1

Ekonomiczne aspekty
bezpieczeństwa i higieny
pracy

2

PRZEPISY PRAWA EUROPEJSKIEGO

Bezpieczeństwo i zdrowie przyszłych pokoleń pracowników
zależy od włączania problematyki bezpieczeństwa i ochrony
zdrowia w pracy do głównego nurtu dzisiejszej edukacji.

Dzieci i młodzież muszą zdobyć wiedzę dotyczącą
bezpieczeństwa i zdrowia na wczesnym etapie edukacji, tak
aby mogły wykorzystać tę informację w przyszłym życiu
zawodowym i prywatnym.

Europejska Agencja Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy
Bilbao, 2004r.

3

Międzynarodowej Organizacji
Pracy
„Bezpieczeństwa i Ochrona
Zdrowia w Środowisku Pracy”

Konwencja Nr 155 z 1981r.

Artykuł 4
.............................................................

Każdy Członek, zgodnie z krajowymi warunkami i praktyką,
oraz po konsultacji z najbardziej reprezentatywnymi
organizacjami pracodawców i pracowników, winien określić
i wprowadzić w życie spójną politykę krajową w zakresie
bezpieczeństwa, ochrony zdrowia pracowników i środowiska
pracy oraz dokonywać okresowych przeglądów takiej polityki

4

Konwencja nr 155 z1981 r.

Międzynarodowej Organizacji Pracy
„Bezpieczeństwa i Ochrona Zdrowia w Środowisku Pracy”

określa zadania dla trzech podmiotów

Państwo

Pracodawca

Pracownik

5

Na świecie rocznie

- 250 mln osób ulega wypadkom przy pracy

w tym

- 1,2 mln osób- wypadkom
śmiertelnym

stwierdza się:

160 mln przypadków

zachorowań na choroby

związane z warunkami pracy

6

Na świecie codziennie

-300 000

osób

ulega wypadkom przy pracy

w tym,

30 000 osób

ulega wypadkom ciężkim

-600 osób

ulega wypadkom śmiertelnym

1 dzień 600

osób

7

3-4% dochodu narodowego brutto kraje UE
tracą w związku ze złymi warunkami pracy

Jest to 20 razy więcej niż kwoty udzielane na pomoc
krajom rozwijającym się

8



Bezpieczeństwo pracy wiąże się z dwoma obszarami działalności
człowieka:



* wolą, chęcią jego zapewnienia,



* możliwościami technicznymi i ekonomicznymi eliminowania lub
ograniczania zagrożeń,



Wola ( chęci) zapewnienia bezpieczeństwa - to we współczesnym świecie misja



przedsiębiorstwa, pracodawcy, np. potrzeba wprowadzenia systemu zarządzania



bezpieczeństwem i higieną pracy w celu zapewnienia najbezpieczniejszych



warunków pracy



Możliwości techniczne- to wiedza o sposobach likwidowania lub ograniczania
zagrożeń



oraz dostępność do znanych procedur i technik.

9

Możliwości ekonomiczne- to posiadanie środków
finansowych na realizację celów i optymalne ich
wykorzystanie.

Współczesny świat- to świat ekonomii, świat uzyskiwania celów, w którym
obowiązuje zasada
„za najmniejsze nakłady - uzyskiwanie największych efektów
społecznych i ekonomicznych”.

Jest to racjonalne podejście do problemów życia i pracy
współczesnego człowieka.\
(pracodawcy,pracownika)

10



Bezpieczeństwo i higiena pracy definiowana jako zespół działań zapewniających
bezpieczne



i zdrowe warunki pracy, właściwą organizację pracy i wymagane postawy jest
towarem



i podlega prawom obrotu towarowego.



Towar to produkt pracy ludzkiej przeznaczony do wymiany, który:



-posiada producenta,



-jest użyteczny,



-trafia do nabywcy w drodze wymiany na inny produkt



-lub ekwiwalent pieniężny/jest przedmiotem obrotu/,



-posiada wartość,

11

Z dwoistego charakteru pracy (abstrakcyjna i konkretna) wynikają
2 cechy towaru:

1. wartość- która określa m.innymi czas pracy społecznej
niezbędny do wyprodukowania danego towaru,

2. Wartość użytkowa - która określana jest popytem, poziomem
akceptacji,

Towarem są więc przedmioty, które produkuje producent, a także różnego rodzaju usługi.
Towarem stała się siła robocza, usługi oraz potrzeby intelektualne w sferze organizacji życia.
Nauczono się już dobrze liczyć koszty produkcji. Zapomniano albo nie potrafiono liczyć jednak
kosztów(albo strat) bezpieczeństwa i higieny pracy.

Rzeczą paradoksalną jest fakt, że to nie pracodawcy zapobiegają
o bezpieczeństwo higienę pracy, lecz rządy poprzez
stymulatory prawne i ekonomiczne starają się motywować
pracodawców do poprawy bezpieczeństwa w ich zakładach pracy

12

Przyczyną takiej sytuacji jest fakt, że do niedawna problemy bezpieczeństwa
i higieny pracy
dostrzegane były bardziej w aspektach politycznych(społecznych) niż
ekonomicznych.
Hasła prawa do pracy w godnych warunkach widniały na sztandarach w
czasach strajków
i pochodach 1 Majowych.
Pracownicy i ich przedstawiciele walczyli o bezpieczne warunki pracy, zaś
pracodawcy starali
się jak najniższym kosztem zaspokoić ich żądania.

Sojusznikiem w żądaniach pracowników były organa kontroli i nadzoru,
które skrupulatnie
wypełniały swoje obowiązki, nakazując wykonanie różnych, często zbędnych
zabezpieczeń.
Ostatnie 20 lecie XX wieku przyniosło zwrot w myśleniu wielu
pracodawców.
Pracodawcy spojrzeli na problemy bezpieczeństwa i komfortu pracy w
aspekcie kosztów i strat.
Wypadki i katastrofy spowodowały upadek wielu firm.

Okazało się, że na bezpieczeństwie pracy można dobrze zarobić.

Norma PN 18001 definiuje bezpieczeństwo i higienę jako stan warunków
i organizacji
pracy oraz zachowań pracowników zapewniający wymagany poziom
ochrony zdrowia
i życia przed zagrożeniami występującymi w środowisku pracy

13

KOSZTY

BEZPIECZEŃSTWA I HIGIENY PRACY

Koszt -

to wartość, z której należy zrezygnować lub należy

ograniczyć w celu
uzyskania określonego celu.

Aby można optymalizować koszty bezpieczeństwa i higieny

pracy przede wszystkim
należy umieć je identyfikować i określać.

Koszty bezpieczeństwa i higieny pracy to koszty związane z
nieodpowiednimi warunkami
środowiska pracy oraz koszty działań profilaktycznych.
Koszty związane z nieodpowiednimi warunkami środowiska pracy dzielą się
na 3 kategorie:
*koszty ubezpieczenia wypadkowego,
*koszty powstające w wyniku wypadków przy pracy i chorób
zawodowych,
*koszty wynikające z pracy w warunkach szkodliwych (koszty
zwiększonej absencji chorobowej,koszty obniżonej wydajności pracy, oraz
koszty świadczeń z tytułu pracy w warunkach szkodliwych i uciążliwych dla
zdrowia)
Koszty działań prewencyjnych - zawierają koszty spełnienia wymagań
prawnych w zakresie
bezpieczeństwa i higieny pracy oraz koszty wdrożenia, utrzymania i
udoskonalenia
systemu zarządzania BHP.

14

Spektakularną grupę kosztów są koszty społeczne powstałe w wyniku
wypadków przy pracy i chorób zawodowych:

* pracownik i jego rodzina(strata dochodów,koszty leczenia i rehabilitacji itp..)
*przedsiębiorstwo(pracodawca) w wyniku absencji chorobowej pracownika,
zakłócenia produkcji, strat materialnych,odszkodowań itp..)
*państwo (np..koszt leczenia w publicznych zakładach opieki zdrowotnej,renty
inwalidzkie,koszty administracji sądowej i rządowej,koszty związane
ze zniszczeniem środowiska naturalnego)
*inne organizacje, np.towarzystwa ubezpieczeniowe.

Wiedza o wielkości kosztów bezpieczeństwa i higieny pracy,wypadków
w szczególności kosztów wypadków powinna stanowić jeden z elementów
motywujących pracodawców do właściwego kształtowania warunków pracy

15

KOSZT WYPADKU

-teoretyczna wartość zwiększająca koszty własne przedsiębiorstwa, o które

w związku z zaistniałym wypadkiem zmniejsza się wielkość zysku lub
powiększa wielkość strat.

Na obciążające przedsiębiorstwo /pracodawcę/ koszty wypadków przy pracy składają się:e
*płatności bieżące związane z wypadkami przy pracy (świadczenia wypłacone przez zakład
poszkodowanemu lub jego rodzinie, koszty związane z wynajęciem maszyn, zleceniem produkcji
podwykonawcom, naprawami wykonanymi poza zakładem, koszty transportu poszkodowanego
i płatnej pomocy medycznej poza zakładem pracy)
*straty majątku trwałego i obrotowego przedsiębiorstwa (stracone surowce, półwyroby lub wyroby
gotowe, utrata maszyn,narzędzi, pojazdów),
*koszty straconego czasu pracy (czas stracony przez osoby poszkodowaną zarówno w dniu wypadku
jak i w dniach absencji, czas stracony przez inne osoby, czas związany z zastępowaniem poszkodo-
wanego, czas dochodzenia powypadkowego),
*utrata przychodów przedsiębiorstwa(przerwa w produkcji, obniżenie wydajności i jakości pracy)

Koszty wypadków przy pracy poniesione przez przedsiębiorstwo(pracodawcę) pomniejsza się
o odszkodowania otrzymane od instytucji ubezpieczeniowych.

16

17

18

19

20

Rocznie łączne koszty rent inwalidzkich i
rodzinnych,
jednorazowych odszkodowań,zasiłków
chorobowych
oraz świadczeń rehabilitacyjnych,
wypłacone z funduszu wypadkowego ZUS
z tytułu
chorób zawodowych, wypadków przy
pracy oraz w
drodze do i z pracy, wyniosły około

4,25

mld zł

co stanowiło

4,3%

ogólnej kwoty

świadczeń
Funduszu Świadczeń Społecznych ZUS

Polska

21

Bezpieczeństwo i higiena pracy stanowi integralną część
funkcjonowania każdego przedsiębiorstwa i ma bezpośredni
wpływ na różne aspekty jego działalności, w tym również
na osiągane wyniki ekonomiczne.
Świadomość powyższego powinna towarzyszyć wszystkim
decyzjom dotyczącym kształtowania warunków pracy.

Pracodawcy na ogół nie dostrzegają wymiernych korzyści,
jakie może przynieść inwestowanie w poprawę warunków pracy,
widząc przede wszystkim koszty, związane z koniecznością
zapewnienia pracownikom ochrony zgodnej z wymaganiami
obowiązujących przepisów.

22

Analizy ekonomiczne w obszarze bezpieczeństwa i higieny
pracy, które obejmują m.in.

analizy kosztów i korzyści

mogą być podejmowane w celu wyboru takich środków
profilaktycznych, które umożliwiają osiągnięcie

najlepszych

rezultatów przy jak najmniejszych kosztach.

Najlepszy/najbardziej interesujący/ model
„analizy kosztów
i korzyści to model opracowany przez
Oxenburgha-
Model wydajności-komputerowy model analizy
kosztów i
korzyści w zakresie bhp w miejscu pracy.

Korzystając z tego modelu opracowano w CIOP dla potrzeb
zarządzania BHP wspomagany komputerowo model analizy
kosztów i korzyści / Model AKK/

23

Model AKK obejmuje 8 podstawowych grup kosztów:

* koszt przepracowanych efektywnie godzin pracy,
* koszt zatrudnienia (łącznie z narzutami na wynagrodzenia )
* koszty nadgodzin,
* koszty obniżonej wydajności pracy,
* koszty fluktuacji i szkoleń nowych pracowników,
* straty materialne i świadczenia z tytułu wypadków i chorób
zawodowych,
* koszty profilaktyki,
* koszty ogółem, korzyści, okres zwrotu inwestycji,

24

Koszty przepracowanych efektywnie godzin pracy

:

Przepracowane efektywnie godziny pracy

można obliczyć odejmując

od opłaconych godzin pracy godziny absencji ogółem,w skład których
wchodzi absencja chorobowa, wypadkowa, dochodzenie powypadkowe,
szkolenia bhp, badania lekarskie itp.

Koszt przepracowanych efektywnie godzin pracy

oblicza się mnożąc

liczbę przepracowanych efektywnie godzin pracy przez
średnią godzinową stawkę.

25

KOSZTY ZATRUDNIENIA

( ŁĄCZNIE Z NARZUTAMI NA WYNAGRODZENIA)

Do płacy brutto płaconej pracownikowi dodane zostają

koszty administracyjne zatrudnienia

oraz narzuty na

wynagrodzenia, obejmujące opłacane przez pracodawcę
składki na ubezpieczenia społeczne (emerytalne, rentowe
i wypadkowe), fundusz pracy i fundusz gwarantowanych
świadczeń pracowniczych.

Koszty administracyjne zatrudnienia

są kosztami pośrednimi, do których zalicza

się koszty wydziałowe, koszty zakupu, koszty sprzedaży i koszty zarządu

26

KOSZTY NADGODZIN

Absencja chorobowa oraz wypadkowa powoduje często
konieczność realizacji zadań produkcyjnych przez pracę
w nadgodzinach.
W modelu wyodrębniono nadgodziny z powodu wypadków
przy pracy oraz innych przyczyn.

Koszt nadgodzin

oblicza się mnożąc łączną liczbę nadgodzin przez średnią

stawkę godzinową płaconą za nadgodziny.

27

KOSZTY FLUKTUACJI I SZKOLEŃ NOWYCH
PRACOWNIKÓW

Na skutek absencji chorobowej lub wypadkowej niezbędne
często jest
zatrudnienie nowych pracowników.Praca w warunkach
narażenia na
czynniki szkodliwe lub uciążliwe dla zdrowia może
powodować większe
zmęczenie i wolniejsze tempo pracy, które jest następnie
„korygowane”
przez dodatkowe zatrudnienie.
Zatrudnienie nowych pracowników wymaga środków i
nakładu czasu pracy.
Przesuwanie pracowników na nowe stanowiska pracy, w
ramach tego samego przedsiębiorstwa, powoduje także
koszty w postaci obniżonej wydajności pracy, spowodowanej
przystosowaniem się do specyfiki nowego stanowiska
pracy.

Koszty rekrutacji

nowych pracowników obejmują

sumę kosztów administracyjnych rekrutacji i szkolenia
nowych pracowników oraz straty
z powodu odejścia z pracy pracowników.

28

KOSZTY OBNIŻONEJ WYDAJNOŚCI PRACY

Obniżona wydajność pracy może być spowodowana
niskimi
kwalifikacjami pracowników,nieodpowiednimi
narzędziami, maszynami
lub urządzeniami.
Określana jest procentowo w stosunku do
wymienionych czynników
i zostaje

obliczona sumarycznie

w stosunku do funduszu

płac.

29

STRATY MATERIALNE I ŚWIADCZENIA Z TYTUŁU
WYPADKÓW I CHORÓB ZAWODOWYCH

Straty materialne z powodu wypadków, zarówno urazowych jak i
bezurazowych,
obejmują wartość zniszczonych surowców, półwyrobów i
wyrobów gotowych,
utraconą wartość maszyn, urządzeń i pojazdów.Straty materialne
mogą być zmniejszone w związku z wypłaconymi przez
instytucje ubezpieczeniowe
odszkodowaniami z powodu zniszczenia lub uszkodzenia
urządzeń, pojazdów itp.
które zostały ubezpieczone przez przedsiębiorstwo.
Świadczenia z tytułu wypadków przy pracy i chorób
zawodowych obejmują
wypłacone pracownikom przez przedsiębiorstwo odszkodowania
jednorazowe,
świadczenia wyrównawcze, dodatki i zasiłki wyrównawcze.

30

KOSZTY PROFILAKTYKI

Koszty profilaktyki obejmują: koszty zatrudnienia pracowników
bhp lub
koszty obsługi w zakresie bhp przez specjalistów z
zewnętrznych, koszty
zakupu środków ochrony indywidualnej i zbiorowej oraz
środków czystości,
koszty zakupu i prania ubrań roboczych, koszty
przeprowadzania audytów,
badań lekarskich, pomiarów środowiska pracy, kosztów
szkolenia BHP przeprowadzanych przez osoby(firmy)
zewnętrzne.
Wszystkie wymienione składniki kosztów profilaktyki
zwiększają ogólne
koszty produkcji lub usług przedsiębiorstwa.

31

KOSZTY OGÓŁEM, KORZYŚCI,
OKRES ZWROTU INWESTYCJI

W zaproponowanym modelu ponoszenie dodatkowych
nakładów inwestycyjnych na poprawę warunków pracy w
przedsiębiorstwie powinno prowadzić do zmniejszenia liczby
wypadków przy pracy i chorób zawodowych oraz liczby osób
pracujących w warunkach szkodliwych i uciążliwych dla zdrowia.

Poprawa warunków pracy powinna przynieść także korzyści
wyrażone w formie pieniężnej związane z lepszym
wykorzystaniem siły roboczej, zmniejszeniem strat materialnych
z powodu wypadków oraz zmniejszenie płaconych przez
przedsiębiorstwo kosztów świadczeń z tytułu wypadków, chorób
zawodowych i nieodpowiednich warunków pracy.

Korzyści z tytułu lepszego wykorzystania siły roboczej są
związane ze
zmniejszeniem czasu nieproduktywnego, zmniejszeniem
zarówno liczby

nadgodzin jak i dodatkowego zatrudnienia oraz

wzrostem wydajności pracy.

32

Dodatkowe nakłady

(nowe inwestycje)

na poprawę
warunków

pracy w
przedsiębiorstwie

Zmniejszenie

liczby
wypadków

przy
pracy,chorób

zawodowych
oraz

osób
pracujących

w warunkach

zagrożenia

Obniżenie
składki

ubezpieczenio
wej

(w przyszłości)

>zmniejszenie czasu
nieproduktywnego
>zmniejszenie liczby
nadgodzin
>zmniejszenie dodatkowego
zatrudnienia/fluktuacja/
>wzrost wydajności pracy

Zmniejszenie strat materialnych

z powodu wypadków

Zmniejszenie kosztów
świadczeń z tytułu wypadków,
chorób zawodowych i nieodpow.
warunków pracy

Korzyści

z tytułu

lepszego

wykorzy
sta-nia

siły

roboczej

Podstawowe z korzyści płynące z nakładów na poprawę warunków pracy i inwestycji
uwzględnione w modelu AKK.

33

Korzystając z modelu AKK obliczymy korzyści -odejmując
odpowiednie
składniki kosztów, wyznaczone

przed

i

po

podjęciu działań

profilaktycznych
dotyczących poprawy warunków pracy w przedsiębiorstwie lub
jego
wybranym dziale.
Szacowanie efektów ekonomicznych dla różnych rozwiązań w
zakresie
poprawy warunków pracy możemy powtarzać wielokrotnie w celu
osiągnięcia
optymalnego poziomu zarówno w bhp, jak i w odniesieniu do
korzyści
finansowych.
Podstawę porównań między przyjmowanymi wariantami prognoz
stanowi
okres zwrotu inwestycji.Służy on do pomiaru efektywności
inwestycji
i przedstawia okres czasu, jaki jest wymagany do spłaty danej
inwestycji.
Obliczamy:
Okres zwrotu (miesiące) =
profilaktyka (wzrost nakładów)

X 12

korzyści
(oszczędności)

Z wzoru wynika, iż okres zwrotu inwestycji skierowanych na poprawę
warunków pracy

ulega

zmniejszeniu

w przypadku

zwiększenia korzyści

(oszczędności) przy danych nakładach na profilaktykę

lub w przypadku

identycznych korzyści przy mniejszych nakładach na profilaktykę

. Stanowi to

wskazówkę, iż określone korzyści można uzyskać przy wyborze wariantu
poprawy warunków pracy zakładając niższe nakłady inwestycyjne.