PRAWO PRACY

Prawo pracy to zbiór norm
regulujących stosunki związane z
pracą człowieka, w tym prawa i
obowiązki pracowników i
pracodawców.

Źródła prawa pracy

:

Przepisy powszechnie obowiązujące:
• Konstytucja,
• ustawy, w tym Kodeks pracy,
• rozporządzenia.
Przepisy wewnątrzzakładowe:
• układy zbiorowe pracy,
• regulaminy pracy.

Zasady prawa pracy

• Są to normy ogólne zajmujące centralne

miejsce w systemie norm prawa pracy i
wyrażające podstawowe idee i założenia
polityki społecznej państwa.

• Zostały określone przez samego

ustawodawcę
w art. 10-18 k.p. lub ze względu na swoją
treść, miejsce i rolę wśród innych norm
prawnych uznane zostały za takie przez
naukę prawa lub orzecznictwo.

Funkcje zasad pracy

• funkcja dyrektyw kształtujących

działalność organów władzy,
administracji i pracodawców

• funkcja wskazówek

interpretacyjnych

• funkcja wytycznych legislacyjnych
• stanowią podstawowe cechy

charakteryzujące stosunek pracy

Jeśli zasady prawa pracy mają
oparcie
w Konstytucji – stanowią
konstytucyjne zasady prawa pracy
np. zasada prawa do bhp - art. 66
Konstytucji i art.15 k.p.

Zasada wolności pracy

(art. 10 kp)

• każdy ma prawo do ubiegania się o pracę lub

powstrzymywania się od zatrudnienia

• swoboda wyboru zawodu nie jest

bezwzględna

• art. nie rodzi roszczenia o zatrudnienie ani

obowiązku zatrudnienia osoby przez

pracodawcę

• państwo ma obowiązek:

–

określenia minimalnej wysokości wynagrodzenia

za pracę,

–

prowadzenia polityki pełnego produktywnego

zatrudnienia.

Zasada wolności nawiązywania

stosunku pracy (art. 11 kp)

• oznacza swobodę nawiązania i kształtowania

treści stosunku pracy w granicach prawa

• obejmuje umowę o pracę, powołanie, wybór,

mianowanie, spółdzielczą umowę o pracę

• wolność wyboru (wykonywania) zawodu

oraz wyboru miejsca pracy

• zakaz pracy przymusowej
• dla pracodawcy oznacza swobodę doboru

pracowników

Wyjątki:

• Obowiązek wynikający z art. 66 §

2 k.p.

• Obowiązek nawiązania stosunku

pracy z inwalidą wojennym lub
wojskowym skierowanym do
danego pracodawcy

Zasada poszanowania godności i

innych dóbr osobistych

pracownika

(art. 11

1

kp)

art. 11

1

kp

„ Pracodawca jest obowiązany szanować

godność i inne dobra osobiste pracownika”

art. 30 Konstytucji.

„Przyrodzona i niezbywalna godność

człowieka stanowi źródło wolności i praw

człowieka i obywatela. Jest ona

nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona

jest obowiązkiem władz publicznych”

Pojęcie dóbr osobistych

(art. 23 kc)

Dobra osobiste człowieka, jak w
szczególności zdrowie, wolność, cześć,
swoboda sumienia, nazwisko lub
pseudonim, wizerunek, tajemnica
korespondencji, nietykalność mieszkania,
twórczość naukowa, artystyczna,
wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają
pod ochroną prawa cywilnego niezależnie
od ochrony przewidzianej w innych
przepisach.

Zasada równego traktowania

pracowników

art. 11

2

kp

Pracownicy mają równe prawa z
tytułu jednakowego wypełniania
takich samych obowiązków;
dotyczy to w szczególności
równego traktowania mężczyzn i
kobiet w zatrudnieniu.

art. 33 Konstytucji

1. Kobieta i mężczyzna w Rzeczypospolitej

Polskiej mają równe prawa w życiu rodzinnym,
politycznym, społecznym i gospodarczym.

2. Kobieta i mężczyzna mają w szczególności

równe prawo do kształcenia, zatrudnienia i
awansów, do jednakowego wynagradzania za
pracę jednakowej wartości, do zabezpieczenia
społecznego oraz do zajmowania stanowisk,
pełnienia funkcji oraz uzyskiwania godności
publicznych i odznaczeń.

Zasada równości

Oznacza, że jednostki znajdujące
się w jednakowej pod określonym
względem sytuacji powinny być
traktowane tak samo, bez żadnych
różnic.

Zasada ta oznacza

• Prawo do równej płacy za równą

pracę

• Prawo do takich samych

świadczeń z tytułu jednakowego
wypełnianiu takich samych
obowiązków

Z art. 11

2

kp wynika możliwość

różnicowania ze względu na
określone odmienności wynikające
m.in. z kwalifikacji i różnic
wykonywania pracy (dyferencjacji)

Zasada niedyskryminacji

(art. 11

3

k p)

Jakakolwiek dyskryminacja w zatrudnieniu,
bezpośrednia lub pośrednia, w szczególności
ze względu na płeć, wiek, niepełnosprawność,
rasę, religię, narodowość, przekonania
polityczne, przynależność związkową,
pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację
seksualną, a także ze względu na
zatrudnienie na czas określony lub
nieokreślony albo w pełnym lub w niepełnym
wymiarze czasu pracy - jest niedopuszczalna

Zasada prawa do godziwego

wynagrodzenia za pracę art. 13 kp)

• Wskazówka o celu socjalnym dla

państwa

• Norma nadrzędna w stosunku do

przepisów o wynagrodzeniu minimalnym

• Nie jest źródłem roszczenia o

podwyższenie wynagrodzenia

• Jest podstawą do żądania wyrównania

wynagrodzenia do poziomu

wynagrodzenia minimalnego

Zasada prawa do

wypoczynku

(art. 14 kp)

• Ustawowe ograniczenia czasu

pracy

• Ustawowe określenie dni wolnych
• Coroczne płatne urlopy

wypoczynkowe

Zasada prawa do bhp

(art. 15 kp)

• Przedmiotem ochrony jest osoba

pracownika

• Jest źródłem obowiązków państwa
• Jest źródłem obowiązków

pracodawcy

Zasada ułatwiania pracownikom

podnoszenie kwalifikacji

zawodowych (art. 17 kp)

• zasada zgodna z interesem

gospodarczym kraju

• ułatwiać, również jeśli pracownik

samodzielnie decyduje się na
dokształcanie

• nie ma charakteru roszczeniowego

(z wyjątkami)

• Art. 94 pkt 6 k.p.

Zasada zaspokajania potrzeb

bytowych, socjalnych i kulturalnych

pracowników

(art. 16 kp)

• Rodzi uprawnienie kolektywne

pracowników (załoga, reprezentacja

pracowników)

• Nie jest podstawą roszczenia

pojedynczego pracownika

• Zobowiązuje pracodawcę do działań

„stosownie do możliwości i warunków”

• Zakładowy Fundusz Świadczeń

Socjalnych

Kodeks pracy, zgodnie z zasadą
powszechności jego
obowiązywania, reguluje prawa i
obowiązki ogółu pracowników i
pracodawców.

Definicja pracodawcy :

art. 3 kp
Pracodawcą jest jednostka
organizacyjna, choćby nie
posiadała osobowości prawnej, a
także osoba fizyczna, jeżeli
zatrudniają one pracowników.

Definicja pracownika

• Pracownikiem może być tylko osoba

fizyczna, gdyż jego obowiązkiem jest
osobiste wykonywanie pracy. Osoby
wykonujące pracę w ramach innego
stosunku prawnego niż stosunek
pracy (umowa zlecenia, umowa o
dzieło, umowa agencyjna) nie są
pracownikami.

• Nie ma w prawie pracy górnej granicy

wieku pracownika. Osiągnięcie wieku
emerytalnego nie jest przeszkodą do
kontynuowania zatrudnienia. Uzyskanie
prawa do emerytury jest jednak z reguły
uważane za przyczynę uzasadniającą
wypowiedzenie umowy o pracę w
rozumieniu art. 45 § 1, chyba że
stanowiłoby dyskryminację ze względu na
wiek.

• Dolna granica wieku - co do zasady -

wynosi 18 lat (art. 22 § 2).
Zatrudnianie osób w wieku od 16 do
18 lat (młodocianych) jest
dopuszczalne jedynie przy
zachowaniu szczególnych warunków
(art. 190 i n.). Zatrudnianie dzieci
reguluje art. 304

5

.