Pedagogika i nauki z nią

współdziałające

Nazwa „pedagogika” pochodzi z

greckiego i oznacza „kierowanie

dzieckiem”. Już w czasach greckich

pedagogika była nie tylko praktycznym

działaniem wychowawczym, ale

teoretyczną refleksją nad warunkami i

celami tego działania oraz nad jego

skutecznością.

W wyniku wieloletnich prac i badań nad

tą dziedziną nauki aktualnie pedagogikę

definiuje się jako jednorodną naukę

zajmującą się całością zjawisk

wychowawczych, tzn. warunkami, w

których one przebiegają, celami, którym

mają służyć, procesem i treścią

działalności wychowawczej, metodami,

które mają jej zapewnić skuteczność,

oraz instytucjami, które tę działalność

prowadzą /Suchodolski B. 1980/.

Pedagogika a inne nauki

zajmujące się

wychowaniem

Pedagogika nie jest jedyną nauką

zajmującą się wychowaniem. Bez pomocy

wielu nauk obejmujących swoja

problematyką różne sfery działalności i

życia człowieka nie można byłoby

odpowiednio przygotować człowieka do

funkcjonowania we współczesnym

świecie. Działalność wychowawcza

obejmuje dzisiaj nie tylko dzieci, ludzi

młodych, ale również dorosłych -

andragogika.

Służy ona nie tylko zdobyciu

wykształcenia, zawodu, ale również

przekazywaniu wartości, kształtowaniu

postaw wobec życia, zmieniającej się

rzeczywistości, ma pomóc w znalezieniu

odpowiedniego miejsca w środowisku, w

którym żyjemy.

W związku z powyższym

pedagogika nie może opierać się

tylko na własnych badaniach, musi

korzystać z nauk pokrewnych,

współdziałających.

Do takich nauk zaliczymy:

 
z przyrodniczych: nauki biologiczne i
medyczne;
z nauk psychologicznych: psychologię
ogólną i rozwojową, ale także
wychowawczą;
z nauk socjologicznych: socjologię
wychowania, pracy, kultury, miast i
wsi;
z

nauk

politycznych:

ekonomię,

ekonomikę

kształcenia,

demografię;
a także cała grupa nauk filozoficznych:
szczególnie antropologię
filozoficzną oraz metodologię nauk,
logikę.

Do podstawowych działów

pedagogiki zaliczymy:

 

Pedagogikę ogólną, która zajmuje się

podstawami, strukturą i celami wychowania,

metodologią badań, analizą ogólnych doktryn

pedagogicznych, filozoficzną problematyką

wychowania, jak również dziedzinami, które

się jeszcze nie usamodzielniły.

Teorię nauczania, zwaną dydaktyką,

zajmującą się nauczaniem i uczeniem się,

programami szkolnymi i podręcznikami oraz

pomocami szkolnymi.

Teorię wychowania, zajmującą się

problematyką dziedzin wychowania i

środowisk wychowawczych mających wpływ

na kształtowanie osobowości człowieka na

różnych etapach jego rozwoju.

Organizację szkoły i szkolnictwa,

zajmującą się przemianami w systemie

szkolnym i analizą różnych systemów

szkolnych w kraju i na świecie.

 

Inne dział pedagogiki, nie mniej ważne,

stale rozwijające się i odpowiadające

zakresem swoich zainteresowań na

aktualne potrzeby społeczne to

pedagogika opiekuńcza,

porównawcza, społeczna, szkolna,

wczesnoszkolna, a także liczne już

pedagogiki szczegółowe jak np.

pedagogika sportu.

Podstawowe pojęcia w

pedagogice

Edukacja – to ogół oddziaływań służących

formowaniu się (zmienianiu, rozwijaniu)

zdolności życiowych człowieka /

Pedagogika. Leksykon PWN, 2000, s54/.

 

Wychowanie – to świadome i celowe

działanie pedagogiczne zmierzające do

osiągnięcia względnie stałych skutków

(zmian rozwojowych)w osobowości

wychowanka /Nowy słownik pedagogiczny,

1998,s319/.

Kształcenie – to system działań

zmierzających do tego, aby uczącej się

jednostce umożliwić poznanie świata,

przygotowanie się do zmieniania świata i

ukształtowanie własnej osobowości / op.

cit, s189-191/.

Uczenie się – jest procesem nabywania

względnie trwałych zmian w szeroko

rozumianym zachowaniu (wiadomości,

umiejętności, nawyki, postawy)w toku

bezpośredniego i pośredniego poznawania

rzeczywistości (doświadczenia i ćwiczenia)

 Nauczanie – jest procesem kierowania

uczeniem się uczniów w toku planowanej

pracy nauczyciela z uczniami /Pedagogika…

op. cit, s130/.

System oświatowo - wychowawczy – to ogół

odpowiednio powiązanych ze sobą placówek i

instytucji kształcenia i wychowania /Nowy

słownik…op. cit. s.378/.

Podmiotowe traktowanie dzieci i

młodzieży warunkiem skutecznego

wychowania.

Sukces w wychowaniu oraz całym
postępowaniu pedagogicznym zależy
od podmiotowego traktowania dzieci
i młodzieży, czyli humanistycznego i
partnerskiego podejścia.

Znamiennymi przejawami podmiotowego

traktowania wychowanka są:

•akceptacja, równoznaczna z

upatrywaniem w wychowanku wartości

samoaktualizujących się

i ulegających ciągłemu

samodoskonaleniu,

•rozumienie empatyczne dzieci i

młodzieży, polegające

na aktywnym wsłuchiwaniu się w

wypowiedzi drugiego człowieka i

jednoczesnym wczuwaniem się w jego

doznania, uczucia i myśli,

•autentyzm nauczycieli i

wychowawców, to szczerość i

otwartość w kontaktach z innymi,

•poszanowanie prawa do własnej

podmiotowości, czyli niezależności /

autonomii/ i odrębności/

niepowtarzalności / /M.Łobocki, 2004,

s145 -154/.

Style kierowania zespołem

wychowawczym

Demokratyczny styl kierowania grupą jako
jeden z warunków skutecznego wychowania,
ściśle

powiązanego

z

podmiotowym

traktowaniem wychowanka.
Charakterystyka demokratycznego stylu
kierowania:
- nawiązywanie z wychowankami serdecznych,
przyjacielskich kontaktów, bez wzbudzania
uczucia lęku,
- odwoływanie się do inicjatywy i pomysłowości
wychowanków, liczenie się z ich zamierzeniami i
wspólnie podjętymi decyzjami,

-

cierpliwe

udzielanie

wychowankom

gruntownych informacji na interesujące ich
tematy,
- występowanie w roli równorzędnych
partnerów w kierowanym przez siebie zespole
wychowawczym,

- pełnienie roli animatorów, inicjatorów,
doradców, nie decydentów,
- dyskusja, wspólne działanie, stawianie na
nagrodę, nie karę, wszechstronna pomoc, ale
także umiejętność przyznania się do błędu,
Skutki demokratycznego stylu kierowania
zespołem:
- darzenie sympatią kierownika grupy i
identyfikowanie się z nim,
- podejmowanie zadań na własną
odpowiedzialność w przekonaniu o sensowności
działania,
- wykonywanie zadań nawet pod nieobecność
kierownika, bez potrzeby kontroli,
- wykazywanie się większą kreatywnością w
osiąganiu celów,

-

wspólne

poszukiwanie

sposobów

przezwyciężania trudności nie usiłując obciążać
winą za ich powstanie tylko jednego z
uczestników grupy,

– wysoki stopień identyfikacji z grupą.

Autokratyczny styl kierowania grupą – jako
skrajne przeciwieństwo stylu demokratycznego,
Charakterystyka

autokratycznego

stylu

kierowania grupą -- to styl, który zobowiązuje
wychowawcę

do

przejmowania

odpowiedzialności za wszelkie zachowania
wychowanków.
- główne metody wychowawcze to kara i
nagroda, nakazy i zakazy, -. wychowawca w
sposób ostateczny podejmuje wszelkie decyzje
w

sprawie

poczynań

wychowawczych

i

sposobów ich realizacji.
Skutki autokratycznego stylu kierowania
zespołem:
- niechętny stosunek wychowanków do
wychowawcy, częsta niemożność porozumienia
się,
- brak entuzjazmu do wykonywania zadań,
często

niedostosowanych

do

możliwości

wychowanków,
- emocjonalna niestabilność i przejawy niechęci
we wzajemnej współpracy,

- niekiedy przejawy wzmożonej agresji, lub
obojętności,
- względnie zadowalające osiągnięcia szkolne.
 
Liberalny styl kierowania grupą
Charakterystyka

liberalnego

stylu

kierowania zespołem,
- dawanie wychowankom możliwie szerokiego
zakresu swobody,
- wywieranie minimalnego wpływu na
podopiecznych, rezygnacja z kierowania,

-

rezygnacja

z

odpowiedzialności

za

zachowania wychowanków,
- doradza wtedy, gdy jest poproszony.
Skutki liberalnego stylu kierowania grupą:

-

bezcelowe,

chaotyczne

zachowania

podopiecznych,
- trudności w porozumiewaniu i stąd
zachowania agresywne,

- obecność wychowawcy – kierownika nie działa
mobilizująco,
- pod nieobecności wychowawcy, funkcję
kierowniczą pełni jeden z członków grupy.

Styl kierowania grupą zależy głównie

od cech osobowości wychowawcy, ale

wymaga tez ogromnej pracy nad sobą

z jego strony.

Jest to po podmiotowym traktowaniu

dzieci i młodzieży, demokratycznym stylu

kierowania wychowawczego nieodzowny

warunek skuteczności w wychowania.

Mamy tu na myśli samodoskonalenie

autoedukację, samowychowanie

Nauczyciel – wychowawca chcąc być

dobrym, wychowawcą powinien nauczyć

się bezwarunkowej akceptacji i empatii,

czyli rozumienia innych. Powinien też

odnosić się do wychowanków z

respektem, szacunkiem, nie obrażać,

poniżać, okazywać im swe

zainteresowanie i być sprawiedliwym.

Niekorzystnie na działalność

wychowawczą wpływa postawa

pesymistyczna i zaniżona samoocena.

Istnieje wiele różnych technik pracy nad

sobą, ale jedną z najistotniejszych jest

tzw. informacja zwrotna, czyli wiedza o

tym, jak nas postrzegają

wychowankowie.

Nauczyciel (INSTRUKTOR)

 

Przed dzisiejszym nauczycielem stawia się

określone wymagania, które dotyczą nie tylko

samego procesu kształcenia rozumianego

jako wyposażanie kandydatów na nauczycieli w

pełne kwalifikacje zawodowe. Nowoczesny

nauczyciel musi mieć świadomość potrzeby i

konieczności stałego i systematycznego

dokształcania, czyli uzupełniania zdobytych

kwalifikacji, które prowadzi do pełnego

przygotowania zawodowego.

Twórczy nauczyciel musi się również

doskonalić, czyli zdobywać wiedzę i

umiejętności, które pozwalają wzbogacić

kwalifikacje zawodowe i wykroczyć poza nie.

Takie pełne przygotowanie potrzebne

jest nauczycielowi głównie z powodu

charakteru jego pracy.

1

. Działa w sytuacjach

niepowtarzalnych,

2. Jego praca ma charakter

komunikacyjny, ponieważ działanie

edukacyjne ma właśnie taki charakter,

polegający na umiejętności

porozumiewania się

3. Efekty jego pracy mają swoje

podstawowe i niekwestionowane źródło

w osobowości nauczyciela.

Kompetencje potrzebne w pracy

nauczyciela (instruktora)

-

prakseologiczne,

dotyczące

sprawnego

działania,

umiejętność

stawiania

celów,

programowania działań edukacyjnych,
-

komunikacyjne,

to

umiejętność

porozumiewania się, mówienia i słuchania, w
sposób aktywny,

-współdziałania, czyli umiejętności nie
rządzenia i decydowania, ale współ pracy i
włączania wychowanków w proc esy decyzyjne,

- moralne, odpowiedzialność za wychowanków,
ich zachowania, postawy, ale również
odpowiedzialność za swoje postępowanie
wobec nich,

- kreatywne, doskonalenie własnej osoby,
praca nad sobą,
- informatyczne, a więc umiejętność
poruszania się w świecie informatyki,
korzystania z niej, posiadanie znajomości
języków obcych i języka komputera / W.Okoń
1998 s. 369 – 386, Z. Kwieciński, B. Śliwerski
2003 s. 291 – 320 /.

Pedagogika sportu ściśle związana jest

z pedagogiką. ogólną (kinezjologia

edukacyjna) oraz naukami o kulturze

fizycznej – ponieważ zajmuje się

wszystkimi zagadnieniami dydaktyczno –

wychowawczymi związanymi z

działalnością sportową człowieka.

-       rola sportu w podnoszeniu

sprawności osoby,

sport jako działalność społeczna

kształtująca

postawy człowieka, wzrastająca rola

sportu w życiu społeczeństw a młodzieży

w szczególności.

Kultura fizyczna jest częścią kultury

narodowej chronionej przez prawo.

Obywatele bez względu na wiek płeć

wyznanie rasę oraz stopień i rodzaj

niepełnosprawności korzystają z

równego prawa do różnych form kultury

fizyczna.

Kultura fizyczna – wiedza, wartość,

zwyczaje, działanie podejmowane dla

zapewnienia rozwoju psychofizycznego,

wychowania, doskonalenia uzdolnień i

sprawności fizyczna człowieka, a także

dla zachowania oraz przywracania jego

zdrowia.

Wartość sportu a wartości

wychowawcze sportu.

Jordan Henryk – wartości wychowawcze

sportu, usportowienie młodzieży,

Św. Jan Bosko – główny nacisk na

sportowanie (salezjanie),

-       wartość jako kierunek – motywuje

do sportowania,

-       wartość jako przedmiot pozytywnej

oceny,

-       wartość jako kryterium pozytywnej

oceny,

- wartość sportu a osobowość – nie

maszyna do zdobywania medali ale

człowiek,

Typy wartości sportowej

•wartości intelektualne,

•estetyczne,

•socjocentryczne,

•allocentryczne,

•prestiżowe,

•materialne,

•przyjemnościowe,

•emocjonalne,

•perfekcjonistyczne

.

Do sił – dynamizmów

zmieniających człowieka

należą:

(1)społeczne działanie wychowawcze,

które kieruje (2) naturalnym rozwojem
wychowanka przez

(3) wychowawcze zbliżenie wychowanka

do ideału nowego człowieka oraz przez

(4) ukształtowanie jego postawy wobec

przyszłego nieznanego jeszcze życia.

Wychowanie to kształtowanie sfery

kierunkowej

czyli

uczuciowo

–

wolicjonalnej

to

ćwiczenie

w

dokonywaniu wartościowych wyborów.

Fazy rozwoju moralnego:

1.okres anomii – nie znamy prawa.

2.okres heterenomii – dziecko poznaje

jakieś prawa,

3.okres antonomii – decydujemy o

sobie,

-       stadium komformizmu,

-       stadium pryncypializmu,

-       racjonalizm,

- ideowość moralna.

Mechanizmy kształtowania się

postaw moralnych:

1.Mechanizm wzmacniania

wewnętrznego.

2.Mechanizm pełnienia ról

społecznych.

3.Kontakt międzyjednostkowy.

4. Mechanizm integracji

wewnętrznej.

Człowiek ma prawo:

-       sam ustalać swoje cele i

samodzielne podejmować decyzje,

-       być traktowanym z

szacunkiem,

-       mieć i wyrażać własne opinie i

odczucia,

-       odpowiadać „nie” na prośby,

-       prosić o różne rzeczy,

-       popełniać błędy,

-       zachowywać się agresywnie,

-       nie zachowywać się

asertywnie,

-       zmieniać zdanie,

- zastanawiać się.

Metody wychowania:

a)

                     

metody wpływu sytuacyjnego – oparte

na wykorzystaniu wiedzy wychowawcy.

-

      

nagradzanie i karanie wychowawcze,

-

      

instruowanie,

-

      

organizowanie doświadczeń ucznia,

-

      

wywoływanie antycypacji następstw

zachowań społeczno – moralnych,

-

      

przydzielanie funkcji i ról społecznych,

ćwiczenie.

b) 

              

       metody wpływu osobistego:

-       usuwanie sugestii,

-       perswazja,

-       oddziaływanie przykładem osobistym,

-       wyrażanie aprobaty i dezaprobaty.

c) metody organizowania środowiska

społecznego

Kierunki działania wychowawczego:

-       nauczyciel może wzmóc

oddziaływanie na grupy społeczne, z

którymi ma kontakt,

-       nauczyciel może podejmować

działania wyłączające ucznia z

uczestnictwa,

-       nauczyciel może włączać

faktyczne grupy społeczne ucznia do

udziału w wychowaniu,

-nauczyciel może przekształcać zespół

uczniów

w autentycznie dla nich środowisko

wychowawcze.

DZIĘKUJĘ ZA
UWAGĘ