Instytut Pielęgniarstwa PWSZ w Sanoku

Zaburzenia gospodarki

wodno-elektrolitowej w

chirurgii.

Mgr Elżbieta Cipora

Fizjologia gospodarki wodnej

ustroju

• Rozmieszczenie wody
• Fizjologiczne źródła wody
• Fizjologiczna utrata wody

Rozmieszczenie wody w

ustroju

• Pozakomórkowa przestrzeń wodna

stanowi około 20% masy ciała

- woda śródmiąższowa 13%
- woda śródnaczyniowa (osocze) 5%
- chłonka 2%

• Śródkomórkowa przestrzeń wodna

stanowi około 40% masy ciała

• Trzecia przestrzeń wodna

w warunkach fizjologicznych jest bardzo

mała. Składa się na nią zawartość jelit i nieznaczne ilości wody w

jamach surowiczych (opłucna, osierdzie, jamy stawowe). W stanach

chorobowych przestrzeń ta znacznie wzrasta. Jest to woda

gromadząca się w obrzękach, wysiękach do jam otrzewnej lub

opłucnej lub woda wydzielona do przewodu pokarmowego w

niedrożności jelit. Woda ta jest chwilowo utracona z przemian

fizjologicznych, lecz może zostać odzyskana przez wchłonięcie, gdy

podstawowe schorzenie zostanie wyleczone

Fizjologiczne źródła wody

• Doustne

płyny.....................................1500 ml

• Woda zawarta w pokarmach

stałych ....500 ml

• Woda z przemian

metabolicznych........500 ml

na

dobę.....2500 ml

Fizjologiczna utrata wody

• Przez skórę i

płuca ............................900 ml

• Z kałem..............................................100

ml

• Mocz................................................1500

ml

na dobę

2500 ml

Fizjologiczna utrata wody

Prespiratio insensibilis

oddechy
+
pocenie się

• Temperatura 1

0

C powyżej 37

0

C – dodatkowa

utrata wody o około 250 ml / dobę

• Oddechy powyżej 30 / minutę – dodatkowa utrata

wody o około 500 ml / dobę

Problemy kliniczne

gospodarki wodnej

• Kryteria oceny utraty wody

ustrojowej

• Przetaczanie płynów u chorych

chirurgicznych

Kryteria oceny utraty

wody ustrojowej

1.

Objawy kliniczne:

 uczucie pragnienie
 suchość i napięcie skóry
 napięcie gałek ocznych
 wypełnienie żył szyjnych
 wielkość diurezy
 ciśnienie tętnicze krwi
 częstość tętna
 wysokość ośrodkowego ciśnienia żylnego

(OCŻ)

Kryteria oceny utraty

wody ustrojowej

2. Wyniki badań biochemicznych:

 hematokryt
 podwyższony poziom sodu w

surowicy krwi

Przetaczanie płynów

• Planowa operacja – 1 doba bez płynu

(2500 ml)

• Ostre zachorowanie od 2 dni – operacja

(5000 ml)

• Zapis ilości płynów podawanych i

traconych

• Kontrola ilości moczu
• Bilans wodny

Gospodarka elektrolitowa

• Elektrolity to substancje dysocjujące w wodzie na składniki, z

których jeden niesie ładunek dodatni (kation) a drugi ładunek

ujemny (anion). Elektrolity znajdują się w płynie

zewnątrzkomórkowym i wewnątrzkomórkowo

• Śródkomórkowo przeważają: potas, magnez.
• Pozakomórkowo przeważają: sód, chlorki, wodorowęglany
• W stanie zdrowia utrzymanie stężeń sodu i potasu oraz ilości

wody w granicach normy zależy od czynności nerek. Nerki

wydzielają stężony lub rozcieńczony mocz zależnie od

potrzeby, co pozwala zapewnić stałość środowiska

wewnętrznego, czyli homeostazę

• Podstawą zapobiegania i leczenia zaburzeń elektrolitowych

jest prowadzenie karty bilansu wodno – elektrolitowego oraz

laboratoryjne oznaczanie stężeń elektrolitów w surowicy krwi

Normy stężeń elektrolitów

w surowicy krwi

• sód (Na) – 135 - 145 mmol / l
• potas (K) – 3,5 - 5,0 mmol / l
Sód zapewnia ciśnienie osmotyczne i osmolarność osocza,

współdziała w utrzymaniu równowagi kwasowo-zasadowej

i wodnej ustroju, odgrywa rolę w przewodnictwie

nerwowym, czynności mięśni i wydzielaniu gruczołów. Sód

spożyty doustnie wchłania się w jelicie cienkim.

Potas jest niezbędny do metabolizmu komórki, a

szczególnie do czynności mięśni szkieletowych, gładkich i

mięśnia sercowego

Sód i potas dostarczane są organizmowi w postaci

chlorków, potas w ilości około 3-6 g / dobę, sód około 10 g /

dobę.

Zaburzenia gospodarki

sodowej ustroju

Hiponatremia

– zmniejszenie ilości sodu w surowicy krwi

poniżej 135 mmol / l wskazuje na nadmiar wolnej

wody w ustroju

przyczyny:
• zbyt duża podaż płynów bezsodowych np. 5% glukozy
• utrata sodu z wymiotami, biegunką, na skutek odsysania

treści żołądkowej

• zapalenie otrzewnej, trzustki, niedrożność jelit,

wodobrzusze, oparzenia

• nadmiar środków moczopędnych
zapobieganie i leczenie:
• podawanie płynów z zawartością sodu np. 0,9% NaCl

Zaburzenia gospodarki

sodowej ustroju

Hipernatremia

– nadmiar sodu w surowicy

krwi powyżej 145 mmol / l

przyczyny:
• zwiększona utrata wody
• przedawkowanie leków moczopędnych
• niedostateczna podaż płynów w stosunku

do zapotrzebowania

zapobieganie i leczenie:
• podawanie izotonicznego roztworu glukozy

Zaburzenia gospodarki

potasowej ustroju

Hipokaliemia

– niedobór potasu

przyczyny:
• nadmierna utrata jonów przez nerki lub przewód

pokarmowy po ciężkich operacjach, urazach, chorobach

przewodu pokarmowego, przetokach, oparzeniach,

zakażeniach

objawy:
• osłabienie mięśniowe
• senność
• duszność
• osłabienie tętna i tonów serca, zaburzenie rytmu serca
zapobieganie i leczenie:
• podawanie preparatów potasu

Zaburzenia gospodarki

potasowej ustroju

Hiperkaliemia

– podwyższenie stężenia potasu w surowicy krwi

przyczyny:
• uszkodzenie komórek wskutek urazów miażdżących, hemolizy,

oparzenia

• przedawkowanie potasu
• niewydolność nerek
objawy:
• porażenie mięśni
• zaburzenia rytmu serca
zapobieganie i leczenie:
• podawanie preparatów zmniejszajacych ilość potasu we krwi np.

glukonian wapnia w ilości 20 – 100 ml 10% roztworu (dożylnie, powoli),

500 ml 20% glukozy + 30 do 40 j. Insuliny krystalicznej dożylnie powoli

• hemodializa