożarowego i zabezpieczenia
przeciwpowodziowego powiatu.
Komendanci powiatowi (miejscy) Policji i
komendanci komisariatów Policji
składają roczne sprawozdanie ze swojej
działalności a także informacje o stanie
bezpieczeństwa i porządku publicznego

starostom i radom powiatu oraz wójtom

(burmistrzom lub prezydentom miast) i
radom gmin.

w zakresie wykrywania przestępstw i

ścigania ich sprawców informacje
mogą być przekazywane tylko i
wyłącznie na żądanie sądu i
prokuratora.

Na podstawie sprawozdań i informacji

rada powiatu (miasta) oraz rada gminy
może określić w drodze uchwały istotne
dla wspólnoty samorządowej zagrożenia
bezpieczeństwa i porządku publicznego.
Uchwała ta nie może dotyczyć
wykonania konkretnej czynności
służbowej ani określić sposobu
wykonania zadań przez Policję.

Po otrzymaniu uchwały Policja

powinna ukierunkować prowadzone
działania według kryminologicznych
priorytetów określonych przez władze
samorządowe. Informacje,
sprawozdania, raporty mogą składać
organom powiatu i gminy także
kierownicy inspekcji i straży.

Do Rady Powiatu należy także

uprawnienie do stanowienia aktów
prawa miejscowego, wydawanych na
podstawie i w granicach
upoważnienia ustawowego,
obowiązującego na obszarze
powiatu.

W szczególnie uzasadnionych

przypadkach, w zakresie
nieregulowanym w odrębnych
ustawach lub innych przepisach
powszechnie obowiązujących, rada
powiatu może wydawać powiatowe
przepisy porządkowe, jeżeli jest to
niezbędne do ochrony życia, zdrowia i
mienia obywateli, ochrony środowiska

naturalnego albo dla zapewnienia

porządku, spokoju i bezpieczeństwa
publicznego, o ile przyczyny te
występują na obszarze więcej niż jednej
gminy. Przepisy te starosta przesyła do
wiadomości organom wykonawczym
gmin położonych na obszarze powiatu i
starostom sąsiednich powiatów
następnego dnia po ich ustanowieniu.

Powiatowe przepisy porządkowe mogą

przewidywać za ich naruszenie kary
grzywny wymierzone w trybie i na
zasadach określonych w kodeksie
wykroczeń. Starosta w administracji
publicznej powiatu zajmuje szczególną
pozycję, choć nie jest organem powiatu.
Działający pod jego zwierzchnictwem
kierownicy powiatowych służb, inspekcji i
straży wykonują administrację rządową w

realizując zadania i kompetencje

określone w ustawach. Starosta
zatwierdza programy działania,
uzgadnia wspólne działania tych
jednostek na obszarze powiatu, w
sytuacjach szczególnych kieruje
wspólnymi działaniami tych jednostek
a także zaleca w uzasadnionych
przypadkach przeprowadzenie kontroli

Ustawowym obowiązkiem starosty

jest opracowanie planu operacyjnego
ochrony przed powodzią oraz
ogłaszanie i odwoływanie pogotowia i
alarmu przeciwpowodziowego. W
celu realizacji zadań starosty w
zakresie zwierzchnictwa nad
powiatowymi służbami, inspekcjami i
strażami oraz zadań określonych w

ustawach w zakresie porządku publicznego

i bezpieczeństwa obywateli tworzy się
komisje bezpieczeństwa i porządku.

Prezydent miasta na prawach powiatu i

starosta powiatu graniczącego z takim
miastem mogą utworzyć wspólną komisję
dla miasta na prawach powiatu oraz dla
powiatu graniczącego z takim miastem.

Prezydent miasta i starosta

współprzewodniczą komisji. W
pracach komisji, której przewodniczy
starosta uczestniczy dwóch radnych,
delegowanych przez radę powiatu,
trzy osoby powołane przez starostę
wyróżniające się wiedzą o problemach
będących przedmiotem prac komisji
oraz cieszących się wśród miejscowej

społeczności osobistym autorytetem i

zaufaniem publicznym w szczególności
przedstawicieli samorządów gminnych,
organizacji pozarządowych, pracowników
oświaty, a także instytucji zajmujących
się zwalczaniem patologii społecznych i
zapobieganiem bezrobociu, dwóch
przedstawicieli delegowanych przez
komendanta powiatowego (miejskiego)

Policji oraz prokurator wskazany przez

właściwego prokuratora okręgowego.
Starosta może powołać do udziału w
pracach komisji funkcjonariuszy i
pracowników innych niż Policja
powiatowych służb, inspekcji i straży
oraz pracowników innych organów
administracji publicznej
wykonujących zadania z

zakresu porządku publicznego i

bezpieczeństwa obywateli na
terenie powiatu.

Do ustawowych zadań komisji należy:
-ocena zagrożeń porządku publicznego

,

-opiniowanie pracy Policji i innych

powiatowych służb,

jednostek organizacyjnych wykonujących

na terenie powiatu zadania z zakresu
porządku publicznego i
bezpieczeństwa obywateli,

-przygotowywanie projektu powiatowego

programu zapobiegania przestępczości

oraz porządku publicznego i

bezpieczeństwa obywateli,

-opiniowanie projektów innych

programów współdziałania Policji i
innych powiato
wych służb, inspekcji i straży oraz
jednostek organizacyjnych
wykonujących na terenie powiatu
zadania z zakresu porządku
publicznego i bezpieczeństwa
obywateli,

- opiniowanie projektu budżetu powiatu w

zakresie dotyczącym porządku
publicznego i bezpieczeństwa obywateli.

-

opiniowanie projektów aktów prawa
miejscowego i innych dokumentów w
sprawach związanych z wykonywaniem
zadań,

-

opiniowanie zleconych przez starostę,
innych zagadnień dotyczących porządku
publicznego i bezpieczeństwa obywateli.

Przewodniczący komisji w celu wykonania

zadań, może żądać od Policji i innych
powiatowych służb, inspekcji i straży a
także od powiatowych i gminnych
jednostek organizacyjnych wykonujących
zadania z zakresu porządku publicznego
i bezpieczeństwa obywateli dokumentów
i informacji o ich pracy z wyjątkiem akt
personalnych pracowników i

funkcjonariuszy, materiałów operacyjno-

rozpoznawczych lub dochodzeniowo-
śledczych oraz akt w indywidualnych
sprawach administracyjnych. Ustawa
określa komisje jako organ
opiniodawczo-doradczy starosty, za
wyjątkiem obowiązku przygotowania
projektu lokalnej strategii
bezpieczeństwa i porządku publicznego.

Z działalności komisji starosta składa roczne

sprawozdania, które ogłasza w wojewódzkim
dzienniku urzędowym. Działalność komisji
bezpieczeństwa i porządku umożliwia
tworzenie zintegrowanego systemu
bezpieczeństwa na poziomie lokalnym oraz
ułatwia współpracę wszystkich pomiotów
zainteresowanych bezpieczeństwem i
porządkiem publicznym na obszarze
powiatu.

Jedna z kategorii zadań własnych

gminy obejmuje sprawy dotyczące
porządku publicznego i
bezpieczeństwa obywateli, ochrony
przeciwpożarowej i
przeciwpowodziowej, w tym
wyposażania i utrzymywania
gminnego magazynu
przeciwpowodziowego.

Do zadań publicznych o znaczeniu

lokalnym ustawa zalicza również
sprawy związane z gminnymi
drogami i organizacja ruchu
drogowego, bezpieczeństwem
sanitarno-epidemiologicznym i
ochroną środowiska.

Oprócz zadań własnych ustawy mogą

nakładać na gminę obowiązek
wykonywania zadań zleconych z
zakresu administracji rządowej. Gmina
może wykonywać te zadania również
na podstawie porozumienia zawartego
z organami administracji rządowej lub
jednostkami samorządu terytorialnego
powiatu lub województwa.

Istotnym uprawnieniem organów gminy są

ich ustawowo określone kompetencje do
stanowienia prawa miejscowego
obowiązującego na obszarze gminy. W
tym prawo rady gminy do wydawania
przepisów porządkowych, jeżeli materia
normowania nie jest już regulowana
ustawami lub innymi przepisami
powszechnie obowiązującymi a wydanie
przepisu jest niezbędne do ochrony życia

lub zdrowia obywateli oraz dla

zapewnienia porządku, spokoju i
bezpieczeństwa publicznego.
Przepisy te mogą przewidywać za ich
naruszenie karę grzywny wymierzoną
w trybie i na zasadach określonych w
prawie o wykroczeniach.

W przypadku nie cierpiącym zwłoki

przepisy porządkowe może wydać wójt
gminy w formie zarządzenia, które dla
swej ważności podlega zatwierdzeniu na
najbliższej sesji rady gminy. Zarządzenie
traci moc obowiązującą w terminie
określonym przez radę gminy w razie
odmowy zatwierdzenia lub nie
przedstawienia go do zatwierdzenia na
najbliższej sesji.

Najczęstszym zagrożeniem są

powodzie - wójt (burmistrz,
prezydent miasta) opracowuje plan
operacyjny ochrony przed powodzią
oraz ogłasza i odwołuje pogotowie i
alarm przeciwpowodziowy. Może
zarządzić ewakuację z obszarów
zagrożonych.

Ważnym podmiotem w systemie

ochrony bezpieczeństwa lokalnego są
samorządowe umundurowane
formacje porządkowe, którymi są
straże gminne (miejskie). Straże
tworzone są uchwałą rady gminy po
uprzednim zasięgnięciu opinii
właściwego komendanta
wojewódzkiego Policji, przy



czym tworzenie jej nie stanowi
obowiązku gminy (miasta), która ma
dużą swobodę w ocenie potrzeby jej
powołania.



Do zadań straży gminnej (miejskiej)
wynikających z ustaw i aktów prawa
miejscowego należą między innymi:



ochrona spokoju i porządku w
miejscach publicznych.



ochrona obiektów komunalnych, urządzeń
użyteczności publicznej,



czuwanie nad porządkiem ruchu drogowego.



współdziałanie z właściwymi podmiotami w
zakresie ratowania życia i zdrowia
obywateli, pomocy w usuwaniu awarii
technicznych i skutków klęsk żywioło
wych oraz innych miejscowych zagrożeń.

W zakresie wykonywania zadań straż

gminna (miejska) współpracuje z
Policją, głównie na zasadach i w
warunkach określonych w
porozumieniu o współpracy
zawartym między samorządem a
właściwie terytorialnie komendantem
Policji.

Inną formacją, która na podstawie

ustawy o powszechnym obowiązku
obrony Rzeczypospolitej Polskiej
może tworzyć w drodze zarządzenia
zarówno wójt (burmistrz, prezydent
miasta) jak i starosta są formacje
obrony cywilnej.

Uczestniczą one w działaniach

związanych z ochroną
bezpieczeństwa i porządku
publicznego, głównie przez ochronę
ludności, zakładów pracy i urządzeń
użyteczności publicznej,
współdziałanie w zwalczaniu klęsk
żywiołowych i zagrożeń środowiska
oraz usuwania ich skutków

Elementem systemu bezpośrednio

związanym z bezpieczeństwem
lokalnym gminy i powiatu są działania
organów administracji publicznej,
polegające na zapobieganiu sytuacjom
kryzysowym, przygotowaniu do
podejmowania nad nimi kontroli w
drodze zespolonych działań,

reagowaniu w przypadku wystąpienia

sytuacji kryzysowych oraz odtworzeniu
infrastruktur lub przywracaniu jej
pierwotnego charakteru. Zarządzanie
kryzysowe wypełnia lukę pomiędzy
działaniem organów administracji
publicznej, służb, inspekcji i straży w
sytuacjach normalnych a ich działaniom
w sytuacjach nadzwyczajnych.

Organem właściwym w sprawach

zarządzania kryzysowego na obszarze
województwa jest wojewoda, powiatu
starosta, gminy wójt. burmistrz,
prezydent miasta. Zadania swoje
wykonują przy pomocy wojewódzkich,
powiatowych i gminnych zespołów
zarządzania kryzysowego, którym
przewodniczą oraz

określają ich skład. Na każdym

poziomie administracji publicznej
tworzy się także centra zarządzania
kryzysowego przy czym w gminie
mogą być tworzone fakultatywnie.

Do zadań ich należy pełnienie

całodobowego dyżuru w celu
zapewnienia przepływu informacji na
potrzeby zarządzania kryzysowego
współdziałanie z centrami i zespołami
zarządzania kryzysowego organów
administracji publicznej, podmiotami
prowadzącymi monitoring środowiska
oraz akcje ratownicze, poszukiwawcze i
humanitarne.

Do zadań wójta i starosty w sprawach

zarządzania kryzysowego należy
między innymi kierowanie
działaniami związanymi z
monitorowaniem, planowaniem,
reagowaniem i usuwaniem skutków
zagrożeń a także wykonywanie zadań
z zakresu planowania cywilnego.

Organami administracji rządowej na

obszarze województwa realizującym
zadania w tym zakresie są:
komendant wojewódzki Policji
działający w imieniu wojewody lub w
imieniu własnym, komendant
powiatowy (miejski) Policji,
komendant komisariatu Policji

Jednym z ustawowych zadań należących

do Policji jest inicjowanie i
organizowanie działań mających na celu
zapobieganiu popełniania przestępstw i
wykroczeń oraz zjawiskom
kryminogennym i współdziałanie w tym
zakresie z organami państwowymi,
samorządowymi i organizacjami
społecznymi.

Współdziałanie to powinno uwzględnić

także podmioty niepubliczne
(prywatne), którym ustawodawca w
ramach prywatyzacji zadań
publicznych powierzył wykonywanie
niektórych zadań w zakresie ochrony
porządku i bezpieczeństwa
publicznego.

Wśród podmiotów tych należy

uwzględnić różnego rodzaju formy
ochroniarskie świadczące usługi na
podstawie ustawy o ochronie osób i
mienia czy służby porządkowe
powoływane przez organizatora
imprezy masowej posiadającej
prawnie określone uprawnienia oraz
warunki i sposób działania.