Zaburzenia wodno
- elektrolitowe
oraz
zaburzenia
równowagi
kwasowo -
zasadowej

Patrycja Franas
Katarzyna Żyła

Zaburzenia wodno –

elektrolitowe:

• u zdrowej osoby 50-60 % całkowitej

masy ciała stanowi woda w
przedziałach: wewnątrzkomórkowym i
zewnątrzkomórkowym.

• ruch płynu miedzy przedziałami

odbywa się zgodnie z siłami
hydrostatycznymi i osmotycznymi
przez błony półprzepuszczalne.

Skład elektrolitowy osocza i płynu
pozakomórkowego jest bardzo podobny,
natomiast skład elektrolitowy płynu
śródkomórkowego różni się istotnie od
składu płynu pozakomórkowego:
•a. głównym kationem osocza i płynu
śródmiąższowego jest kation sodowy, a
głównymi anionami – jony chlorkowe i
wodorowęglanowe;
•b. głównym kationem płynu
śródkomórkowego jest jon potasowy, a
głównymi anionami – jony fosforanowe i
białczany.

Bilans wodny:

Pobór wody:
•płyny – 1500 ml
•z pożywieniem – 700 ml
•woda oksydacyjna – 300 ml
Utrata wody:
•przez płuca – 400 ml
•przez skórę – 500 ml
•z moczem – 1500 ml
•z kałem - 100 ml

Zaburzenia przemiany

wodnej:

• Zaburzenia przemiany wodnej są ściśle

związane ze zmianami efektywnej
osmolarności płynów ustrojowych, która
zależy głównie od stężenia sodu, glukozy i
mocznika w surowicy krwi.

• Zaburzenia osmolarności płynów

ustrojowych są wynikiem wzrostu lub
niedoboru wolnej wody, tj. wody nie
zawierającej substancji osmotycznie
czynnych.

Niedobór wody prowadzi do wzrostu
osmolarności płynów ustrojowych, zaś
nadmiar – do zmniejszenia. Ponieważ
najważniejszym składnikiem osocza
determinującym jego osmolarność jest
sód, wobec tego zmiany stężenia sodu
w osoczu stanowią względnie wierne
odbicie zmian osmolarności
zachodzących w płynach ustrojowych

Podział zaburzeń przemiany

wodnej i sodowej:

Stężenie sodu:
•< 135 mmol/l – hipotoniczne
•135 – 145 mmol/l – izotoniczne
•> 145 mmol/l – hipertoniczne
Zaburzenia te dzielimy na stany
przewodnienia i odwodnienia. Zarówno
przewodnienie, jak i odwodnienie może
być:

• 1. izotoniczne – pobierana i utracona woda

zawiera elektrolity w stężeniu
izotonicznym, tj. 290 mmol/kg H2O;

• 2. hipertoniczne – ustrój traci

proporcjonalnie więcej wody niż
elektrolitów lub pobiera płyn hipertoniczny;

• 3. hipotoniczne – ustrój traci

proporcjonalnie więcej substancji
osmotycznie czynnych niż wody lub
pobiera płyn hipotoniczny.

Odwodnienie izotoniczne:

Dotyczy tylko przestrzeni wodnej

pozakomórkowej (zarówno
pozanaczyniowej, jak i
śródnaczyniowej). Charakteryzuje się
utratą izotonicznego roztworu sodu.

Przyczyny:

• nadmierna utrata płynów ustrojowych

przez przewód pokarmowy,

• wzmożone wydalanie sodu przez nerki,
• utrata krwi,
• ucieczka płynów do tzw. trzeciej

przestrzeni.

Objawy:

• obniżenie ciśnienia tętniczego,
• tachykardia,
• skąpomocz,
• suchość błon śluzowych i zmniejszenie

elastyczności skóry,

• osłabienie,
• wzmożone pragnienie,
• brak łaknienia,
• nudności, wymioty,

Leczenie:

Leczenie polega na suplementacji
utraconego płynu aż do momentu
ustąpienia objawów, osiągnięcia
prawidłowych wartości ciśnienia
tętniczego lub ośrodkowego ciśnienia
żylnego (10 – 12 cm H

2

O).

Odwodnienie hipertoniczne:

Odwodnienie hipertoniczne to zespół

objawów klinicznych spowodowanych
niedostateczną podażą wody albo
utratą wody lub płynów
hipotonicznych.

Przyczyny:

• niedostateczna podaż wody,
• utrata wody – hiperwentylacja,
• utrata hipotonicznych płynów w

moczówce prostej.

Objawy:

• uczucie silnego pragnienia i suchości

w jamie ustnej,

• trudności w połykaniu,
• zmniejszenie diurezy,
• tachykardia.

Leczenie:

• Leczenie polega na podawaniu drogą

doustną płynów niezawierających
elektrolitów (na przykład niesłodzona
herbata), a w przypadku konieczności
uzupełnienia płynów drogą
pozajelitową stosuje się płyny
hipotoniczne (0,45% roztwór NaCl)

Odwodnienie hipotoniczne

:

Odwodnienie hipotoniczne jest
spowodowane niedoborem sodu i
wody, przy czym niedobór sodu jest
nieproporcjonalnie mniejszy w
stosunku do niedoboru wody.

Przyczyny:

• utrata sodu przez nerki wskutek zmian w

ośrodkowym układzie nerwowym –
zapalenie mózgu, zmiany zwyrodnieniowe
naczyń mózgowych, nowotwory tylnej
części wzgórza i czwartej komory,

• podawanie czystej wody lub nadmiernej

ilości roztworów glukozy chorym z
odwodnieniem izotonicznym i
hipertonicznym.

Objawy:

• osłabienie,
• apatia,
• bóle głowy,
• tachykardia,
• skąpomocz,
• wymioty,
• obniżone napięcie mięśni.

Leczenie:

Leczenie polega na
przetaczaniu roztworu soli
fizjologicznej, a w przypadkach
przewlekłego odwodnienia – także na
wyrównaniu zaburzeń
gospodarki potasowej.

Przewodnienie izotoniczne:

Przewodnienie izotoniczne
charakteryzuje się wzrostem objętości
przestrzeni wodnej pozakomórkowej
wskutek zwiększenia zawartości
izotonicznego roztworu chlorku sodu.

Przyczyny:

• nadmierna podaż izotonicznego roztworu

chlorku sodu lub innego płynu
izotonicznego o składzie zbliżonym do
płynu pozakomórkowego
pozanaczyniowego u chorych z
upośledzoną czynnością nerek,

• choroby serca,
• choroby wątroby,
• zaburzenia hormonalne, np. zespół

Cushinga, leczenie glukokortykosterydami.

Objawy:

• obrzęki, które pojawiają się dopiero

po osiągnięciu pewnych rozmiarów
indywidualnych u poszczególnych
chorych (4–7 l).

Leczenie:

Leczenie przewodnienia izotonicznego
musi być ukierunkowane na likwidację
przyczyn je wywołujących, czyli powinno
być ukierunkowane na wyrównanie
funkcji nerek, serca lub wątroby. Wśród
ogólnych zasad leczenia na pierwsze
miejsca wysuwają się;
•ograniczenie podaży sodu i płynów
•stosowanie leków moczopędnych

Przewodnienie

hipertoniczne:

Przewodnienie hipertoniczne
charakteryzuje się wzrostem osmolarności
płynu pozakmórkowego, wzrostem
objętości przestrzeni wodnej
pozakomórkowej i zmniejszeniem objętości
przestrzeni wodnej śródkomórkowej
(odwodnieniem komórkowym).
•przyczyną jest nadmierna podaż płynów
hipertonicznych

Objawy:

• obrzęki;
• wzrost ciśnienia żylnego;
• zaczerwienienie skóry;
• wzrost temperatury ciała;
• duże pragnienie;
• zaburzenia świadomości;
• senność a nawet śpiączka.

Leczenie:

• stosowanie diety bezsolnej, której

rygor spełnia dieta ryżowa

• stosowanie diuretyków

sodopędnych celem zmniejszenia
hipernatremii

• wlewy dożylne 5% glukozy
• w ciężkich przypadkach: dializoterapia

Przewodnienie hipotoniczne:

Przewodnienie hipotoniczne jest to zespół
objawów klinicznych spowodowanych
nadmierną retencją wolnej wody. Zawartość
sodu ogólnoustrojowego jest prawidłowa,
podwyższona lub czasem nieznacznie
obniżona. Przewodnienie hipotoniczne
przebiega ze wzrostem objętości przestrzeni
śródkomórkowej i pozakomórkowej.

Przyczyny:

• nadmierna podaż płynów

bezelektrolitowych,

• niedoczynność tarczycy,
• niedoczynność kory nadnerczy,
• choroby nerek.

Objawy:

• osłabienie,
• nudności,
• wymioty,
• brak łaknienia,
• drgawki,
• wzrost ciśnienia tętniczego,
• zwolnienie czynności serca.

Leczenie:

Leczenie zależy od stopnia, czasu trwania
(za przewwlekłą uważa się trwającą
powyżej 48 godzin) i obrazu klinicznego
przewodnienia hipotonicznego.
•Hiponatremię objawową, czyli
przebiegającą z obrzękiem mózgu, leczy
się agresywnie i niezależnie od stężenia
sodu, gdyż jest stanem zagrożenia życia.

• Hiponatremię bezobjawową

rozpoczyna się od ograniczenia podaży
wody, jeśli stężenie sodu wynosi mieści
się w granicach 125 - 130 mmol/l

• Hiponatremię bezobjawową ze

stężeniem sodu poniżej 125 mmol/l, z
uwagi na zagrożenie wystąpienia powikłań
neurologicznych, leczy się poprzez wolne
korygowanie stwierdzanych zaburzeń.

Elektrolity:

• sód,
• potas,
• wapń,
• magnez

Sód:

Jony sodu są głównym kationem

zewnątrzkomórkowym i są konieczne
do utrzymania potencjału
czynnościowego błon komórkowych.
Sód odgrywa pewną rolę
w patogenezie nadciśnienia i niewyd
olności krążenia.

• Bierze udział w przewodzeniu przez

neurony impulsów nerwowych, wpływa
na ciśnienie osmotyczne płynów
ustrojowych, a także podwyższa
stopień uwodnienia koloidów
komórkowych.

• Jego prawidłowy poziom w organizmie

to 135 – 145 mmol/l.

Hiponatremia

:

• Chorobowy stan obniżonego poziomu

sodu w surowicy krwi.

• Schorzenie to jest przeważnie

następstwem innych zespołów
chorobowych. Może być
skutkiem odwodnienia lub przewodni
enia.

Ostra hiponatremia połączona
z obrzękiem mózgu jest najczęściej
skutkiem przyjmowania nadmiernych
ilości wody (tzw. „zatrucie wodne”)
podczas wysiłku fizycznego (np. biegu
maratońskiego), może prowadzić do
śmierć

Objawy:

Objawy kliniczne zależą od ciężkości i
szybkości narastania hiponatremii.
Często nie dają się oddzielić od objawów
związanych z hipowolemią i schorzeń,
które predysponują do powstania
zaburzeń wodno-elektrolitowych

– objawy wczesne (od ok. 125-130 mmol/l)

• nudności
• osłabienie

– objawy późniejsze (od ok. 115-120 mmol/l)

• bóle głowy
• zaburzenia świadomości
• drgawki
• śpiączka
• zatrzymanie oddechu i akcji serca

Przewlekła hiponatremia daje mniejsze
objawy neurologiczne niż ostra, co jest
związane z mniejszym obrzękiem mózgu.
Najczęściej objawy występują, gdy poziom
sodu w surowicy spada poniżej 110 mmol/l.

Hipernatremia:

Zwiększenie stężenia sodu w
surowicy krwi powyżej 148 mmol/l.
Objawy:
•pragnienie,
•osłabienie mięśniowe,
•nudności,
•wymioty,
•senność,
•pękanie naczyń, krwotok śródmózgowy

Potas:

• bierze udział w przewodzeniu

impulsów przez neuron

• podwyższa stopień

uwodnienia koloidów komórkowych

• aktywator wielu enzymów
• prawidłowe stężenie w osoczu 3,5 –

5,0 mmol/l.

Hipokaliemia:

Stężenie potasu w surowicy krwi mniejsze
niż 3,6 

mmol

/

l

 (u dzieci odpowiednio

3,2 mmol/l).
Przyczyny:
•brak potasu w pożywieniu (hipokaliemia
niedoborowa) albo jego utrata:
•z wymiotami
•z biegunką
•ze śluzotokiem

• przez przetoki
• przez nerki w przebiegu ich niektórych chorób
• w wyniku leczenia diuretykami 
• transmineralizacja, czyli przesunięcie potasu

z przestrzeni pozakomórkowej do wnętrza
komórek w przypadku:

• zasadowicy
• leczenia insuliną 
• napadowego porażenia hipokaliemicznego

Objawy:

• adynamia mięśniowa – opukowo mięśnie

tworzą "wałek", prowadzi ona, zależnie od
nasilenia do:

- bolesnych skurczów mięśni,
zwłaszcza łydek
- zaparcia,
- żabiego brzucha
- porażenia mięśni
• osłabienie albo brak odruchów ze ścięgien

• w EKG:
- załamek T jest spłaszczony
- odcinek ST jest obniżony
- może wystąpić załamek U
- mogą być obecne skurcze dodatkowe
• nefropatia hipokaliemiczna
• zasadowica nieoddechowa
Znaczny niedobór potasu, poniżej 3,5 mmol/l

stwarza zagrożenie wystąpienia migotania komór.

Hiperkaliemia:

Stan, w którym stężenie jonów
potasowych K

+

 w surowicy krwi przekracza

przyjętą wartość 5,5 mmol/l, chociaż
granica jest płynna.
Stany przebiegające z podwyższeniem
stężenia potasu we krwi:
•odwodnienie
•hemoliza
•zespół zmiażdżenia

• niedotlenienie tkanek
• zatrucie strychniną
• leczenie cytostatykami
• niewydolność nerek
• mocznica
• kwasica metaboliczna (cukrzycowa)

• niedoczynność kory nadnerczy

(choroba Addisona)

• hipoaldosteronizm
• wrodzone zespoły nadnerczowo-

płciowe z utratą soli

• długotrwała hipoglikemia
• kwasica metaboliczna (cukrzycowa)

Objawy:

• zaburzenia przewodnictwa nerwowo-

mięśniowego,

• zaburzenia sercowe, neurologiczne,
• zmęczenie, osłabienie,
• parestezje,
• porażenie mięśniowe,
• w zapisie ekg wysoka fala T, fala P obniżona

lub jej brak,

• migotanie komór i zatrzymanie akcji serca w

bezruchu,

Wapń:

• wchodzi w skład kości oraz niektórych

rodzajów ścian komórkowych.

• całkowita zawartość wapnia w organizmie

człowieka wynosi 1,4-1,66% masy ciała, z
czego 99% występuje w postaci związanej
w kościach (hydroksyapatyty), natomiast
pozostała część występuje w postaci
zjonizowanej w płynie śródkomórkowym
oraz pozakomórkowym i pełni szereg
ważnych funkcji:

• aktywator enzymatyczny;
• przekaźnik wtórny – kinazy białkowe;
• przewodzenie impulsów

bioelektrycznych;

• udział w krzepnięciu krwi;
• udział w skurczu mięśni szkieletowych,

gładkich i mięśnia sercowego;

• udział w reakcjach zapalenia,

regeneracji i proliferacji;

• udział w wydzielaniu hormonów

zwierzęcych i neurotransmiterów ora
z gruczołów zewnątrzwydzielniczych;

• obniża stopień uwodnienia koloidów

komórkowych.

Hipokalcemia:

Przyczyny:
•niedoczynność przytarczyc;
•niedobór witaminy D;
•zaburzenia wchłaniania wapnia z
przewodu pokarmowego;
•ostre zapalenie trzustki;
•stosowanie leków moczopędnych

Hipokalcemia:

Objawy:
•kurcz tężcowy;
•obniżone napięcie mięśniowe;
•parestezje;
•niepokój;
•drażliwość;
•drgawki.

Hiperkalcemia:

Poziom wapnia we krwi przekraczający stężenie
3mmol/l.
Przyczyny:
•nadmierne wchłanianie wapnia z przewodu
pokarmowego,
•nadmierne wydzielanie: parathormonu, hormonu
wzrostu, tyroksyny, adrenaliny,
•długotrwałe unieruchomienie,
•hiperwitaminoza A,
•upośledzone wydalanie przez nerki.

Hiperkalcemia:

Objawy:
•osłabienie,
•zmęczenie,
•niepokój,
•depresja,
•senność,
•owrzodzenie błony śluzowej żołądka,
•ostre zapalenie trzustki,

Magnez:

Jony magnezu odgrywają też dużą rolę w
utrzymywaniu ciśnienia osmotycznego krwi
i innych tkanek, oraz utrzymywaniu
właściwej struktury rybosomów. Jest
składnikiem kości, obniża stopień
uwodnienia koloidów komórkowych,
uczestniczy w przekazywaniu sygnałów w
układzie nerwowym.
•Prawidłowe stężenie w osoczu 0,75 – 0,95
mmol/l.

Hipomagnezemia:

Stan obniżonego poziomu magnezu w
organizmie.
Rozróżnia się 2 rodzaje:
•hipomagnezemia z jawnym
niedoborem magnezu, gdy poziom
tego pierwiastka w surowicy
krwi spada poniżej 0,7 mmol/l;

• hipomagnezemia z utajonym niedoborem

magnezu, gdy stężenie magnezu w
surowicy jest jeszcze prawidłowe, lecz w
dożylnym teście obciążenia magnezem
(polegającym na dożylnym podaniu
roztworu MgSO

4

 i ocenie jego wydalania

z moczem) wydalonych zostaje poniżej
80% podanej dawki magnezu (czyli ponad
20% zostaje zatrzymane i przyswojone
przez organizm).

Przyczyny:

• dieta o małej zawartości magnezu,
• zespoły złego wchłaniania,
• narażenie na stres wskutek

zwiększonego wydalania magnezu z
moczem oraz jego inaktywacji przez
wolne kwasy tłuszczowe uwalniane w
czasie lipolizy.

Objawy:

• drżenie mięśni,
• drgawki,
• arytmia przedsionkowa,
• ogólne osłabienie,
• wzrost poziomu trójglicerydów i

cholesterolu.

Hipermagnezemia:

Stan, kiedy stężenie magnezu
przekroczy 0,95 mmol/l.
Objawy (>2,1 mmol/l):
•hamowanie przewodzenia
synaptycznego w ukladzie nerwowym
obwodowym, centralnym,
•zaburzenia świadomości,

• osłabienie i porażenie mięśni z

zanikiem odruchów,

• zaburzenia oddechowe,
• nudności, wymioty,
• obniżenie i zniesienie napięcia mięśni

gładkich w przewodzie pokarmowym,

• retencja moczu w pęcherzu,
• obniżenie ciśnienia tętniczego krwi

Zaburzenia równowagi

kwasowo - zasadowej

Równowaga kwasowo-zasadowa -

stan utrzymania optymalnego stężenia

jonów wodoru w przestrzeniach

wewnątrzkomórkowych i

zewnątrzkomórkowych ustroju będący

wynikiem licznych mechanizmów

homeostazy ustrojowej.

[H

+

] =

100nmol/l
pH = 7

[H

+

] = 40±5

nmol/l
pH = 7,35 - 7,45

W warunkach prawidłowych:

Utrzymanie równowagi

kwasowo-zasadowej

wymaga:

• Buforowania zmiennych stężeń jonu

wodoru

• Eliminację równoważników kwaśnych

przez:

- Płuca - regulacja oddechowa
- Nerki - regulacja metaboliczna

Źródła jonów wodorowych:

• transport CO2 z tkanek do płuc
- usuwany przez płuca
• reszty kwasów siarkowego i

fosforowego – przemiany aminokwasów
oraz niektóre kwasy organiczne będące
pośrednimi produktami przemiany
(mlekowy, piro-gronowy, ketokwasy)

- usuwany przez nerki

Regulacja oddechowa

:

• prawidłowe ciśnienie parcjalne CO

2

dla

krwi tętniczej = 32 – 45 mmHg,

• istotne znaczenie prężności tlenu –

efekt Bohra,

• upośledzona eliminacja CO

2

przez płuca

= kwasica oddechowa

• pobudzenie ośrodka oddechowego

hiperwentylacja = zasadowica
odechowa

Regulacja metaboliczna:

• Eliminacja jonów H

+

oraz zapewnienie

odpowiedniej puli zasady buforujacej
HCO

3-

przez nerki,

• wytwarzanie w krwinkach czerwonych

jonów HCO3-, w ilości adekwatnej do
pCO2

• wchłanianie zwrotne jonów HCO3- w

kanalikach nerkowych z moczu
pierwotnego

Gazometria krwi tętniczej:

• pobranie krwi, najczęściej tętniczej bądź

kapilarnej do heparynizowanej strzykawki

• szczelne zamknięcie strzykawki – brak

kontaktu z powietrzem

• prawidłowe pH krwi tętniczej wynosi

7,36-7,44 (45-35 nmo/l)

• P=prawidłowe pCO

2

= 4,66 - 5,99 kPa

(33 - 44 mm Hg), średnio 5,32 kPa (40
mm Hg)

Równanie Hendersona -

Hasselbalcha

• Umożliwia obliczenie stężenia HCO

-3

 

Zasadowica, alkaloza:

• gazowa (oddechowa) -

spowodowanahiperwentylacją (np. w
histerii), przebywaniem na znacznych
wysokościach nad poziomem morza lub
zatruciem salicylanami u dzieci

• metaboliczna (nieoddechowa) – nadmiar

zasad w wyniku:w wyniku znacznej utraty
kwaśnego soku żołądkowego, stosowania
leków alkalizujących, w przebiegu
niektórych chorób, np. hiperaldosteronizm

Kwasica metaboliczna

• nadmierne nagromadzenie się we

krwi substancji o charakterze
kwaśnym lub

• zmniejszanie się stężenia substancji

o charakterze zasadowym (głównie
anionów wodorowęglanowych)

• w efekcie tego dochodzi do obniżenia

pH krwi

Skutki kwasicy
metabolicznej:

• nasilenie katabolizmu białek i

tłuszczów

• nasilenie aktywności enzymów

biorących udział w oddychaniu
beztlenowym (wiąże się z tym
najczęściej wzrost stężenia kwasu
mlekowego we krwi)

• obniżenie wrażliwości mięśni naczyń

krwionośnych na noradrenalinę

Przyczyny kwasicy

metabolicznej:

• cukrzycowa kwasica ketonowa (ketokwasica

cukrzycowa)

• alkoholowa kwasica ketonowa (ketokwasica

alkoholowa)

• kwasica mleczanowa:
• - typ A: związany z niedotlenieniem

tkankowym, np. we wstrząsie

• - typ B: w cukrzycy, wrodzonych zaburzeniach

metabolicznych, chorobach nerek, itp

Przyczyny kwasicy

metabolicznej c.d:

• niewydolność nerek
• biegunka (utrata jonów

wodorowęglanowych)

• zatrucie alkoholem metylowym lub

glikolem etylenowym

• przedawkowanie salicylanów

Objawy kwasicy

metabolicznej:

• zaburzenia oddechowe - przyspieszony
• zaburzenia elektrolitowe (najczęściej

hiperkaliemia)

• zaburzenia świadomości
• zaburzenia rytmu serca
• zaburzenia kontroli ciśnienia tętniczego

krwi (hipotonia lub hipertonia)

Kwasica oddechowa:

• upośledzone wydalanie CO2 przez płuca,
• wzrost stężenia kwasu węglowego w

płynie międzykomórkowym i
obniżenie pH krwi.

• występuje w zahamowaniu czynności

ośrodka oddechowego (uszkodzenie,
działanie leków), chorobach płuc
(dychawica oskrzelowa, rozedm płuc),
w sercu płucnym i znieczuleniu ogólnym.

Kwasica oddechowa:

• klinicznie może się objawiać

dodatkowo osłabieniem,bólami
głowy, apatią, a przy cięższych
przypadkach sennością i śpiączką 

Efekty metaboliczne

kwasicy:

• zmniejszenie syntezy białek i wzrostem

ich rozpadu szlakiem ubikwitynowo-
proteasomowym,

• mobilizacja wapnia (węglanu wapnia z

kości),

• wzrost sekrecji kortyzolu i aldosteronu
• spadek sekrecji wolnej tyroksyny i

tyroniny,

• oporność kości na PTH,

Efekty metaboliczne

kwasicy:

• wzrost wydalania z moczem

nieorganicznych fosforanów, magnezu,
wapnia,

• zmniejszoną sekrecją IGF-1 po podaniu

hormonu wzrostu, natomiast wzrost
syntezy 1,25(0H)2D,

• przesunięcie w prawo krzywej dysocjacji

HbO2 (utrudnione wiązanie O2 przez
Hb, łatwiejsze tkankowe oddawanie O2).

Kwasice uwarunkowane nadmiernym

powstawaniem endogennnych

kwasów:

• ketonowa (ketokwasica

cukrzycowa) - w celu produkcji
energii następuje
spalanie tłuszczów zamiast glukozy w
wyniku czego dochodzi do
produkcji ketonów (ciał ketonowych)

• mleczanowa - nagromadzenie

się kwasu mlekowego w organizmie

Mechanizm kwasicy

ketonowej:

• do spalania tłuszczów w miejsce

glukozy dochodzi przy znacznym
niedoborze lub braku insuliny – cukier,
mimo że krąży we krwi, nie może być
przejęty przez komórki i użyty do
szlaków metabolicznych,

• zmniejszone stężenie insuliny skutkuje

zwiększonym stężeniem glukagonu i 

adrenaliny

Mechanizm kwasicy

ketonowej c.d.:

• glukoneogeneza w wątrobie oraz

zwiększenie lipolizy z
produkcją ketonów (ciał ketonowych),

• utrata glukozy z moczem, diurez

osmotyczna, odwodnienie, zaburzenia
elektrolitowe,

• nieleczona kwasica ketonowa może

doprowadzić do śpiączki i jest stanem
bezpośredniego zagrożenia życia.

Stany prowadzące do

kwasicy ketonowej:

• cukrzyca,
• szeroko pojęty głód – wskutek

niedożywienia, biegunki, wymiotów,

• alkohol.

Czynniki wywołujące

kwasicę ketonową:

• zakażenia bakteryjne – dróg moczowych,

oddechowych,

• zakażenia wirusowe,
• ostre choroby sercowo-naczyniowe –

zawał serca, udar mózgu,

• ciąża – nagły wzrost zapotrzebowania na

insulinę, insulinooporność,

• zapalenie trzustki,

Czynniki wywołujące

kwasicę ketonową c.d.:

• leki osłabiające śladowe wydzielanie

insuliny - sulfonamidy, steroidy tiazydy,

• błędy w insulinoterapii i w leczeniu

doustnymi środkami przeciwcukrzycowymi

• ostre schorzenia niezakaźne,
• nadmiar hormonów osłabiających wpływ

insuliny: glukagonu, katecholamin, 

kortyzolu i hormonów tarczycy

Objawy kwasicy ketonowej:

• utrata łaknienia, nudności, wymioty,

bóle brzucha,

• zapach acetonu z ust (zapach

owoców/jabłek),

• oddech Kussmaula,
• odwodnienie (suchość błon śluzowych

i języka, utrata napięcia skóry),

Objawy kwasicy ketonowej

c.d.:

• osłabienie, senność, utrata

przytomności,

• zaburzenia świadomości,
• zaczerwienienie policzków –

"rumieniec" kwasiczy,

• wysypka na ciele,
• ból w klatce piersiowej.

Epidemiologia kwasicy

ketonowej:

• może wystąpić w przebiegu cukrzycy

każdego typu, ale najczęściej jest
pierwszym objawem cukrzycy typu I

• chorują głównie ludzie młodzi, ale

umierają z jej powodu ludzie w wieku
podeszłym

• śmiertelność wynosi 5-10%

Badania laboratoryjne:

• proste badanie moczu – przebarwienie

odczynnika w ciągu 15 sekund (skala
od – do ++++)

• hiperglikemia >400 mg/dl
• kwasica metaboliczna – pH krwi

tętniczej <7,25

• zaburzenia elektrolitowe: hipokaliemia,

hiponatremia, hipofosfatemia.

Przyczyny kwasicy

mleczanowej:

• choroby genetyczne,

– niedobór fruktozo-1,6-bisfosfatazy,
– choroba von Gierkego,
– zespół Fanconiego-Bickela,
– zespół MELAS,

• cukrzyca,
• przyjmowane leki (np. terapia HAART),
• ciężkie niedotlenienie.

Leczenie kwasicy

mleczanowej:

Kwasicy mleczanowej uwarunkowanej

niedoborem fruktozo-1,6-bisfosfatazy

można przeciwdziałać przez karmienie

pokarmami o dużej zawartości

węglowodanów, ale ubogimi we

fruktozę i sacharozę oraz przez

unikanie głodzenia.

Dieta kwaso- i

zasadotwórcza:

• pierwiastki kwasotwórcze: Cl, P, S,
• pierwiastki zasadotwórcze: Ca, Na, K,

Mg

• dla równowagi zaleca się: 80% -

produkty zasadotwórcze, 20% -
kwasotwórcze,

Jak łączyć produkty?

• po spożyciu 100 g ryżu oraz 100

gramów piersi kurczaka odkwaszamy
nasz organizm jedząc 200 g
pomidorów oraz 200 g jabłek,

• 100 g makaronu i 100 g wołowiny

→100 g buraków i 150 g pomidorów,

• 100 g płatków owsianych i 100 g jajek

→200 gram pomidorów oraz 150 g
ogórków.

Jakie są oznaki zakwaszenia

organizmu?

• ciemne kręgi pod oczami, bóle głowy,

niestrawność, pryszcze i krosty, częste
zaziębienia, zawroty głowy, nudności,
mroczki przed oczami, gorycz lub kwas w
ustach, obłożony język, uderzenia krwi do
głowy, osłabienie fizyczne

• ogólne zmęczenie, brak koncentracji,

zaburzenia snu, napięcia nerwowe,
depresja, częste infekcje, zaparcia,
łamliwość paznokci i wypadanie włosów.