Jan Łazowski

Fizykoterapia

Wykład 8.

Elektroterapia

Podstawy, elektrostymulacja

5.05.21

2

Historia 1



Początek naukowej elektroterapii przy końcu
XVIII wieku



L. Galvani wywołał napięciem elektrycznym
skurcz mięśnia żaby 1786 (galwanizacja i prąd
galwaniczny)



A. Volta wykazał przepływ prądu i potencjały w
żywej tkance 1792. Pierwsze ogniwo elektryczne



M. Faraday wynalazł prąd zmienny i zastosował
go do zabiegów leczniczych (faradyzacja)



Pfluger i Erb zastosowali prądy do diagnostyki i
rozszerzyli zastosowania lecznicze

5.05.21

3

Historia 2



Volta

Alessandro

(1745–1827),fizyk

włoski.

Zajmował

się

badaniami

galwanizmu, odkrył przewodnictwo metali

i elektrolitów, ułożył szereg napięciowy

metali.

Zbudował

pierwsze

ogniwo

elektryczne (tzw. stos Volty.), elektroskop,

elektrofor i kondensator. Od jego nazwiska

pochodzi

nazwa

jednostki

napięcia

elektrycznego — volt (V).



Faraday Michael, 1791–1867, fizyk i

chemik

brytyjski,

odkrywca

(1831)

indukcji elektromagnetycznej.

5.05.21

4

Podstawowe pojęcia
fizyczne



Ładunek elektryczny, może być dodatni

lub ujemny, mieści się w materiale.



Jednostką ładunku jest Kulomb (Q). Co

nazywamy pojemnością elektryczną ?



Pojemność mierzymy w Faradach (F)



Pole elektryczne tworzy się wokół ciała

naładowanego elektrycznie, występują w

nim siły elektryczne, działające na inne

ciała naładowane elektrycznie



Jednostką potencjału pola jest Wolt (V). Co

nazywamy napięciem pola elektrycznego ?

5.05.21

5

Prąd elektryczny



Różnica potencjałów pola elektrycznego,
czyli napięcie elektryczne wywołuje prąd
elektryczny



Jednostką prądu jest amper. Prąd ma
natężenie 1 A, jeśli w ciągu 1 s przepływa
ładunek elektryczny wielkości 1 kulomba.



Prąd zależnie od napięcia może być:
stały zmienny lub przemienny.



Otrzymujemy z elektrowni prąd
przemienny o częstości 50 Hz

5.05.21

6

Przewodzenie prądu
elektrycznego



Ciała mają różną zdolność przewodzenia prądu
elektrycznego. Rozróżniamy dobre i złe
przewodniki



Rezystancją nazywa się oporność ciała (opór
omowy, Om/m omometr) i kondunktancją
nazywa się przewodność (Simens na metr S/m).



Oporność zmienia się wraz z częstotliwością



Kapacitancja, opór pojemnościowy, pozorny,
zależy od częstotliwości prądu oraz od cech
przewodnika, to jest jego pojemności i stałej
dielektrycznej

5.05.21

7

Zjawiska elektryczne w
przyrodzie



Klimat elektryczny tworzą:



Ładunek elektryczny pary i gazów
powietrza



Ładunek elektryczny kurzu i innych
zanieczyszczeń atmosfery



Potencjały wytwarzane przez rośliny



Uważa się, że zdrowszy jest potencjał
ujemny (to jest niższy niż potencjał ziemi)



W suchej atmosferze potencjały i napięcia
są wyższe niż w wilgotnej

5.05.21

8

Podstawowe właściwości
elektryczne tkanek



Tkanki wykazują zarówno opór omowy
(rezystancję) jak i opór pojemnościowy
(kapacitancję).



Sumę wszystkich składników oporu
tkanek nazywamy impedancją tkanek.



Zależnie od częstotliwości przyłożonego
napięcia zmniejsza się w impedancji
udział rezystancji a zwiększa udział
kapacitancji

5.05.21

9

Zależność oporów od
częstotliwości

5.05.21

10

Podział napięć i prądów w
elektroterapii



Prąd stały



Stały kierunek, bieguny (ujemny i dodatni),

napięcie i natężenie



Prądy impulsowe i małej częstotliwości



Kierunek, napięcie i natężenie zmieniają się z

częstością od 0,5 do 100 Hz



Prądy średniej częstotliwości



Kierunek, napięcie i natężenie zmieniają się z

częstością od 1000 do 5000 Hz (1 do 5 kHz)



Prądy dużej częstotliwości ― obecnie zalicza

się je do aktynoterapii i termoterapii



Kierunek, napięcie i natężenie zmieniają się z

częstością od 100 kHz do 100 MHz

5.05.21

11

Aparaty
elektroterapeutyczne



Przetwarzają prąd z sieci lub z baterii na napięcia i

prądy użyteczne w elektroterapii



Obecnie aparaty sterowane elektromechanicznie są

zastępowane przez aparaty sterowane elektronicznie



Wg funkcji rozróżniamy aparaty



Jednofunkcyjne



Wielofunkcyjne



Kojarzące elektroterapię z innymi metodami

fizjoterapii



Wg wielkości rozróżniamy aparaty



Stacjonarne



Przenośne



Miniaturowe

5.05.21

12

Ułomki elektrofizjologii



Nauka o właściwościach i procesach
elektrycznych w tkankach



Prądy w tkankach powstają w płynach
komórkowych, międzykomórkowych w krwi i
limfie, tworzą je strumienie jonów, w mniejszym
stopniu elektronów i cząsteczek koloidowych



Struktury oporowe stanowią błony komórkowe,
błony tkankowe, naczyniowe, śluzowe i skóra.
Nadają one tkankom właściwości
kondensatorowe (zwiększają ich pojemność
elektryczną).

5.05.21

13

Kondensatory

3 kondensatory
połączone
szeregowo,
sumują się
napięcia

3 kondensatory
połączone
równolegle,
sumuje się
natężenie prądy

5.05.21

14

Ułomki neurofizjologii



Procesy elektryczne występują w większości
tkanek i komórek



Największe napięcia i prądy występują w
nerwach obwodowych



W nerwach ruchowych występują impulsy
przewodzące elektryczne bodźce ruchowe z
mózgu i rdzenia do mięśni



W nerwach czuciowych występują impulsy
elektryczne wytwarzane w zakończeniach
receptorowych, przewodzące bodźce czuciowe
do mózgu

5.05.21

15

Struktura naturalnego
impulsu nerwowego

5.05.21

16

Procesy elektryczne w
nerwie



Polaryzacja ― wywołanie różnicy

potencjałów (napięcia) pomiędzy

wnętrzem włókna nerwowego a

powierzchnią zewnętrzną



Depolaryzacja ― usunięcie tej różnicy

przez prąd jonowy (strumień jonów

sodu) płynący do wnętrza włókna



Repolaryzacja ― przeprowadzona przez

pompę jonową wywołującą prąd jonowy

w odwrotnym kierunku.

5.05.21

17

Wywoływanie impulsu przez
napięcie zewnętrzne

5.05.21

18

Wywoływanie pobudzeń
elektrycznych w tkankach



W fizykoterapii przykładamy potencjały
na zdrową skórę lub śluzówkę



Używamy potencjałów większego i
mniejszego (zwykle zerowego), między
nimi powstaje napięcie wywołujące prąd
elektryczny



Przykładamy potencjały za pomocą
dwóch elektrod, dobrze przenoszących
potencjały i prąd elektryczny

5.05.21

19

Punkty motoryczne



Są to miejsca na skórze o większej

pobudliwości elektrycznej.



Rozróżniamy



punkty motoryczne nerwów ― w

miejscach gdzie nerw przebiega

najpłycej pod skórą



punkty motoryczne mięśni ― rzutujące

się na płytko leżące miejsca wnikania

nerwów do mięsni



Punkty motoryczne są przedstawione na

tablicach Remaka

5.05.21

20

Patologicznie podwyższona
pobudliwość występuje



W tężyczce (nadczynność gruczołu
przytarczyc)



W porażeniach mm pochodzenia
mózgowego, po kilku dniach trwania
porażenia



W pierwszych godzinach porażeń
obwodowych



Czasem w ciąży

5.05.21

21

Patologicznie obniżona
pobudliwość występuje



Przy długiej nieczynności mięśni, z
widocznym ich zanikiem



W obwodowych porażeniach
mięśni i nerwów czuciowych



W zespołach niedokrwiennych



Po urazach i stłuczeniach mięśni i
nerwów

5.05.21

22

Elektrodiagnostyka



Metody określania przyczyn i ciężkości
porażeń mięśni za pomocą napięcia
elektrycznego



Część tych metod należy do
fizykoterapii (pomiary pobudliwości
mięśni i nerwów) a część do neurologii
(elektromiografia, badanie potencjałów
wywołanych i inne)

5.05.21

23

Miary pobudliwości
elektrycznej



Reobaza



Chronaksja



Krzywa it (natężenia i czasu)



Czas narastania napięcia wywołującego
skurcz



Wartość progowa akomodacji (prąd
trójkątny)



Współczynnik akomodacji



Iloraz akomodacji

5.05.21

24

Reobaza



Jest to najmniejsze

natężenie impulsu
prostokątnego prądu
elektrycznego, wywołujące
skurcz badanego mięśnia.

5.05.21

25

Chronaksja



Jest to najkrótszy czas

trwania ( t. zw. czas
użyteczny) impulsu
prostokątnego o natężeniu
równym podwójnej
reobazie, wywołujący skurcz
badanego mięśnia

5.05.21

26

Krzywa it

Jest to wykres

współzależności natężenia i

czasu użytecznego

potrzebnych do wywołania

skurczu mięśnia

5.05.21

27

Krzywa współzależności
natężenia i czasu przy
pobudzaniu mięśni

5.05.21

28

Szybkość narastania napięcia i
pobudzenie mięśnia

5.05.21

29

Pobudliwość w przebiegu
zwyrodnienia mm

5.05.21

30

Odczyny patologiczne



Odczyn miasteniczny – występuje w

miastenii, wyraża się szybkim męczeniem

określonych grup mięśni



Odczyn miotoniczny – występuje w miotonii

wrodzonej i zanikowej, charakteryzuje się

dłuższym utrzymywaniu się skurczu

dowolnego i trudnością wykonania ruchu

po dłuższym bezruchu



Odróżnienie zmęczenia organicznego od

czynnościowego (histerycznego lub

symulowanego)

5.05.21

31

Zasady elektrostymulacji



Elektrostymulacja (es) polega na
pobudzaniu mięśni do skurczu za
pomocą zewnętrznego napięcia
elektrycznego



Wyniki es są widoczne i mierzalne, w
małym stopniu zależą od subiektywnych
wpływów pacjenta.



Dąży się do tego, by skurcze wywołane
były jak najbardziej podobne do skurczu
naturalnego

5.05.21

32

Impulsy używane do es



Impulsy prostokątne



Impulsy trójkątne



TENS (transcutaneus electrical
nerve stimulatiom)



Serie impulsów

5.05.21

33

Impulsy trójkątne

5.05.21

34

Impulsy prostokątne

5.05.21

35

Impulsy TENS

5.05.21

36

Serie impulsów małej
częstości

5.05.21

37

Skurcz tężcowy (

Slajd 17

)



Mięsień w skurczu może przyjąć następny
impuls skurczowy i odpowiednio praydłużyć
skurcz – taki przedłużony skurcz wielu
impulsami nazywamy skurczem tężcowym



Naturalne skurcze mięśni to skurcze tężcowe



Do wywołania skurczu tężcowego mm szybko
kurczących się (białych) trzeba użyć serii
impulsów o częstości od 50 do 100 Hz



Do wywołania skurczu tężcowego mm
kurczących się powoli (czerwonych) wystarczy
użyć częstości 10 do 30 Hz

5.05.21

38

Impulsy a moduły

5.05.21

39

Prądy średniej częstości



Od 3 do 4 kHz



Mogą być jednokierunkowe lub
przemienne



Moduły prądów średniej częstości
wywołują skurcze mm (prądy Kotza)



Są lepiej znoszone (mniej przykre) niż
prądy małej częstotliwości



Prąd przemienny nie wywołuje
podrażnienia skóry pod elektrodą



Głębiej przenikają w tkanki

5.05.21

40

Przygotowanie zabiegu



Postępowanie rozpoznawczo-
informacyjne



Zaplanowanie



Przygotowanie stanowiska zabiegowego



Przygotowanie aparatu



Ułożenie pacjenta



Ustawienie aparatury



Włączenie energii

5.05.21

41

Przebieg zabiegu



Rodzaje zabiegów wg udziału terapeuty



Przez cały czas zabiegu działa terapeuta



Terapeuta działa tylko w określonych
fazach



Terapeuta instruuje pacjenta, a ten sam
wykonuje zabiegi



Kontrola wykonania



Zakończenie zabiegu

5.05.21

42

Zeszyt ćwiczeń



Student jest zobowiązany prowadzić
zeszyt ćwiczeń, w którym opisuje zabiegi
wykonywane osobiście lub obserwowane.



Zeszyt powinien zawierać 10 opisów na
każdy semestr z różnych rodzajów
zabiegów. W sumie trzydzieści opisów.
Jest to warunek dopuszczenia do
egzaminu z fizykoterapii.



Jakość zeszytu może zaważyć na stopniu
z egzaminu

5.05.21

43

Rubryki zeszytu ćwiczeń

O pacjencie

O zabiegu

Dat

a

Inicjał

y lub
nr ew.

Rozpo

znani
e lub

objaw
y

Rodzaj

zabieg
u

Lokal

izacj
a

Para

metr
y

ener
gii

Czas

trwani
a/

liczba
kolejn

a

Skutk

i i
uwag

i

5.05.21

44

KONIEC

WYKŁADU

5.05.21

45

Ocena wyników
fizykoterapii



Utrudniona przez:



Jednoczesne stosowanie innych
metod leczenia



Samoistne ustępowanie chorób



Działanie psychoterapeutyczne
(placebo)