Państwo antyczne

Początki państwowości

1.

Czas i miejsce powstania pierwszych struktur
państwowych

2.

Wpływ warunków geograficznych na tworzenie
pierwszych państw

3.

Wykształcenie różnic majątkowych

4.

Specjalizacja

5.

Rozwój i znaczenie miast

6.

Znaczenie kultu religijnego

7.

Rozwój struktur państwowych

Despotie wschodnie

(Mezopotamia, Egipt)

Cechy charakterystyczne despotii wschodnich:

-

Rozciągały się początkowo na mniejszych, później coraz większych
przestrzeniach i miały charakter kontynentalny

-

Eksploatowały własną ludność, organizując wielkie prace irygacyjne

-

Prowadziły politykę podboju innych ludów

-

Rozwinęło się w nich niewolnictwo

-

Na czele państwa stał monarcha z nieograniczoną, „despotyczną”
władzą, władza ta miała charakter teokratyczny

-

Państwo było zarządzane centralistycznie przez urzędników
podporządkowanych monarsze

-

Jednostka była całkowicie podporządkowana państwu

-

Despotia była systemem konserwatywnym, zachowawczym, tłumiącym
wszelką inicjatywę poddanych i próby zmian

Mezopotamia

Mezopotamia

stosunki etniczne



ludność tworząca najstarszą kulturę al-
Ubajd



ludność semicka (Akadowie, Amoryci,
Babilończycy, Asyryjczycy, Aramejczycy)



Sumerowie

Mezopotamia

ustrój państw

Rozwój terytorialny państw

Najważniejsze państwa:
- miasta-państwa Sumerów (Ur, Uruk, Nippur,

Lagasz, Sippar)

- p. Sumeru-Akadu - delta Eufratu i Tygrysu
- Babilonia (p. starobabilońskie i p.

nowobabilońskie)

- p. Mittani – środkowy Eufrat
- p. Asyryjskie – nad Tygrysem

Trwałość państw

Wspólne cechy państw

Monarcha
- tytulatura (ensi, patesi, lugal, król Sumeru i

Akadu, pan czterech stron świata)

- zakres władzy (absolutna, despotyczna,

teokratyczna)

Administracja państwa
- administracja centralna (nubanda)
- administracja terytorialna (issaku, pahatu,

rabianu)

Mezopotamia

źródła prawa

Kodeksy:

1.

Kodeks Urukaginy (władcy Lagaszu)
– ok. 2400 r. p.n.e. – zachowało się
5 artykułów

2.

Kodeks Ur-Nammu (władcy Ur) –
schyłek III tysiąclecia p.n.e. –
odtworzono tylko kilka norm
prawnych

3.

Kodeks z Esznunny (w języku
akkadyjskim) – II tysiąclecie p.n.e.

4.

Kodeks Lipit-Isztara (władcy Isin) –
XIX w p.n.e. – odtworzono około 1/3
kodeksu

5.

Kodeks Hammurabiego (władcy
Babilonii, panującego w latach
1792-1750 p.n.e.)

Budowa kodeksów:



PROLOG:

I część – teologiczna – idea boskiego

pochodzenia władzy

II część – historyczna – zdobycie władzy i

osiągnięcia polityczne

III część – etyczna – zaprowadzenie

sprawiedliwości



CZĘŚĆ NORMATYWNA

przepisy prawa



EPILOG

przewidywał za naruszenie przepisów

najstraszliwsze kary, włącznie z wiecznym
potępieniem bogów

Znaczenie kodeksów

Egipt



Powstanie i rozwój terytorialny
państwa



Ustrój państwa

- tytulatura (nomarcha, faraon)
- zakres władzy
- administracja centralna (wezyr)
- administracja lokalna (nomy i

nomarchowie)

Grecja

polis (l.mn. poleis) jako wspólnota obywateli i typ państwa



Cechy charakterystyczne polis (państwa-miasta)



Obywatel i obywatelstwo polis



Ustrój społeczny polis



Ustrój polityczny

- okres polis arystokratycznej
- okres tyranii
- okres polis oligarchicznej i demokratycznej

Grecja

Ateny i Sparta

ATENY jako polis demokratyczna



cechy ustroju (V-IV w. p.n.e.)



organy władzy

- Zgromadzenie ludowe

(ekklezja)

- Rada Pięciuset (bule)
- Urzędnicy (archonci,

strategowie, urzędnicy
skarbowi)

- Sąd przysięgłych (Heliaia)

SPARTA jako polis

oligarchiczna



cechy ustroju



organy władzy

- Zgromadzenie ludowe

(Apella)

- Rada starszych (geruzja)
- Urzędnicy (eforowie)
- Królowie

Rzym

Formy ustrojowe w Rzymie:

OKRES KRÓLEWSKI
(753 – 509/510 p.n.e.)

OKRES REPUBLIKI
(509/510 – 27 p.n.e.)

OKRES CESARSTWA

-

PRYNCYPAT (27 p.n.e.- 284)

-

DOMINAT (284 – 476)

Rzym

okresu królestwa

STOSUNKI SPOŁECZNE



podział społeczeństwa

- patrycjusze
- klienci
- plebejusze
- niewolnicy



struktura rodowa

RÓD (300)

KURIA (30)

TRIBUS (3)

USTRÓJ PAŃSTWA



król (rex)



senat (senatus)



zgromadzenie ludowe
(comitia curiata)



reformy ustrojowe
Serwiusza Tuliusza

Rzym

okresu republiki

Elementy ustrojowe

rzymskiej republiki

(wg Polibiusza)

Element monarchiczny

Urzędy

(zwłaszcza najwyższe)

Element arystokratyczny

Senat

Element demokratyczny

Zgromadzenia ludowe

Rzym

okresu republiki

ELEMENT DEMOKRATYCZNY USTROJU

Typy

zgromadzeń ludowych

comitia

concilia

(concilium plebis)

contiones

curiata

tributa

centuriata

Rzym

okresu republiki

ELEMENT ARYSTOKRATYCZNY –

SENAT



powoływanie



liczba senatorów



prawo zwoływania senatu



głosowanie



kompetencje

ELEMENT MONARCHICZNY –

URZĘDY (magistratury)



zakres władzy (potestas i
imperium)



ogólne zasady sprawowania
urzędów



rodzaje urzędów (wyższe i
niższe, zwyczajne i
nadzwyczajne)

Rzym

okresu cesarstwa

PRYNCYPAT



początki cesarstwa



cechy ustroju



władza princepsa

- tytulatura honorowa

(Caesar, Augustus, Pater
patriae, princeps senatus,
imperator, legibus solatus)

- zakres władzy

DOMINAT



cechy ustroju