Oszacowanie ryzyka

zawodowego

Technik bezpieczeństwa

2009

Istota

Istotą oceny ryzyka jest ustalenie wpływu
czynników środowiska pracy na stan
zdrowia zatrudnionych pracowników.
Wskazanie osób, które mogą być narażone
na zagrożenia oraz zidentyfikowanie
rodzajów ryzyka i uporządkowanie ich
według ważności stanowi materiał, na
bazie którego możliwe będzie oszacowanie
poziomu potencjalnego zagrożenia.

Definicje dotyczące ryzyka

Ryzyko – kombinacja częstości lub

prawdopodobieństwa wystąpienia określonego

zdarzenia wywołującego zagrożenie

Ryzyko zawodowe – prawdopodobieństwo

wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z

wykonywaną pracą, powodujących straty, a w

szczególności wystąpienia u pracowników

niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku

zagrożeń zawodowych występujących w

środowisku pracy lub sposobu wykonywania

pracy.

Definicje c.d.

Ocena ryzyka – proces analizowania
ryzyka i wyznaczania dopuszczalności
ryzyka

Zagrożenie – stan środowiska pracy
mogący spowodować wypadek lub
chorobę.

Co nowego w ocenie ryzyka
zawodowego po zmianach

W nowym podejściu ważne jest uwzględnienie
podczas oceny ryzyka zawodowego wszystkich
czynników środowiska pracy, występujących przy
wykonywanych pracach oraz sposobach
wykonywania prac. Należy oceniać i
dokumentować ryzyko zawodowe, w
szczególności przy doborze wyposażenia
stanowisk i miejsc pracy, stosowanych substancji
i preparatów chemicznych, biologicznych,
rakotwórczych lub mutagennych.

c.d.

W ocenie ryzyka zawodowego pierwszym i bardzo
ważnym krokiem jest scharakteryzowanie
stanowiska pracy. W rozporządzeniu określono,
jakie informacje powinny znaleźć się w
charakterystyce stanowiska – jest to opis
stanowiska pracy zawierający stosowane
maszyny, urządzenia, narzędzia, materiały,
wykonywane zadania oraz osoby pracujące na
stanowisku

.

c.d.

Następnym krokiem jest identyfikacja i
charakterystyka zagrożeń – wszystkich
występujących na stanowisku
niebezpiecznych, szkodliwych i uciążliwych
czynników środowiska pracy oraz ocena
ryzyka dla każdego z czynników.

c.d.

Określenie poziomu ryzyka przebiega
według wybranej metody. Następstwem
oceny jest określenie niezbędnych środków
profilaktycznych . Informacje te powinny
znaleźć się w dokumentacji oceny ryzyka.

Sztuka oceny ryzyka

Wykonywanie oceny ryzyka jest zawsze

„ operacją na żywym organizmie ” i musi

odbywać się w odniesieniu do konkretnego
stanowiska, czasu i miejsca, z
uwzględnieniem warunków
środowiskowych tam panujących oraz
dostępem poziomu wiedzy.

c.d.

Gotowe „ statystyczne” opracowania
oceny ryzyka na danym stanowisku nie
mogą stanowić wzorca, a ich pisemne
wydania – jeśli już muszą znajdować się na
rynku – należy opatrzyć je napisem

„ przykład teoretyczny”

Cel oceny ryzyka

Zgodnie z kodeksem pracy ( ogólne przepisy bhp)
celem wykonania oceny ryzyka jest:

-

Profilaktyczna ochrona zdrowia pracowników

-

Właściwy dobór stosowanych substancji i
preparatów chemicznych, biologicznych,
rakotwórczych lub mutagennych

-

Właściwy dobór wyposażenia stanowisk miejsc
pracy

-

Zmiana organizacji pracy

Stosowane w następstwie oceny ryzyka
środki profilaktyczne, metody oraz
organizacja pracy, oprócz zwiększenia
poziomu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia
pracowników powinny być zintegrowane z
działalnością prowadzoną przez
pracodawcę na wszystkich poziomach
struktury organizacyjnej zakładu pracy.

Adresatem – są pracownicy zatrudnieni na
ocenianym stanowisku pracy, a
podmiotem zobowiązanym do wykonania
opracowania jest ich pracodawca.

Etapy przeprowadzenia oceny
ryzyka



Ustalenie zagrożeń i wskazanie na osoby
zagrożone



Ocena rozwojów ryzyka i uporządkowanie
ich według wartości



Podjęcie decyzji w sprawie działania
zapobiegawczego



Podjęcie działania



Monitorowanie i przegląd

Osoby przeprowadzające ocenę ryzyka

Członkowie zespołu oceniającego powinni

mieć niezbędną wiedzę o:
- sposobach i zasadach dokonywania

oceny ryzyka;
- rodzajach potencjalnych zagrożeń, jakie

mogą wystąpić w danym

przedsiębiorstwie;
- możliwych bezpośrednich i odległych w

czsaie następstwach działania szkodliwych

czynników środowiska pracy;

c.d.

Dodatkowo Polska norma zaleca , aby

osoby te posiadały umiejętność:
- formułowania propozycji działań

korygujących lub profilaktycznych

ograniczających lub eliminujących , ryzyko

zawodowe wraz z oceną skuteczności

takich działań;
- wskazywania, które problemy powinny

być rozwiązywane z udziałem ekspertów

zewnętrznych.

c.d.

Należy podkreślić, iż ustawodawca nie wskazuje
personalnie obligatoryjnego składu zespołu
oceniającego, proponuje jedynie przesłanki,
którymi powinien kierować się pracodawca przy
kompletowaniu takiego zespołu. W praktyce
powoływani są kierownicy komórek
organizacyjnych, technolodzy lub inżynierowie
produkcji pracownicy służby bhp, lekarze
medycyny pracy, współpracujący z danym
przedsiębiorstwem, a także przedstawiciele firm
konsultingowych, zajmujących się tematyką
ryzyka zawodowego.

c.d.

Dla celów dokumentacyjnych przydatne
jest powołanie zespołu w trybie
zarządzania wewnętrznego wydanego
przez pracodawcę.

Czasookresy przeprowadzania oceny
ryzyka

Zgodnie z polską normą, ocena ryzyka powinna

być wykonywana:
- przy tworzeniu nowych stanowisk pracy, przed

oddaniem ich do eksploatacji;
- przy zmianie wymagań dotyczących ocenionych

stanowisk;
- przy zmianach technologicznych,

organizacyjnych, dotyczących już ocenionych

stanowisk pracy;
- w razie wypadku przy pracy w celu weryfikacji

proponowanych w poprzedniej ocenie środków

profilaktycznych i ochronnych i zidentyfikowanych

czynników zagrożenia;

c.d.

- gdy informacje dotyczące ocenionego

stanowiska pracy utraciły ważność, np.

wykonano nowe pomiary środowiskowe;
- gdy podjęto działania obniżające ryzyko i

konieczne jest sprawdzenie, czy

zastosowane środki przyniosły poprawę.
Praktycznie: wykonana ocena powinna

podlegać weryfikacji. Norma zaleca nawet

wyznaczenie osoby odpowiedzialnej za

planowanie i koordynowanie działań w tym

zakresie.

Stanowiska objęte oceną

Oceną ryzyka należy objąć wszystkie
stanowiska, niezależnie od miejsca
świadczenia pracy, a więc zarówno
znajdujące się w zakładzie zwartym, jak i
terenowe, np. przedstawicieli handlowych
czy kierowców, dla których
pomieszczeniem pracy jest kabina
samochodu służbowego.

Ze względów techniczno – organizacyjnych

stanowiska pracy można grupować wg

kryteriów podobieństwa wykonywanych

czynności i warunków pracy, przyjmując,

że funkcjonują one w identycznych

warunkach środowiskowych i

eksponowane są na takie same

zagrożenia. Opracowanie grupowe

powinno zawsze zawierać nazwy

konkretnych stanowisk pracy, których

dotyczy.

Identyfikacja zagrożeń

W identyfikacji zagrożeń ze strony środowiska

pracy pomocne są wszelkie informacje, dotyczące

stanowiska pracy, zatem każde z nich powinno

zostać opisane możliwie dokładnie, z

wyszczególnieniem:
- wszystkich wykonywanych czynności wraz z

chronometrażem dnia pracy – w celu określenia

stopnia ekspozycji na dany czynnik środowiskowy;
- pozycji w czasie pracy – np. praca w pozycji

wymuszonej;
- czasu pracy, w tym również systemu

zmianowego, pracy w porze nocnej itp.;

c.d.

- stosowanych maszyn, narzędzi i materiałów z
określeniem czy używane są narzędzia i maszyny
ręczne, czy też z napędem;
- opisu warunków, w jakich praca się odbywa
uwzględniając:



pracę w pomieszczeniach ( istotny jest rodzaj i
stan techniczny pomieszczeń) i w terenie
otwartym;



rodzaj i wyposażenie pomieszczeń pracy;



stosowany rodzaj oświetlenia i wentylacji;

c.d.

- wyników pomiarów środowiskowych;
- stosowanych środków ochrony zbiorowej i
indywidualnej;
- środków profilaktycznych zmniejszających
ryzyko.
Od staranności wykonania tego etapu oceny
zależy, czy zostanie ona przeprowadzona
prawidłowo i będzie odzwierciedlała stan
rzeczywisty. Zagrożeń nie można wymyślić ani
pominąć – zawsze wynikały będą z opisu
stanowiska pracy.

c.d.

Przed szacowaniem poziomu ryzyka dla
danego stanowiska konieczne jest
wykonanie analizy zaistniałych na nim
wypadków przy pracy i przypadków
wystąpienia choroby zawodowej. Jeśli
analizy nie można przeprowadzić w
związku z incydentalnym wystąpieniem
zdarzeń wypadkowych lub ich brakiem, to
ten element oceny może zostać pominięty.

Określenie poziomu zagrożenia

Niezależnie od przyjętej metodologii,
wynikiem oceny powinno być zawsze
określenie prawdopodobieństwa
wystąpienia zagrożeń i ciężkości
szkodliwych następstw tych zagrożeń jako
rezultat połączenia przyczyn i skutków
działania czynników środowiska pracy.

Prawdopodobieństwo wystąpienia
zagrożeń

Prawdopodobieństwo wystąpienia
zagrożeń – niezależnie od przyjętej skali
można określić jako:

-

Mało prawdopodobne

-

Prawdopodobne

-

Wysoce prawdopodobne

Gradacja ciężkości następstw

Jako:
bardzo małe, małe, średnie, duże, bardzo
duże ( w skali 5- stopniowej) lub

małe, średnie, duże (w skali 3- stopniowej)

Kryteria dopuszczalności poziomu
ryzyka

Jako:

dopuszczalne – bardzo małe, małe,
średnie lub

niedopuszczalne – duże, bardzo duże.

Tolerancja poziomu ryzyka, określenie co
jest poziomem dopuszczalnym, a co nie,
wynika przede wszystkim z przepisów,
jednakże w razie ich braku granica
dopuszczalności wyznaczana jest według
kryteriów ustalonych przez pracodawcę z
uwzględnieniem opinii ekspertów z
dziedziny bezpieczeństwa i higieny pracy,
własnych doświadczeń oraz opinii
pracowników.

Przykładem wyznaczenia ustawowych
granic dopuszczalności ryzyka jest przepis
dotyczący wykonywania prac szczególnie
niebezpiecznych.
Wymienione tam czynności z natury rzeczy
niosą zagrożenie dla życia i zdrowia
pracowników, jednakże zastosowanie
niezbędnych środków profilaktycznych
sprawia, iż mimo znacznego ryzyka te
prace mogą być wykonywane.

Dla każdego ze zidentyfikowanych czynników
środowiska pracy należy oddzielnie opracować
kartę zawierającą informacje na temat:



Czynności, przy wykonywaniu których może
zaistnieć prawdopodobieństwo wystąpienia u
pracownika negatywnych skutków zdrowotnych
wynikających z działania danego czynnika
zagrożenia



Rodzaju i ciężkości tych skutków



Zastosowanych środków ochronnych i
profilaktycznych
oraz oszacować poziom potencjalnego ryzyka
zawodowego.

Poziom ryzyka określany metodami
szacunkowymi zawsze stanowić będzie
zagrożenie potencjalne, relatywne w
stosunku do okoliczności i indywidualnych
pracowników.

Dokumentacja dla ryzyka zawodowego

Ocenę ryzyka wykonujemy „ zgodnie ze
sztuką”, zatem po zakończeniu etapu
roboczego, polegającego na wizytacji
stanowisk pracy i uporządkowaniu notatek,
musimy przystąpić do przełożenia
zdobytych informacji na formę pisemną.
Nasze opracowanie powinno być
wykonane estetycznie, czytelnie i
przejrzyście – najlepiej komputerowo.

c.d.

Formę pisma odręcznego powinniśmy

wyrzucić z uwagi na jego słabą czytelność i

bardzo nieprofesjonalny wygląd.

Nasze opracowanie będzie przedmiotem

zainteresowania pracowników, pracodawcy

oraz organów kontroli, zatem niezmiernie

ważne jest, by ocena była przygotowana

profesjonalnie, a zarazem w sposób jasny i

zrozumiały dla wszystkich.

Opracowanie powinno zawierać:



Opis metody, parametrów i kryteriów, według

których dokonujemy oceny ( metodyka pracy

może być zawarta w części opisowej oceny lub

stanowić oddzielne opracowanie).



Podstawy prawne



Oddzielną ocenę dla każdego stanowiska pracy

oraz dla każdego czynnika środowiskowego na

danym stanowisku

Plan poprawy

Plan poprawy warunków pracy – jeśli taka

potrzeba jest wynikiem dokonanej oceny.
Plan poprawy przygotowujemy dla

stanowisk, na których uzyskaliśmy wynik

ryzyka dopuszczalnego warunkowo. W tym

przypadku należy przedstawić propozycję

działań korygujących i/lub

zapobiegawczych, prowadzących do

eliminowania lub ograniczenia ryzyka oraz

terminy, w których możliwe jest dokonanie

zmian.

c.d.

Tego typu działania powinny być zawsze
uzgadniane z pracodawcą, naszym
zadaniem będzie jedynie przedstawienie
możliwych rozwiązań.

Należy tak pracować nad opracowaniem
oceny ryzyka zawodowego, by nasz podpis
pod dokumentem był świadectwem
umiejętności zawodowych.